1. Trang Chủ
  2. Triết học
  3. [Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 28 phần 5

[Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 28 phần 5

Một số phê bình cho rằng con đường đi đến chủ nghĩa cộng sản thông qua một bộ máy đầy quyền lực (chuyên chính vô sản) mang mối hiểm nguy là những người lãnh đạo không hướng đến các cải cách cấu trúc vì quyền lợi của giai cấp vô sản mà đặc biệt là để bảo vệ quyền lực của chính họ. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 512 M¸c göi ¡ng-ghen, 13 th¸ng CHÝN 1854 M¸c göi ¡ng-ghen, 13 th¸ng CHÝN 1854 513 Lu-pu-x¬1* ®ang lµm g×? Mi-ken kh«ng ®Õ

Thể loại Tài liệu miễn phí Triết học

Số trang 64

Ngày tạo 8/29/2018 8:26:42 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước

Tên tệp

Tải [Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx -... (.pdf)

Xem mẫu

  1. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 512 M¸c göi ¡ng-ghen, 13 th¸ng CHÝN 1854 M¸c göi ¡ng-ghen, 13 th¸ng CHÝN 1854 513 Lu-pu-x¬1* ®ang lµm g×? Mi-ken kh«ng ®Õn ®©y tõ Pa-ri nh­ th«ng b¸o b»ng ®iÖn tÝn lµ sai, nh­ng nã dùa trªn nh÷ng tin tøc ®óng ®¾n. cËu Êy dù ®Þnh v× bÞ bÖnh t¶, råi bÞ chøng ho ra m¸u vµ, cuèi cïng, thÇy thuèc ra lÖnh cho cËu Êy trë vÒ §øc cµng sím cµng C«ng viÖc nghiªn cøu chÝnh cña t«i b©y giê lµ T©y Ban Nha. tèt b»ng ®­êng bé. Cho ®Õn nay t«i nghiªn cøu thêi kú tõ n¨m 1808 ®Õn n¨m 1814 Vale faveque1*. vµ tõ n¨m 1820 ®Õn n¨m 1823 chñ yÕu theo c¸c nguån t­ liÖu T©y Ban Nha. Nay t«i chuyÓn sang thêi kú tõ n¨m 1834 ®Õn C.M. cña anh n¨m 1843. ChuyÖn kh¸ rèi r¾m. Khã h¬n c¶ lµ lµm râ nh÷ng ®éng lùc ph¸t triÓn kÝn ®¸o cña c¸c sù kiÖn. Dï sao t«i còng ®· C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn s¸ch: "Der In theo b¶n viÕt tay nghiªn cøu "§«ng Ki-sèt" rÊt ®óng lóc. Qua tÊt c¶ nh÷ng tµi Briefwechsel zwischen F. Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc liÖu ®ã sÏ ®­îc, víi c¸ch tr×nh bÇy rÊt c« ®äng, s¸u bµi cho b¸o K. Marx". Bd. II, Stuttgart, 1913 "Tribune"514. Dï sao sù tiÕn bé vÉn lµ hiÖn nay nh÷ng c«ng tr×nh khoa häc cña t«i ®­îc tr¶ c«ng. TiÕc r»ng th­ viÖn1* ®ãng cöa tõ ngµy 1 ®Õn hÕt ngµy 7 th¸ng ChÝn. Kh«ng kÓ nh÷ng ­u ®iÓm kh¸c, ®ã lµ n¬i m¸t mÎ duy nhÊt ë Lu©n §«n. 179 M¸c göi ¡ng-ghen §ron-ke, - nãi riªng gi÷a chóng ta th«i, - do thiÕu nh÷ng t¸c nh©n kÝch thÝch "tinh thÇn" kh¸c, ®ang sèt s¾ng nghiªn cøu vÒ ë Man-se-xt¬ "StÐp-phen" mµ trong nh÷ng bøc th­ viÕt cho I-man cËu Êy g¸n cho ®ñ thø téi, cè m« t¶ «ng Êy lµ "ng­êi kh¶ nghi" vÒ chÝnh trÞ. [Lu©n §«n], 13 th¸ng ChÝn 1854 T«i kh«ng cÇn cè g¾ng ®Æc biÖt còng cã thÓ chøng minh cho I[- 28, Deanstreet, Soho man] thÊy tÝnh chÊt v« lý cña tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu xÐt nÐt mµ §[ron-ke] bÞa ra. §ã lµ ®iÒu phi lý. T«i cho r»ng StÐp-phen lµ ¡ng-ghen th©n mÕn! cña b¾t ®­îc rÊt quý b¸u cña ®¶ng chóng ta. ¤ng Êy cã tÝnh T«i l¹i buéc hái xin tiÒn anh, dï ®iÒu ®ã khã chÞu ®èi víi t«i c¸ch vµ kiÕn thøc. Trong ®Þa lý so s¸nh mµ «ng Êy coi lµ ngµnh thÕ nµo ®i n÷a; nh­ng pressure from without3* buéc t«i ph¶i chuyªn m«n cña m×nh, «ng Êy ph¸t biÓu nh÷ng quan ®iÓm hoµn lµm viÖc ®ã. Kú phiÕu cña t«i t«i kh«ng thÓ chiÕt khÊu sím, Ýt ra lµ toµn ®éc ®¸o. TiÕc lµ b¶n th¶o «ng viÕt vÒ vÊn ®Ò nµy cßn ®Ó l¹i ë Khuªn. 1* Vin-hem V«n-ph¬ 2* - Chóc m¹nh khoÎ vµ xin h·y th«ng c¶m cho t«i. 1* - th­ viÖn cña ViÖn b¶o tµng Anh 3* - søc Ðp tõ bªn ngoµi, t×nh thÕ khã kh¨n ÿ
  2. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 514 M¸c göi ¡ng-ghen, 13 th¸ng CHÝN 1854 M¸c göi ¡ng-ghen, 22 th¸ng CHÝN 1854 515 ph¶i mÊy tuÇn n÷a, v× Phrai-li-gr¸t, do nh÷ng ®iÒu khã chÞu VÒ t×nh h×nh ch©u ¸, th× c¸i g©y sù giËt g©n ë ®©y lµ bµi tin mµ anh Êy gÆp ph¶i vÒ chuyÖn nµy víi Bi-sèp-xhai-m¬, nªn cña b¸o "Morning Chronicle" göi tõ chiÕn tr­êng ë ®Êy vÒ, ®¨ng kh«ng chiÕt khÊu nh÷ng kú phiÕu víi sè tiÒn d­íi 25 p.xt. n÷a. l¹i trªn b¸o "Observer" vµ nh÷ng tuÇn b¸o kh¸c. Nãi chung, nh­ thÕ tèt h¬n, v× víi nh÷ng kho¶n vay l¾t nh¾t T«i kh«ng biÕt ®· ®Õn Man-se-xt¬ ch­a c¸i tin nãi r»ng qu©n liªn tôc, tuy nî hiÖn t¹i trang tr¶i ®­îc, nh­ng nî c¬ b¶n th× Du-a-v¬ h«: "A bas les singes! Il nous faut LamoriciÌre1*. £-xpi- t¨ng. §· thÕ, trong sè tiÒn t«i sÏ nhËn ®­îc theo kú phiÕu tiÕp n¾c bÞ triÖu vÒ Ph¸p víi t­ c¸ch lµ n¹n nh©n ®Çu tiªn cña theo, t«i ph¶i trÝch 8 p.xt. cho Phruª-rin, v× trong t×nh huèng nh÷ng lµn sãng ph¶n ®èi Êy516. hiÖn nay ph¶i ®Æc biÖt ch¨m sãc vî. Nh÷ng biÖn ph¸p ®Æc biÖt Thêi gian gÇn ®©y, ®¶ng k h«ng gÆp may. StÐp-phen ®· mÊt mµ gia ®×nh t«i th­êng dïng tíi trong nh÷ng lóc khñng ho¶ng chç lµm ë Brai-t¬n v× «ng hiÖu tr­ëng tr­êng häc n¬i cËu Êy lµm l¹i c¹n kiÖt, vµ tÊt c¶ ®Òu ®em cÇm hÕt, gièng nh­ trong kho b¹c viÖc bÞ vì nî. Ch¼ng hiÓu cËu Êy cã gi»ng ®­îc dï chØ lµ tiÒn T©y Ban Nha. l­¬ng ®· lµm ra hay kh«ng. Pi-p¬ ®· mÊt ghÕ phãng viªn cña V¶ l¹i, vÒ "kho b¹c" nãi chung, th× t«i ®· gi¶m tæng sè nî b¸o "Union", v× «ng PiÕc-x¬ còng ®· ph¸ s¶n vµ c¸c b¸o cña «ng xuèng cßn 50 p.xt., nghÜa lµ gi¶m ngãt nghÐt 30 p.xt. so víi sè kh«ng cßn tiÒn tr¶ cho phãng viªn n­íc ngoµi n÷a. M¾c-G«-oen, nî ®Çu n¨m. Tõ ®ã anh cã thÓ thÊy r»ng ph¶i dïng ®Õn nh÷ng chñ nhµ in vµ chñ nî cña Gi«n-x¬, ®· chÕt v× bÖnh t¶. §ã lµ mét mÑo tµi chÝnh lín. NÕu th­¬ng l­îng gi÷a t«i vµ L¸t-xan mµ ®ßn ®èi víi Gi«n-x¬. TÊt c¶ nh÷ng chuyÖn ®ã kh«ng dÔ chÞu thµnh c«ng vµ cËu Êy sÏ cho t«i m­în 30 p.xt., cßn anh cho chót nµo. m­în sè cßn l¹i th×, rèt cuéc, t«i sÏ ®øng dËy ®­îc vµ hoµn toµn thay ®æi ®å ®¹c trong c¨n hé, trong khi ®ã giê ®©y t«i ph¶i tr¶ T«i kh«ng thÓ nhí chuyÖn xÊu xa x¶y ra víi I-man. ViÖc t×m riªng cho mét nhµ cÇm ®å 25%, h¬n n÷a, nãi chung do lu«n lu«n hiÓu tiÕp chØ cã thÓ lµm cho tÊt c¶ cµng tr¸i kho¸y h¬n. Nh­ng chËm thanh to¸n t«i kh«ng thÓ chÊn chØnh trËt tù ®­îc. Nh­ tõ lóc ®ã t«i sÏ ng¾t cuéc nãi chuyÖn mét khi «ng Êy b¾t ®Çu nãi b©y giê l¹i mét lÇn n÷a ®­îc x¸c nhËn ë T¬-ria, ch¼ng thÓ lµm g× ®ã "liªn quan ®Õn §r[on-ke]. §r[on-ke] kh«ng ®¸ng ®Ó ng­êi g× ®­îc víi bµ cô cña t«i515, chõng nµo t«i ch­a ®Ých th©n vÒ ®ã. ta nãi ®Õn. Lóc nµy hoµn toµn kh«ng cã tiÒn cµng ®¸ng ghÐt, - ch­a nãi C.M. cña anh g× ®Õn viÖc nhu cÇu cña gia ®×nh kh«ng ng¬i ngõng mét phót - v× X«-h« lµ vïng lan truyÒn chñ yÕu cña bÖnh t¶; xung quanh d©n chóng chÕt (ë Brèt-xt¬-rÝt ch¼ng h¹n, trung b×nh ba ng­êi C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn s¸ch: "Der In theo b¶n viÕt tay mçi nhµ), mµ ®èi víi ®iÒu ghª tëm ®ã, th× cã thÓ ®èi phã tèt h¬n Briefwechsel zwischen F. Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc c¶ b»ng "thøc ¨n". K. Marx". Bd. II, Stuttgart, 1913 Th«i, chuyÖn Êy ®ñ råi. T«i göi th­ nµy theo ®Þa chØ nhµ ë cña anh, v× t«i sî r»ng do nh÷ng sù hiÓu lÇm nµo ®ã, bøc th«ng ®iÖp ch¼ng mÊy lµm yªn lßng nµy cã thÓ r¬i vµo nh÷ng bµn tay 1* - "§¶ ®¶o lò khØ! Giao La-m«-ri-xi-e cho chóng t«i!" (ë ®©y cã sù ch¬i ch÷: kh«ng ®¸ng tin cËy ë v¨n phßng cña anh. "singes" cã nghÜa lµ "nh÷ng con khØ", còng cã nghÜa lµ "nh÷ng ng­êi chØ huy".
