- Trang Chủ
- Triết học
- [Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 31 phần 9
Xem mẫu
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
904 chó thÝch chó thÝch 905
222 §©y lµ nãi vÒ c«ng v¨n khÈn cña ChÝnh phñ ¸ o ngµy 16 th¸ng Ba thî may ®îc thµnh lËp t¹i héi nghÞ thî may toµn Anh ë Man-se-
1866 (xem chó thÝch 217). xt¬ ngµy 12-17 th¸ng Ba 1866 ®· göi lêi yªu cÇu toµn bé thî may
Anh h·y ñng hé cuéc b·i c«ng. T¹i phiªn häp ngµy 27 th¸ng Ba
Ngµy 9 th¸ng T 1866 ChÝnh phñ Phæ ®a ra Quèc héi liªn bang
1866 cña Tæng héi ®ång ®· th«ng qua quyÕt ®Þnh qua c¸c th ký
®Ò nghÞ triÖu tËp quèc héi toµn §øc trªn c¬ së phæ th«ng ®Çu phiÕu ®Ó
th«ng tÊn ë lôc ®Þa ®Ó kªu gäi c«ng nh©n thî may tr¸nh nh÷ng
gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c¶i c¸ch Liªn bang §øc. Miªu t¶ m×nh mét c¸ch mÞ d©n
chuyÕn ®i sang Anh. Lêi phßng ngõa nµy cña Tæng héi ®ång ®·
nh lµ ngêi ®Êu tranh cho lîi Ých cña toµn níc §øc, ChÝnh phñ Bi-
®¨ng trong mét lo¹t c¬ quan cña Quèc tÕ. ViÖc Tæng héi ®ång ñng
xm¸c ®· t×m c¸ch tranh thñ ®îc sù ñng hé cña quÇn chóng nh©n d©n
hé cuéc b·i c«ng ®· ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong th¾ng lîi cña thî
trong cuéc chiÕn tranh mµ nã ®ang chuÈn bÞ ®Ó chèng l¹i ¸ o. - 279.
may Lu©n §«n vµo th¸ng T 1866 vµ gãp phÇn lµm t¨ng thªm uy
223 Trong hiÖp íc Viªn kÕt thóc cuéc chiÕn tranh n¨m 1864 cña Phæ vµ
tÝn vµ tiÕng t¨m cña Héi liªn hiÖp c«ng nh©n quèc tÕ trong giai cÊp
¸ o chèng l¹i §an M¹ch (xem chó thÝch 3) ®· chØ ra r»ng tÊt c¶ nh÷ng
c«ng nh©n Anh. Ngµy 17 th¸ng T HiÖp héi b¶o vÖ c«ng nh©n - thî
hiÖp ®Þnh vµ c«ng íc tríc ®©y cã liªn quan ®Õn Slª-d¬-vÝch vµ H«n-
may ®· gia nhËp Quèc tÕ. - 284.
stai-n¬ vÉn cßn hiÖu lùc ë nh÷ng ®iÓm kh«ng tr¸i víi néi dung c¬ b¶n
226 M¸c muèn nãi ®Õn sù chèng ®èi víi dù luËt cña Rít-xen-Gl¸t-xt«n vÒ
cña hiÖp íc nµy (vÒ viÖc chuyÓn c¸c c«ng quèc cho Phæ vµ ¸ o cïng cai
c¶i c¸ch bÇu cö (xem chó thÝch 216) tõ phÝa ph¸i b¶o thñ vµ mét bé
qu¶n), vÉn cßn hiÖu lùc mét sè ®iÒu trong nghÞ ®Þnh th Lu©n §«n
phËn ph¸i tù do (M¸c gäi hä lµ bän VÝch theo Pan-míc-xt¬n, cã ý chØ
n¨m 1852 do c¸c cêng quèc ch©u ¢u ký, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ®iÓm ®Ò
cËp ®Õn vÊn ®Ò thõa kÕ ng«i vua ë §an M¹ch. Trong nghÞ ®Þnh th, ph¸i ®èi lËp h÷u, mµ tríc ®©y Pan-míc-xt¬n ®· cÇm ®Çu ë trong
hoµng ®Õ Nga ®îc nh¾c ®Õn nh lµ mét trong nh÷ng ngêi cã kú ®¶ng VÝch) ®øng ®Çu lµ Hoãc-xman vµ Loi, nh÷ng ngêi, theo lêi G.
väng hîp ph¸p lªn ng«i vua §an M¹ch (víi t c¸ch dßng dâi cña c«ng Brai-t¬, cã biÖt hiÖu lµ A-®u-lam, Brai-t¬ ®· so s¸nh viÖc bé phËn ®ã
tíc H«n-stai-n¬ - Hãt-toãc-p¬ S¸c-l¬-Pi-èt-Un-rÝch trÞ v× ë Nga díi cña ph¸i tù do xa rêi toµn ®¶ng víi viÖc vua §a-vÝt - theo t¬ng
tªn gäi Pi-èt III), lµ nh÷ng ngêi ®· tõ bá quyÒn cña m×nh v× lîi Ých truyÒn cña kinh th¸nh ë trong hang A-®u-lam ®Ó trèn tr¸nh khái sù
cña c«ng tíc Cri-xti-an Gluých-xbuèc, ®· ®îc tuyªn bè lµ ngêi truy n· cña Xa-un. - 226, 288.
thõa kÕ vua Phrª-®ª-rÝch VII. §iÒu ®ã ®· t¹o tiÒn lÖ cho nh÷ng tham
227 Ngµy 1 th¸ng N¨m 1866, t¹i phiªn häp cña Tæng héi ®ång ®· th¶o luËn vÊn
väng cña Nga hoµng chiÕm ng«i vua §an M¹ch trong t¬ng lai, mét
®Ò ®èi phã víi viÖc ®a vµo Xcèt-len c¸c c«ng nh©n thî may §øc vµ §an M¹ch
khi triÒu ®¹i Gluých-xbuèc chÊm døt. - 283.
lµm lùc lîng ph¸ b·i c«ng, nh©n cuéc b·i c«ng cña thî may £-®in-buèc næ ra
224 M¸c tõ M¸c-ghÐt trë vÒ Lu©n §«n vµo kho¶ng ngµy 10 th¸ng T ë ®ã tõ ngµy 26 th¸ng Ba 1866. Thî may §øc ë Lu©n §«n ®· thµnh lËp ñy ban
1866. - 284.
do Le-xn¬ vµ Hau-ph¬ ®øng ®Çu vµ quyÕt ®Þnh hµnh ®éng cïng víi Tæng héi
225 th¸ng Ba 1866 thî may Lu©n §«n ®· ®ßi t¨ng l¬ng. MÆc dï ®a sè c¸c ®ång ®Ó ph¸ vì kÕ ho¹ch cña c¸c chñ doanh nghiÖp vµ tay sai cña chóng ë §øc.
nhµ doanh nghiÖp ®· chÊp thuËn, nhng mét lo¹i chñ xëng may lín ®· Theo yªu cÇu cña M¸c, ngµy 3 th¸ng N¨m Le-xn¬ vµ Hau-ph¬ ®· göi cho «ng
tuyªn bè gi·n thî ®Ó ®¸p l¹i yªu s¸ch cña thî may 15000 c«ng nh©n may tin tøc chi tiÕt vÒ nh÷ng sù biÕn ë £-®in-buèc, ®Ó th¶o tin göi cho b¸o §øc.
mÆc bÞ ®e däa sa th¶i. Ngµy 27 th¸ng Ba b¾t ®Çu cuéc b·i c«ng cña tÊt Ngµy 4 th¸ng N¨m M¸c thay mÆt Tæng héi ®ång ®· viÕt vµ göi cho LÝp-nÕch
c¶ thî may Lu©n §«n. Ban chÊp hµnh HiÖp héi b¶o vÖ c«ng nh©n -
bµi b¸o ng¾n "Lêi b¸o tríc" ®· ®îc ®¨ng trong mét lo¹t tê b¸o §øc (xem
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
906 chó thÝch chó thÝch 907
§øc ®îc thµnh lËp trªn c¬ së c¸c nghÞ quyÕt cña ®¹i héi Viªn n¨m
T oµn tËp, t.16, 1994, tr. 225-226). §ång thêi ë Lu©n §«n ®· r¶i tê
truyÒn ®¬n do Le-xn¬ vµ Hau-ph¬ viÕt, tr×nh bµy môc tiªu vµ nhiÖm 1815. - 292.
vô cña ñy ban c¸c thî may §øc ë Lu©n §«n vµ kªu gäi c«ng nh©n §øc 232 VÒ dù kiÕn c¶i c¸ch hiÕn ph¸p Liªn bang §øc xem chó thÝch 222.
ë Lu©n §«n quyªn gãp tiÒn, ngoµi ra Tæng héi ®ång ®· ph¸i Hau-ph¬
"Nh÷ng quyÒn c¬ b¶n cña nh©n d©n §øc" ( "Grundrechte des
vµ Han-xen ®Õn £-®in-buèc ®Ó ph¸ tan kÕ ho¹ch cña bän chñ. Th¸ng
deutschen Volkes"), do Quèc héi Phran-phuèc th«ng qua cuèi n¨m
B¶y 1866 ñy ban cho ra tê truyÒn ®¬n thø hai göi c«ng nh©n - thî 1848, diÔn ®¹t nh÷ng quyÒn tù do t s¶n c¬ b¶n, gièng nh "Tuyªn
may ë §øc. Hµnh ®éng cña Tæng héi ®ång ®· gãp phÇn vµo th¾ng lîi ng«n vÒ quyÒn cña con ngêi vµ c«ng d©n" cña Ph¸p; trong hiÕn ph¸p
cña cuéc b·i c«ng, còng nh lµm t¨ng thªm ¶nh hëng cña Quèc tÕ ë cña ®Õ chÕ n¨m 1849 nã ®îc ®a vµo môc VI. Nh÷ng ®iÒu kho¶n
Anh. - 287, 293, 722. quan träng nhÊt cña "nh÷ng quyÒn c¬ b¶n cña nh©n d©n §øc" ®· ®îc
®a vµo hiÕn ph¸p cña phÇn lín c¸c nhµ níc §øc, nhng vÒ sau, trªn
228 Cã ý nãi ®Õn nh÷ng bíc mµ Bi-xm¸c ®· thi hµnh ®Ó l«i kÐo c¸c ®ång
c¬ së nghÞ quyÕt cña Quèc héi liªn bang ngµy 23 th¸ng T¸m 1851,
minh vµo cuéc chiÕn tranh mµ «ng ta ®· g©y ra víi ¸ o. Ngµy 8 th¸ng
chóng ®· bÞ lo¹i bá hoÆc xÐt l¹i. - 295.
T 1866 Phæ vµ I-ta-li-a ®· ký mét hiÖp íc liªn minh mËt, trong ®ã
233 Lo¹t bµi viÕt cña ¡ng-ghen "Giai cÊp c«ng nh©n liªn quan g× ®Õn Ba
cam kÕt cïng tiÕn hµnh chiÕn tranh chèng ¸ o, chõng nµo I-ta-li-a
Lan?" lo¹t bµi viÕt nµy cha ®îc hoµn tÊt v× b¸o "Commonwealth",
cha nhËn ®îc tØnh Vª-nª-xi, cßn Phæ cha nhËn ®îc nh÷ng l·nh
n¬i tõng in tËp bµi b¸o ®ã, ®· ®×nh b¶n. - 298, 301.
thæ t¬ng ®¬ng ë §øc. - 287, 305, 315.
234 T¹i phiªn häp cña Tæng héi ®ång, ngµy 8 th¸ng N¨m 1866 P. Phèc-x¬
229 Ngµy 7 th¸ng N¨m 1866 sinh viªn C«-ghen, con trai riªng cña C.
tuyªn bè ý ®Þnh cña m×nh ®Õn phiªn häp tíi cña Tæng héi ®ång sÏ
Blin-®¬ ®· tiÕn hµnh ¸m s¸t Bi-xm¸c, nhng kh«ng thµnh. C«-ghen
ph¸t biÓu ph¶n ®èi mét ®o¹n trong bµi "Häc thuyÕt d©n téc vËn dông
bÞ b¾t giam vµ ®· tù s¸t trong nhµ tï. - 290, 294. vµo Ba Lan" cña ¡ng-ghen rót tõ tËp bµi "Giai cÊp c«ng nh©n cã tr¸ch
nhiÖm nh thÕ nµo ®èi víi vÊn ®Ò Ba Lan?" (xem Toµn tËp, t.16, 1994,
230 M¸c muèn nãi ®Õn thÊt b¹i mµ Ph¸p vµ Pi-ª-m«ng mang ®Õn cho ¸ o
tr. 220). C¨n cø vµo bøc th nµy cña M¸c, Phèc-x¬ ®· ph¸t biÓu t¹i
trong cuéc chiÕn tranh n¨m 1859. - 292.
phiªn häp cña Tæng héi ®ång ngµy 15 th¸ng N¨m 1866. Nhng trong
231 ChuÈn bÞ chiÕn tranh chèng l¹i ¸ o, ChÝnh phñ Bi-xm¸c ®· t×m mäi biªn b¶n cña phiªn häp ®ã kh«ng nãi tíi bµi ph¸t biÓu cña Phèc-x¬,
c¸ch tranh thñ ®îc sù trung lËp h÷u h¶o cña Ph¸p. Ngµy 6 th¸ng còng kh«ng cã c©u tr¶ lêi cña M¸c ®èi víi lêi ph¸t biÓu ®ã. - 298.
N¨m 1866 t¹i buæi lÔ héi n«ng nghiÖp ë ¤-xe-r¬ hoµng ®Õ Na-p«-lª- 235 Trªn b¸o "Commonwealth" sè 165, ra ngµy 5 th¸ng N¨m 1866 cã
«ng III ®· ®äc mét bµi diÔn v¨n, trong ®ã tuyªn bè r»ng "c¶m thÊy ®¨ng tuyªn bè cña tßa so¹n nãi r»ng tßa so¹n kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm
kinh tëm, còng nh ®a sè nh©n d©n Ph¸p c¶m thÊy kinh tëm nh÷ng ®iÒu vÒ c¸c bµi viÕt ®· ®¨ng díi ®êng kÎ quy ®Þnh, ®æ tr¸ch nhiÖm ®ã cho
íc cña n¨m 1815, mµ ngµy nay mét sè ®¶ng kh¸c muèn biÕn thµnh nÒn chÝnh t¸c gi¶. Tuyªn bè ®ã nh»m tríc hÕt ph¶n ®èi néi dung lo¹t bµi
viÕt cña ¡ng-ghen "Giai cÊp c«ng nh©n cã tr¸ch nhiÖm nh thÕ nµo
t¶ng duy nhÊt cho chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña chóng ta". Tuyªn bè ®ã cña
®èi víi vÊn ®Ò Ba Lan?", in trªn b¸o bªn díi cét b¸o do tßa so¹n Ên
Na-p«-lª-«ng III ®îc xem nh sù khuyÕn khÝch trùc tiÕp ®èi víi sù x©m
®Þnh. - 302.
lîc cña Phæ, vµ tríc hÕt lµ ý ®Þnh cña Bi-xm¸c c¶i tæ l¹i Liªn bang
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
908 chó thÝch chó thÝch 909
236 Trªn b¸o "Le Courrier Fran ç ais" ("Tin tøc Ph¸p") sè 15, ngµy 20 nghÞ quyÕt thø nhÊt do Bèp-tsin vµ C¸c-t¬ viÕt, nghÞ quyÕt thø hai
th¸ng N¨m 1866 cã ®¨ng lêi kªu gäi "Aux Ð tudiants des universitÐs cña Cri-m¬ vµ §¸t-t«n, nghÞ quyÕt thø ba cña Phèc-x¬. Tríc khi
d'Allemagne et d'Italie, les Ðtudiants de Paris" ("Sinh viªn Pa-ri göi biÓu quyÕt c¸c nghÞ quyÕt ®ã t¹i phiªn häp cña Tæng héi ®ång ngµy 17
sinh viªn c¸c trêng ®¹i häc tæng hîp §øc vµ I-ta-li-a") nh©n cã nguy th¸ng B¶y 1866, M¸c ®· phª ph¸n c¸c nghÞ quyÕt nµy, v× thÕ nghÞ
c¬ bïng næ chiÕn tranh gi÷a Phæ vµ ¸ o. Lêi kªu gäi nµy viÕt díi ¶nh quyÕt cña Cri-m¬ vµ §¸t-t«n, trong ®ã bªn c¹nh viÖc lªn ¸n ®óng ®¾n
hëng m¹nh mÏ cña nh÷ng t tëng Pru-®«ng. T¹i phiªn häp cña cã tÝnh nguyªn t¾c c¸c cuéc chiÕn tranh x©m lîc, ®· kh«ng ®Æt ra
Tæng héi ®ång ngµy 5 th¸ng S¸u 1866 kh«ng cã M¸c tham dù, ®· th¶o nhiÖm vô chñ yÕu cña giai cÊp v« s¶n lµ cÇn ph¶i tæ chøc ®Ó ®Êu
luËn lêi kªu gäi ®¸p l¹i do chi bé Pa-ri ë Lu©n §«n thay mÆt c«ng tranh nh»m gi¶i phãng m×nh vÒ chÝnh trÞ vµ x· héi, vµ nghÞ quyÕt cña
nh©n tÊt c¶ c¸c níc th¶o ra göi sinh viªn Pa-ri còng nh sinh viªn Phèc-x¬ còng m¾c nh÷ng thiÕu sãt t¬ng tù vµ, ngoµi ra, kh«ng ph¶n
vµ thanh niªn tÊt c¶ c¸c níc (xem "Tæng héi ®ång Quèc tÕ I n¨m ¸nh th¸i ®é cña giai cÊp v« s¶n ®èi víi chiÕn tranh, ®· bÞ lo¹i bá. Tæng
1864 - 1866. Héi nghÞ ®¹i biÓu Lu©n §«n n¨m 1865. Biªn b¶n". M., héi ®ång, sau khi cã mét sè bæ sung, ®· nhÊt trÝ th«ng qua nghÞ quyÕt
1961, tr. 258 - 260). M¸c còng kh«ng hµi lßng vÒ néi dung lêi kªu gäi sau ®©y do Bèp-tsin vµ C¸c-t¬ ®Ò nghÞ: "Héi ®ång trung ¬ng Héi liªn
nµy. Trong qu¸ tr×nh tranh luËn t¹i phiªn häp cña Tæng héi ®ång hiÖp c«ng nh©n quèc tÕ cho r»ng cuéc xung ®ét x¶y ra ë lôc ®Þa lµ cuéc
ngµy 19 th¸ng S¸u 1866, M¸c ®· phª ph¸n cÆn kÏ lËp trêng Pru- xung ®ét gi÷a c¸c chÝnh phñ vµ khuyªn c«ng nh©n h·y trung lËp vµ
®«ng trong vÊn ®Ò d©n téc (xem tËp nµy, tr. 310 - 313). - 303. thèng nhÊt l¹i, ®Ó trong sù thèng nhÊt khai th¸c ®îc søc m¹nh cÇn
thiÕt cho sù gi¶i phãng hä vÒ x· héi vµ chÝnh trÞ" (xem "Tæng héi ®ång
237 §©y lµ nãi vÒ vô ¸m s¸t kh«ng thµnh ®èi víi A-lÕch-xan-®r¬ II, do
Quèc tÕ I n¨m 1864 - 1866. Héi nghÞ Lu©n §«n n¨m 1865. Biªn b¶n".
nhµ c¸ch m¹ng - khñng bè Nga Ca-ra-c«-dèp tiÕn hµnh ngµy 4 th¸ng
M., 1961, tr. 151). - 312.