  3. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 516 M¸c göi ¡ng-ghen, 29 th¸ng CHÝN 1854 M¸c göi ¡ng-ghen, 10 th¸ng M¦êI 1854 517 180 M¸c göi ¡ng-ghen 181 ë Man-se-xt¬ M¸c göi ¡ng-ghen ë Man-se-xt¬ Lu©n §«n, 22 th¸ng ChÝn 1854 Lu©n §«n, 29 th¸ng ChÝn 1854 Phrª-®ª-rÝch th©n mÕn! 28, Deanstreet, Soho T«i viÕt véi ®«i dßng ®Ó x¸c nhËn viÖc nhËn kÞp thêi. T«i còng ®· nhËn ®­îc c¶ bøc th­ vÒ cuéc chiÕn tranh ë ch©u ¸ cho thø ba. ¡ng-ghen th©n mÕn! Qua bøc th­ kÌm theo cña §a-na, anh sÏ biÕt vÒ cuéc khñng T«i ®· nhËn ®­îc nh÷ng th«ng b¸o rÊt quan träng tõ Mü mµ t«i sÏ göi cho anh trong th­ sau. T«i ®îi cña anh nh÷ng tin tøc ho¶ng ë Mü trong chõng mùc nã ®· ¶nh h­ëng ®Õn t«i. §èi víi g× ®ã vµo thø ba. yªu cÇu cña t«i ®ßi ®¨ng tÊt c¶, ký tªn t«i, hoÆc kh«ng ®¨ng g× c¶, hä tr¶ lêi r»ng tõ nay hä sÏ sö dông c¸c bµi cña t«i chØ ®Ó Con lîn bÐo Puýt-man bÞ ®­a ®i khái ®©y cïng víi gia ®×nh lµm x· luËn vµ tr¶ cho t«i b»ng mét nöa nhuËn bót cò. T«i t¹m sang ¤-xt¬-r©y-li-a víi t­ c¸ch "di d©n". viÕt cho §a-na r»ng t«i ch­a quyÕt ®Þnh døt kho¸t; trong lóc ®ã Õp-n¬ ë Phran-phuèc ®· ph¸t ®iªn. Con ng­êi Êy thËt ®¸ng t«i sÏ tiÕp tôc göi nh­ tr­íc mçi tuÇn hai bµi, mét mÆt, do th­¬ng. chuyÖn Xª-va-xt«-p«n517, vµ mÆt kh¸c, g¾n víi nh÷ng bµi kh¶o Ðc-n¬-xt¬ Gi«n-x¬ ®· t×m ®­îc chñ nhµ in míi víi ®iÒu kiÖn luËn cña t«i vÒ cuéc c¸ch m¹ng T©y Ban Nha thÕ kû XIX1* lµ cã lîi h¬n. §i-xra-e-li ®· viÕt cho cËu Êy r»ng «ng ta muèn ®­a nh÷ng bµi sÏ ®­îc hoµn tÊt tr­íc khi Quèc héi T©y Ban Nha ra nghÞ viÖn tÊt c¶ c¸c ®¬n thØnh nguyÖn cña ph¸i HiÕn ch­¬ng. nhãm häp l¹i. Trong thêi gian ®ã chóng ta cã thÓ suy nghÜ xem N¹n dÞch t¶ b©y giê gi¶m ®¸ng kÓ råi. Nã ®· hoµnh hµnh ë nªn tr¶ lêi døt kho¸t cho nh÷ng «ng Êy nh­ thÕ nµo. vïng chóng t«i nh­ vËy v× cèng r·nh x©y vµo th¸ng S¸u, th¸ng H«m nay t«i kh«ng thÓ viÕt cho anh nhiÒu h¬n, v× t«i bËn B¶y vµ th¸ng T¸m ®i qua nh÷ng hè ch«n nh÷ng ng­êi chÕt do ®äc bµi cho th­ ký chÐp; lÏ ra t«i viÕt cho anh sím h¬n vµ tØ dÞch t¶ (h×nh nh­) vµo n¨m 1668. C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn s¸ch: "Der In theo b¶n viÕt tay Briefwechsel zwischen F. Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc 1* - C.M¸c. - "N­íc T©y Ban Nha c¸ch m¹ng" K. Marx". Bd. II, Stuttgart, 1913
  4. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 518 M¸c göi ¡ng-ghen, 10 th¸ng M¦êI 1854 M¸c göi ¡ng-ghen, 10 th¸ng M¦êI 1854 519 cho b¸o "Tribune" b¶n tiÓu sö tØ mØ cña «ng ta1* . H¬n n÷a, quy mØ h¬n, nÕu thø ba tuÇn tr­íc chÝnh anh kh«ng høa göi mét t¾c: Non bis in idem!2* tÊt nhiªn thÝch dông víi g· nµy. bøc th­ "dµi" mµ t«i chê ®îi ®Ó tr¶ lêi. Chµo anh. C¾t nghÜa nh­ thÕ nµo: 1) viÖc ng­êi Anh kh«ng bè trÝ ë eo biÓn £-ni-ca-l¬3* mét ®éi tµu cã thÓ ng¨n c¶n qu©n Nga v­ît tõ C.M. cña anh A-na-pa v.v.. Ch¼ng lÏ kh«ng thÓ, cßn trong t×nh huèng hiÖn nay còng kh«ng cÇn, lµm chñ biÓn A-dèp b»ng nh÷ng tµu nhá ®Ó c¶n trë mäi cuéc chuyÓn qu©n tíi b»ng ®­êng biÓn ­? C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn s¸ch: "Der In theo b¶n viÕt tay Briefwechsel zwischen F. Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc 2) Cã nªn dïng ho¹t ®éng ®¸nh l¹c h­íng ë BÐt-xa-ra-bi-a K. Marx". Bd. II, Stuttgart, 1913 (cña ¤-me-r¬-pa-sa) ®Ó ng¨n c¶n ng­êi Nga ph¸i viÖn binh tõ ®ã tíi Cr­m hay kh«ng? Cã thÓ gi¶i thÝch viÖc bá qua yÕu tè ®ã lµ do c¸i g× ®ã kh¸c ngoµi m­u kÕ ngo¹i giao cña Anh vµ ¸o hay kh«ng? T«i cho r»ng tõ phÝa c¸c t­íng lÜnh, mäi ho¹t ®éng ngo¹i giao 182 dÜ nhiªn ®Òu chÊm døt tõ lóc hä sa vµo c¸i bÉy chuét lµ Cr­m. M¸c göi ¡ng-ghen518 Nh­ng khi nãi ®Õn tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu liªn quan ®Õn kÕ ho¹ch ë Man-se-xt¬ chung, t«i kh«ng tin lµ Pan-míc-xt¬n cho ®Õn nay ®· ngõng, dï chØ mét phót, chÝ Ýt lµ ®­a ra nh÷ng b»ng cø chøng minh "thiÖn Lu©n §«n, 10 th¸ng M­êi1* 1854 chÝ" cña m×nh. ë mét trong nh÷ng sè b¸o "Tribune" ra gÇn ®©y519, ®èi thñ ¡ng-ghen th©n mÕn! c¹nh tranh cña t«i A.P.C4* chóc mõng b¸o nµy vÒ viÖc tr×nh bµy Tr­íc hÕt anh h·y nhËn lêi mõng cña t«i vÒ bµi phª ph¸n xuÊt s¾c "®Æc tr­ng" cña £-xp¸c-te-r«5*. DÜ nhiªn, «ng Êy kh«ng xuÊt s¾c vµ v÷ng vµng cña anh2*. TiÕc lµ "nh÷ng thµnh tùu cña vò khÝ chóng ta" ®ã ch­a thÓ xuÊt hiÖn trªn b¸o chÝ Lu©n §«n. TiÕn tr×nh nh­ vËy sÏ ®¶m b¶o cho chóng ta nh÷ng vÞ trÝ trong lÜnh vùc nµy. 1* C.M¸c. "ViÖc c¶i tæ ngµnh qu©n sù ë Anh. - C¸c yªu s¸ch cña ¸o. - T×nh h×nh kinh tÕ n­íc Anh. - Xanh - ¸c-n«" Cßn vÒ Xanh - ¸c-n« tèt bông cña chóng ta, ®· tá ra thËn träng 2* - Cïng mét viÖc kh«ng thÓ diÔn ra hai lÇn! ®ñ ®Ó chÕt ®óng lóc, th× c¸ch ®©y mÊy th¸ng, t«i ®· cung cÊp 3* - Eo biÓn KÐc-s¬ 4* - Pun-xki (xem tËp nµy, tr. 300). 1* Trong nguyªn b¶n viÕt nhÇm: "th¸ng M­êi mét" 5* C.M¸c. "£-xp¸c-te-r«" (b¸o "New - York Daily Tribune" ®¨ng lµm x· luËn) 2* Ph.¡ng-ghen. "TrËn ®¸nh ë An-ma"
  5. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 520 M¸c göi ¡ng-ghen, 10 th¸ng M¦êI 1854 M¸c göi ¡ng-ghen, 17 th¸ng M¦êI 1854 521 ngê r»ng nh÷ng "lêi khen" cña «ng lµ thuéc vÒ t«i, nh­ng ®ång CËu Êy mÊt viÖc lµm v× nh÷ng ng­êi ®ã bá ®i. TuÇn tr¨ng thêi víi b¶n n¨ng kh«ng sai, «ng ®Æc biÖt nhÊn m¹nh c©u kÕt mËt cña cËu Êy diÔn ra ë nhµ sè 147 phè Síc-s¬, n¬i cËu Êy rÊt ngu ngèc hoµn toµn do b¸o "Tribune" tù ý thªm vµo1*. H¬n nî nhiÒu qu¸. Nh­ vËy, th¸ng tr¨ng mËt cña cËu Êy ®· bÞ n÷a, b¸o Êy ®· sæ toÑt tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu s¾c s¶o trong bµi cña ¶nh h­ëng hÕt søc xÊu. Song, vËy th× ai ®· b¾t con lõa Êy, con t«i vÒ c¸c nh©n vËt hîp hiÕn nãi chung, v× nã ®¸nh h¬i thÊy r»ng lõa ®· biÕt tÊt c¶ mäi t×nh huèng ®ã, lÊy vî vµo chÝnh lóc nµy! ®»ng sau bé ba "M«n-c¬ - La-phay-Ðt - £-xp¸c-te-t«" Èn giÊu V× nh©n vËt nµy trong kho¶ng thêi gian ®ã ®· cã lÇn ®Ýnh h«n ë ®«i ®iÒu bãng giã ¸m chØ "Oa-sinh-t¬n" cao th­îng. §Çu ãc §øc, nªn ngoµi tÊt c¶ nh÷ng c¸i kh¸c ra th× sù thÓ hoµn toµn kh«ng cã tÝnh phª ph¸n cña b¸o nµy qu¶ lµ kinh khñng. Lóc kh«ng bøc thiÕt. ®Çu hä ca ngîi £-xp¸c-te-r« lµ nhµ ho¹t ®éng nhµ n­íc duy NÕu anh muèn ®äc ®iÒu g× ®ã hÕt søc buån c­êi, th× anh ph¶i nhÊt cña T©y Ban Nha. Sau ®ã hä ®¨ng nh÷ng bµi cña t«i, trong kiÕm cho m×nh sè b¸o "Morning Advertiser" ra ngµy thø b¶y, ®ã «ng ta ®­îc coi ®óng ra lµ mét nh©n vËt hµi h­íc, vµ thªm: trong ®ã licensed victuallers1* kiÖn tßa so¹n hiÖn nay cña tê b¸o tõ ®ã thÊy r»ng kh«ng thÓ mong ®îi ®­îc g× ë T©y Ban Nha. Råi qu¸n r­îu ®ã. ViÖc buéc téi vµ bµo ch÷a ®Òu buån c­êi nh­ sau khi nhËn ®­îc bµi ®Çu tiªn trong lo¹t bµi vÒ T©y Ban Nha2* nhau. ViÖc buéc téi do «ng Pho-xt¬ tiÕn hµnh, «ng nµy ®ãng vai - mét lêi më ®Çu ®¬n gi¶n ®Ò cËp cho ®Õn n¨m 1808 - hä t­ëng luËt s­ trong tßa ¸n cña nam t­íc Ni-c«n-x¬n521. Uèc-c¸c-t¬, ®Ó t­îng r»ng tÊt c¶ chØ cã thÕ vµ hä ghÐp vµo bµi mét c©u kÕt tá lßng biÕt ¬n vÒ viÖc «ng ta khen ngîi nh÷ng ng­êi cã m«n bµi hoµn toµn xa l¹ nh­ng cã thiÖn ý, trong ®ã hä thuyÕt phôc ng­êi lµ mét ®¶ng bay l­în trªn c¸c ®¶ng Anh, ®· ®­îc th­ëng nh÷ng T©y Ban Nha tá râ m×nh xøng ®¸ng víi sù tin cËy cña b¸o lêi th« b¹o vµ viÖc tõ chøc. Nãi chung ch­a bao giê nh÷ng mÆt "Tribune"520. Hä sÏ sö dông phÇn tiÕp theo nh­ thÕ nµo, t«i nh¬ bÈn thÇm kÝn nhÊt cña t©m hån con bu«n ®­îc ph¬i bµy ®Çy kh«ng biÕt. ®ñ nh­ vËy. Nh­ anh biÕt, LÝp-nÕch ®ang ë trong tr¹ng th¸i hÕt søc u Anh ®· thÊy "sù cao ng¹o cña c¸c c­êng quèc ph­¬ng T©y" buån, chao ®¶o gi÷a bµ ng­êi Anh muèn lÊy cËu Êy vµ bµ ng­êi cña Bau-¬522 ch­a? C¸i ®ã t«i còng ch­a nhËn ®­îc. §øc ®ang sèng ë §øc3* mµ cËu Êy muèn lÊy; cuèi cïng, ng­êi NÕu tõ nay ®Õn thø s¸u cã chuyÖn g× quan träng x¶y ra vÒ phô n÷ §øc bçng ®Õn vµ cËu Êy ®· kÕt h«n víi bµ nµy theo nghi qu©n sù, th× anh h·y viÕt cho t«i n h÷ng nhËn xÐt b­íc ®Çu thøc t«n gi¸o vµ d©n sù. H×nh nh­ c¶ hai ng­êi rÊt cay ®¾ng. vÒ ®iÒu ®ã, v× trong tr­êng hîp nh­ vËy, ®Ó ®­îc ®¨ng nh÷ng bµi viÕt vÒ T©y Ban Nha th× ph¶i göi tr­íc c¸i g× ®ã vÒ n­íc Nga. 1* - Néi dung c©u nµy ®­îc M¸c truyÒn ®¹t b»ng mÊy dßng ë bªn d­íi 2* - C.M¸c. "N­íc T©y Ban Nha c¸ch m¹ng", bµi thø nhÊt 1* - nh÷ng chñ qu¸n r­îu cã m«n bµi, nghÜa lµ nh÷ng qu¸n r­îu cã giÊy phÐp 3* - Ðc-ne-xti-na Lan-®«n-t¬ b¸n r­îu
  6. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 522 M¸c göi ¡ng-ghen, 17 th¸ng M¦êI 1854 M¸c göi ¡ng-ghen, 17 th¸ng M¦êI 1854 523 vÒ nã, - th× sÏ cÇn ph¶i v¹ch râ sù kh¸c nhau gi÷a lîi Ých cña T«i hy väng sÏ chãng nhËn ®­îc th­ cña anh. n­íc Anh vµ lîi Ých cña n­íc Ph¸p. Sau khi h¹m ®éi Nga bÞ tiªu C.M. cña anh diÖt ë H¾c H¶i vµ biÓn Ban-tÝch, sau khi qu©n Nga bÞ ®uæi khái Cr­m, C¸p-ca-d¬ vµ nh÷ng tØnh mµ hä ®· t­íc ®o¹t cña ng­êi Ba T­ vµ Thæ NhÜ Kú, n­íc Anh l¹i sÏ ®¶m b¶o quyÒn b¸ chñ C«ng bè toµn v¨n lÇn ®Çu b»ng tiÕng In theo b¶n viÕt tay cña m×nh 50 n¨m trªn biÓn vµ sù thèng trÞ tuyÖt ®èi cña m×nh ë Nga trong C.M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc bé phËn ph¸t triÓn nhÊt cña ch©u ¸. Vµ lóc ®ã, hoµn toµn phï tËp, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, t. XXII, 1929 hîp víi c¸ch hµnh ®éng tr­íc ®©y cña m×nh, nã sÏ cã thÓ giao cho c¸c c­êng quèc trªn lôc ®Þa lµm kiÖt quÖ lùc l­îng cña m×nh trong nh÷ng cuéc chiÕn tranh b¶y n¨m vµ nh÷ng cuéc chiÕn tranh kh¸c, - mµ chiÕn tr­êng chñ yÕu sÏ lµ n­íc §øc vµ mét phÇn I-ta-li-a, nh­ vËy, ®Ó sau khi kÕt thóc cuéc ®Êu tranh, c¶ 183 Nga, c¶ ¸o, c¶ Ph¸p ®Òu kh«ng cã ®­îc sù thèng trÞ tuyÖt ®èi M¸c göi ¡ng-ghen trªn lôc ®Þa. Tr¸i l¹i, ®èi víi n­íc ph¸p, tõ khi tiªu diÖt h¶i ë Man-se-xt¬ qu©n Nga vµ thñ tiªu ¶nh h­ëng cña Nga ë miÒn Nam ch©u ¸, cuéc ®Êu tranh thùc sù sÏ chØ míi b¾t ®Çu. V× vËy nã ®· buéc ph¶i t×m c¸ch bÎ gÉy c¸c lùc l­îng bé binh cña Nga ®Ó t¹o nªn Lu©n §«n, 17 th¸ng M­êi 1854 mét ®èi träng t­¬ng øng ®èi víi ng­êi Anh b»ng c¸ch më réng 28, Deanstreet, Soho sù thèng trÞ cña m×nh trªn lôc ®Þa. Ai sÏ ®¶m b¶o r»ng chØ cã ng­êi Anh lµ sÏ tiªu diÖt qu©n Nga ë biÓn Ban-tÝch vµ H¾c H¶i ¡ng-ghen th©n mÕn! vµ b»ng c¸ch ®ã lµm cho qu©n Nga trë nªn v« h¹i ®èi víi m×nh, H«m nay anh ®· cung cÊp mét b¶n tÝnh to¸n quan träng vÒ trªn lôc ®Þa sÏ kh«ng bïng næ c¸ch m¹ng, vµ n­íc Anh sÏ kh«ng lùc l­îng chiÕn ®Êu cña Nga1*. Nh­ng cÇn ph¶i tr¶ lêi mét c©u lîi dông ®iÒu ®ã lµm c¸i cí ®Ó l¹i chÝnh thøc ký kÕt liªn minh hái n÷a: cã lóc nµo ®ã Nga cã kh¶ n¨ng, víi nh÷ng nç lùc lín víi ng­êi Nga nh»m chèng l¹i lôc ®Þa? nhÊt, ph¸i trªn 200 ngh×n ng­êi ra ngoµi bê câi n­íc m×nh Nh­ng toµn bé thùc chÊt lµ ë chç hiÖn nay nh÷ng ng­êi Anh ch­a. Tr­êng hîp nh­ vËy t«i ch­a biÕt ®Õn. cÇm quyÒn - kh«ng ph¶i lµ dßng hä Sa-tam, kh«ng ph¶i lµ dßng NÕu tiÕp cËn tõ gãc ®é chÝnh s¸ch cò - mµ v× r»ng Anh vµ hä PÝt-t¬ trÎ, vµ thËm chÝ còng kh«ng ph¶i gia ®×nh Oen-linh- Ph¸p kh«ng thi hµnh mét chÝnh s¸ch nµo kh¸c, chØ víi mét ®iÓm t¬n; chÝnh hä còng kh«ng nghÜ mét c¸ch nghiªm tóc vÒ viÖc tiªu kh¸c lµ ChÝnh phñ Anh kh«ng thÓ lµm viÖc ®ã mét c¸ch nghiªm tóc, diÖt ngay c¶ lùc l­îng h¶i qu©n Nga vµ ¶nh h­ëng cña Nga ë cßn Na-p«-lª-«ng III thÓ hiÖn m×nh lµ sù m« pháng trµo phóng Thæ NhÜ Kú, Ba T­ vµ C¸p-ca-d¬. NÕu nh÷ng biÖn ph¸p nöa vêi cña b¶n th©n hä ®· buéc hä ph¶i lµm ®iÒu ®ã, th× hä còng sÏ cã thÓ 1* Ph. ¡ng-ghen. "Lùc l­îng qu©n sù cña Nga" d¸m tiÕn xa nh­ vËy, nh­ng ®ång thêi sù do dù vµ nh÷ng trß