T 1866. - 304.
241 §©y lµ nãi vÒ trËn ®¸nh quyÕt ®Þnh cña cuéc chiÕn tranh Phæ - ¸ o,
238 T¹i phiªn häp cña h¹ nghÞ viÖn ngµy 4 th¸ng S¸u 1866 trong ph¸t
diÔn ra ngµy 3 th¸ng B¶y 1866 gÇn thµnh phè Khuª-nÝch-gre-x¬
biÓu cña m×nh §i-xra-e-li ®· phª ph¸n ho¹t ®éng cña Cla-ren-®«n
(ngµy nay lµ Gra-®Ðt - Cra-lèp) c¸ch lµng Xa-dèp kh«ng xa. TrËn
trªn c¬ng vÞ bé trëng ngo¹i giao, ®Æc biÖt lµ lËp trêng tuång nh
®¸nh kÕt thóc b»ng thÊt b¹i lín cña qu©n ¸ o. - 314.
thiÕu cøng r¾n cña «ng ta trong thêi gian cuéc chiÕn tranh Crm vµ
242 Cuèi n¨m 1865 - ®Çu n¨m 1866 Bi-xm¸c tiÕn hµnh ®µm ph¸n víi
t¹i §¹i héi hßa b×nh Pa-ri n¨m 1856. - 305.
Na-p«-lª-«ng III, trong qu¸ tr×nh ®ã muèn tranh thñ ®îc sù trung
239 §©y lµ nãi vÒ ý ®Þnh cña ¡ng-ghen viÕt bµi cho b¸o "Manchester
lËp cña Ph¸p trong cuéc chiÕn tranh mµ «ng ta ®ang chuÈn bÞ, Bi-
Guardian" vÒ cuéc chiÕn tranh Phæ - ¸ o b¾t ®Çu cuèi th¸ng S¸u 1866.
xm¸c cè g¾ng t¹o ra cho Na-p«-lª-«ng III mét Ên tîng r»ng cuéc
¡ng-ghen viÕt 5 bµi, do b¸o ®¨ng díi ®Çu ®Ò "TiÓu luËn vÒ chiÕn chiÕn tranh ®èi víi Phæ sÏ lµ hÕt søc nÆng nÒ vµ nãi bãng giã xa x«i
tranh ë §øc" (xem Toµn tËp, t.16, 1994, tr. 227-256). - 312, 327. r»ng Ph¸p cã thÓ më réng l·nh thæ sang BØ vµ Lóc-x¨m-bua, còng
nh mét phÇn nµo l·nh thæ Phæ ë vïng Ranh. - 315.
240 Cuéc tranh luËn vÒ vÊn ®Ò chiÕn tranh Phæ - ¸ o n¨m 1866 ®· diÔn ra
t¹i c¸c phiªn häp cña Tæng héi ®ång ngµy 19, 26 th¸ng S¸u vµ 17 th¸ng 243 Nh©n chÝnh phñ tù do tõ chøc vµ biÓu thÞ sù ph¶n kh¸ng ®èi víi
chÝnh phñ b¶o thñ, ngµy 27 th¸ng S¸u vµ 2 th¸ng B¶y 1866 ë Lu©n §«n, t¹i
B¶y 1866. T¹i phiªn häp ngµy 26 th¸ng S¸u ®· ®a ra ba nghÞ quyÕt -
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
910 chó thÝch chó thÝch 911
®¹i lé T¬-ra-phan-ga ®· næ ra mét c¸ch tù ph¸t nh÷ng cuéc mÝt-tinh 246 §©y lµ nãi cñ hµnh hoa, mµ con g¸i M¸c Gien-ni nhËn ®îc cña I. C.
quÇn chóng c«ng khai, t¹i ®ã mét lÇn n÷a l¹i ®Ò ra yªu s¸ch quyÒn I-u-ta göi ®Õn tõ C¸p-st¸t (mòi H¶o Väng) vµ ®· göi cho ¡ng-ghen
phæ th«ng ®Çu phiÕu (th¸ng Ba 1866 do ¶nh hëng cña c¸c ®¶ng viªn kÌm theo chØ dÉn chi tiÕt vÒ c¸ch trång cñ hµnh ®ã. - 319, 320.
cÊp tiÕn t s¶n §ång minh c¶i c¸ch ®· thu hÑp nh÷ng yªu s¸ch ®ã
247 "Old Bess", hay lµ "Brown Bess" ( "BÐt giµ", hay "BÐt bå qu©n") - vµo
(xem chó thÝch 216)). Ngêi tæ chøc thùc hiÖn c¸c cuéc mÝt-tinh ®ã,
thÕ kû XVIII vµ ®Çu thÕ kû XIX trong qu©n ®éi Anh ®· gäi nh vËy
më ®Çu giai ®o¹n míi cña cuéc ®Êu tranh ®ßi c¶i c¸ch bÇu cö lÇn thø
khÈu sóng tr¬n nßng b»ng thÐp l¾p ®¹n ®Çu häng sóng. - 320.
hai ë Anh, lµ Tæng héi ®ång Quèc tÕ I. - 317.
248 Cã ý nãi ®Õn viÖc Phæ th«n tÝnh V¬ng quèc Han-n«-v¬, th¸i Êp HÐt-
244 Ngµy 6 th¸ng B¶y 1866 ChÝnh phñ Na-p«-lª-«ng III ®a ra thîng
xen - C¸t-xen - ®¹i c«ng quèc Na-xau vµ c¸c l·nh thæ kh¸c do nã
nghÞ viÖn Ph¸p th¶o luËn dù ¸n vÒ quy chÕ t vÊn nghÞ viÖn cña
giµnh ®îc th¾ng lîi trong cuéc chiÕn tranh Phæ - ¸ o n¨m 1866. -
thîng nghÞ viÖn, theo ®ã chØ cã thîng nghÞ viÖn míi ®îc quyÒn th¶o
322, 383.
luËn nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn söa ®æi hiÕn ph¸p, cÊm bµn luËn
249 Mét lo¹t quèc gia ë phÝa Nam §øc (Han-n«-v¬, D¾c-den, Ba-vi-e v.v.)
nh÷ng vÊn ®Ò ®ã trªn b¸o chÝ, bá tiÕt ë trong hiÕn ph¸p n¨m 1852 quy ®Þnh
thêi h¹n khãa häp thêng kú cña §oµn lËp ph¸p lµ 3 th¸ng. Ngµy 14 ®· tham gia cuéc chiÕn tranh Phæ - ¸ o n¨m 1866 ®øng vÒ phÝa ¸ o. -
th¸ng B¶y 1866 thîng nghÞ viÖn ®· th«ng qua quy chÕ t vÊn nghÞ viÖn. 322, 325.
Ngµy 14 th¸ng S¸u 1866 trong thêi gian th¶o luËn ng©n s¸ch n¨m 250 §©y lµ nãi vÒ dù ¸n gi¶i quyÕt cuéc xung ®ét Phæ - ¸ o do chÝnh phñ
1867 trong bé phËn lËp ph¸p cña Ph¸p, Giuyn Pha-vr¬, mét trong Na-p«-lª-«ng III th«ng qua ngµy 11 th¸ng B¶y 1866. Dù ¸n nµy tÝnh
nh÷ng thñ lÜnh cña ph¸i ®èi lËp céng hßa t s¶n ®· lªn tiÕng chØ trÝch ®Õn nh÷ng ®iÒu kiÖn do Phæ ®a ra, ®· t¹o cho Na-p«-lª-«ng III cã
chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Ph¸p trong vÊn ®Ò Mª-hi-c« (xem chó thÝch 186) kh¶ n¨ng trë thµnh ngêi b¶o hé miÒn Nam níc §øc b»ng c¸ch lËp
®· phung phÝ mÊt mét khèi lîng tiÒn lín. Còng t¹i phiªn häp ®ã, nghÞ ra mét liªn minh Nam §øc ®éc lËp bao gåm c¸c quèc gia n»m vÒ phÝa
sÜ Glª-Bi-du-en, mét thµnh viªn kh¸c cña ph¸i ®èi lËp céng hßa t s¶n Nam kÓ tõ Mai-n¬, t¬ng tù nh liªn minh vïng Ranh tríc ®©y.
®· ph¸t biÓu b¶o vÖ chÕ ®é nghÞ viÖn. Trong khi liÖt kª sè d©n n»m díi
L iªn minh vïng Ranh - t Ëp hîp c¸c quèc gia ë Nam vµ T©y §øc, -
chÝnh quyÒn chuyªn chÕ, «ng nh¾c ®Õn c¶ ngêi Ph¸p, do ®ã ngay lËp
thµnh lËp díi sù b¶o hé cña Na-p«-lª-«ng I vµo th¸ng B¶y 1806. Na-
tøc ®· bÞ chñ tÞch §oµn lËp ph¸p Va-lÐp-xki yªu cÇu gi÷ trËt tù. - 318.
p«-lª-«ng ®· thiÕt lËp ®îc mét thµnh tr× chÝnh trÞ - qu©n sù nh vËy
245 Ngµy 4 th¸ng B¶y 1866 sau khi qu©n ®éi ¸ o bÞ ®¸nh tan ë gÇn Xa-
ë §øc lµ nhê ¸ o bÞ ®¸nh b¹i n¨m 1805. Trong thµnh phÇn liªn minh
®èp (xem chó thÝch 241) hoµng ®Õ ¸ o Phran-tx¬-I-«-xÝp ®· göi ®iÖn
lóc ®Çu cã 16 quèc gia (Ba-vi-e, VuyÕc-tem-bÐc, Ba-®en v.v.), sau ®ã
cho Na-p«-lª-«ng III, trong ®ã th«ng b¸o vÒ viÖc chuyÓn cho Na-p«-
thªm 5 quèc gia n÷a (D¾c-den, Ve-xt¬-pha-len v.v.) mµ thùc tÕ ®· trë
lª-«ng tØnh Vª-nª-xi víi ®iÒu kiÖn I-ta-li-a nhîng nã vµ ®Ò nghÞ Na-
thµnh ch hÇu cña Ph¸p. Liªn minh tan r· n¨m 1813 do qu©n ®éi Na-
p«-lª-«ng III lµm trung gian gi÷a c¸c níc tham chiÕn. I-ta-li-a vµ
p«-lª-«ng b¹i trËn. - 325.
Phæ chÊp nhËn sù trung gian cña Na-p«-lª-«ng III víi ®iÒu kiÖn chÊp
251 Cã ý nãi ®Õn c¸c cuéc chiÕn tranh thÕ kû XVII - XVIII mµ Ph¸p tiÕn
hµnh ®óng hiÖp íc liªn bang vÒ kh«ng ký kÕt hßa íc riªng vµ g¹t bá
hµnh chèng l¹i ®Õ quèc La M· thÇn th¸nh cña d©n téc §øc. - 325.
¸ o khái Liªn bang §øc. Theo hßa íc ký kÕt víi ¸ o vµ Viªn ngµy 3
252 C¸c S¸ch xanh (Blue Books) - tªn gäi chung c¸c tµi liÖu ®îc c«ng bè
th¸ng Mêi 1866 th× tØnh Vª-nª-xi ®· ®îc tr¶ l¹i cho I-ta-li-a. - 319.
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
912 chó thÝch chó thÝch 913
c ña nghÞ viÖn Anh vµ c¸c v¨n kiÖn ngo¹i giao cña bé ngo¹i giao. S¸ch 257 §©y lµ nãi vÒ §¹i héi Xla-v¬ häp ngµy 2 th¸ng S¸u 1848 ë Pra-ha; t¹i
®¹i héi ®· béc lé cuéc ®Êu tranh gi÷a hai khuynh híng trong phong
xanh cã tªn gäi nh vËy lµ do b×a mµu xanh, xuÊt b¶n ë Anh thÕ kû
trµo d©n téc cña c¸c d©n téc Xla-v¬ bÞ ®Õ quèc H¸p-xbuèc ¸p bøc.
XVII vµ lµ tµi liÖu gèc chÝnh thøc chñ yÕu vÒ lÞch sö kinh tÕ vµ ngo¹i
Khuynh híng h÷u, tù do «n hßa, trong ®ã cã nh÷ng ngêi l·nh ®¹o ®¹i
giao cña níc ®ã.
héi (Pa-l¸t-xki, Sa-pha-rÝch) toan tÝnh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n téc b»ng
Trong trêng hîp nµy muèn nãi ®Õn 5 b¶n phóc tr×nh "Children's
c¸ch duy tr× vµ cñng cè chÝnh thÓ qu©n chñ H¸p-xbuèc. Khuynh híng
Employment Commission (1862)" ("TiÓu ban nghiªn cøu ®iÒu kiÖn lao
t¶, d©n chñ (Xa-bi-na, Phri-s¬, Li-ben v.v.) kiªn quyÕt ph¶n ®èi ®iÒu ®ã
®éng cña trÎ em (1862)" vµ "Phóc tr×nh thø t¸m cña thanh tra y tÕ vµ t×m c¸ch phèi hîp hµnh ®éng víi phong trµo d©n chñ - c¸ch m¹ng ë
Héi ®ång c¬ mËt", mµ trong phô lôc cña nã cã in b¸o c¸o cña b¸c sÜ §øc vµ Hung. Mét bé phËn ®¹i biÓu cña ®¹i héi thuéc c¸nh cÊp tiÕn tham
H¬n-t¬ vÒ ®iÒu kiÖn nhµ ë cña c«ng nh©n, b¸o c¸o nµy ®îc M¸c sö gia tÝch cùc vµo cuéc khëi nghÜa Pra-ha th¸ng S¸u 1848 vµ ®· bÞ ®µn ¸p
dông réng r·i trong ch¬ng XXIII tËp I bé "T b¶n" (xem Toµn tËp, khèc liÖt. C¸c ®¹i biÓu cña c¸nh tù do «n hßa ë l¹i Pra-ha ngµy 16 th¸ng
S¸u ®· tuyªn bè ho·n v« thêi h¹n c¸c phiªn häp cña ®¹i héi. - 333.
t.23, 1993, tr. 863-994). - 328, 335, 427, 459.
258 Ngµy 11 th¸ng B¶y 1859 ë Vi-la-phran-c¬ gi÷a ¸ o vµ Ph¸p ®· ký kÕt
253 K Õ ho¹ch tiÓu §øc - kÕ ho¹ch thèng nhÊt níc §øc díi b¸ quyÒn
mét hßa íc s¬ bé kÕt thóc cuéc chiÕn tranh cña Ph¸p vµ Pi-ª-m«ng
cña Phæ, kh«ng cã ¸ o. - 329.
chèng l¹i ¸ o. Theo hßa íc, L«m-b¸c-®i chuyÓn cho Ph¸p, tuy thÕ sau
254 Trong c¸c bøc th göi M¸c ngµy 30 th¸ng S¸u vµ 10 th¸ng B¶y 1866 nµy Na-p«-lª-«ng III ®· nhîng nã cho X¸c-®i-ni ®Ó ®æi lÊy Xa-voa
vµ göi ¡ng-ghen ngµy 16 th¸ng B¶y 1866 P. Stum-ph¬ sèng ë thµnh vµ Ni-x¬, Vª-nª-xi vÉn n»m díi ¸ch thèng trÞ cña ¸ o, c«ng tíc T«-
phè Ma-in-x¬ ®· ®Ò nghÞ cho nh÷ng chØ dÉn vÒ "c¸ch xö sù" cña c¸c xcan vµ M«-®en cÇn ph¶i ®îc kh«i phôc l¹i ngai vµng cña m×nh. MÆc
dï mét sè ®iÓm cña hßa íc s¬ bé vÉn cßn n»m trªn giÊy tê (ch¼ng h¹n,
thµnh viªn Quèc tÕ ë Ma-in-x¬ nh©n cuéc chiÕn tranh Phæ - ¸ o bïng
®iÓm nãi vÒ viÖc phôc hng c¸c c«ng tíc T«-xcan vµ M«-®en v.v.)
næ n¨m 1866. - 332.
hoÆc ®· ®îc söa ®æi, nh÷ng ®iÒu kho¶n cña nã nãi chung vÉn lµ c¬ së cho
255 Ngµy 16 th¸ng B¶y 1866 trong thêi gian cuéc chiÕn tranh Phæ - ¸ o,
hßa íc cuèi cïng ký kÕt ë Xuy-rÝch ngµy 10 th¸ng Mêi mét 1859.
Phran-phuèc trªn s«ng Mai-n¬ ®· bÞ qu©n ®éi Phæ chiÕm, nã ph¶i båi
Hßa íc gi÷a ¸ o vµ Phæ ký kÕt t¹i Pra-ha ngµy 23 th¸ng T¸m
thêng chiÕn phÝ 6 triÖu gun-®en, viÖn nguyªn l·o thµnh phè bÞ gi¶i
1866. Theo nh÷ng ®iÒu kho¶n cña hßa íc ®ã ¸ o nhêng Phæ quyÒn
t¸n, ®¬n vÞ ®ån tró vµ c¸c tæ chøc qu©n sù bÞ gi¶i t¸n. Ngµy 19 th¸ng
cña m×nh ®èi víi Slª-d¬-vÝch vµ H«n-stai-n¬, tr¶ cho Phæ mét sè
B¶y ngêi Phæ n©ng møc båi thêng chiÕn phÝ lªn 25 triÖu gun-®en kh«ng lín tiÒn båi thêng chiÕn tranh vµ chuyÓn giao tØnh Vª-nª-xi
vµ ®ßi thÞ trëng Phen-n¬ ph¶i cÊp b¶n danh s¸ch nh÷ng thÞ d©n cã cho v¬ng quèc I-ta-li-a; Liªn bang §øc chÊm døt sù tån t¹i cña
thÕ lùc nhÊt vµ kh¸ gi¶ nhÊt, chØ râ sè tµi s¶n cña hä, coi ®ã lµ ®¶m m×nh, vµ thay vµo ®ã ®· thµnh lËp Liªn minh B¾c §øc kh«ng cã sù
tham gia cña ¸ o vµ díi b¸ quyÒn cña Phæ. Hßa íc gi÷a ¸ o vµ I-ta-
b¶o ®Ó thµnh phè nép båi thêng chiÕn tranh. §ªm 23 r¹ng 24 th¸ng
li-a ký kÕt t¹i Viªn ngµy 3 th¸ng Mêi 1866. Theo nh÷ng ®iÒu kho¶n
B¶y, Phen-n¬, ®Ó biÓu thÞ sù ph¶n ®èi, ®· treo cæ tù tö. - 332, 335, 366.
cña hßa íc, I-ta-li-a nhËn tØnh Vª-nª-xi, cßn nh÷ng tham väng cña
256 E -sen-hai-me-ga-x¬ - ® êng phè Phran-phuèc trªn s«ng Mai-n¬, n¬i
nã ®èi víi miÒn Nam Ti-r«n vµ T¬-ri-Ðt th× kh«ng ®îc tháa m·n v×
quèc héi Liªn bang §øc ®ãng trô së tõ n¨m 1816 - 1866. - 332.
sù ph¶n ®èi cña Phæ. - 333, 382.