  7. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 524 M¸c göi ¡ng-ghen, 17 th¸ng M¦êI 1854 M¸c göi ¡ng-ghen, 17 th¸ng M¦êI 1854 525 ®éng qu©n sù chèng qu©n Ph¸p theo nghÜa ng­îc l¹i, v× Gioãc- bÞp bîm gian lËn ch¾c h¼n sÏ dÉn hä ®Õn c¸i tai häa sÏ g©y ra ë gi¬ muèn gi÷ cho Han-n«-v¬ cña m×nh kh«ng bÞ ®ông ch¹m. ®©y c¸c phong trµo néi bé. Còng trong nh÷ng ®o¹n trÝch ®ã cã nãi: Nh÷ng ®o¹n trÝch ®· c«ng bè sau ®©y lÊy tõ c¸c tµi liÖu cña Côc l­u tr÷ Bé ngo¹i giao ë Pa-ri liªn quan ®Õn cuéc ChiÕn "N¨m 1762, «ng §' E-tre vµ «ng §¬ Xu-bi-d¬ chØ huy qu©n ®éi vïng Th­îng tranh b¶y n¨m523 cho thÊy r»ng c¸c bé tr­ëng Anh ®· c©u kÕt Ranh víi qu©n sè 150 000 ng­êi ®ãng ë HÐt-xen, ë GuÕt-tin-ghen, Muyn-hau-den víi kÎ thï ngay c¶ trong thêi gian chiÕn dÞch vµ vÒ nh÷ng vÊn vµ Ai-d¬-n¸ch, cßn «ng §¬ C«ng-®ª th× chØ huy qu©n ®éi vïng H¹ Ranh víi sè ®Ò liªn quan víi chiÕn dÞch. Ngµy 24 th¸ng B¶y 1761, thèng chÕ l­îng 30 000 ng­êi. TriÒu ®×nh ®ßi hä chØ gi÷ C¸t-xen vµ GuÕt-tin-ghen ®Õn cuèi th¸ng M­êi mét, sau ®ã rót qu©n khái hai ®Þa ®iÓm nµy vµ rót vÒ Om, ®Ó l¹i Xi- Ph¸p theo P«m-pa-®ua lµ Xu-bi-d¬ ®· cho phÐp c¸c lùc l­îng ghen-h©y-n¬ tr­íc tuyÕn thø nhÊt cña m×nh. KÕ ho¹ch chiÕn tranh ®ã víi mét liªn qu©n Anh, Phæ, Han-n«-v¬, v.v. tÊn c«ng m×nh mét c¸ch c­êng quèc ngang søc, h¬n n÷a, cã 180 000 ng­êi chäi víi 80 000 ng­êi, sÏ lµ l¹ bÊt ngê t¹i doanh tr¹i ë Vin-hem-xtan vµ ®uæi sang bªn kia lïng nÕu nã kh«ng dùa trªn lêi høa cña néi c¸c Anh ký hßa ­íc víi chóng ta tr­íc s«ng Phun-®a. Hu©n t­íc Bu-th¬, thñ t­íng cña Gioãc-gi¬ III, th¸ng B¶y víi ®iÒu kiÖn lµ chóng ta sÏ kh«ng x©m nhËp Han-n«-v¬". muèn hßa b×nh theo quan ®iÓm nghÞ viÖn vµ v­¬ng triÒu, nh­ng Sù can thiÖp cuèi cïng tõ Lu©n §«n lÏ ra cã thÓ coi µ th«ng v× t©m lý hiÕu chiÕn cña d©n téc vµ mèi c¶m t×nh cña hä ®èi víi th­êng vµo thêi diÓm khi c¸c c­êng quèc ®¸nh nhau ®· s½n Phri-®rÝch II nªn kh«ng thÓ ®­a ra nh÷ng ®Ò nghÞ hßa b×nh sµng ®i vµo ®µm ph¸n hßa b×nh; song tr­êng hîp thø nhÊt, tr¸i chõng nµo qu©n Ph¸p liªn tôc ®Ó cho ng­êi ta ®¸nh m×nh vµ rót lui thay v× tiÕn lªn. Soa-den, nh­ anh biÕt, lóc ®ã lµ bé tr­ëng l¹i, cã thÓ lµm cho hu©n t­íc Bi-uýt ph¶i mÊt ®Çu, cßn Gioãc- ngo¹i giao Ph¸p. Vµ trong nh÷ng tµi liÖu c«ng bè chÝnh thøc lÊy gi¬, víi t©m tr¹ng lóc bÊy giê (anh h·y nhí dï chØ lµ Uyn-c¬ vµ nh÷ng bøc th­ cña I-u-ni-ót524) lµ ngai vµng, nh­ng bao giê tõ Côc l­u tr÷ nãi trªn, chóng ta t×m thÊy nguyªn v¨n nh­ sau: còng thÕ, sù viÖc m·i gÇn 100 n¨m sau míi râ. Mét tr­êng hîp "Sau vô ngµy 24 th¸ng s¸u, c¸c bé tr­ëng Anh ®· viÕt cho «ng Soa-den: «ng ®Ó kh¸c lo¹i nh­ vËy ®· x¶y ra kh«ng l©u tr­íc khi cuéc chiÕn cho ng­êi ta ®¸nh m×nh, vµ chóng t«i kh«ng thÓ ký hßa ­íc, kh«ng d¸m ®Ò nghÞ tranh chèng Gia-c«-banh525 næ ra. Phèc-x¬ "cã t­ t­ëng tù do" nghÞ viÖn ký hßa ­íc. ¤ng §¬ Soa-®en trong lóc tuyÖt väng v× cuéc th­¬ng l­îng lóc ®ã ®· cö mét sø gi¶ bÝ mËt ®Õn gÆp £-ca-tª-ri-na II mang nh­ vËy bÞ c¾t ®øt, ®· thóc giôc vua viÕt cho «ng Xu-bi-d¬: "Th­a ng­êi anh em hä, ngay sau khi nhËn ®­îc bøc th­ thùc h·y lËp tøc v­ît qua s«ng Phun-®a, vµ theo lêi th«ng b¸o r»ng bµ kh«ng ®­îc bèi rèi tr­íc sù ®e däa h·y tÊn c«ng kÎ ®Þch, kh«ng kÓ c¸ch dµn qu©n cña «ng thÕ nµo; kÕt qu¶ ra sao, cña PÝt, r»ng bµ cã thÓ kh«ng ngÇn ng¹i th«n tÝnh Ba Lan vµ «ng kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng viÖc ®ã. T«i cÇu Chóa. v.v.". ¤ng Soa- PÝt sÏ bÞ lËt ®æ, nÕu «ng ta muèn ®¸nh nhau víi Nga. §µnh r»ng den viÕt: "Th­a «ng nguyªn so¸i, bøc th­ cña vua qu¸ ­ râ rµng khiÕn t«i kh«ng Phèc-x¬ lóc Êy ë vµo "phe ®èi lËp", chø kh«ng ph¶i ë trong néi ph¶i thªm g× vµo ®ã n÷a. Nh­ng t«i ph¶i nãi cho «ng r»ng nÕu ngay c¶ qu©n ®éi c¸c, vµ t«i dÉn ra vÝ dô nµy cèt ®Ó chøng minh r»ng "out"1* lµ hoµng gia bÞ tiªu diÖt ®Õn ng­êi cuèi cïng vµ ph¶i tuyÓn mé qu©n ®éi kh¸c th× viÖc nh÷ng nh©n vËt cã ®øc h¹nh còng nh­ "in"2* vËy. ®ã còng sÏ kh«ng lµm cho ®øc vua sî h·i". Nh­ vËy, ë ®©y ChÝnh phñ Anh trùc tiÕp ®ßi hái qu©n ®ång minh do hä trî cÊp vµ mét phÇn gåm nh÷ng ng­êi Anh ®· 1* - nh÷ng ng­êi ë ngoµi néi c¸c, ë phe ®èi lËp bÞ qu©n Ph¸p ®¸nh tan. Tr­íc ®ã hä ®· can thiÖp vµo c¸c ho¹t 2* - nh÷ng ng­êi n¾m chÝnh quyÒn trong chÝnh phñ, cña ®¶ng cÇm quyÒn
  8. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 526 M¸c göi ¡ng-ghen, 17 th¸ng M¦êI 1854 M¸c göi ¡ng-ghen, 25 th¸ng M¦êI 1854 527 V× thÕ t«i nghÜ r»ng trong khi ®¸nh gi¸ viÖc qu©n ®ång minh vËt chÊt cña sù thèng trÞ cña c¸c cha cè vµ giíi quý téc, nh­ng tiÕn hµnh chiÕn tranh ph¶i tÝnh ®Õn - còng nh­ anh thØnh trong thêi gian ®ã hä ®· kÞp tiÕn hµnh mét cuéc ®¶o lén hoµn tho¶ng thÓ hiÖn trong c¸c bµi cña anh - c¸c mèi quan hÖ th­êng toµn trong chÕ ®é x· héi cò. Nh©n tiÖn xin nãi, c¸c chÝnh phñ xuyªn gi÷a phè §ao-ninh526 (®Æc biÖt lµ chõng nµo Pan-míc- l©m thêi v.v. ph¸t hiÖn thÊy ë ®©y mét sù s¸ng suèt gÇn gièng xt¬n cßn ngåi ë ®Êy) víi Pª-tÐc-bua. T«i tin r»ng chØ cã c¸c qu©n nh­ ë Ph¸p v.v.. MÆc dï bÇu nhiÖt huyÕt cña c¸c chñng téc vµ ®éi lµ ë trong t×nh thÕ nguy kÞch, c¸c t­íng t¸ bá mÆc néi c¸c vµ th¸i ®é döng d­ng cña nã ®èi víi nh÷ng cuéc ®æ m¸u, nh­ng ®iÒu ®¸ng chó ý lµ cho ®Õn tËn thêi kú néi chiÕn 1834 - 1840 529 lµm tÊt c¶ nh÷ng g× hä ®ñ søc lµm: v× r»ng c¸c ngµi t­íng t¸ Ýt khi hoÆc nãi chung kh«ng ®­îc biÕt nh÷ng ®iÒu bÝ mËt vµ ®ång chÝnh lµ ®¶ng c¸ch m¹ng n¾m ®éc quyÒn vÒ sù dung thø tõ thêi hay liÒu m¹ng, nh­ tr­êng hîp ®« ®èc Bin-g¬527, ng­êi ®· thiÖn, mµ sau nµy nã lu«n lu«n ph¶i bÞ trõng ph¹t vÒ ®iÒu ®ã. nhËn ®­îc tõ Bé t­ lÖnh h¶i qu©n lóc bÊy giê còng nh÷ng chØ Pi-p¬ ch¾c h¼n ngµy mai sÏ nhËn ®­îc chøc nhµ gi¸o, sèng thÞ th¶m h¹i y nh­ §¬n-®a-x¬ b©y giê ch¼ng h¹n. ngay c¹nh tr­êng, c¸ch Lu©n §«n 30 dÆm. V× cËu Êy ®· mÊt T«i sÏ cè g¾ng kiÕm t¸c phÈm míi nhÊt cña Bau-¬1* vµ chøc phãng viªn b¸o "Union", nªn cËu Êy sÏ ph¶i ®ång ý nhËn chuyÓn cho anh. viÖc lµm ®ã. Trong tr¹ng th¸i "mang bÇu", vî t«i Ýt lµm ®­îc chøc th­ ký. ThËt ®¸ng tiÕc. - T«i l¹i nhËn ®­îc cña Phruª-in T«i kh«ng biÕt N©y-pia vµ nh÷ng nhµ sö häc kh¸c nghiªn "h÷u h¶o"1* giÊy ®ßi nî, L¸t-xan ch­a cã th­ tr¶ lêi nµo c¶. - cøu cuéc chiÕn tranh T©y Ban Nha - Ph¸p528 cã m« t¶ ®óng c¸i Sau khi «ng cô anh2* ®Õn nhµ anh, hoÆc biÕt râ lµ «ng sÏ hoµn sù thùc ®­îc c¸c t¸c gi¶ T©y Ban Nha x¸c nhËn mét c¸ch døt toµn kh«ng ®Õn th×, cã thÓ, t«i sÏ ®Õn Man-se-xt¬ mét thêi gian kho¸t, cô thÓ lµ trõ mét thêi kú ng¾n, khi chÝnh Na-p«-lª-«ng nÕu hoµn c¶nh cho phÐp. - Hoµn toµn ch­a nhËn ®­îc th­ tr¶ lµ ng­êi chØ huy ë T©y Ban Nha, trong qu©n ®éi Ph¸p cho ®Õn lêi nµo cña L¸t-xan - nh­ thÕ lµ ®· chÝn tuÇn råi. Kh«ng cã tin tËn khi chiÕn tranh kÕt thóc ®· cã mét ©m m­u céng hßa hoµn tøc g× cña Clót-x¬ c¶. Snau-ph¬ ®· qua ®êi. toµn cã tæ chøc nh»m môc ®Ých lËt ®æ Na-p«-lª-«ng vµ kh«i C.M. cña anh phôc nÒn céng hßa, hay kh«ng. Nh©n tiÖn nãi thªm. Qua c¸c nguån t­ liÖu thÊy râ r»ng "Mi-na-i -£-xp«-x¬"2* vÜ ®¹i lµ mét C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn s¸ch: "Der In theo b¶n viÕt tay kÎ gian hïng thùc sù, ®øng thÊp h¬n h¼n so víi I-«-han BÕch- Briefwechsel zwischen F. Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc c¬, hoµn toµn kh«ng cã tµi n¨ng qu©n sù nµo c¶, nh­ng l¸u lØnh, K. Marx". Bd. II, Stuttgart, 1913 hiÓu biÕt vÒ con ng­êi, vµ tr­íc hÕt lµ mét tªn ¨n trém. ViÖc nghiªn cøu kü lÞch sö c¸c cuéc c¸ch m¹ng T©y Ban Nha cho phÐp lµm râ mét sù thùc lµ nh÷ng chµng trai Êy cÇn gÇn 40 n¨m ®Ó ®¹p ®æ c¬ së 1* Ch¬i ch÷: Freund - tªn hä, "Freundlich" - "h÷u nghÞ, h÷u h¶o, b¹n bÌ" 1* Cã lÏ lµ quyÓn s¸ch "VÒ nÒn ®éc tµi ph­¬ng T©y" 2* - Phri-®rÝch ¡ng-ghen cha, cha cña ¡ng-ghen 2* - £-xp«-x¬-i-Mi-na
  9. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 528 M¸c göi ¡ng-ghen, 26 th¸ng M¦êI 1854 M¸c göi ¡ng-ghen, 26 th¸ng M¦êI 1854 529 184 185 M¸c göi ¡ng-ghen M¸c göi ¡ng-ghen ë Man-se-xt¬ ë Man-se-xt¬ [Lu©n §«n], 26 th¸ng M­êi 1854 [Lu©n §«n], 25 th¸ng M­êi 1854 28, Deanstreet, Soho 28, Deanstreet, Soho Phrª-®ª-rÝch th©n mÕn! Phrª-®ª-rÝch th©n mÕn! Trong khi nghiªn cøu nh÷ng tµi liÖu ví vÈn vÒ T©y Ban Nha, T«i göi kÌm bøc th­ cña Clót-x¬ t«i còng ®· hiÓu ®­îc ©m m­u cña Sa-t«-bri-¨ng ®¸ng kÝnh, con Snau-ph¬ mÊt råi. ng­êi viÕt l¸ch v¨n hoa ®ã, kÕt hîp hÕt søc tr¸i tù nhiªn chñ Pi-p¬ b¾t ®Çu lµm thÇy gi¸o ë ngo¹i « Lu©n §«n, ë En-tem, nghÜa hoµi nghi quý téc vµ phong c¸ch V«n-te thÕ kû XVIII víi tØnh Ken-t¬, sèng ngay trong tr­êng, - lµm t«i tí vÒ mäi thø. chñ nghÜa t×nh c¶m quý téc vµ chñ nghÜa l·ng m¹n thÕ kû XIX. NÕu ®Õn thø s¸u anh kÞp viÕt xong militaribus1* th× rÊt tèt. DÜ nhiªn, ë Ph¸p sù kÕt hîp ®ã vÒ mÆt phong c¸ch v¨n häc ph¶i §· ®Õn lóc ph¶i ®¸nh gi¸ thÝch ®¸ng c¸ch c¸c n­íc ®ång minh trë thµnh mét sù kiÖn, tuy r»ng trong b¶n th©n phong c¸ch, tiÕn hµnh chiÕn tranh. mÆc dï, tÊt c¶ mäi thñ ®o¹n nghÖ thuËt, sù gi¶ t¹o th­êng ®Ëp ChuyÖn c« BuyÕc-ghÐc-x¬ rÊt buån c­êi. Anh ®· nghe nãi m¹nh vµo m¾t. Cßn vÒ ho¹t ®éng chÝnh trÞ cña g· nµy, th× ë ®©y r»ng tr­íc khi rêi Khuªn c« Êy ®· mang theo ®øa bÐ mµ c« Êy «ng ta hoµn toµn tù v¹ch trÇn m×nh t¹i §¹i héi Vª-r«-na530, vµ nhËn lµ con cña L¸t-xan ch­a. vÊn ®Ò chØ lµ ë chç «ng ta cã nhËn "tiÒn mÆt" tõ A-lÕch-xan-®r¬ Pa-vl«-vÝch hay lµ ®¬n thuÇn bÞ mua chuéc b»ng sù nÞnh hãt ChuyÕn b­u kiÖn s¾p ®i, v× vËy - mµ chµng c«ng tö h¸o danh nµy ham mª h¬n c¶ bÊt cø ai hÕt; vale2* dï sao «ng ta ®· nhËn Hu©n ch­¬ng An-®r©y tõ Pª-tÐc-bua. C.M. cña anh Vanitas1* cña «ng "tö t­íc" (? ) lé ra kh¾p n¬i, mÆc dÇu «ng ta âng Ño khi th× theo lãi Mª-phi-xt«-phen, khi th× theo lèi C¬ §èc gi¸o C«ng bè lÇn ®Çu b»ng tiÕng Nga trong In theo b¶n viÕt tay víi "vanitatum vanitas"2*. Anh biÕt r»ng tr­íc thêi gian ®¹i héi, C.M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, xuÊt Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc b¶n lÇn thø nhÊt, t. XXII, 1929 1* - Sù phï hoa, sù h¸o danh 1* - c¸c bµi vÒ qu©n sù 2* - "sù h­ h¶o" ("Vanitas vaitatum et omnia vanitas" - "H­ ¶o vµ vÉn lµ h­ ¶o"; "v¹n sù ®Òu lµ h­ ¶o c¶": Õch-clª-di-a-xt¬, quyÓn 1, 2). 2* - chóc m¹nh khoÎ