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
914 chó thÝch chó thÝch 915
2 59 Th¸ng B¶y 1866 trong qu¸ tr×nh cuéc vËn ®éng c¶i c¸ch bÇu cö ë lµ nh÷ng ngêi lÝnh trong hµnh ®éng cña m×nh bÞ chi phèi bëi nh÷ng
Anh c«ng nh©n Lu©n §«n buéc ph¶i ®Êu tranh cho quyÒn tæ chøc mÝt- lý do chÝnh trÞ. - 164.
tinh quÇn chóng trong c¸c c«ng viªn thñ ®«. Ngµy 23 th¸ng B¶y §ång 261 P. TrÐmaux. "Origine et transformations de L'homme et des autres
minh c¶i c¸ch Ên ®Þnh tæ chøc mÝt-tinh trong c«ng viªn Hai-®¬ ®Ó b¶o ªtres". Pari, 1865, p. 402, 420, 421 (P. T¬-rª-m«. "Nguån gèc vµ
vÖ yªu s¸ch phæ th«ng ®Çu phiÕu. MÆc dï chÝnh phñ cÊm mÝt-tinh, nh÷ng biÕn ®æi cña con ngêi vµ c¸c ®éng vËt kh¸c". Pa-ri, 1865, tr.
nhng nã vÉn ®îc tæ chøc, vµ ®· ®i ®Õn chç nh÷ng ngêi tham gia 402, 420, 421). - 342.
mÝt-tinh ®ông ®é víi c¶nh s¸t, mÊy chôc c«ng nh©n bÞ b¾t. Ngµy 24
262 §©y lµ nãi vÒ c«ng v¨n khÈn cña ngo¹i trëng Ph¸p göi Bi-xm¸c
vµ 25 th¸ng B¶y xung quanh c«ng viªn Hai-®¬ cã nh÷ng cuéc mÝt-
ngµy 6 th¸ng T¸m 1866, trong ®ã ®ßi ph¶i ®Òn bï cho Ph¸p v× nã ®·
tinh tù ph¸t cña c«ng nh©n, nhiÒu ngêi trong sè hä cã vò khÝ. C¶nh
®øng trung lËp trong thêi gian chiÕn tranh Phæ - ¸ o díi h×nh thøc
s¸t vµ lÝnh thêng trùc mét lÇn n÷a ®îc huy ®éng ®Õn chèng l¹i c«ng
kh«i phôc l¹i ®êng biªn giíi n¨m 1814 (trïng hîp víi ®êng biªn giíi
nh©n. Thùc tÕ thñ ®« ®· ë trong t×nh tr¹ng thiÕt qu©n luËt. Cã nguy
cña Ph¸p n¨m 1792 cho ®Õn tríc khi nã tiÕn hµnh chiÕn tranh víi
c¬ ®ông ®é gi÷a nh©n d©n víi c¶nh s¸t vµ qu©n ®éi, trong t×nh h×nh
c¸c khèi liªn hîp ch©u ¢u). §iÒu ®ã cã nghÜa lµ ph¶i chuyÓn cho Ph¸p
®ã, c¸c thñ lÜnh cña §ång minh c¶i c¸ch ®· ph¶i ®µm ph¸n víi chÝnh
vïng Xa-a-r¬, Pphan-x¬ víi ph¸o ®µi Snai-¬, mét phÇn HÐt-xen -
phñ. Ngµy 25 th¸ng B¶y ®oµn ®¹i biÓu cña §ång minh do chñ tÞch cña
§¸c-m¬-st¸t trªn s«ng Ranh víi ph¸o ®µi Ma-in-x¬. Trong c«ng v¨n
nã lµ Bin-x¬ cÇm ®Çu ®· ®Õn th¨m bé trëng néi vô X. U«n-p«n, høa
khÈn ®Ò nghÞ ®a ®¬n vÞ ®ån tró Phæ ra khái Lóc-x¨m-buèc. Ngµy 7
sÏ thuyÕt phôc nh÷ng ngêi biÓu t×nh gi¶i t¸n, nÕu nh qu©n lÝnh vµ
th¸ng T¸m Bi-xm¸c kiªn quyÕt cù tuyÖt nh÷ng yªu s¸ch ®ã cña ChÝnh
c¶nh s¸t sÏ ®îc ®iÒu khái c¸c c«ng viªn Lu©n §«n. Do ¸p lùc cña
phñ Ph¸p. Nh÷ng tham väng cña Na-p«-lª-«ng III lµ dùa vµo nh÷ng
quÇn chóng nh©n d©n U«n-p«n ®· chÊp nhËn ®Ò nghÞ ®ã vµ ®ång ý
lêi høa hÑn kh«ng c«ng khai cña Bi-xm¸c tríc chiÕn tranh Phæ - ¸ o
cho tæ chøc cuéc mÝt-tinh míi ngµy 30 th¸ng B¶y t¹i c«ng viªn Hai-®¬
lµ sÏ kh«ng c¶n trë viÖc chuyÓn giao l·nh thæ cña §øc gi÷a s«ng Ranh
do §ång minh c¶i c¸ch triÖu tËp. ThÕ nhng trong thêi gian chuÈn bÞ
vµ M«-den trong trêng hîp nÕu nh Ph¸p kh«ng ng¨n c¶n viÖc
cuéc mÝt-tinh ®ã bé trëng néi vô ®· ra tuyªn bè, ®îc sù ñng hé cña
thµnh lËp khèi liªn hiÖp I-ta-li-a - Phæ vµ ®¸nh tan ¸ o. Nhng sau
ñy viªn héi ®ång §ång minh H«-li-èc - r»ng «ng ta kh«ng trùc tiÕp
khi th¾ng ¸ o Bi-xm¸c ®· thay ®æi lËp trêng cña m×nh, v× trong tÝnh
cho phÐp tiÕn hµnh mÝt-tinh t¹i c«ng viªn Hai-®¬. Sî tÝnh tÝch cùc
to¸n cña «ng ta sÏ cã cuéc chiÕn tranh víi Ph¸p. - 344, 391, 393, 531.
c¸ch m¹ng cña quÇn chóng t¨ng lªn, héi ®ång §ång minh ®· ra quyÕt
263 Sù kiÖn nµy sau nµy ¡ng-ghen ®· nh¾c tíi trong t¸c phÈm cha
®Þnh nãi chung kh«ng triÖu tËp mÝt-tinh ë ngoµi trêi. - 334.
hoµn thµnh cña m×nh "Vai trß cña b¹o lùc trong lÞch sö", «ng viÕt n¨m
260 "Nh÷ng lìi lª biÕt suy nghÜ" ( "Ba їonnettes intelligentes") - ®©y lµ
1887 - 1888 (xem Toµn tËp, t.21, 1993, tr. 630). - 345.
c¸ch diÔn ®¹t g¸n cho viªn tíng ngêi theo chñ nghÜa qu©n chñ Ph¸p
S¨ng-g¸c-ni-ª. N¨m 1849 chñ tÞch Quèc héi lËp hiÕn Ph¸p, ®¶ng viªn 264 M¸c göi ¡ng-ghen bøc th cña LÝp-nÕch göi cho «ng ngµy 10 th¸ng T¸m
céng hßa t s¶n Ma-r¸t, do bÞ ph¸i B«-na-p¸c-t¬ ®e do¹, ®· cÇu cøu 1866 cïng víi mÊy sè b¸o "Mitteldeutsche Volkszeitung" ("B¸o d©n téc
S¨ng-g¸c-ni-ª ®iÒu qu©n ®Õn b¶o vÖ Quèc héi. S¨ng-g¸c-ni-ª ®· tõ miÒn Trung §øc"). Tê b¸o do ph¸i tù do thµnh lËp n¨m 1862, nhng ®Õn
chèi, tuyªn bè r»ng «ng ta kh«ng thÝch "Baїonnettes intelligentes", tøc n¨m 1866, v× mÊt hÕt phÇn lín ngêi ®Æt mua b¸o, nªn chñ tê b¸o ®·
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
916 chó thÝch chó thÝch 917
b¸n nã cho LÝp-nÕch. ý ® Þnh cña LÝp-nÕch biÕn "Mitteldeutsche biÖt, ®Ó ®èi lËp víi v¨n kiÖn chÝnh thøc cña Tæng héi ®ång.
Volkszeitung" thµnh c¬ quan ng«n luËn d©n chñ ®· kh«ng thµnh. - 347. Trong sè chÝn ®iÓm do M¸c ®óc kÕt l¹i trong b¶n "Nh÷ng chØ thÞ"
th× cã s¸u ®iÓm ®îc th«ng qua coi ®ã lµ nghÞ quyÕt cña ®¹i héi: vÒ sù
265 T¹i phiªn häp cña Tæng héi ®ång ngµy 25 th¸ng ChÝn 1866 M¸c th«ng
thèng nhÊt hµnh ®éng quèc tÕ, vÒ rót ng¾n ngµy lao ®éng, vÒ lao ®éng
b¸o r»ng «ng cã nhËn ®îc héi phÝ hµng n¨m gåm 5 pao xtÐc-linh, do
cña trÎ em vµ phô n÷, vÒ lao ®éng hîp t¸c, vÒ c«ng ®oµn, vÒ qu©n ®éi
Xa-mu-en Muy-r¬, mét thµnh viªn cña Quèc tÕ göi Man-se-xt¬. Biªn
thêng trùc. VÒ vÊn ®Ò Ba Lan ®· th«ng qua nghÞ quyÕt tháa hiÖp cña
lai vÒ tæng sè tiÒn nµy, mµ §en, thñ quü Tæng héi ®ång trao cho
I. Ph. BÕch-c¬. §¹i héi Gi¬-ne-v¬ ®· phª chuÈn ®iÒu lÖ vµ quy chÕ cña
X. Muy-r¬, M¸c ®· chuyÓn cho ¡ng-ghen kÌm theo bøc th nµy. - 349.
Héi liªn hiÖp c«ng nh©n quèc tÕ. - 350, 691, 696, 722, 727, 731, 738,
266 Ngay tõ th¸ng Ba 1865 trong nghÞ quyÕt vÒ sù xung ®ét trong ph©n
757, 819.
bé Pa-ri Tæng héi ®ång ®· ph¶n ®èi quan ®iÓm sai lÇm cña Pru-®«ng
267 Theo ®Ò nghÞ cña c¸c ®¹i biÓu Ph¸p T«-lanh vµ Phri-bua ®¹i héi Gi¬-
cho r»ng tuång nh ngêi cã chøc vô trong tæ chøc c«ng nh©n chØ cã
ne-v¬ ®· khai trõ L¬ Luy-b¬ ra khái thµnh phÇn Tæng héi ®ång v×
thÓ lµ c«ng nh©n (xem Toµn tËp, t.16, 1994, tr. 119). T¹i §¹i héi Gi¬-
nh÷ng ©m mu vµ vu khèng. T¹i phiªn häp cña Héi ®ång ngµy 16
ne-v¬ khi th¶o luËn §iÒu lÖ vµ quy chÕ chung, T«-lanh, ®¹i biÓu Ph¸p
th¸ng Mêi 1866 theo yªu cÇu cña L¬ Luy-b¬ ®¹i héi ®· chuyÓn vÊn
®· ®a ra ®iÓm söa ®æi cho tiÕt 11 nãi r»ng "mçi thµnh viªn cña Héi
®Ò khai trõ «ng cho ñy ban thêng trùc xem xÐt, t¹i phiªn häp cña
liªn hiÖp c«ng nh©n quèc tÕ cã quyÒn bÇu cö vµ ®îc bÇu", tuyªn bè
Héi ®ång ngµy 23 th¸ng Mêi 1866, ñy ban thêng trùc b»ng biªn b¶n
r»ng ®¹i biÓu cña ®¹i héi nhÊt thiÕt ph¶i lµ nh©n vËt trùc tiÕp lao
cña ®¹i héi ®· kh¼ng ®Þnh tÝnh chÝnh x¸c cña c¸c th«ng b¸o b¸o chÝ vÒ
®éng ch©n tay. Tuyªn bè cña T«-lanh, ®· vÊp ph¶i sù ph¶n ®èi kiªn
viÖc nhÊt trÝ khai trõ L¬ Luy-b¬ (xem "Tæng héi ®ång Quèc tÕ I n¨m
quyÕt cña sè ®¹i biÓu cßn l¹i. Trong c¸c ph¸t biÓu cña m×nh Cri-m¬ vµ
1866 - 1868. Biªn b¶n", M. 1963, tr. 20-21). - 350.
C¸c-te-r¬ nhÊn m¹nh r»ng b¶n th©n Quèc tÕ ph¶i biÕt ¬n nhiÒu ngêi
268 §Ó chøng thùc tÝnh ®óng ®¾n cho lý thuyÕt cña m×nh T¬-re-m«
kh«ng lao ®éng ch©n tay v× sù tån t¹i cña m×nh. §Æc biÖt hä ®· nªu
®· viÖn dÉn nh÷ng ý kiÕn cña nhµ truyÒn gi¸o Xª-nª-gan, ngêi da
lªn c«ng lao cña M¸c, ngêi mµ theo Cri-m¬ nãi, môc ®Ých cña cuéc
®en Xan-ta-ma-ri nãi r»ng ngêi da ®en cã gèc tÝch tõ ngêi da
®êi m×nh lµ ®em l¹i th¾ng lîi cho sù nghiÖp cña giai cÊp c«ng nh©n.
tr¾ng. - 353.
§iÒu söa ®æi cña T«-lanh ®· bÞ b¸c bá.
269 C ode pÐnal - B é luËt h×nh sù Ph¸p th«ng qua n¨m 1810 vµ thi hµnh
§ ¹i héi Gi¬-ne-v¬ - ® ¹i héi ®Çu tiªn cña Héi liªn hiÖp c«ng nh©n
tõ n¨m 1811 ë Ph¸p vµ c¸c vïng T©y vµ T©y Nam níc §øc do Ph¸p
quèc tÕ häp tõ ngµy 3-8 th¸ng ChÝn 1866. T¹i ®¹i héi cã mÆt 60 ®¹i biÓu
chiÕm ®ãng. Trong ®iÒu 2 cña bé luËt ®ã cã nãi "Mäi mu ®å g©y ra téi
cña Tæng héi ®ång, c¸c chi bé cña Héi liªn hiÖp vµ c¸c héi c«ng nh©n Anh, lçi thÓ hiÖn trong c¸c hµnh vi bªn ngoµi vµ x¶y ra cïng lóc víi viÖc
Ph¸p, §øc vµ Thôy SÜ. G. I-¨ng lµ chñ tÞch ®¹i héi. M¸c ®· viÕt: b ¾t ®Çu thùc hiÖn, n Õu nã bÞ gi¸n ®o¹n hoÆc kh«ng kÞp thùc hiÖn chØ
"Nh÷ng chØ thÞ cho c¸c ®¹i biÓu cña Héi ®ång trung ¬ng l©m thêi vÒ mét v× hoµn c¶nh kh«ng phô thuéc vµo ngêi thùc hiÖn, ®Òu ®îc coi nh
sè vÊn ®Ò "lµm v¨n kiÖn chØ ®¹o ®èi víi c¸c ®¹i biÓu cña Tæng héi ®ång lµ ph¹m téi". - 365.
®Õn dù ®¹i héi (xem Toµn tËp, t.16, 1994, tr. 257-269). Ph¸i Pru-®«ng
270 §Çu th¸ng ChÝn 1866 h¹ nghÞ viÖn th«ng qua dù luËt do Bi-xm¸c
chiÕm 1/3 sè phiÕu t¹i ®¹i héi ®· ®em c¬ng lÜnh më réng cña m×nh vÒ tÊt
®a ra vÒ viÖc båi thêng, nghÜa lµ chÝnh phñ kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm
c¶ c¸c ®iÓm cña ch¬ng tr×nh nghÞ sù, tr×nh bµy díi d¹ng mét b¸o c¸o ®Æc vÒ c¸c kho¶n chi kh«ng ®îc ph¸p luËt quy ®Þnh trong thêi kú xung ®ét
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
918 chó thÝch chó thÝch 919
hiÕn ph¸p (xem chó thÝch 56). H¬n n÷a cuéc xung ®ét ®· kÕt thóc 272 §©y lµ nãi vÒ bøc th cña kiÒu d©n Gèt-xphen-®¬ göi ¡ng-ghen ngµy
6 th¸ng Ch¹p 1866 ®Ò nghÞ cho «ng ta vay tiÒn. - 369.
b»ng sù ®Çu hµng hoµn toµn cña ph¸i ®èi lËp t s¶n tríc chÝnh phñ
Bi-xm¸c. C¸c nghÞ sÜ Tve-xten vµ Phren-xen lµ nh÷ng ngêi cña ph¸i 273 Cã ý nãi ®Õn bµi viÕt cña c¸c nhµ chÝnh luËn t s¶n Lu-i R©y-b«
®èi lËp tríc ®©y ®· nhiÒu lÇn lªn tiÕng phª ph¸n ®êng lèi chÝnh
"L'Ecomemie politique des ouvriers" "Kinh tÕ chÝnh trÞ cña c«ng
phñ, nay ph¶i biÓu quyÕt cho dù luËt ®ã. ThÕ nhng vµo ®Çu th¸ng
nh©n" ®¨ng trªn "Revue des deux Mondes", t.66, ngµy 1 th¸ng Mêi
Mêi mét 1866 trªn c¬ së quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n tèi cao ngµy 29 th¸ng
mét 1866 vµ Gi. E. A-l« "Une forme nouvelle du socialisme. Le
Giªng 1866 (xem chó thÝch 202) mét lÇn n÷a hä l¹i bÞ truy tè v× nh÷ng
CongrÌs ouvrier de GenÌve" ("Mét h×nh thøc míi cña chñ nghÜa x·
ph¸t biÓu tríc ®©y cña m×nh trong quèc héi, vµ lÇn nµy n÷a hä còng
héi. §¹i héi c«ng nh©n ë Gi¬-ne-v¬") ®¨ng trªn "Revue contemporaine"
®îc tr¾ng ¸n. - 366.