  10. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 530 M¸c göi ¡ng-ghen, 26 th¸ng M¦êI 1854 M¸c göi ¡ng-ghen, 26 th¸ng M¦êI 1854 531 vËy... Vai trß nh­ thÕ cã thÓ thÝch hîp víi n­íc ¸o t¹i §¹i héi Lai-b¾c531, v× nã cã ý Vi-len lµ thñ t­íng cña Lu-i XVIII, cßn Sa-t«-bri-¨ng lµ ®¹i ®Þnh x©m nhËp Na-pl¬". biÓu cña Ph¸p ë Vª-r«-na. T¹i "§¹i héi Vª-r«-na cña m×nh" mµ Nh­ng nh÷ng g· Êy hµnh ®éng chÝnh lµ ng­îc l¹i víi nh÷ng cã thÓ anh ®· tõng ®äc lóc nµo ®ã tr­íc ®©y, «ng ta dÉn ra ®iÒu mµ b¶n chØ thÞ yªu cÇu. Hä "®ãng" vai "nh÷ng b¸o c¸o viªn nh÷ng v¨n kiÖn, m« t¶ nh÷ng cuéc ®µm ph¸n, v.v.. ¤ng ta b¾t vÒ vÊn ®Ò T©y Ban Nha". Vi-len viÕt: ®Çu b»ng lÞch sö v¾n t¾t cña cuéc c¸ch m¹ng T©y Ban Nha n¨m 1820 - 1823. VÒ "LÞch sö" ®ã, chØ cÇn nh¾c l¹i r»ng «ng ta ®Æt "CÇn ph¶i cè g¾ng ®Ó vÊn ®Ò T©y Ban Nha ®­îc xem xÐt g¾n víi c¸c vÊn ®Ò ch©u ¸ nãi chung". Ma-®rÝt thay cho Ta-kh« (chØ ®Ó dÉn ra mét c©u c¸ch ng«n T©y Ban Nha nãi r»ng con s«ng Êy cã chøa vµng) vµ kÓ chuyÖn r»ng Cßn hä th× ngay tõ ®Çu ®· lý gi¶i vÊn ®Ò ®ã lµ vÊn ®Ò hoµn Ri-ª-g« cÇm ®Çu 10 000 ng­êi (thùc ra chØ cã 5 000) tiÕn ®Õn toµn cña Ph¸p. Vi-len viÕt: gÆp t­íng Phr©y-r¬ lµ ng­êi chØ huy 13 000 ng­êi, ®· bÞ ®Ëp tan "VÒ vÊn ®Ò ®¹i héi cÇn ph¶i lµm c¸i g× ®ã ®èi víi T©y Ban Nha th× c¸c ph¸i viªn vµ ®· rót lui víi 15 000 ng­êi. Thay v× Xi-ª-ra §¬ R«n-®¬, «ng cña chóng t«i ph¶i kiªn tr× ý kiÕn sau ®©y: v× Ph¸p lµ c­êng quèc duy nhÊt ph¶i sö ta b¾t t­íng nµy ®i vÒ Xi-ª-ra M«-ren ®Ó cã kh¶ n¨ng so s¸nh dông ®Õn hµnh ®éng cña qu©n ®éi m×nh, nªn chØ mét m×nh cã quyÒn xÐt ®o¸n sù «ng nµy víi nh©n vËt xø M¨ng-s¬1*. T«i tiÖn thÓ dÉn ra tÊt c¶ cÇn thiÕt cña biÖn ph¸p ®ã". nh÷ng ®iÒu ®ã ®Ó nhËn ®Þnh vÒ cung c¸ch øng xö. HÇu nh­ Thay v× ®iÒu ®ã, hä tuyªn bè: kh«ng cã mét ngµy th¸ng n¨m nµo ®óng c¶. "Ph¸p cho r»ng cÇn lµm cho nh÷ng b¹n ®ång minh hÕt søc ®¸ng kÝnh cña Nh­ng toµn bé thùc chÊt cña quyÓn s¸ch lµ ë chiÕn c«ng cña m×nh rèt cuéc l­u ý ®Õn h×nh thøc ñng hé vÒ mÆt tinh thÇn" (tõ phÝa nh÷ng c­êng Sa-t«-bri-¨ng t¹i §¹i héi Vª-r«-na, sau khi ®¹i héi bÕ m¹c, «ng quèc kh¸c), "vµ ®Õn nh÷ng biÖn ph¸p t­¬ng øng, ®¶m b¶o cho nã cã ®­îc sù viÖn nµy trë thµnh Bé tr­ëng ngo¹i giao vµ l·nh ®¹o cuéc can thiÖp trî vËt chÊt mµ sau nµy cã thÓ ph¶i cÇn ®Õn". vò trang chèng T©y Ban Nha. Nh­ vËy, ngay tõ ®Çu «ng Sa-t«-bri-¨ng hµnh ®éng trùc tiÕp Tr­íc hÕt «ng ta th«ng b¸o: tr¸i ng­îc víi nh÷ng chØ thÞ nhËn ®­îc tõ Pa-ri. MÆt kh¸c, «ng "T«i kh«ng m¶y may phñ nhËn r»ng t«i lµ ng­êi chñ x­íng cuéc chiÕn tranh ta cè g¾ng ®¸nh lõa Vi-len vÒ t×nh h×nh ë Vª-r«-na. ThÝ dô, «ng T©y Ban Nha". "¤ng §¬ Vi-len tuyÖt nhiªn kh«ng muèn b¾t ®Çu t¸c chiÕn". ta viÕt cho Vi-len: Tr¸i l¹i, Vi-len ®· göi cho «ng ta vµ M«ng-mo-ran-xi, lóc "C¸c c­êng quèc døt kho¸t t¸n thµnh cuéc chiÕn tranh ë T©y Ban Nha". ®Çu còng ë Vª-r«-na víi t­ c¸ch lµ Bé tr­ëng ngo¹i giao Ph¸p, ¤ng ta còng cè g¾ng ®¸nh lõa «ng Êy vÒ nh÷ng c¬ may cña nh÷ng chØ thÞ trong ®ã cã nãi nguyªn v¨n nh­ sau: chiÕn tranh: "Chóng t«i ®· kh«ng ®Þnh tuyªn chiÕn víi T©y Ban Nha... Nh÷ng ph¸i viªn cña "Nh÷ng b¸o c¸o cuèi cïng cña «ng §¬ La-g¸c-®¬ chøng minh r»ng ®¹t ®­îc ®øc vua tr­íc hÕt ph¶i tr¸nh ph¸t biÓu t¹i ®¹i héi víi t­ c¸ch b¸o c¸o viªn vÒ c¸c thµnh c«ng sÏ dÔ dµng ®Õn møc nµo". vÊn ®Ò T©y Ban Nha. Nh÷ng c­êng quèc kh¸c cã thÓ biÕt hä còng râ nh­ chóng t«i §ång thêi nh©n vËt ®¸ng kÝnh nÓ cho chóng ta: "§¹i héi ch¼ng nh÷ng kh«ng thóc giôc Ph¸p g©y chiÕn, mµ Phæ vµ ®Æc biÖt lµ ¸o" («ng nhËn xÐt: c«ng t­íc MÐt-tÐc-nÝch gi¶ vê lµm mét ng­êi bµi Nga, c¨m thï n­íc 1* - §«ng Ki-sèt
  11. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 532 M¸c göi ¡ng-ghen, 26 th¸ng M¦êI 1854 M¸c göi ¡ng-ghen, 26 th¸ng M¦êI 1854 533 Nga) "cßn chèng l¹i chiÕn tranh mét c¸ch m¹nh mÏ, chØ cã n­íc Nga lµ t¸n thµnh chiÕn tranh m¹nh nh­êng nµo, ®iÒu ®ã thÊy râ qua nh÷ng lêi chiÕn tranh vµ høa sÏ ñng hé vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn". ph¸t biÓu sau ®©y: "Trong tr­êng hîp thÊt b¹i ë T©y Ban Nha, chóng ta sÏ cã mét cuéc c¸ch m¹ng "Víi chñ tÞch héi ®ång bé tr­ëng, chóng t«i nãi r»ng c¸c c­êng quèc hÕt søc døt ë Ph¸p, vµ tÊt c¶ nh÷ng ng­êi C«-d¾c trªn thÕ giíi sÏ kh«ng cøu chóng ta". kho¸t t¸n thµnh chiÕn tranh, r»ng vÊn ®Ò kh«ng ph¶i lµ chiÕm ®ãng b¸n ®¶o Pi- Trong th­ göi La-phe-r«n-ne, c«ng sø cña m×nh ë Pª-tÐc-bua, rª-nª, mµ chØ lµ mét cuéc hµnh qu©n ng¾n ngñi; chóng t«i chøng minh r»ng giµnh «ng ta viÕt: ®­îc th¾ng lîi rÊt dÔ dµng. Trong lóc ®ã chóng t«i biÕt r»ng §¹i héi Vª-r«-na kh«ng muèn chiÕn tranh; chóng t«i lo sî r»ng chóng ta sÏ ph¶i tiÕn qu©n xa sang "V× chiÕn tranh mµ chóng ta ®· ®¸nh liÒu chÕ ®é qu©n chñ Ph¸p". (§Ò ngµy 21 th¸ng T­ 1823). bªn kia s«ng £-br¬; chóng t«i nghÜ r»ng, cã thÓ, chóng ta sÏ ph¶i chiÕm ®ãng T©y Ban Nha l©u dµi ®Ó ®­a sù viÖc ®Õn chç kÕt thóc tèt ®Ñp, nh­ng chóng t«i kh«ng TiÕp theo, «ng ta thó nhËn r»ng nÕu Ca-ninh ®æ bé ë Li-xbon v¹ch ra toµn bé nh÷ng ®iÒu ®ã ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých cña chóng ta, vµ ®· tù nhñ: vµi trung ®oµn, th× qu©n Ph¸p sÏ gÆp khã kh¨n. Cßn víi môc mét khi Bi-®a-x¬ sÏ ®­îc v­ît qua th× chñ tÞch héi ®ång v.v. sÏ ph¶i ®i tiÕp". ®Ých chuÈn bÞ cho mét kÕt côc nh­ vËy, ng­êi ta cßn ch¨m lo ¤ng ta lõa Vi-len nh­ vËy b»ng c¸ch vin vµo ®¹i héi, nh­ ®Õn mét ®iÒu lµ: v× sù lôc ®ôc gi÷a bé tr­ëng quèc phßng, c«ng tr­íc kia ®· lõa ®¹i héi b»ng c¸ch vin vµo Vi-len. H¬n thÕ n÷a, t­íc §¬ Bª-luyn, vµ t­íng Ghi-lª-mi-n«, qu©n ®éi Ph¸p sau khi «ng ta cßn viÕt nh÷ng bøc th­ cho Ca-ninh, trong ®ã «ng ta nãi tiÕn vµo T©y Ban Nha liÒn bÊt ngê l©m vµo c¶nh kh«ng cã l­¬ng dèi b»ng c¸ch dùa vµo c¶ hai ng­êi vµ bÊt chÊp c¶ hai ng­êi. thùc vµ kh«ng cã ph­¬ng tiÖn ®i l¹i. Vµ tiÕp sau trß hÒ vui vÎ nµy, d­êng nh­ th¾ng lîi cña