("T¹p chÝ hiÖn ®¹i"), t.53, ngµy 15 th¸ng Mêi 1866, còng nh bµi x·
271 Trªn tuÇn b¸o trµo phóng "Kladderadatsch" ("Cl¸t-®ª-ra-®¸t") sè 52
luËn ®¨ng trªn "Fortnighty Review", sè 37, th¸ng Ch¹p 1866. - 371, 375.
vµ 53, ra ngµy 18 th¸ng Mêi mét 1866, G. BÐt-xÝch, nhµ d©n chñ tiÓu
274 Cã ý nãi ®Õn viÖc c¸c nhµ chøc tr¸ch Ph¸p gi÷ l¹i nh÷ng bøc th cña
t s¶n §øc, viÕt díi bót danh BÐt, ®· cho in bµi v¨n nhôc m¹ lÊy
c¸c thµnh viªn cña Quèc tÕ, tÞch thu ®iÒu lÖ cña Héi, vµ sau ®ã lµ c¸c
nhan ®Ò "Ngêi ®µn bµ mÆc ¸o tr¾ng. KÞch 5 håi, víi viÖc sö dông
tµi liÖu kh¸c cña §¹i héi Gi¬-ne-v¬ vµ søc Ðp tõ phÝa c¸c giíi theo
réng r·i U-in-ca C«-lin-®a", trong ®ã bao hµm sù c«ng kÝch M¸c vµ
chiÕn h÷u cña «ng. ph¸i B«-na-p¸c-t¬ ®èi víi ChÝnh phñ Anh nh»m c¶n trë viÖc c«ng bè
trªn b¸o "Le Courrier international" ("Tin tøc quèc tÕ") c¸c tµi liÖu
"B¨ng nhãm lu hoµng" - t ªn gäi ban ®Çu cña mét héi sinh viªn
cña §¹i héi Gi¬-ne-v¬ (xem b¸o c¸o cña Tæng héi ®ång göi ®¹i héi L«-
trêng §¹i häc tæng hîp I-e-na trong nh÷ng n¨m 70 thÕ kû XVIII, cã
tiÕng xÊu vÒ nh÷ng cuéc lo¹n ®¶ do c¸c thµnh viªn cña nã g©y ra; sau dan vµ Bruy-xen (xem Toµn tËp, t.16, 1994, tr. 264-270). §Çu th¸ng
nµy thµnh ng÷ "b¨ng phØ x¸m" ®· trë thµnh danh tõ chung ®Ó chØ mäi Giªng 1867 Tæng héi ®ång ra tuyªn bè "ChÝnh phñ Ph¸p vµ Héi liªn
cuéc vËn ®éng cña nh÷ng phÇn tö ph¹m téi víi kh¶ nghi. hiÖp c«ng nh©n quèc tÕ" (xem "Tæng héi ®ång Quèc tÕ I n¨m 1866 -
N¨m 1859 C. Ph«-gt¬ ®· xuÊt b¶n cuèn s¸ch vu khèng "Vô kiÖn 1868. Biªn b¶n". M., 1963, tr. 199-205), trong ®ã v¹ch trÇn hµnh vi
cña t«i chèng l¹i "Allgemeine Zeitung"", trong ®ã ®· gäi M¸c vµ c¸c cña c¸c giíi cÇm quyÒn §Õ chÕ thø hai ®èi víi Quèc tÕ. - 371, 752.
®ång chÝ cïng ®¶ng víi «ng lµ "b¨ng phØ x¸m". Trong thùc tÕ th× díi
275 Theo c¬ cÊu cña Héi c¸ch m¹ng Phª-ni-¨ng th× ngêi l·nh ®¹o tæ
tªn gäi ®ïa "b¨ng phØ x¸m" ¸m chØ mét nhãm kiÒu d©n §øc tån t¹i ë
chøc Phª-ni-¨ng bÝ mËt ®îc gäi lµ Head Centre (Trung t©m chñ yÕu)
Gi¬-ne-v¬ tõ n¨m 1849 - 1850, mµ M¸c vµ nh÷ng ngêi cïng t tëng
(chó thÝch 181). - 372.
víi «ng kh«ng hÒ cã quan hÖ g×.
276 Ngµy 6 th¸ng Ch¹p 1866 gi¸o hoµng Pi IX ®· ®äc diÔn tõ tríc bé
M¸c ®· gi¸ng tr¶ Ph«-gt¬ mét ®ßn quyÕt liÖt trong bµi v¨n ®¶ kÝch cña
phËn sÜ quan cña qu©n ®éi thêng trùc Ph¸p tríc khi hä theo lÖnh
«ng "Ngµi Ph«-gt¬" viÕt n¨m 1860 (xem Toµn tËp, t.14, 1994, tr. 483-890)
cña Na-p«-lª-«ng III rót qu©n khái ®Þa phËn gi¸o hoµng. Trong diÔn
®ång thêi «ng còng b¸c bá c¶ ®iÒu bÞa ®Æt cña Ph«-gt¬ vÒ "b¨ng phØ x¸m".
tõ cña m×nh gi¸o hoµng ®Ò nghÞ nãi víi Na-p«-lª-«ng III r»ng, "víi t
Vin-hem LÝp-nÕch bÞ b¾t ngµy 2 th¸ng Mêi 1866 ë BÐc-lin sau
c¸ch lµ mét tÝn ®å C¬ ®èc gi¸o nh©n tõ vµ ngêi ®øng ®Çu nhµ níc C¬ ®èc
khi ®äc bµi diÔn v¨n chèng chÝnh phñ trong Liªn ®oµn c¸c thî in BÐc-
gi¸o", «ng cÇn ph¶i ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p thiÕt thùc ®Ó ng¨n chÆn
lin vµ bÞ kÕt ¸n ba th¸ng tï giam. - 368.
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
920 chó thÝch chó thÝch 921
281 C ê ®á - tr¾ng - ®en - c ê cña Liªn minh B¾c §øc thµnh lËp n¨m 1867
viÖc ®a ®Þa phËn gi¸o hoµng vµo thµnh phÇn V¬ng quèc I-ta-
díi b¸ quyÒn cña Phæ (vµo thêi ®iÓm viÕt bøc th nµy lµ ®· diÔn ra
li-a. - 372.
viÖc chuÈn bÞ ®Ó thµnh lËp Liªn minh), sau ®ã lµ cña c¶ §Õ quèc
277 M¸c sö dông cuèn s¸ch "LÞch sö n«ng nghiÖp vµ gi¸ c¶ ë Anh" cña
§øc. - 380.
Rèt-gie-r¬ trong c¸c ch¬ng XXIII vµ XXIV tËp I bé "T b¶n" (xem
282 M¸c sö dông th«ng tin nµy cña ¡ng-ghen trong tËp I bé "T b¶n"
Toµn tËp, t.23, 1993, tr. 947, 950, 1007). - 373.
(xem Toµn tËp, t.23, 1993, tr. 620-621, chó thÝch 207). - 382.
278 ë L a M· cæ ®¹i ngêi ta gäi Prª-t«-ri-an lµ mét ®éi cËn vÖ riªng cã
283 §©y lµ nãi vÒ ®iÒu 4 cña hßa íc Pra-ha (xem chó thÝch 258) ®Ò cËp
®Æc quyÒn cña thèng so¸i hoÆc hoµng ®Õ. Tõ "prª-t«-ri-an" vÒ sau trë
®Õn c¸c hoµn c¶nh cña c¸c quèc gia §øc kh«ng tham gia Liªn minh
thµnh tîng trng cho viÖc ®i ®¸nh thuª, cµn quÊy vµ chuyªn quyÒn
B¾c §øc vµ n»m vÒ phÝa Nam Mai-n¬. C«ng nhËn c¸c quèc gia ®ã cã
cña giíi qu©n phiÖt. - 374.
quyÒn thµnh lËp Liªn minh Nam §øc riªng (®ã lµ ®iÒu mµ Na-p«-lª-
279 C hÕ ®é thay thÕ trong qu©n ®éi m ét thêi gian dµi ®îc ¸p dông réng «ng III t×m c¸ch ®Ó ®¹t ®îc), ®ång thêi ®iÒu kho¶n nµy cña hiÖp íc
r·i ë Ph¸p vµ lµ mét trong nh÷ng ®Æc quyÒn cña c¸c giai cÊp h÷u s¶n, còng nh¾c ®Õn sù tån t¹i cña c¸c mèi liªn hÖ d©n téc gi÷a c¸c quèc gia
Nam vµ B¾c §øc vµ xÐt ®Õn kh¶ n¨ng s¸p nhËp chóng vµo Liªn minh
cho phÐp nh÷ng ngêi kh¸ gi¶ cã thÓ ®ót tiÒn ®Ó ®îc miÔn nghÜa vô
B¾c §øc. - 383.
qu©n sù vµ tr¶ mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh ®Ó thuª ngêi thay thÕ m×nh.
Trong thêi kú cuéc c¸ch m¹ng Ph¸p thÕ kû XVIII chÕ ®é thay thÕ ®· 284 Trong th göi M¸c ngµy 15 th¸ng Hai 1867 L. Cu-ghen-man ®· göi
mét tin ng¾n trÝch tõ sè 5522 b¸o cña ph¸i tù do Han-n«-v¬ "Zeitung
bÞ cÊm, nhng Na-p«-lª-«ng I l¹i hîp thøc hãa nã. Th¸ng T 1855 ®·
f ü r Norddeutschlad" "B¸o cho B¾c §øc", nãi r»ng M¸c ®Õn lôc ®Þa
cã nh÷ng söa ®æi trong chÕ ®é thay thÕ: theo luËt míi, nÕu nh÷ng
tuång nh ®Ó chuÈn bÞ cuéc khëi nghÜa Ba Lan. Ngµy 18 th¸ng Hai
ngêi thay thÕ kh«ng ph¶i lµ hä hµng th©n thÝch cña ngêi bÞ gäi
1867, M¸c göi Cu-ghen-man bµi b¸c bá (xem tËp nµy tr. 751 vµ Toµn
nhËp ngò, th× ngêi ®ã ph¶i do c¬ quan nhµ níc chän, cßn sè tiÒn tr¶
tËp, t.16, 1994, tr. 278) vµ yªu cÇu ®ßi cho kú ®îc ph¶i c«ng bè bµi
cho viÖc thay thÕ th× ®a vµo quü ®Æc biÖt "trî cÊp cho qu©n ®éi". §¹o
nµy trªn tê "Zeitung f ü r Norddeutschlad" hoÆc trªn mét tê b¸o ®Þa
luËt n¨m 1868 x¸c nhËn chÕ ®é thay thÕ ®· ®îc thiÕt lËp. N¨m 1872
ph¬ng nµo ®ã. M¸c cho r»ng viÖc c«ng bè lêi b¸c bá ®ã cµng cÇn thiÕt
chÕ ®é thay thÕ ®· bÞ b·i bá ë Ph¸p. - 374.
h¬n, bëi v× vµo lóc nµy trong ch¬ng tr×nh cña M¸c cã chuyÕn ®i sang
280 Ngµy 30 th¸ng ChÝn 1866 trong chuyÕn ®i tõ Gi¬-ne-v¬ sang Lu©n §øc ®Ó tù m×nh mang b¶n th¶o tËp I bé "T b¶n" cho nhµ xuÊt b¶n
§«n, t¹i biªn giíi Ph¸p, ngêi ta ®· tÞch thu cña c«ng d©n Anh, thµnh s¸ch ¤. Mai-xn¬ ë H¨m-buèc vµ tháa thuËn víi «ng ta vÒ tr×nh tù vµ
viªn Quèc tÕ Giuyn-l¬ G«-t¬-r« c¸c bøc th vµ tµi liÖu in dµnh cho ®iÒu kiÖn xuÊt b¶n (chuyÕn ®i ®ã b¾t ®Çu ngµy 10 th¸ng T 1867, vµ
Tæng héi ®ång. Kh«ng nhËn ®îc tr¶ lêi cña bé trëng néi vô Ph¸p vÒ M¸c ®· cã mÆt ë H¨m-buèc, sau ®ã ®Õn Han-n«-v¬ ë chç Cu-ghen-
lêi yªu cÇu cña m×nh tr¶ l¹i c¸c v¨n kiÖn, Tæng héi ®ång ®· ®Ò nghÞ bé man cho ®Õn gi÷a th¸ng N¨m, trªn ®êng trë l¹i Lu©n §«n, ngµy 16-
17 th¸ng N¨m M¸c mét lÇn n÷a ®Õn th¨m Mai-xn¬ ë H¨m-buèc).
trëng ngo¹i giao Anh, hu©n tíc Xten-li gióp ®ì. Th«ng qua ®¹i sø
Anh ë Pa-ri lµ Cau-li, Xten-li ®· ®ßi tr¶ l¹i ®îc c¸c v¨n kiÖn cho Héi Ngµy 21 th¸ng Hai 1867 tê "Zeitung f ür Norddeutschlad" ®· buéc
®ång. T¹i phiªn häp ngµy 1 th¸ng Giªng 1867 Tæng héi ®ång ®· quyÕt ph¶i b¸c bá tin ®ån do nã nãi r»ng M¸c cã ý ®Þnh "tham gia tÝch cùc
vµo viÖc chuÈn bÞ cuéc khëi nghÜa s¾p tíi ë Ba Lan". - 385, 392, 751.
®Þnh c¸m ¬n hu©n tíc Xten-li vÒ sù gióp ®ì cña «ng ta. - 377.
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
922 chó thÝch chó thÝch 923
290 VÒ c hiÕn tranh §an M¹ch, xem chó thÝch 3. - 389.
2 85 Xem Toµn tËp, t.16, 1994, tr. 105-108. - 387.
291 Trong th göi M¸c ngµy 1 th¸ng T 1867 X. Boãc-hai-m¬ th«ng
286 §©y lµ nãi vÒ quèc héi B¾c §øc ®îc triÖu tËp trªn c¬ së quyÒn phæ
b¸o r»ng "cã mét ngêi b¹n ë lôc ®Þa" viÕt cho «ng vÒ ®êi sèng vËt
th«ng ®Çu phiÕu do Bi-xm¸c c«ng bè, häp tõ 24 th¸ng Hai ®Õn 17
chÊt khã kh¨n cña M¸c vµ nãi r»ng M¸c cÇn ®Õn sù gióp ®ì cña
th¸ng T 1867. Quèc héi t¸n thµnh viÖc thµnh lËp Liªn minh B¾c §øc
®¶ng. - 389, 391.
vµ th«ng qua hiÕn ph¸p cña nã. - 387.
292 Th¸ng Hai 1867 t¹i xÝ nghiÖp B¸c-bª-®en ë Pa-ri ®· næ ra cuéc b·i
287 Do th¾ng lîi trong cuéc chiÕn tranh Phæ - ¸ o n¨m 1866 mµ Phæ,
c«ng cña c«ng nh©n ®óc ®ång thiÕc ®ßi x¸c ®Þnh gi¸ c¶ râ rµng. Ngµy
bªn c¹nh viÖc th«n tÝnh trùc tiÕp mét lo¹t l·nh thæ (xem chó thÝch 25 th¸ng Giªng héi t¬ng trî c«ng nh©n ®óc ®ång Pa-ri (SociÐtÐ de
248) ®· Ðp ¸ o ph¶i ®ång ý thñ tiªu Liªn bang §øc vµ lËp mét h×nh crÐdit et de solidaritÐ des ouvriers du bronze) ra th«ng tri göi c¸c
thøc liªn minh míi cña c¸c quèc gia §øc ë phÝa B¾c vïng Mai-n¬, thµnh viªn cña m×nh, kªu gäi h·y chuÈn bÞ tæng b·i c«ng ®Ó tá t×nh
vµ kh«ng cã sù tham gia cña ¸ o, ®· ®¹t ®Õn chç ký kÕt hiÖp íc ®oµn kÕt. §¸p l¹i viÖc ®ã t¹i cuéc häp ngµy 14 th¸ng Hai chñ 120 xÝ
liªn minh víi 17 tiÓu quèc gia B¾c §øc, lµ nh÷ng quèc gia ®· tiÕn nghiÖp ®· th«ng qua nghÞ quyÕt, trong ®ã díi sù ®e däa sa th¶i, ®·
hµnh chiÕn tranh ®øng vÒ phÝa Phæ vµ lµ nh÷ng quèc gia mµ ch¼ng ®ßi gi¶i t¸n héi t¬ng trî tríc ngµy 25 th¸ng Hai. Cuéc häp toµn thÓ
c«ng nh©n ®óc ®ång thiÕc ngµy 24 th¸ng Hai, t¹i ®ã cã mÆt gÇn 3000
bao l©u sau ®ã ®îc D¾c-den vµ mét sè quèc gia §øc kh¸c s¸p nhËp
c«ng nh©n ®· quyÕt ®Þnh bíc vµo cuéc ®Êu tranh chèng l¹i bän chñ.
thªm. H×nh thøc liªn hiÖp ®ã ®· chuÈn bÞ cho viÖc thµnh lËp Liªn
Th«ng tin thÝch øng ®îc chuyÓn ®Õn ngay lóc ®ã cho Tæng héi ®ång
minh B¾c §øc. - 387, 531, 728.
th«ng qua c¸c ®¹i biÓu cña héi c«ng nh©n ®óc ®ång thiÕc ®îc ®Æc
288 TuÇn b¸o "Hermann" sè ra ngµy 2 th¸ng Ba 1867 ®· ®¨ng l¹i tuyªn
tr¸ch cö sang Lu©n §«n - ®ã lµ Ca-me-lin, Ken vµ V«n-®en, vµ c¶ T«-
bè cña Sti-b¬ rót tõ "Volks-Zeitung" b¸c bá th«ng b¸o xuÊt hiÖn trªn
lanh vµ Phri-bua nhËp vµo ®ã. Theo s¸ng kiÕn cña c¸c thµnh viªn
tê tuÇn b¸o "Hermann" sè 424, n¨m 1867, nãi r»ng vµo dÞp th¸ng Tæng héi ®ång I-¨ng, §uy-p«ng vµ nh÷ng ngêi kh¸c ngêi ta ®· b¾t
Giªng 1860 «ng ta ®Þnh mua chuéc ban biªn tËp tê tuÇn b¸o ®Ó ng¨n ®Çu cuéc quyªn gãp tiÒn ®Ó gióp ®ì c«ng nh©n Pa-ri, phong trµo ®oµn
chÆn viÖc nã tiÕp tôc c«ng bè nh÷ng bµi v¹ch mÆt ho¹t ®éng gi¸n kÕt réng r·i víi c«ng nh©n ®óc ®ång thiÕc Pa-ri, do Tæng héi ®ång tæ
®iÖp - khiªu khÝch cña «ng ta trong thêi gian cã vô ¸n xö nh÷ng ngêi chøc, ®· lµm t¨ng râ rÖt tinh thÇn chiÕn ®Êu cña nh÷ng ngêi tham
gia b·i c«ng vµ lµm lung lay lËp trêng cña c¸c chñ xÝ nghiÖp. G©y Ên
céng s¶n ë Khuªn. Bªn díi tuyªn bè ®ã cña Sti-b¬, ban biªn tËp ®·
tîng m¹nh mÏ nhÊt lµ b¶n b¸o c¸o cña Ca-me-lin vµ nh÷ng ngêi
®¨ng tuyªn bè cña R. HiÕc-s¬-phen-®¬, chñ nhµ in, mµ vµo thêi gian
kh¸c tr×nh cuéc häp toµn thÓ hµng tuÇn ngµy 17 th¸ng Ba 1867 nãi vÒ
®ã ®· in tê tuÇn b¸o. Trong tuyªn bè cña HiÕc-s¬-phen-®¬ chøa ®ùng
chuyÕn ®i cña hä sang Lu©n §«n. Sau cuéc häp ®ã t¹i mét sè xÝ
nh÷ng tµi liÖu thùc tÕ vÒ mu toan cña Sti-b¬ vµo th¸ng Giªng 1860
nghiÖp b¾t ®Çu cã cuéc ®iÒu ®×nh gi÷a c¸c chñ xÝ nghiÖp vµ c«ng nh©n,
®Þnh mua chuéc ban biªn tËp tuÇn b¸o. - 388.
vµ ngµy 24 th¸ng Ba ®¹i diÖn liªn hiÖp c¸c chñ xÝ nghiÖp ®· ®ång ý sÏ
289 Th«ng qua sø gi¶ D¾c-den ë Pa-ri, nam tíc Sª-b¾c, ngêi cã nhiÒu thùc hiÖn viÖc ®¸nh gi¸ râ rµng tõng lo¹i h×nh c«ng viÖc. - 391.
mèi liªn hÖ víi triÒu ®×nh Nga, n¨m 1855 nh÷ng cuéc ®µm ph¸n bÝ 293 §¸p l¹i sù ph¶n ®èi cña c¸c nghÞ sÜ Ba Lan trong quèc héi B¾c §øc,
mËt vÒ hßa b×nh ®· ®îc tiÕn hµnh gi÷a Ph¸p vµ Nga. - 389. ®èi víi viÖc dïng vò lùc s¸p nhËp c«ng quèc P«-d¬-nan vµ nh÷ng vïng
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
924 chó thÝch chó thÝch 925
®Êt kh¸c cña Ba Lan vµo Liªn minh B¾c §øc, ngµy 18 th¸ng Ba 1867 lËp c¸c ñy ban thùc hiÖn viÖc l¹c quyªn. B¸o c¸o vÒ qu¸ tr×nh cam kÕt
Bi-m¸c ®· ®äc trong Quèc héi mét bµi diÔn v¨n mÞ d©n, thï ®Þch víi ®ãng gãp thêng xuyªn ®îc ñy ban Lu©n §«n cho ®¨ng trªn b¸o
nh©n d©n Ba Lan, trong ®ã ®Æc biÖt tuyªn bè r»ng n«ng d©n Ba Lan "Hermann". - 405, 422, 431, 485, 547.
tÝn nhiÖm ®èi víi c¸c nhµ chøc tr¸ch Phæ vµ Nga, h¬n lµ tÝn nhiÖm
298 §©y lµ nãi vÒ tiÕng ®ån rïm beng mµ L¸t-xan ®· t¹o ra quanh cuèn
quý téc cña níc m×nh. - 391.
s¸ch cña «ng "TriÕt häc Hª-ra-clit t¨m tèi tõ £-phe-x¬", xuÊt b¶n
294 Theo kÕ ho¹ch xuÊt b¶n míi bé "T b¶n" M¸c dù ®Þnh sau khi cho ra
n¨m 1858, nã ®îc truyÒn b¸ nhê sù gióp ®ì cña b¹n bÌ vµ víi môc
m¾t tËp I, sÏ cho ra quyÓn 2 vµ 3 díi d¹ng tËp II, cßn quyÓn 4 bao
®Ých ®ã L¸t-xan ®· gia nhËp héi nh÷ng nhµ theo ph¸i triÕt häc - Hª-
gåm lÞch sö c¸c häc thuyÕt kinh tÕ lµm thµnh tËp III lµ tËp kÕt thóc ghen giµ cña §øc. - 407.
(xem Toµn tËp, t.23, 1993, tr. 22).
299 Cuèn s¸ch cña C. Ph«-gt¬ "Studien zur gegenw ä rtigen Lage Europas
Sau khi M¸c mÊt, ¡ng-ghen ®· chuÈn bÞ ®Ó ®em in vµ xuÊt b¶n
("Nghiªn cøu vÒ t×nh h×nh hiÖn nay cña ch©u ¢u") xuÊt b¶n th¸ng Ba
b¶n th¶o thuéc quyÓn 2 vµ 3, díi d¹ng tËp II vµ III bé "T b¶n".
1859, vµo ®ªm tríc cuéc chiÕn tranh cña Ph¸p vµ Pi-ª-m«ng chèng
¡ng-ghen ®· kh«ng kÞp chuÈn bÞ ®Ó ®em in vµ xuÊt b¶n quyÓn 4 -
l¹i ¸ o, thùc chÊt lµ sù c¶i biÕn c¸c bµi b¸o vµ s¸ch máng ®· ®îc
"Häc thuyÕt vÒ gi¸ trÞ thÆng d" (TËp IV bé "T b¶n" (xem thªm chó
truyÒn b¸ cña B«-na-p¸c-t¬. M¸c ®· phª ph¸n gay g¾t cuèn s¸ch ®ã
thÝch 155). - 399.
cña tªn tay sai B«-na-p¸c-t¬ Ph«-gt¬ trong bµi v¨n ®¶ kÝch cña «ng
295 §©y lµ nãi vÒ ®¶ng ph©n lËp h×nh thµnh sau n¨m 1866 ë Han-n«-v¬ "Ngµi Ph«-gt¬" (xem Toµn tËp, t.14, 1994, tr. 627 - 696). - 409.
bao gåm nh÷ng ngêi ñng hé viÖc kh«i phôc chÝnh thÓ qu©n chñ Han-
300 "Nguyªn t¾c d©n téc" do c¸c giíi cÇm quyÒn cña ®Õ chÕ thø hai ®a ra
n«-v¬ ®éc lËp, ®øng ®Çu lµ triÒu ®¹i V«n-ph¬ chiÕm ng«i vua ë ®ã cho
vµ ®îc hä sö dông réng r·i ®Ó b¶o vÖ vÒ mÆt t tëng nh÷ng kÕ
®Õn khi Han-n«-v¬ s¸p nhËp vµo Phæ n¨m 1866. - 403, 572.
ho¹ch x©m lîc vµ nh÷ng cuéc phiªu lu vÒ chÝnh trÞ ®èi ngo¹i. Miªu
296 "Haupt - Chef" ( "Thñ lÜnh chÝnh") - trong vô ¸n Liªn ®oµn nh÷ng t¶ m×nh ®ãng vai trß gi¶ dèi lµ "ngêi b¶o vÖ c¸c d©n téc", Na-p«-lª-
ngêi céng s¶n ë Khuªn n¨m 1852 Sti-b¬, mét trong nh÷ng quan chøc «ng III ®· bu«n b¸n nh»m cñng cè b¸ quyÒn cña Ph¸p vµ më mang biªn
cña c¶nh s¸t Phæ, ®· gäi nh vËy viªn tay sai - khiªu khÝch SÐc-van giíi cña nã. Kh«ng cã g× gièng víi sù thõa nhËn quyÒn d©n téc tù quyÕt,
®Ó t×m c¸ch g¸n ghÐp cho SÐc-van víi môc ®Ých khiªu khÝch vai trß "nguyªn t¾c d©n téc" nh»m nhen lªn sù thï h»n d©n téc, biÕn phong
l·nh ®¹o trong Liªn ®oµn vµ t¹o ra mèi liªn hÖ kh«ng cã thËt cña «ng trµo d©n téc, ®Æc biÖt lµ phong trµo cña c¸c d©n téc nhá thµnh c«ng cô cña
ta víi M¸c vµ nh÷ng bÞ c¸o (vÒ viÖc nµy xem bµi v¨n ®¶ kÝch cña chÝnh s¸ch ph¶n c¸ch m¹ng cña c¸c quèc gia lín c¹nh tranh víi nhau.
C.M¸c "V¹ch trÇn vô ¸n nh÷ng ngêi céng s¶n ë Khuªn", Toµn tËp, Giíi ngo¹i giao cña níc Nga Nga hoµng còng sö dông nguyªn t¾c ®ã ®Ó
t.8, 1993, tr. 555-571). - 404. khuÕch t¸n ¶nh hëng cña Nga ë Ban-c¨ng trong c¸c d©n téc Xla-v¬,
297 §©y lµ nãi vÒ cuéc quyªn gãp tiÒn do nh÷ng ngêi t«n sïng Ph. Phrai- ë trung t©m ch©u ¢u v.v.. Sù v¹ch trÇn viÖc c¸c giíi cÇm quyÒn cña
li-gr¸t tiÕn hµnh vµo mïa xu©n 1867 trong d©n chóng §øc ®Ó ®a vµo c¸c quèc gia ph¶n c¸ch m¹ng ë ch©u ¢u sö dông theo lèi mÞ d©n
"quü trî cÊp cña nh©n d©n" cho nhµ th¬ ®· bÞ ph¸ s¶n v× sù vì nî ng©n "nguyªn t¾c d©n téc", xem bµi v¨n ®¶ kÝch cña C.M¸c "Ngµi Ph«-gt¬"
hµng Thôy SÜ. Nh»m môc ®Ých ®ã ë Anh, §øc vµ Mü ngêi ta ®· thµnh (Toµn tËp, t.14, 1994, tr. 627-695) vµ t¸c phÈm cña ¡ng-ghen "Giai cÊp
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
926 chó thÝch chó thÝch 927
c «ng nh©n liªn quan g× ®Õn Ba lan?" (Toµn tËp, t.16, 1994, tr. 211- yªu s¸ch tù do mµ hä ®Ò ra tríc ®©y, trong ®ã cã yªu s¸ch vÒ c¬ng
233). - 409. lÜnh n¨m 1866 nãi vÒ sù cÇn thiÕt "tríc hÕt ph¶i b¶o vÖ quyÒn ng©n
s¸ch". - 415.
301 N¨m 1867 ë Anh díi ¸p lùc cña phong trµo quÇn chóng c«ng nh©n
cuéc c¶i c¸ch nghÞ viÖn lÇn thø hai ®· ®îc tiÕn hµnh. Tæng héi ®ång 304 § ¶ng G«-ta t hµnh lËp th¸ng S¸u 1849 t¹i thµnh phè G«-ta bëi c¸c
®¹i biÓu cña giai cÊp ®¹i t s¶n ph¶n c¸ch m¹ng, ph¸i tù do h÷u ra
Quèc tÕ I ®· tham gia tÝch cùc vµo cuéc vËn ®éng ®ßi c¶i c¸ch (xem
khái Quèc héi Phran-phuèc sau khi vua Phæ Phri-®rÝch - Vin-hem IV
chó thÝch 104). Theo luËt míi, ®iÒu kiÖn tµi s¶n ®èi víi cö tri trong
tõ chèi nhËn v¬ng miÖn tõ tay quèc héi vµ sau khi ®a sè t¶ trong
c¸c tØnh gi¶m xuèng díi 12 pao xtÐc-linh cho nh÷ng t¸ ®iÒn tr¶ ®Þa
quèc héi quyÕt ®Þnh thµnh lËp chÕ ®é nhiÕp chÝnh cña ®Õ quèc. Sî
t« mét n¨m, trong thµnh phè quyÒn bá phiÕu trao cho tÊt c¶ c¸c chñ
th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng, ®¶ng nµy ®Æt cho m×nh môc tiªu lµ thèng
nhµ, nh÷ng ngêi thuª nhµ còng nh nh÷ng ngêi thuª phßng ®·
nhÊt toµn bé níc §øc díi b¸ quyÒn cña níc Phæ H«-hen-tx«-lÐc
sèng Ýt nhÊt mét n¨m ë mét chç nhÊt ®Þnh vµ ®· tr¶ tiÒn thuª phßng
lo¹i trõ ¸ o. Gi÷a ®¶ng tù do - d©n téc vµ ®¶ng G«-ta cã mét mèi liªn
Ýt nhÊt lµ 10 pao xtÐc-linh. Do c¶i c¸ch, n¨m 1867 sè cö tri ë Anh t¨ng
hÖ thõa kÕ. - 415.
lªn gÊp h¬n hai lÇn, mét bé phËn nhÊt ®Þnh nh÷ng c«ng nh©n lµnh
305 Th¸ng N¨m - th¸ng B¶y 1846 th«ng qua I. V©y-®¬-mai-¬ ®· tiÕn
nghÒ còng ®îc quyÒn bÇu cö. - 411, 425, 790.
hµnh trao ®æi vÒ viÖc xuÊt b¶n b¶n th¶o "HÖ t tëng §øc" cña M¸c
302 Ma-ni-kh©y - m«n ®å cña mét ®¹o gi¸o xuÊt hiÖn ë CËn §«ng vµo thÕ
vµ ¡ng-ghen ë Ve-xt¬-pha-li víi sù gióp ®ì cña c¸c nhµ doanh nghiÖp
kû thø III tuyªn truyÒn chñ nghÜa cÊm dôc vµ kh«ng h«n thó. Theo Èn
®Þa ph¬ng - c¸c "®¶ng viªn theo chñ nghÜa x· héi ch©n chÝnh" I. Mai-¬
ng÷ cña sinh viªn §øc th× tõ "Ma-ni-kh©y" cã nghÜa lµ mét chñ nî
vµ R. Rem-pen-li. Sau nh÷ng sù c©u dÇm dÒnh dµng vµ ®¸nh trèng
nhÉn t©m t¬ng øng ©m víi tõ "mahnen der Gl äubiger" cña §øc (chñ
l¶ng, Rem-pen-ni vµ Mai-¬ tõ chèi tµi trî cho viÖc in "HÖ t tëng
nî ®ßi tr¶ nî). - 414, 504.
§øc" còng nh viÖc xuÊt b¶n mét v¨n phÈm x· héi chñ nghÜa kh¸c lÊy
303 P h¸i tù do d©n téc - ®¶ng cña giai cÊp t s¶n §øc, tríc hÕt lµ giai cÊp cí lµ kh«ng cã tiÒn. Nh÷ng lý do chÝnh cho viÖc tõ chèi ®ã l¹i lµ ë chç
t s¶n Phæ h×nh thµnh vµo mïa thu 1866 do sù ph©n liÖt cña ®¶ng cÊp chÝnh c¸c nhµ xuÊt b¶n lµ ®¹i diÖn cã liªn quan cña c¸i khuynh híng
mµ M¸c vµ ¡ng-ghen ®· phª ph¸n trong t¸c phÈm cña m×nh. - 417.
tiÕn t s¶n. Ph¸i tù do d©n téc tõ bá nh÷ng tham väng cña giai cÊp t
s¶n muèn n¾m quyÒn b¸ chñ vÒ chÝnh trÞ v× muèn tháa m·n nh÷ng lîi 306 Cã ý nãi ®Õn bµi ph¸t biÓu cña Mi-ken t¹i Quèc héi B¾c §øc ngµy 9
Ých kinh tÕ cña giai cÊp ®ã vµ ®Æt cho m×nh môc tiªu chñ yÕu lµ thèng th¸ng Ba 1867; trong bµi nãi cña m×nh Mi-ken ®ßi thµnh lËp Liªn
nhÊt c¸c quèc gia §øc díi b¸ quyÒn cña Phæ; chÝnh s¸ch cña chóng minh B¾c §øc nh lµ mét quèc gia thèng nhÊt tËp trung díi b¸
quyÒn cña Phæ ®ång thêi kªu gäi c¸c quèc gia cßn l¹i h·y hy sinh tù
ph¶n ¸nh sù ®Çu hµng cña giai cÊp t s¶n tù do §øc tríc Bi-xm¸c.
do v× sù thèng nhÊt vµ hoµn tÊt viÖc thèng nhÊt níc §øc b»ng "s¾t
Sau khi thèng nhÊt níc §øc §¶ng tù do d©n téc ph©n hãa h¼n thµnh
vµ m¸u". - 417.