qu©n Ph¸p nh©n danh Liªn minh ë c­¬ng vÞ bé tr­ëng, «ng ta còng hµnh ®éng y nh­ vËy. A- thÇn th¸nh vµ víi sù ñng hé vÒ tinh thÇn cña nã ®· ph¶i gióp lÕch-xan-®r¬ viÕt bøc th­ sau ®©y cho Pèt-x«-®i-Boãc-g«, sø Ph¸p tho¸t khái c¸c hiÖp ­íc Viªn. "Tö t­íc" kh«ng "ngèc ®Õn thÇn ë Pa-ri, ®Ó tr×nh vua L[u-i] XVIII: thÕ" nh­ ë ®©y quan niÖm. ¤ng ta biÕt rÊt râ vÊn ®Ò: "N­íc Nga "Hoµng ®Õ cßn tù an ñi m×nh b»ng niÒm hy väng r»ng sù «n hßa sÏ toµn th¾ng t¹i c¸c phiªn häp cña ChÝnh phñ Anh". Cßn nÕu kh«ng v.v. "th× cuéc tÊn c«ng n­íc kh«ng gi÷ ®¹i sø ë C«ng-xt¨ng-ti-n«-pl¬". Lóc ®ã nã ®· bµy Ph¸p «ng sÏ coi lµ cuéc tÊn c«ng chung ®èi víi tÊt c¶ c¸c b¹n ®ång minh vµ «ng sÏ m­u tÝnh kÕ cña ng­êi Hy L¹p, vµ cuéc chiÕn tranh gi÷a Ph¸p chÊp nhËn, kh«ng do dù, nh÷ng hËu qu¶ cña nguyªn t¾c nµy. Hoµng ®Õ kªu gäi vµ Anh, vµ víi møc ®é lín h¬n n÷a, viÖc n­íc Ph¸p dÝnh lÝu vµo nhµ vua thùc hiÖn nh÷ng ý ®Þnh cña chÝnh m×nh (!) vµ v÷ng tin chèng l¹i nh÷ng c«ng viÖc ë T©y Ban Nha vµ thÊt b¹i cña nã ë ®©y ®· cëi trãi ng­êi gieo r¾c sù hçn lo¹n vµ bÊt h¹nh. Hµnh ®éng theo tinh thÇn nh­ vËy, hoµng ®Õ nh¾c ®Õn vÊn ®Ò ®· ®­îc nªu t¹i ®¹i héi vÒ viÖc qu©n ®éi Nga tËp trung ë biªn cho nã. giíi phÝa T©y cña ®Õ quèc, coi ®ã lµ biÖn ph¸p ®¶m b¶o nÒn an ninh cña ch©u ¢u". "Chóng t«i tr­íc hÕt ph¶i dù kiÕn r»ng n­íc Anh cã thÓ can thiÖp vµ cïng víi (¸o kh«ng muèn nghe ®iÒu ®ã t¹i ®¹i héi. V× vËy ë ®©y, ®Õn mét lóc nµo ®ã, vÊn ®Ò ®· bÞ rót khái ch­¬ng tr×nh nghÞ sù). T©y Ban Nha chèng l¹i chóng ta". Sa-t«-bri-¨ng qu¶ quyÕt r»ng môc ®Ých cña «ng ta lµ ®em ¤ng ta viÕt vÒ Pa-ri: l¹i cho chÕ ®é Phôc tÝch niÒm vinh quang (gloire) vµ b»ng c¸ch "NÕu chiÕn tranh x¶y ra th× ®ã sÏ lµ cuéc chiÕn tranh víi n­íc Anh". "Cuéc ®ã chuÈn bÞ huû bá c¸c hiÖp ­íc Viªn532. Dùa vµo n­íc Nga lµ chiÕn tranh cã thÓ trë thµnh cuéc chiÕn tranh ch©u ¢u, nÕu nã bÞ cuéc chiÕn tranh cÇn thiÕt ®Ó chèng l¹i n­íc Anh. Nh­ng, thø nhÊt, «ng ta hy ë ph­¬ng §«ng vµ cuéc tÊn c«ng cña qu©n Anh vµo c¸c thuéc ®Þa cña T©y Ban väng Ýt nh­êng nµo vµo sù viÖn trî cña Nga, thø hai, «ng ta sî Nha lµm phøc t¹p thªm".
  12. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 534 M¸c göi ¡ng-ghen, 26 th¸ng M¦êI 1854 M¸c göi ¡ng-ghen, 10 th¸ng M¦êI mét 1854 535 ¤ng kh«ng m¶y may nhÇm lÉn c¶ vÒ ý ®Þnh cña A-lÕch-xan- Dï sao th× ng­êi b¹n th©n t×nh ®ã cña Ca-ren, La-m¬-ne, ®r¬: Bª-r¨ng-giª v.v. vÜ ®¹i ®Òu cã ®­îc niÒm vinh dù lµ «ng ta cïng víi b¹n A-lÕch-xan-®r¬ ®· ®¶m b¶o ë T©y Ban Nha trong m­êi "Kh«ng nghi ngê g× n÷a, thµnh c«ng bÊt ngê (!!) cña chóng ta ®· kh¬i dËy ë «ng n¨m sù thèng trÞ cña ®iÒu nh¬ nhíp lín nhÊt trong sè c¸c ®iÒu ta mét sù ghen tÞ phÇn nµo, v× «ng ta ®· thÇm an ñi m×nh b»ng niÒm hy väng r»ng nh¬ nhíp tõng tån t¹i ë ®Êy vµ t¹o cho triÒu ®¹i Buèc-b«ng cña chóng ta sÏ buéc ph¶i cÇu cøu «ng ta". m×nh nguy c¬ ®i tong ®êi. VËy "thµnh c«ng" ®· thu ®­îc bÊt chÊp sù tháa thuËn. Ngoµi Cßn mét nÐt n÷a cña ng­êi hµnh h­¬ng nµy ®Õn mé Th¸nh. ra, Sa-t«-bri-¨ng, còng nh­ ®a sè ng­êi Ph¸p, ®· cho r»ng qu©n ¤ng ta tù kÓ chuyÖn ë "§¹i héi Vª-r«-na" cña m×nh r»ng «ng ta ®éi Ph¸p hÕt søc "kh«ng ®¸ng tin cËy" ®èi víi v­¬ng triÒu Buèc- ®· b¾t L[u-i] XVIII vµ Vi-len bæ nhiÖm P«-li-nh¾c - mµ c¶ hai b«ng. «ng ®Òu cã ¸c c¶m - ®Õn Lu©n §«n lµm ®¹i sø nh­ thÕ nµo. Cßn H¬n thÕ n÷a, nh­ b¶n th©n Sa-t«-bri-¨ng kÓ, "t×nh b¹n" gi÷a vÒ sau, d­íi thêi S¸c-l¬ X, trong khi b¶n th©n lµ c«ng sø ë La A-lÕch-xan-®r¬ vµ Lu-i XVIII cµng trë nªn chÝ thiÕt v× M·, «ng ®· bÊt ngê ån µo xin tõ chøc, mét khi P«-li-nh¾c trë "Lu-i XVIII lÊy cí cã sù kh¸c nhau vÒ t«n gi¸o vµ do mét sè ®éng c¬ cã tÝnh thµnh bé tr­ëng, víi c¸i cí lµ «ng ta coi ®ã lµ sù tiªu vong cña chÊt xóc ph¹m ®· kh«ng ®ång ý cho c«ng t­íc BÐc-ri kÕt h«n víi ng­êi chÞ em cña "tù do". A-lÕch-xan-®r¬". T×nh b¹n ®ã ®· trë nªn chÝ thiÕt cßn v× Lu-i XVIII biÕt r»ng NÕu anh ®äc l¹i lÇn n÷a quyÓn s¸ch nµy th× sù khinh bØ cña t¹i §¹i héi Viªn (sau khi B«-na-p¸c-t¬ tõ s«ng En-b¬ trë vÒ), anh ®èi víi "crapauds"1* vµ nh÷ng "nh©n vËt vÜ ®¹i" cña hä ch­a ®Õn l­ît m×nh «ng A-lÕch-xan-®r¬ ch¾c ®· gi¶m xuèng. "bÊt ngê hái nh÷ng ng­êi ®ång minh xem sau khi chiÕn th¾ng hoµn toµn Na- T¹m biÖt! p«-lª-«ng liÖu cã nªn ®Ó c«ng t­íc Oãc-lª-¨ng lµm vua n­íc Ph¸p hay kh«ng?" C.M. cña anh "Tö t­íc" cïng víi "t©m hån thi sÜ vÜ ®¹i" cña «ng thõa nhËn nh­ sau: "Chóng t«i d¸m nãi r»ng A-lÕch-xan-®r¬ ®· trë thµnh "ng­êi b¹n cña chóng t«i". "A-lÕch-xan-®r¬ lµ «ng vua duy nhÊt mµ chóng t«i lu«n lu«n Êp ñ sù quyÕn luyÕn ch©n thµnh". C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn s¸ch: "Der In theo b¶n viÕt tay "Lu-i XVIII ®· c¨m ghÐt chóng t«i". Briefwechsel zwischen F. Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc K. Marx". Bd. II, Stuttgart, 1913 §Æc biÖt buån c­êi lµ con ng­êi bÎm bÐp nµy ba hoa vÒ "chóa Lu-ti thÇn th¸nh" lµ ng­êi ph¶i duy tr× ngai vµng T©y Ban Nha "cho con ch¸u cña Hen-rÝch IV", viÕt mét c¸ch hÕt søc hµo hiÖp cho t­íng Ghi-lª-mi-n« r»ng kh«ng nªn "ngÇn ng¹i" trong viÖc oanh kÝch Ca-®i-x¬ do lo sî r»ng qu¶ ®¹n cã thÓ r¬i tróng PhÐc- ®i-n¨ng VII, v.v.. 1* - nh÷ng ng­êi tÇm th­êng Ph¸p