®¶ng cña giai cÊp ®¹i t s¶n vµ trïm t b¶n c«ng nghiÖp. ChÝnh s¸ch
®èi néi cña ph¸i tù do d©n téc ngµy cµng mang tÝnh chÊt rÊt mùc trung 307 Vµo kho¶ng tõ 22 th¸ng N¨m ®Õn 2 th¸ng S¸u 1867 ë chç ¡ng-ghen
ë Man-se-xt¬. - 417, 765.
víi vua, thªm vµo ®ã ph¸i tù do d©n téc thùc tÕ ®· tõ bá nh÷ng
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
928 chó thÝch chó thÝch 929
3 08 §©y cã ý nãi b¶n phóc tr×nh, in theo lÖnh cña nghÞ viÖn, cña thÈm 1867. TiÓu ban hoµng gia ®· kh«ng thÓ buéc téi c¸c héi c«ng liªn vÒ
bÊt cø vÊn ®Ò g×. - 428, 434, 488.
ph¸n c¶nh s¸t Nèc-x¬ vµ b¸c sÜ qu©n y P«-lèc-c¬ vÒ sù ®èi xö víi tï
chÝnh trÞ (trong ®ã cã nh÷ng héi viªn héi Phª-ni-¨ng Ai-r¬-len) trong 312 KÕt qu¶ cña nh÷ng ®iÒu tra míi tiÕn hµnh n¨m 1867 vÒ ®iÒu kiÖn lao
c¸c nhµ tï ë Anh "Report of Commissioners on the Treatment of the
®éng lµ ®¹o luËt ngµy 15 th¸ng T¸m 1867 vÒ më réng ph¹m vi ¶nh
Treason - Felony Convicts in the English Convict Prisons". London,
hëng cña c¸c ®Þnh íc c«ng xëng ®èi víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp
1867 ("Phóc tr×nh cña thµnh viªn tiÓu ban vÒ sù ®èi xö víi c¸c chÝnh
míi; theo luËt nµy kh«ng chØ trong c«ng nghiÖp c«ng xëng, mµ c¶
trÞ ph¹m bÞ giam t¹i c¸c nhµ tï Anh". Lu©n §«n, 1867). - 421, 427,
trong xÝ nghiÖp nhá cña mét lo¹t ngµnh vµ trong c«ng nghiÖp gia ®×nh
438, 445.
ngµy lao ®éng tèi ®a cña phô n÷ vµ thiÕu niªn díi 18 tuæi lµ 10 1/2
309 §©y lµ nãi vÒ tin tøc ®¨ng ngµy 3 th¸ng S¸u 1867 trªn b¸o "Times"
giê. - 428.
göi tõ Pa-ri tíi, trong ®ã ®a tin r»ng trong thêi gian ®ãn tiÕp Vua
313 Phô lôc do M¸c viÕt, ®¨ng cuèi cuèn s¸ch, cho ch¬ng I tËp I bé "T
Nga A-lÕch-xan-®r¬ II ë Pa-ri, tõ trong ®¸m ®«ng ®· vang lªn tiÕng
b¶n" ("H×nh thøc cña gi¸ trÞ") trong b¶n in lÇn thø hai vµ c¸c b¶n in
h«: "Ba Lan mu«n n¨m!". Tæng héi ®ång Quèc tÕ I trong phiªn häp
sau ®ã b»ng tiÕng §øc cña tËp nµy ®· ®îc «ng ®a vµo néi dung
ngµy 18 th¸ng S¸u 1867 ®· th«ng qua nghÞ quyÕt chµo mõng th¸i ®é
chÝnh kÌm theo mét sè söa ch÷a (xem Toµn tËp, t.23, 1993, tr. 78-
cña quÇn chóng nh©n d©n Pa-ri trong thêi gian A-lÕch-xan-®r¬ II cã
113); còng bá ®i mét c¸ch t¬ng øng ®o¹n nh¾c tíi phô lôc ®ã trong
mÆt ë Pa-ri, vµ ®Æc biÖt ®ång t×nh víi cuéc biÓu t×nh tá t×nh ®oµn kÕt
lêi tùa cho b¶n in lÇn thø nhÊt cña tËp. - 428, 441, 454.
víi ngêi Ba Lan bÞ Nga hoµng ¸p bøc. V¨n b¶n nghÞ quyÕt cña Héi
®ång c«ng bè trªn b¸o "Commonwealth" sè 224, ngµy 22 th¸ng S¸u 314 M¸c muèn nãi ®Õn ch¬ng III cña b¶n in lÇn thø nhÊt tËp I bé "T
1867 (xem "Tæng héi ®ång Quèc tÕ I n¨m 1866 - 1868. Biªn b¶n". b¶n"; trong b¶n in lÇn thø hai vµ nh÷ng lÇn sau ®ã t¬ng øng víi
M., 1963, tr. 82). - 422. ch¬ng nµy lµ n¨m ch¬ng (V-IX) cña môc ba (xem Toµn tËp, t.23,
310 Theo thuËt ng÷ cña Hª-ghen, "nh÷ng ®iÓm nót" - ®ã lµ nh÷ng giai 1993, tr. 265-453).
®o¹n nhÊt ®Þnh cña sù vËn ®éng, khi ®ã sù biÕn ®æi tuÇn tù vÒ lîng Trong chó thÝch nh¾c tíi ë ®©y cho néi dung b¶n in lÇn thø nhÊt
®ét nhiªn chuyÓn thµnh sù biÕn ®æi vÒ chÊt, bíc nh¶y vät vÒ chÊt.
VuyÕc-x¬ ®îc ®¸nh gi¸ nh mét ngêi lÇn ®Çu tiªn ®· ph¸t triÓn mét
Xem Hª-ghen. "Khoa häc l«-gÝch", quyÓn I, môc III, ch¬ng 2. Chó
c¸ch khoa häc lý thuyÕt vÒ tÕ bµo. Do nghiªn cøu bæ sung lÞch sö vÊn
gi¶i vÒ nh÷ng vÝ dô c¸c ®êng nót cã liªn quan ®Õn giíi h¹n vµ vÒ viÖc
®Ò ®ã, trong b¶n in lÇn thø hai tËp I bé "T b¶n" (n¨m 1872) M¸c ®·
tuång nh trong tù nhiªn kh«ng cã nh÷ng bíc nh¶y vät. - 425.
kh«ng nh¾c ®Õn VuyÕc-x¬ trong b¶n in lÇn thø ba tËp nµy ¡ng-ghen
311 Th¸ng Hai 1867 ®· chØ ®Þnh mét tiÓu ban cña hoµng gia chuyªn
còng ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c h¬n vai trß cña L«-r¨ng vµ Giª-ra (xem Toµn
nghiªn cøu ho¹t ®éng cña c¸c héi c«ng liªn Anh. ViÖc nghiªn cøu nµy,
tËp, t.23, 1993, tr. 448-450, chó thÝch 205a). - 430.
®îc tiÕn hµnh lµ do sù t¨ng cêng ho¹t ®éng cña c¸c héi c«ng liªn, t×m
315 T¸c phÈm "T×nh c¶nh cña giai cÊp lao ®éng ë Anh" cña Ph. ¡ng-ghen
c¸ch ®Æt c¸c chi héi c«ng liªn ra ngoµi vßng ph¸p luËt hoÆc Ýt nhÊt th×
ra m¾t mïa xu©n n¨m 1845. Mét phÇn sè lîng b¶n in kh«ng b¸n
còng h¹n chÕ ho¹t ®éng cña chóng. §¸p l¹i biÖn ph¸p ®ã cña chÝnh phñ
®îc, sau nµy ®em b¸n kÌm trang phô b×a míi ghi n¨m 1848. - 430.
c¸c héi c«ng liªn ®· tiÕn hµnh trong c¶ níc nh÷ng cuéc mÝt-tinh, héi
häp vµ triÖu tËp héi nghÞ toµn quèc häp ë Lu©n §«n tõ ngµy 5-8 th¸ng Ba 316 ¡ng-ghen muèn nãi ®Õn ch¬ng II ("Sù chuyÓn hãa cña tiÒn thµnh t
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
930 chó thÝch chó thÝch 931
b ¶n") vµ ch¬ng II ("S¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d tuyÖt ®èi") cña bá mét sè luËn ®iÓm cña khoa kinh tÕ - chÝnh trÞ do Gi«n Stiu-¸t Min
b¶n in lÇn thø nhÊt tËp ®Çu bé "T b¶n". Trong lÇn xuÊt b¶n thø ph¸t triÓn vµ b¶o vÖ"). N¨m 1869 nh÷ng bµi ®ã cña Õ ch-ca-ri-ót in
thµnh s¸ch riªng b»ng tiÕng §øc. - 445.
hai vµ nh÷ng lÇn sau ®ã b»ng tiÕng §øc t¬ng øng víi c¸c ch¬ng
nµy lµ phÇn thø hai vµ phÇn thø ba (xem Toµn tËp, t.23, 1993, 321 Cã ý nãi ®Õn sù ®¸nh gi¸ tÝch cùc trong c¸c tuyªn bè cña Xten-li ngµy
tr. 221-452). - 430. 14 th¸ng S¸u t¹i h¹ nghÞ viÖn vµ cña §íc-bi ngµy 20 th¸ng S¸u t¹i
thîng nghÞ viÖn ®èi víi hiÖp íc Lu©n §«n vÒ sù trung lËp cña
317 TiÓu ban hoµng gia nghiªn cøu c¸c héi c«ng liªn Anh (xem chó
Luých-x¨m-bua, ký ngµy 11 th¸ng N¨m 1867 gi÷a ¸ o, BØ, Ph¸p, Anh,
thÝch 311), song song víi viÖc thÈm ®Þnh c¸c sù kiÖn kh¸c ®· ®iÒu tra
I-ta-li-a, Hµ Lan, Luých-x¨m-bua, Phæ vµ Nga. ViÖc ký kÕt hiÖp íc
c¶ c¸i gäi lµ "sù th¸i qu¸" Sª-phin-®¬, nghÜa lµ trêng hîp cã mét sè
Lu©n §«n ®· chÊm døt c¸i gäi lµ cuéc khñng ho¶ng Luých-x¨m-bua
thµnh viªn cña c¸c héi c«ng liªn trong nh÷ng n¨m 1865-1866 ®· dïng
bïng lªn do Na-p«-lª-«ng III ®ßi Phæ ph¶i chÊp thuËn ®Ó Ph¸p th«n
thÓ lùc ®Ó trÊn ¸p nh÷ng ngêi ph¸ ho¹i b·i c«ng ë Sª-phin-®¬. Do
tÝnh Luých-x¨m-bua díi h×nh thøc ®Òn bï vµ ®· gi÷ vÞ trÝ trung lËp
tÝnh chÊt c¸ biÖt vµ ngÉu nhiªn tiÓu ban cña hä kh«ng thÓ sö dông
trong thêi gian cuéc chiÕn tranh Phæ - ¸ o n¨m 1866. Theo hiÖp íc,
nh÷ng trêng hîp ®ã ®Ó x¸c nhËn lêi buéc téi c¸c héi c«ng liªn nãi
chung ®· dïng vò lùc, do ®ã lêi buéc téi ®ã ®· bÞ xãa bá. - 434. Luých-x¨m-bua tù tuyªn bè lµ quèc gia thêng xuyªn trung lËp, sù
trung lËp cña nã ®îc ®¶m b¶o bëi c¸c quèc gia ký kÕt hiÖp íc. - 446.
318 M¸c muèn nãi ®Õn môc cuèi ch¬ng V b¶n in lÇn ®Çu tËp thø nhÊt bé
322 Tõ ngµy 5 th¸ng B¶y ®Õn ®Çu th¸ng T¸m 1867 ¡ng-ghen ®i du lÞch
"T b¶n". Trong b¶n in lÇn thø hai vµ c¸c lÇn sau ®ã cña tËp nµy
ë Thôy §iÓn, §an M¹ch vµ §øc, ®Õn th¨m L. Cu-ghen-man ë
t¬ng øng víi nã lµ ch¬ng XVII phÇn thø s¸u (xem Toµn tËp, t.23,
Han-n«-v¬. - 447.
1993, tr. 754-764). - 439.
323 Trong tËp I bé "T b¶n" M¸c trùc tiÕp phª ph¸n häc thuyÕt cña Ri-
319 "Nh÷ng tiÕt" ®îc nh¾c tíi trong néi dung bøc th trong lÇn xuÊt
c¸c-®« vÒ lîi nhuËn trong c¸c ch¬ng: "Tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d vµ
b¶n ®Çu tËp thø nhÊt bé "T b¶n" cã trong ch¬ng 3. Trong b¶n in lÇn
khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d", "Gi¸ trÞ thÆng d tuyÖt ®èi vµ gi¸ trÞ
thø hai vµ nh÷ng lÇn tiÕp theo ®ã b»ng tiÕng §øc cña tËp nµy t¬ng
thÆng d t¬ng ®èi", "Sù thay ®æi trong ®¹i lîng gi¸ c¶ cña søc lao
øng víi nã lµ ch¬ng VII vµ VIII phÇn thø ba; M¸c phª ph¸n häc
®éng vµ cña gi¸ trÞ thÆng d" (xem Toµn tËp, t.23, 1993, tr. 445-448,
thuyÕt cña nhµ kinh tÕ häc t s¶n tÇm thêng Xª-ni-« trong ®iÓm 3
726-728, 736-738) M¸c phª ph¸n tØ mØ h¬n häc thuyÕt vÒ thÆng d
ch¬ng VII, cßn nhËp ®Ò ph©n tÝch ngµy c«ng lao ®éng th× t¸ch thµnh
cña Ri-c¸c-®« trong tËp III bé "T b¶n" vµ trong häc thuyÕt vÒ gi¸ trÞ
mét ®iÓm riªng vÒ "Giíi h¹n cña ngµy lao ®éng" (xem Toµn tËp, t.23,
thÆng d (tËp IV bé "T b¶n") (xem Toµn tËp, 1993, t.25, phÇn I vµ
1993, tr. 330-338). - 440, 441.
t.26, phÇn II). - 453.
320 §©y muèn nãi vÒ tËp bµi b¸o cña Õ ch-ca-ri-ót c«ng bè th¸ng Mêi
324 Khi chuÈn bÞ b¶n in lÇn thø hai b»ng tiÕng §øc tËp I bé "T b¶n"
mét 1866 - th¸ng Ba 1867 trªn b¸o "Commonwealth", c¸c sè 192-211
xuÊt b¶n n¨m 1872, M¸c ®· cã nhiÒu bæ sung vµ söa ch÷a vµo v¨n b¶n, còng
díi ®Çu ®Ò "A Working Man's Refutation of some Points of Political
nh thay ®æi vÒ thùc chÊt kÕt cÊu cña tËp. Thªm vµo ®ã cßn tÝnh ®Õn c¶
Economy endored and advocated by John Stuart Mill" ("C«ng nh©n b¸c
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
932 chó thÝch chó thÝch 933
nh÷ng ®iÒu mµ ¡ng-ghen muèn ®a vµo trong bøc th nµy. Thay vµo 329 §©y lµ nãi vÒ bøc th cña M¸c göi ¡ng-ghen ngµy 20 th¸ng T¸m
viÖc chia thµnh s¸u ch¬ng trong lÇn xuÊt b¶n nh÷ng lÇn tiÕp sau ®ã 1862 vµ th tr¶ lêi cña ¡ng-ghen ngµy 9 th¸ng ChÝn 1862 (xem Toµn
b»ng tiÕng §øc cã b¶y phÇn bao gåm 25 ch¬ng. Ch¬ng IV, ®· ®îc tËp, t.30, 1997, tr. 374-378, 379-380). - 460.
®Ò cËp ®Õn trong bøc th lµ phÇn thø t bao gåm 4 ch¬ng, thªm vµo 330 M¸c viÕt tØ mØ h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy trong "C¸c häc thuyÕt vÒ gi¸ trÞ
®ã, mét trong nh÷ng ch¬ng ®ã, ch¬ng XII, ®· chia thµnh 5 môc thÆng d" (t. IV bé "T b¶n") (xem Toµn tËp, t.26, 1995, phÇn II, tr.
cßn ch¬ng XIII chia thµnh 10 môc (xem Toµn tËp, t. 23, 1993, 704). - 460.
tr. 454-716). - 456.
331 § ¹i héi L«-dan c ña Quèc tÕ häp ngµy 2-8 th¸ng ChÝn 1867. M¸c bËn
325 ¡ng-ghen muèn nãi ®Õn ch¬ng cuèi, ch¬ng VI - "Qu¸ tr×nh tÝch luü
®äc b¶n in thö tËp I bé "T b¶n", ®· kh«ng tham dù ®¹i héi. T¹i ®¹i
t b¶n" - trong b¶n in lÇn ®Çu tËp I bé "T b¶n", trong b¶n in lÇn thø
héi ®· nghe b¸o c¸o cña Tæng héi ®ång (xem Toµn tËp, t.16, 1994, tr.
hai vµ nh÷ng b¶n in sau ®ã ch¬ng nµy lµ phÇn thø b¶y (xem Toµn
722-746), vµ c¸c b¸o c¸o cña ®Þa ph¬ng chøng tá c¸c tæ chøc cña
tËp, t.23, 1993, tr.796-1074). - 457, 462.
Quèc tÕ ®· ®îc cñng cè trong c¸c níc. BÊt chÊp Tæng héi ®ång, ph¸i
326 Mét phÇn lêi tùa viÕt cho tËp I bé "T b¶n" ch¼ng bao l©u ®· ®îc
Pru-®«ng ®· ¸p ®Æt cho ®¹i héi ch¬ng tr×nh nghÞ sù cña m×nh: th¶o
M¸c cho ®¨ng trªn mét lo¹t b¸o chÝ §øc: "Die Zukunft ("T¬ng lai")
luËn l¹i nh÷ng vÊn ®Ò vÒ hîp t¸c x·, vÒ lao ®éng cña phô n÷, vÒ gi¸o
ngµy 4 th¸ng ChÝn 1867, "Beobachter" ngµy 7 th¸ng ChÝn 1867, còng
dôc, còng nh mét lo¹t nh÷ng vÊn ®Ò c¸ biÖt lµm cho ®¹i héi kh«ng
nh trong t¹p chÝ "Vorbote" sè 9-11, n¨m 1867; v¨n b¶n tiÕng Anh
chó ý ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò thùc sù thiÕt yÕu do Tæng héi ®ång ®Ò nghÞ
mét phÇn lêi tùa do G. Õ ch-ca-ri-ót dÞch ®¨ng trªn b¸o "Bee-Hive
th¶o luËn. Ph¸i Pru-®«ng ®· ®¹t ®îc ®Õn chç th«ng qua mét sè nghÞ
Newspaper" sè 308, ngµy 7 th¸ng ChÝn 1867; v¨n b¶n tiÕng Ph¸p do
P«n La-ph¸c-g¬ vµ con g¸i cña M¸c Lau-ra dÞch ®¨ng trªn b¸o quyÕt cña m×nh, nhng hä ®· kh«ng thÓ th©u tãm quyÒn l·nh ®¹o
"Courrier Fran ç ais" sè 106, ra ngµy 1 th¸ng Mêi 1867 vµ b¸o BØ "La Quèc tÕ vµo trong tay m×nh. §¹i héi ®· bÇu l¹i Tæng héi ®ång víi
LibertÐ" ("Tù do") sè 15, ngµy 13 th¸ng Mêi 1867. - 458, 492, 517, thµnh phÇn nh tríc ®©y vµ vÉn gi÷ nguyªn trô së ë Lu©n §«n. -
576, 786. 471, 475, 490, 756.
327 B¶n in lÇn thø hai b»ng tiÕng §øc tËp I bé "T b¶n" ra m¾t n¨m
332 §©y lµ nãi vÒ nh÷ng tê in ch¬ng cuèi, ch¬ng VI b¶n in lÇn thø
1872 t¹i nhµ xuÊt b¶n ¤. Mai-xn¬ ë H¨m-buèc (còng xem chó thÝch
nhÊt tËp I bé "T b¶n".
324). - 459, 504.
Trong b¶n in lÇn thø hai b»ng tiÕng §øc tËp I bé "T b¶n" (n¨m
328 M¸c cã ý nãi ®Õn biÕn thÓ ®Çu tiªn cña «ng trong quyÓn thø hai bé
1872), c©n nh¾c ®Õn nhËn xÐt cña ¡ng-ghen, M¸c ®· më réng ®¸ng kÓ
"T b¶n" giµnh ph©n tÝch "Qu¸ tr×nh lu th«ng cña t b¶n". Nh
môc nãi vÒ Ai-r¬-len vµ viÕt mét lo¹t chó thÝch bæ sung (xem Toµn
ngêi ta íc ®o¸n, biÕn thÓ nµy cña quyÓn thø hai M¸c viÕt chñ yÕu
tËp, t.23, 1994, tr. 973-994).
vµo n¨m 1865, ®îc lu l¹i díi d¹ng b¶n th¶o. Khi chuÈn bÞ ®Ó ®a
in c¸c b¶n th¶o cña M¸c thuéc vÒ quyÓn thø hai bé "T b¶n", ¡ng- "To¸t yÕu vÒ sù tíc ®o¹t cña nh÷ng kÎ ®i tíc ®o¹t" mµ ¡ng-ghen
ghen kh«ng sö dông b¶n th¶o thø nhÊt ®ã v× cã nh÷ng biÕn thÓ míi nh¾c tíi trong b¶n in lÇn thø hai vµ nh÷ng b¶n in sau ®ã b»ng tiÕng
h¬n (xem Toµn tËp, t.24, 1994, tr.15). - 459. §øc n»m ë cuèi ch¬ng XXIV trong ®iÓm mang ®Çu ®Ò "Xu híng lÞch
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
934 chó thÝch chó thÝch 935
s ö cña sù tÝch luü t b¶n chñ nghÜa" (xem Toµn tËp, t.23, 1993, Yªu s¸ch ngµy lµm viÖc 8 giê ®· gÆp ph¶i sù ph¶n kh¸ng quyÕt liÖt
tr. 1055-1060). - 473, 498. cña c¸c nhµ t b¶n Mü, nhng quèc héi Mü ®· buéc ph¶i tÝnh ®Õn
phong trµo cña quÇn chóng, ngµy 25 th¸ng S¸u 1868 ®· th«ng qua
333 Cã lÏ, cã ý nãi ®Õn ph¸t biÓu cña Gi-r¸c-®anh trªn c¸c trang b¸o "La
®¹o luËt vÒ thi hµnh ngµy lµm viÖc 8 giê ®èi víi c«ng nh©n tÊt c¶ c¸c
LibertÐ" ("Tù do") tê b¸o thuéc vÒ «ng ta tõ th¸ng S¸u 1866, trong ®ã
xÝ nghiÖp nhµ níc vµ c¸c c«ng së liªn bang. - 475, 788.
so s¸nh t×nh h×nh lóc bÊy giê ë Ph¸p víi nh÷ng n¨m tríc c¸ch m¹ng
336 §¹i héi thµnh lËp cña Liªn ®oµn hßa b×nh vµ tù do - mét tæ chøc
1829 vµ 1847. - 474.
mang tÝnh chÊt hßa b×nh chñ nghÜa t s¶n, do mét sè ngêi thuéc ph¸i
334 Ngµy 27 th¸ng T¸m 1867 trong thêi gian ®i th¨m phÇn ®Êt Phlan- céng hßa t s¶n vµ tiÓu t s¶n vµ ph¸i tù do thµnh lËp víi sù tham
gia tÝch cùc cña V. Huy-g«, Gi. Ga-ri-ban-®i vµ nh÷ng ngêi kh¸c, Ên
®ria thuéc Ph¸p nh©n kû niÖm mét n¨m ngµy s¸p nhËp nã vµo víi
®Þnh häp ngµy 5 th¸ng ChÝn 1867 ë Gi¬-ne-v¬. N¨m 1867 - 1868 Ba-
Ph¸p, Na-p«-lª-«ng III ®· ®äc diÔn v¨n t¹i Li-l¬, trong ®ã ®¸nh gi¸
cu-nin còng tham gia vµo ho¹t ®éng cña Liªn ®oµn. Ban tæ chøc cña
kh¸ bi quan t×nh h×nh chÝnh trÞ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i, còng nh c¸ch
Liªn ®oµn, ®Ó tranh thñ ®îc sù ñng hé cña tæ chøc quèc tÕ cña giai
nh×n nhËn vÒ t¬ng lai cña §Õ chÕ thø hai, tuyªn bè vÒ "nh÷ng ®iÓm
cÊp v« s¶n, ®· göi lêi mêi thÝch øng tham dù ®¹i héi cho c¸c chi bé
®en" xuÊt hiÖn trªn nÒn trêi níc Ph¸p. - 475.
cña Quèc tÕ, còng nh göi lêi mêi c¸ nh©n ®Õn nh÷ng ngêi l·nh ®¹o,
335 Sau khi kÕt thóc Néi chiÕn ë Mü, phong trµo ®ßi thiÕt lËp, b»ng luËt trong ®ã cã c¶ M¸c. §ång thêi ®· ra quyÕt ®Þnh chuyÓn ngµy khai m¹c
ph¸p, ngµy lµm viÖc 8 giê ®· dÊy lªn m¹nh mÏ h¬n. Trong c¶ níc ®¹i héi cña Liªn ®oµn hßa b×nh vµ tù do tõ ngµy 5 sang ngµy 9 th¸ng
thµnh lËp nhiÒu héi ®Êu tranh ®ßi ngµy lµm viÖc 8 giê, chØ tÝnh riªng ChÝn ®Ó t¹o kh¶ n¨ng cho c¸c ®¹i biÓu §¹i héi L«-dan cña Quèc tÕ cã
thÓ tham dù ®¹i héi. Theo ®Ò nghÞ cña M¸c, ngay tõ ngµy 13 th¸ng
ë bang Ca-li-phoãc-ni-a ®· cã trªn 50 héi. Tham gia phong trµo ®ã cã
T¸m 1867 Tæng héi ®ång Héi liªn hiÖp c«ng nh©n quèc tÕ ®· quyÕt
Liªn minh c«ng nh©n d©n téc, mµ t¹i ®¹i héi liªn tÞch cña nã ë Ban-ti-
®Þnh chÝnh thøc kh«ng tham dù ®¹i héi cña Liªn ®oµn hßa b×nh vµ tù
mo (xem chó thÝch 488) vµo th¸ng T¸m 1866 ®· tuyªn bè yªu s¸ch
do (lóc ®ã tham gia nh vËy sÏ lµm mÊt tÝnh chÊt v« s¶n ®éc lËp cña
ngµy lµm viÖc 8 giê lµ mét ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó gi¶i phãng lao ®éng
tæ chøc vµ nh thÕ cã thÓ lµm cho Quèc tÕ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ
khái ¸ch n« lÖ t b¶n. Coi phong trµo ®ßi ngµy lµm viÖc 8 giê cã mét ý
nh÷ng ¶o tëng hßa b×nh chñ nghÜa do Liªn ®oµn tuyªn truyÒn).
nghÜa lín, M¸c ®· ®a nã vµo ch¬ng tr×nh nghÞ sù cña §¹i héi Gi¬-
Nhng coi träng tÝnh chÊt tiÕn bé cña cuéc ®Êu tranh cña Liªn ®oµn
ne-v¬ cña Héi liªn hiÖp c«ng nh©n quèc tÕ, chØ râ trong b¶n "Nh÷ng
cho hßa b×nh, nªn vÉn khuyªn c¸c thµnh viªn cña Quèc tÕ tham dù
chØ thÞ" göi c¸c ®¹i biÓu cña Tæng héi ®ång vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i lµm
®¹i héi cña Liªn ®oµn víi t c¸ch c¸ nh©n (xem Toµn tËp, t.16, 1994,
cho yªu s¸ch ngµy lµm viÖc 8 giê trë thµnh "ch¬ng tr×nh hµnh ®éng tr. 279, 720-721).
chung cña giai cÊp c«ng nh©n trªn toµn thÕ giíi" (xem Toµn tËp, t.16,
Thùc hiÖn ®Ò nghÞ cña Boãc-hai-m¬, M¸c ®· cã mét lo¹t nhËn xÐt
1994, tr. 257-270). §iÓm do M¸c nªu lªn ®ã ®· ®îc th«ng qua nh
quan träng vÒ néi dung bµi diÔn v¨n do «ng ta chuÈn bÞ cho ®¹i héi
mét nghÞ quyÕt cña §¹i héi Gi¬-ne-v¬. ÿ
Liªn ®oµn hßa b×nh vµ tù do vµ h×nh thøc tr×nh bµy nã. Bµi diÔn v¨n cña
Boãc-hai-m¬ ch¼ng bao l©u ®· ®îc c«ng bè díi tªn gäi: "Ma perle
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
936 chó thÝch chó thÝch 937
devant le congrÌs de GenÌve" (" ý kiÕn nh¾c l¹i cña t«i tríc §¹i héi 341 Tõ ngµy 5 th¸ng ChÝn 1867 trªn b¸o cña VÐc-m«-len "Courrier
franç ais" cã ®¨ng c¸c bµi cña A. T«-lanh viÕt vÒ ®¹i héi L«-dan, trong
Gi¬-ne-v¬") vµ cßn ®îc dÞch ra tiÕng §øc, Anh vµ Nga. - 477, 484,
®ã ca ngîi lËp trêng cña c¸c ®¹i biÓu Ph¸p t¹i §¹i héi. - 482.
499, 502, 506, 549, 774.
342 Trªn b¸o "Bee - Hive Newspaper" sè 308, ngµy 7 th¸ng ChÝn 1867 cã
337 Ngoµi nh÷ng chó thÝch th«ng thêng ë cuèi trang, M¸c ®· bæ sung
thªm 9 chó thÝch cho b¶n in lÇn thø nhÊt b»ng tiÕng §øc tËp I bé "T ®¨ng mét phÇn lêi tùa cña C.M¸c viÕt cho tËp I bé "T b¶n". B¶n dÞch
b¶n", trong ®ã ®· sö dông nhiÒu t liÖu thùc tÕ míi nhÊt lÊy tõ c¸c ra tiÕng Anh do Õ ch-ca-ri-ót thùc hiÖn. - 482.
nguån kh¸c nhau. Khi chuÈn bÞ b¶n in lÇn thø hai b»ng tiÕng §øc
343 §©y lµ nãi vÒ viÖc bÇu M¸c vµ ®a sè c¸c thµnh viªn tríc ®©y cña Héi
(n¨m 1872) nh÷ng chó thÝch bæ sung ®ã mét phÇn ®· ®îc söa ch÷a
®ång vµo thµnh phÇn Tæng héi ®ång míi t¹i ®¹i héi L«-dan cña Héi
vµ ®a vµo nh÷ng chç thÝch øng trong néi dung chÝnh.
liªn hiÖp c«ng nh©n quèc tÕ. Ho¹t ®éng r¸o riÕt cña ph¸i Pru-®«ng t¹i
VÒ phô lôc cho ch¬ng I, xem chó thÝch 313. - 477. §¹i héi L«-dan vµ viÖc hä ®a lÐn lót vµo mét sè nghÞ quyÕt cña m×nh
338 Cã ý nãi ®Õn bµi ph¸t biÓu cña M¸c vÒ th¸i ®é cña Héi liªn hiÖp c«ng ®· lµm cho nhiÖm vô ®Êu tranh ®Ó thùc hiÖn mét lo¹t nh÷ng nguyªn
nh©n quèc tÕ ®èi víi ®¹i héi cña Liªn ®oµn hßa b×nh vµ tù do vµ dù t¾c c¬ng lÜnh c¬ b¶n cña chñ nghÜa céng s¶n khoa häc ®èi víi c¸c häc
th¶o nghÞ quyÕt do «ng ®a ra vÒ vÊn ®Ò nµy t¹i phiªn häp cña Tæng thuyÕt tiÓu t s¶n cña Pru-®«ng trë nªn cÊp b¸ch. Theo M¸c, ®¹i héi
héi ®ång ngµy 13 th¸ng T¸m 1867 (xem Toµn tËp, t.16, 1994, tr. 279, s¾p tíi cña Quèc tÕ sÏ triÖu tËp vµo th¸ng ChÝn 1868 ë Bruy-xen ph¶i
720-721). Õ ch-ca-ri-ót ®· cho ®¨ng bµi têng thuËt v¾n t¾t vÒ phiªn thùc hiÖn nhiÖm vô ®ã. Nhê c«ng viÖc chuÈn bÞ tÝch cùc cña M¸c vµ
häp cña Héi ®ång ngµy 13 th¸ng T¸m 1867 trªn b¸o "Bee - Hive c¸c chiÕn h÷u cña «ng, §¹i héi Bruy-xen b»ng c¸c nghÞ quyÕt cña
Newspaper" sè 305, ra ngµy 17 th¸ng T¸m 1867 vµ trªn b¸o "Courrier m×nh (®Æc biÖt lµ nghÞ quyÕt vÒ së h÷u tËp thÓ ®èi víi ®Êt ®ai) ®·
Franç ais" ngµy 2 th¸ng ChÝn 1867 trong bµi "Les Conditions de la gi¸ng mét ®ßn vµo ¶nh hëng cña ph¸i Pru-®«ng trong Héi liªn hiÖp
paix" ("Nh÷ng ®iÒu kiÖn hßa b×nh") cña L. §uy-bu-a. - 478. c«ng nh©n quèc tÕ. - 483, 492.
339 Trong sè 2 b¸o d©n chñ I-ta-li-a "Libertµ e Giustizia" ("Tù do vµ c«ng 344 L iªn ®oµn c«ng nh©n BÐc-lin t hµnh lËp th¸ng Giªng 1863 víi sù
lý") ra ngµy 24 th¸ng T¸m 1867 cã ®¨ng bµi nhan ®Ò "La Questione tham gia tÝch cùc cña Stun-tx¬ §ª-lÝt-x¬ vµ chÞu ¶nh hëng cña ph¸i
romana" ("VÊn ®Ò La M·") trong ®ã phª ph¸n nh÷ng gi¸o ®iÒu cña cÊp tiÕn, ®· tuyªn truyÒn nh÷ng t tëng cña chñ nghÜa c«ng liªn vµ
M¸t-di-ni. - 479. hîp t¸c t b¶n chñ nghÜa. Tõ khi thµnh lËp Héi liªn hiÖp c«ng nh©n
340 §©y lµ nãi ®Õn bµi b¸o thø nhÊt cña Õ ch-ca-ri-ót trong tËp bµi cña quèc tÕ, nh÷ng phÇn tö tiÕn bé nhÊt cña Liªn ®oµn c«ng nh©n BÐc-lin
«ng viÕt vÒ §¹i héi L«-dan cña Quèc tÕ I ®¨ng trªn tê "Times" sè tá ra g¾n bã víi Héi liªn hiÖp. Th¸ng Mêi 1868 x¶y ra sù ph©n liÖt
25909, ra ngµy 6 th¸ng ChÝn 1867. Nh÷ng bµi cßn l¹i cña tËp nµy trong Liªn ®oµn c«ng nh©n BÐc-lin, bé phËn cÊp tiÕn lËp ra Liªn ®oµn c«ng
c«ng bè trªn tê "Times" c¸c sè 25911, 25912, 25913, ra ngµy 9, 10, 11 nh©n d©n chñ, nã s¸p nhËp vµo tæ chøc c¸c hiÖp héi c«ng nh©n Nun-bÐc
th¸ng ChÝn 1867. Trong c¸c bµi cña Õ ch-ca-ri-ót chøa ®ùng nh÷ng do Bª-ben vµ LÝp-nÕch ®øng ®Çu, chÊp nhËn c¬ng lÜnh cña tæ chøc ®ã
nhËn xÐt mØa mai vÒ sù m¬ hå trong c¸c quan ®iÓm cña c¸c ®¹i biÓu - dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c cña Quèc tÕ I. HÇu hÕt c¸c thµnh viªn cña Liªn
nh÷ng ngêi thuéc ph¸i Pru-®«ng Ph¸p vµ sù ba hoa cña hä. - 481, ®oµn ®Òu ®ång thêi lµ thµnh viªn cña Héi liªn hiÖp c«ng nh©n quèc tÕ (ë
487, 491, 501. §øc chÝnh thøc cã thÓ gia nhËp tæ chøc quèc tÕ chØ trong mét c¸ch thøc
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
938 chó thÝch chó thÝch 939
giai cÊp cña x· héi ®¬ng thêi. - 493.
m ang tÝnh chÊt c¸ nh©n). §Ó nhÊn m¹nh tÝnh chÊt v« s¶n cña m×nh,
Liªn ®oµn ®· bÇu hai c«ng nh©n Vin-c¬ vµ Ken-me-r¬ lµm chñ tÞch. 349 ¡ng-ghen muèn nãi ®Õn nh÷ng th«ng b¸o ®¨ng trªn b¸o "Courrier
Liªn ®oµn c«ng nh©n d©n chñ ®· tiÕn hµnh mét cuéc ®Êu tranh franç ais" sè 85 vµ 86, ra ngµy 10 vµ 11 th¸ng ChÝn 1867. - 496.
tÝch cùc chèng l¹i ph¸i L¸t-xan. N¨m 1869 nã gia nhËp §¶ng c«ng 350 Tõ 13 th¸ng ChÝn 1867 M¸c cïng P. La-ph¸c-g¬ cã mÊy ngµy ®Õn
nh©n d©n chñ - x· héi ®îc thµnh lËp t¹i ®¹i héi Ai-d¬-n¾c. - 484, th¨m ¡ng-ghen ë Man-se-xt¬. - 497.
491, 556.
351 Lçi in sai do M¸c chØ ra (®¸ng lÏ lµ "V" th× l¹i in thµnh "X") vÉn gi÷
345 §©y muèn nãi ®Õn lËp trêng sai lÇm cña I. Ph. BÕch-c¬ vµ c¸c
nguyªn trong b¶n in lÇn thø hai vµ tÊt c¶ c¸c b¶n in sau ®ã b»ng
thµnh viªn kh¸c cña chi bé Gi¬-ne-v¬ cña Quèc tÕ ®èi víi Liªn ®oµn
tiÕng §øc tËp I bé "T b¶n" xuÊt b¶n khi M¸c vµ ¡ng-ghen cßn sèng.
hßa b×nh vµ tù do (vÒ th¸i ®é cña Tæng héi ®ång ®èi víi chi bé ®ã, xem
Ngoµi ra, theo tÝnh to¸n cña M¸c, mµ «ng ®· dÉn ra trong biÓu V ®îc
chó thÝch 336). Ngµy 9 th¸ng B¶y 1867 héi nghÞ liªn tÞch c¸c thµnh
nh¾c tíi ë ®©y, ®· cã lçi in sai: thay vµo "107 984 a-c¬-r¬" ®¸ng lý
viªn cña Quèc tÕ ë Gi¬-ne-v¬ ®· quyÕt ®Þnh ®øng vÒ phÝa c¬ng lÜnh
ph¶i lµ "108 193 a-c¬-r¬" (xem Toµn tËp, t.23, 1993, tr. 976). - 497.
hßa b×nh chñ nghÜa t s¶n cña Liªn ®oµn hßa b×nh vµ tù do vµ bµy tá
352 KiÕn nghÞ vÒ viÖc b·i bá chøc vô chñ tÞch Tæng héi ®ång ®· ®îc
sù tÝn nhiÖm hoµn toµn ®èi víi nh÷ng ngêi tæ chøc ra nã; mét sè
th«ng qua t¹i phiªn häp ngµy 24 th¸ng ChÝn 1867 theo ®Ò nghÞ cña
®¶ng viªn cña chi bé Gi¬-ne-v¬, trong ®ã cã I. Ph. BÕch-c¬ vµ
H©y-d¬, ®îc ®a ra theo s¸ng kiÕn cña M¸c. ViÖc b·i bá chøc vô
Ph. §uy-pl¬ ®· tham gia ban tæ chøc cña Liªn ®oµn. - 487, 491.
nµy, mµ è t-gie-r¬, mét trong nh÷ng thñ lÜnh cña c¸c héi c«ng liªn
346 Cã ý nãi ®Õn bµi b¸o cña VÐc-m«-len "La Prochaine campagne de la
®· gi÷ liªn tôc tõ n¨m 1864, ph¶n ¸nh cuéc ®Êu tranh cña M¸c vµ
Prusse" ("ChiÕn dÞch s¾p tíi cña Phæ"), ®¨ng trªn b¸o "Courrier
c¸c chiÕn h÷u cña «ng nh»m c« lËp vµ lµm suy yÕu lËp trêng cña
franç ais" sè 84, ngµy 9 th¸ng ChÝn 1867. - 487.
c¸c thñ lÜnh c¬ héi chñ nghÜa cña c¸c héi c«ng liªn trong ban l·nh
347 §Ó ph¸ tan ©m mu cña khoa häc t s¶n chÝnh thøc im lÆng tríc
®¹o Quèc tÕ. - 501.
tËp I bé "T b¶n" cña C.M¸c, ¡ng-ghen ®· dïng ®Õn "mu kÕ qu©n
353 Bøc th mµ M¸c nh¾c tíi, do Phèc-x¬ göi I. Ph. BÕch-c¬ ë Gi¬-ne-v¬
sù" b»ng c¸ch viÕt mét lo¹t bµi nhËn xÐt bé "T b¶n" tù nh ®øng
vµo ®ªm tríc §¹i héi L«-dan, ngµy 29 th¸ng T¸m 1867, víi dßng ch÷
trªn quan ®iÓm t s¶n ®Ó göi cho c¸c b¸o t s¶n. C¸c bµi nhËn xÐt
ghi "Th riªng vµ mËt". §Ò nghÞ chuyÓn trô së cña Tæng héi ®ång
®îc ®¨ng trªn "Rheinische Zeitung", "Elberfelder Zeitung",
sang Gi¬-ne-v¬, Phèc-x¬ lÊy cí lµ ban l·nh ®¹o phong trµo c«ng nh©n
"D ü sseldorfer Zeitung", "Staats - Anzeiger f ü r Württemberg" ("TruyÒn
quèc tÕ ®· lµm cho c¸c thµnh viªn Anh cña Tæng héi ®ång sao l·ng sù
tin quèc gia VuyÕc-tem-bÐc") vµ c¸c tê b¸o kh¸c (xem Toµn tËp, t.16,
l·nh ®¹o thiÕt thùc h¬n ®èi víi tæ chøc Quèc tÕ ë Anh. - 501.
1994, tr. 280-296, 395-415). - 489.
354 Trong bµi x· luËn b¸o "Times" sè 25 917, ra ngµy 16 th¸ng ChÝn
348 Trong th göi M¸c ngµy 9 th¸ng ChÝn 1867 Õ ch-ca-ri-ót th«ng b¸o
1867 nãi vÒ §¹i héi hßa b×nh ë Gi¬-ne-v¬, bªn c¹nh viÖc tr×nh bµy néi
r»ng nhãm c¸c thµnh viªn Liªn ®oµn hßa b×nh vµ tù do (xem chó thÝch
dung c¸c diÔn v¨n cña Ga-ri-ban-®i, Quyn-n¬, §uy-p«ng, Ba-cu-nin, v.v.,
336) gåm cã Xi-m«n, Vª-nª-®©y vµ nh÷ng ngêi kh¸c ®· ph¶n ®èi
cã nh¾c ®Õn ph¸t biÓu cña Boãc-hai-m¬, ngêi mµ nh "Times" ®·
®o¹n ghi trong lêi kªu gäi cña §¹i héi L«-dan Héi liªn hiÖp c«ng nh©n
viÕt, ®· ®Ò nghÞ "xãa bá giai cÊp". - 502.
quèc tÕ göi §¹i héi Liªn ®oµn hßa b×nh ë Gi¬-ne-v¬, trong ®ã x¸c ®Þnh tÝnh
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
940 chó thÝch chó thÝch 941
3 55 C«ng bè cña nhµ xuÊt b¶n ¤. Mai-xn¬ vÒ viÖc xuÊt b¶n tËp I bé "T n¨m 1866 ®èi víi Phæ, mµ kÕt qu¶ cña nã lµ mét lo¹t c¸c quèc gia §øc
b¶n" cña C.M¸c ®· ®îc ®¨ng trªn "Allgemeine Zeitung" sè 273, ra nhá ®· ®îc s¸p nhËp vµo Phæ, cßn binh lÝnh cña nã th× ®a vµo
thµnh phÇn qu©n ®éi Phæ. - 514.
ngµy 30 th¸ng ChÝn 1867. HiÖn t¹i ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c -
Lª-nin Liªn X« (tríc ®©y) kh«ng cã c¸c sè b¸o "K ö lnische Zeitung" ra 361 Mét ®o¹n ng¾n trÝch tõ bøc th ®ã ®îc c«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn:
n¨m 1867. - 505. "Der Briefwechsel zwischen F.Engels und K. Marx". Bd. III, Stuttgart,
1913 ("Th tõ trao ®æi gi÷a Ph. ¡ng-ghen vµ C. M¸c" t.III, Stót-g¸t,
356 Trong tªn gäi cña bµi b¸o ®ã "Courrier fran ç ais", c«ng bè trong sè
1913). - 515.
113, ra ngµy 8 th¸ng Mêi 1867 cã ¸m chØ ngô ng«n "Con lõa vµ tªn
¨n c¾p" cña La-ph«ng-ten. 362 §©y muèn nãi ®Õn: "Illustrierter Familien - Kalender" ("LÞch cã
tranh minh häa dïng cho gia ®×nh"), mµ tõ n¨m 1857 A. G. Pai-n¬
VÒ cuéc can thiÖp ë Mª-hi-c«, xem chó thÝch 186. - 507.
xuÊt b¶n hµng n¨m ë Lai-pxÝch trong Ên phÈm ®ã cã in bµi cña BÕt-
357 Trong th göi M¸c ngµy 8 th¸ng Mêi 1867 Cu-ghen-man ®Ò nghÞ
xi-kh¬ "Ngêi §øc ë Lu©n §«n". - 516.
c«ng bè nh÷ng bµi b¸o ng¾n vÒ tËp I bé "T b¶n", th«ng b¸o vÒ ®Ò
363 Ha-m¬, kiÒu d©n §øc ë Mü trong bøc th göi M¸c ngµy 20 th¸ng
nghÞ cña V¸c-ne-b«n-®¬ muèn gióp ®ì trong viÖc c«ng bè chóng trªn
ChÝn 1867 tá ý s½n sµng gióp ®ì lµm mét dÞch gi¶ tËp I bé "T b¶n"
mét lo¹t tê b¸o t s¶n vµ ®Ò nghÞ cã nh÷ng chØ thÞ cho viÖc viÕt c¸c bµi
cña M¸c ra tiÕng Anh. M¸c ®· hái mét sè b¹n bÌ tin tøc vÒ Ha-m¬,
b¸o ng¾n ®ã.
nhng kh«ng mét ai biÕt râ vÒ «ng ta. §ã lµ lý do khiÕn M¸c quyÕt
VÒ ho¹t ®éng cña ¡ng-ghen nh»m phæ biÕn tËp I bé "T b¶n" vµ
®Þnh tõ chèi sù gióp ®ì cña Ha-m¬. - 516.
kh¾c phôc "©m mu im lÆng" do c¸c giíi t s¶n t¹o ra xung quanh
364 Trong th viÕt ngµy 8 th¸ng Mêi 1867 LÝp-nÕch th«ng b¸o víi M¸c
cuèn s¸ch cña M¸c, xem chó thÝch 347. - 508.
vÒ ý ®Þnh cña m×nh sÏ cïng mét nghÞ sÜ kh¸c trong Quèc héi R©y-ca
358 § ¹o luËt vÒ tù do di chuyÓn vµ c tró do Quèc héi B¾c §øc th«ng
®a ra ®Ò nghÞ cö mét tiÓu ban ®Ó nghiªn cøu vÒ t×nh c¶nh c«ng nh©n
qua ngµy 22 th¸ng Mêi 1867 vµ cã hiÖu lùc ®èi víi tÊt c¶ thÇn d©n
Phæ. §Ó luËn chøng cho ®Ò nghÞ cña m×nh, «ng muèn t×m hiÓu vÒ
B¾c §øc. §¹o luËt nµy lµ mét trong nh÷ng m¾t xÝch cña c¶ mét tËp
quyÒn h¹n cña c¸c tiÓu ban t¬ng tù ë Anh. Do ®ã LÝp-nÕch ®· xin
v¨n b¶n ph¸p luËt do Quèc héi B¾c §øc th«ng qua trong nh÷ng
M¸c göi cho «ng nh÷ng luËt lÖ cña Anh vÒ c¸c tiÓu ban ®ã, vµ M¸c ®·
n¨m 1867 - 1870 vµ nh»m xãa bá nh÷ng chíng ng¹i thõa kÕ cña
nhËn lêi.
thêi kú manh món phong kiÕn ®Ó cho chñ nghÜa t b¶n tù do ph¸t
§©y lµ nãi vÒ c¸c tµi liÖu sau ®©y: "An Act for facilitating in certain Cases
triÓn ë §øc. - 512.
the Proceedings of the Commissioners appointed to make Inquiry
359 §©y muèn nãi vÒ hiÖp ®Þnh vÒ giao nép téi ph¹m do c¸c níc ký kÕt
respecting Trades Unions and other Associations of Employers or
vµ ®îc ¸p dông ®Æc biÖt réng r·i vµo nöa thø hai cña thÕ kû XIX.
Workmen" ("V¨n b¶n vÒ b¶o ®¶m viÖc lµm trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt
HiÖp ®Þnh chØ liªn quan ®Õn nh÷ng kÎ ph¹m téi h×nh sù theo c«ng
®Þnh cho c¸c thµnh viªn cña tiÓu ban ®îc cö ra ®Ó nghiªn cøu c¸c héi c«ng
ph¸p quèc tÕ; hiÖp ®Þnh nµy kh«ng ¸p dông cho nh÷ng nh©n vËt bÞ kÕt
liªn vµ c¸c tæ chøc kh¸c cña nh÷ng ngêi thuª nh©n c«ng hoÆc c«ng
téi ph¹m téi chÝnh trÞ. - 513.
nh©n"), do nghÞ viÖn Anh chuÈn y ngµy 5 th¸ng T 1867, vµ "An Act
360 §©y lµ nãi vÒ viÖc hoµn thµnh th¾ng lîi cuéc chiÕn tranh Phæ - ¸o to extend the "Trades Union Commission Act, 1867"" ("V¨n b¶n vÒ
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
942 chó thÝch chó thÝch 943
viÖc phæ biÕn "V¨n b¶n vÒ tiÓu ban phô tr¸ch vÊn ®Ò c¸c héi c«ng liªn, "Fortnightly Review" muén h¬n nhiÒu, vµo th¸ng N¨m - th¸ng S¸u
1867"") do nghÞ viÖn Anh th«ng qua ngµy 12 th¸ng T¸m 1867. - 517, 526. 1868, nh ®· thÊy tõ th tõ trao ®æi sau nµy gi÷a M¸c vµ ¡ng-ghen,
hai «ng ®· nhiÒu lÇn trao ®æi ý kiÕn vÒ néi dung vµ h×nh thøc bµi b¸o.
365 Ngµy 14 th¸ng Mêi 1867 trong thêi gian th¶o luËn trong Quèc héi
Mét sè ®o¹n trong c¸c bøc th cña M¸c ®· ®îc ¡ng-ghen ®a nguyÖn
B¾c §øc dù luËt vÒ huû bá c¸c ®¹o luËt hiÖn hµnh chèng viÖc lËp héi,
vÑn vµo bµi nhËn xÐt cña «ng.
do ®¶ng viªn cÊp tiÕn Sun-tx¬ - §ª-lÝt-x¬ ®a ra, Svai-x¬ ®· ®äc mét
Ban biªn tËp t¹p chÝ ®· khíc tõ bµi phª b×nh vµ lu l¹i díi d¹ng
bµi diÔn v¨n dµi giäng ®iÖu mÞ d©n ñng hé dù luËt cña Sun-tx¬ - §ª-
b¶n th¶o; lÇn ®Çu tiªn nã ®îc c«ng bè b»ng tiÕng Nga trong t¹p chÝ
lÝt-x¬, Svai-x¬ kªu gäi Quèc héi t s¶n - gioong-ke h·y huû bá c¸c ®¹o
"Biªn niªn sö chñ nghÜa M¸c" sè 1, 1926 (xem Toµn tËp, t. 16, 1994,
luËt chèng b·i c«ng vµ lËp héi ®Ó ®a nh÷ng viÖc ®ã vµo khu«n khæ
tr. 393-424). - 523, 527, 538, 542.
luËt ph¸p, hßa b×nh vµ b»ng c¸ch ®ã ng¨n ngõa kh¶ n¨ng ®Êu tranh
369 §©y muèn nãi ®Õn bµi b¸o cña U. T. Tooc-n¬-t¬n "Stray Chapters
c¸ch m¹ng cña giai cÊp v« s¶n. §ång thêi trong bµi diÔn v¨n cña m×nh
from a forthcoming Work on Labour" ("Mét sè ch¬ng trong t¸c phÈm
Svai-x¬, theo tinh thÇn c¸c quan ®iÓm cña L¸t-xan, ®· phñ nhËn ý
tiÕp sau vÒ lao ®éng") c«ng bè trong t¹p chÝ "Fortningtly Review",
nghÜa tÝch cùc cña b·i c«ng vµ lËp héi trong cuéc ®Êu tranh cña c«ng
vol. II, sè 10, ra ngµy 1 th¸ng Mêi 1867. - 524.
nh©n chèng ¸ch bãc lét t b¶n chñ nghÜa. Trong diÔn v¨n cña m×nh
370 Trong c¸c bøc th cña m×nh viÕt ngµy 7, 14 vµ 16 th¸ng Mêi 1867
Svai-x¬ còng toan tÝnh tr×nh bµy mét sè luËn ®iÓm cña khoa kinh tÕ
I. Ph. BÕch-c¬ vµ Õ ch-ca-ri-ót th«ng b¸o víi M¸c vÒ ®êi sèng vËt chÊt
chÝnh trÞ M¸c-xÝt, nhng díi d¹ng ®¬n gi¶n hãa vµ xuyªn t¹c. - 519.
khã kh¨n cña m×nh vµ vÒ viÖc kiÕm viÖc lµm, ®iÒu ®ã ®· ¶nh hëng
366 Cã lÏ ®©y muèn nãi ®Õn nh÷ng ®o¹n c¾t tõ b¸o "Hermann", trong ®ã ®Õn c«ng t¸c ®¶ng hµng ngµy cña hä. Nh vËy, mét vÊn ®Ò ®Æt ra víi
BÕch-c¬ lµ ph¶i rêi bá c¬ng vÞ chñ tÞch ñ y ban trung ¬ng c¸c bé
®¨ng b¸o c¸o cña ñy ban Lu©n §«n vÒ qu¸ tr×nh quyªn gãp tiÒn ñng
phËn nãi tiÕng §øc ë Gi¬-ne-v¬ vµ rót lui khái ban biªn tËp
hé Phrai-li-gr¸t (xem chó thÝch 297), ®Æc biÖt vÒ sè 459 cña tê
"Vorbote". §Ó kiÕm viÖc lµm Õ ch-ca-ri-ót t¹m thêi tõ bá Lu©n §«n. -
"Hermann", ra ngµy 19 th¸ng Mêi 1867, trong ®ã c«ng bè lêi kªu gäi
524, 786.
cuèi cïng cña ñy ban quyªn gãp tiÒn cho Phrai-li-gr¸t. Trªn mét
371 Ngµy 17 th¸ng Mêi 1867 trong thêi gian th¶o luËn trong Quèc héi
m¶ng c¾t tõ sè b¸o ®ã cã lu l¹i trong ®èng tµi liÖu cña M¸c cã dßng
B¾c §øc dù luËt vÒ nghÜa vô qu©n sù LÝp-nÕch, Bª-ben vµ nh÷ng
ch÷ sau ®©y do chÝnh M¸c ghi: "Gi¸ nh ®Ó cho con rÖp còng cßn cha ®ñ,
ngêi kh¸c ®· ®a ra ®Ò nghÞ b·i bá qu©n ®éi thêng trùc vµ thay vµo
th× nghÜ ®Õn nã ®Ó lµm g×" (ng¹n ng÷ truyÒn tông ë tØnh Ranh). - 523.
®ã b»ng viÖc vò trang cho nh©n d©n. Trong bµi ph¸t biÓu m¹nh mÏ
367 §©y muèn nãi ®Õn c¸c bµi sau ®©y c«ng bè trªn "Courrier franç ais"
cña m×nh LÝp-nÕch ®· g¸n cho Quèc héi B¾c §øc c¸i tªn xÊu xa lµ "c¸i
vµo th¸ng Mêi 1867: L. NouguÌs "L' Art militaire et le progrÌs"
l¸ nho cña chÕ ®é chuyªn chÕ".
(L. Nu-ghÐt. "NghÖ thuËt qu©n sù vµ sù tiÕn bé") vµ "Lettres inÐdites
Ngµy 21 th¸ng Mêi 1867 trong thêi gian th¶o luËn trong Quèc héi
de P. J. Proudhon sur les gÐnÐrations spontanÐes" ("Nh÷ng bøc th
B¾c §øc dù luËt vÒ lËp héi, LÝp-nÕch, Bª-ben vµ nh÷ng ngêi kh¸c ®·
cha c«ng bè cña P. Gi. Pru-®«ng vÒ sù ph¸t sinh tù ph¸t"). - 523.
®a ra ®iÓm söa ®æi cho § 2 cña dù luËt quy ®Þnh cho ngêi thuª nh©n
368 ¡ng-ghen viÕt nhËn xÐt vÒ tËp I bé "T b¶n" cña M¸c cho tê c«ng quyÒn ®îc nhËn c«ng nh©n thuéc bÊt cø ngµnh nghÒ nµo vµo s¶n
nguon tai.lieu . vn