  13. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 536 M¸c göi ¡ng-ghen, 22 th¸ng M¦êI mét 1854 M¸c göi ¡ng-ghen, 22 th¸ng M¦êI mét 1854 537 Lu-pu-x¬1* mêi §ron-ke ®Õn nhµ nh©n dÞp lÔ Gi¸ng sinh ë Man-se-xt¬, cßn §ron-ke th× mêi I-man. Ngoµi ra kh«ng cßn g× míi n÷a. 186 C.M. cña anh M¸c göi ¡ng-ghen ë Man-se-xt¬ C«ng bè lÇn ®Çu b»ng tiÕng Nga trong In theo b¶n viÕt tay C.M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, xuÊt Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc Lu©n §«n, 10 th¸ng M­êi mét 1854 b¶n lÇn thø nhÊt, t. XXII, 1929 28, Deanstreet, Soho ¡ng-ghen th©n mÕn! Bµi viÕt tuyÖt vêi 1*. Anh h·y quyÕt ®Þnh theo c¸ch suy xÐt 187 cña anh xem ®Õn thø ba hoÆc thø s¸u cã nªn viÕt cho anh hay M¸c göi ¡ng-ghen533 kh«ng, tuy t«i cßn ch­a biÕt cã sö dông ®­îc th­ ký hay kh«ng, ë Man-se-xt¬ v× vî t«i ®· ba ngµy n»m trªn gi­êng, phÇn do mÖt mái, phÇn do c¬n phÉn né, v× b¸c sÜ dòng c¶m Phruª-in l¹i tíi tÊp göi chóng t«i nh÷ng gi©y ®ßi tr¶ nh÷ng kho¶n nî ®Æc biÖt khã chÞu nh©n cuéc L u©n §«n, 22 th¸ng M­êi mét 1854 chÊn ®éng s¾p tíi. Nãi chung t×nh h×nh ch¼ng dÔ chÞu chót nµo. 28, Deanstreet, Soho Cha Guª-rinh-g¬ ®ang ngåi tï v× m¾c nî. Qu¸n r­îu cña «ng ¡ng-ghen th©n mÕn! ta bÞ ®ãng cöa. ¤ng ta ®· s¹t nghiÖp. Ch¾c lµ do ®ã mµ cã c¸c Hai p.xt. t«i ®· nhËn ®­îc h«m qua. nhiÖt t×nh c¸ch m¹ng mµ tay hiÖp sÜ nµy, nh­ ng­êi ta nãi, l¹i thÓ hiÖn trong thêi gian gÇn ®©y. T«i xin göi kÌm theo ®©y bøc th­ cña §a-na, qua ®ã anh sÏ thÊy nh÷ng tªn bÞp Êy sö dông militaria2* nh­ thÕ nµo. QuyÓn Pi-p¬ ph¶i lµm viÖc ë tr­êng tõ s¸u giê s¸ng ®Õn chÝn giê tèi s¸ch cña Ri-pli vÒ cuéc chiÕn tranh Mª-hi-c«534 ®­îc nh¾c ®Õn vµ trong thêi gian ®ã gÇn hai m­¬i lÇn cÇu nguyÖn, viÖc ®ã cã trong th­ t«i ch­a nhËn ®­îc. Ngµy mai t«i sÏ nhËn nã, ®äc qua t¸c dông "tèt" ®èi víi cËu Êy. CËu Êy kh«ng hót thuèc vµ kh«ng råi göi tíi cho anh. uèng r­îu, ®­a häc sinh ®Õn nhµ thê vµ lµm nh÷ng viÖc t­¬ng tù. C¸ch ®©y mÊy h«m, cËu ta ®Õn thµnh phè kho¶ng mét giê NÕu cã thÓ, vµo thø s¸u anh h·y göi bµi cho t«i, v× h«m thø ®ång hå. Tr«ng cã vÎ rÊt kh¸. 1* - Vin-hem V«n-ph¬ 1* Ph.¡ng-ghen. "ChiÕn dÞch Cr­m" 2* - nh÷ng môc tõ qu©n sù
  14. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 538 M¸c göi ¡ng-ghen, 22 th¸ng M¦êI mét 1854 M¸c göi ¡ng-ghen, 30 th¸ng M¦êI mét 1854 539 ba t«i ®· viÕt vÒ T©y Ban Nha1*, cßn trong hoµn c¶nh hiÖn nay ®iÖp c¶nh s¸t næi tiÕng, - May-en, Bu-kh¬-hai-m¬, R«n-ng¬, Ru-g¬, Blin-®¬ vµ chµng c«ng tö Êy1* . - KÕt qu¶ cña cuéc héi th× kh«ng thÓ lµm viÖc ®ã mçi tuÇn hai lÇn; vµ mÆt kh¸c, víi nghÞ lµ chµng c«ng tö vµ R«n-ng¬ Ýt nhiÒu ®· "th¸ch thøc" t×nh h×nh tµi chÝnh cùc kú khã kh¨n cña t«i mµ bá qua mét bµi nhau. Viªn ch­íng lý nhµ n­íc Lin-®¬ phÉn né ®· ra khái héi th× sÏ tåi tÖ vÒ tÊt c¶ mäi mÆt. nghÞ, v× kÎ ­¬n hÌn Ru-g¬ Êy kh«ng muèn ®­a vµo ch­¬ng tr×nh Ngay khi nhËn ®­îc tin sai lÖch vÒ viÖc chiÕm Xª-va-xt«- mÊy tõ "chÕ ®é céng hßa ®ang tËp hîp tÊt c¶ mäi ng­êi chóng ta p«n, «ng ch­ëng lý nhµ n­íc cao th­îng Blin-®¬ ®· cho phÐp l¹i". Sau ®ã Blin-®¬ ®i ®Õn chç t«i - lóc Êy t«i kh«ng cã nhµ - vµ lËp kÕ ho¹ch triÖu tËp mét cuéc mÝt-tinh cña ng­êi §øc chèng kªu ca mét c¸ch "cay ®¾ng" víi vî t«i vÒ "sù khinh miÖt" vèn lµ n­íc Nga vµ chèng c¸c "«ng hoµng" §øc, ®Æc biÖt lµ ad majorem sè phËn cña giíi l­u vong §øc vµ vÒ viÖc chóng t«i ph¸ vì tÊt c¶ gloriam2* cña «ng ch­ëng lý vµ giíi l­u vong §øc in corpore3* ; mäi biÖn ph¸p "phèi hîp". D­êng nh­ cã ai ®ã trong sè chóng ta ®iÒu ®ã ¾t còng ph¶i kÌm theo viÖc tuyªn bè c¸c nguyªn t¾c. ®· ng¨n c¶n b¶y - t¸m con lõa "tËp häp l¹i" vµ tuyªn bè. (§óng Nh©n dÞp nµy c¸c l·nh tô cña tÊt c¶ mäi phe ph¸i sÏ cã cuéc lµ hoµn toµn bÝ mËt - vµ viªn cè vÊn nhµ n­íc Blin-®¬ Êy ngay häp hßa b×nh. T«i vµ Phrai-li-gr¸t dÜ nhiªn ®· ®¸nh lui cuéc c¶ giê ®©y cßn ch­a biÕt chuyÖn ®ã - chóng t«i ®· dù kiÕn trong tÊn c«ng ®ã, v× vËy ý ®å cña Blin-®¬ hiÖn thêi ®· bÞ sôp ®æ. tr­êng hîp cuéc mÝt-tinh cña nh÷ng g· Êy lµm qu¸ nhiÒu Nh­ng v× c¸c bé ãc vÜ ®¹i th­êng gièng nhau, nªn ¸c-n«n Ru-g¬ chuyÖn Çm ü vµ lµm mÊt thanh danh qu¸ møc "n­íc §øc" b»ng kh«ng mÖt mái b©y giê ®ang viÕt cho b¸o "Morning sù quþ luþ ng­êi Anh, th× cã kh¶ n¨ng tæ chøc mét cuéc mÝt- Advertiser" ®ñ mäi chuyÖn ví vÈn, còng ®· ®i tíi ý nghÜ nh­ tinh ®Ëp l¹i nhê sù gióp ®ì cña ph¸i HiÕn ch­¬ng Lu©n §«n.) - vËy; theo giÊy mêi cña «ng ta, ®· cã cuéc häp trï bÞ víi Nh­ anh thÊy, "nh÷ng vÜ nh©n cña giíi l­u vong" cho r»ng mét thµnh phÇn nh­ sau: PhÝt-tin-hèp (phÉu thuËt viªn mæ chai lÇn n÷a cÇn "lµm vµ thùc hiÖn" mét c¸i g× ®ã. s¹n, 60 tuæi ng­êi Cuèc-li-an, kh«ng biÕt mét thø tiÕng nµo, §ång thêi Blin-®¬ còng kÓ cho vî t«i nghe r»ng "chØ mét nguyªn lµ n« béc cña b¸ t­íc Cuèc-li-an PhÝt-tin-hèp, giê m×nh Ba-®en cã dòng khÝ tuyªn bè nÒn céng hßa" v.v. vµ v.v. mµ ®©y tù x­ng lµ chñ cña m×nh; theo kÕ ho¹ch cña ¸ c-n«n, g· th«i. Kh«ng cßn g× míi n÷a. Ph[Ýt-tin-hèp] Êy ®· ph¶i lµm chñ täa, cßn viÖc tr¶ tiÒn vµ triÖu tËp cuéc mÝt-tinh th× do bÌ lò th­¬ng nh©n §øc - GhÐc- C.M. cña anh xten-xvai-g¬, v.v. - thùc hiÖn, víi sù t¸n thµnh cña bän nµy ng­êi ta ®· dù ®Þnh ®Ó nh÷ng ng­êi l­u vong §øc lªn diÔn ®µn), còng nh­ Ruª-m¬ - bè d­îng cña BÕch-c¬ vµ mét tªn gi¸n C«ng bè toµn v¨n lÇn ®Çu b»ng tiÕng Nga In theo b¶n viÕt tay trong C.M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, t. XXII, 1929 1* Cã lÏ ®©y lµ nãi bµi tiÕp theo trong lo¹t bµi "N­íc T©y Ban Nha c¸ch m¹ng". 2* - v× niÒm vinh quang lín lao 1* - H×nh nh­ cã ý nãi Guª-g¬ (ë ®©y ch¬i ch÷: "Geck" - "c«ng tö" ph¸t ©m na 3* - nãi chung n¸ tªn hä Guª-g¬).
  15. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 540 M¸c göi ¡ng-ghen, 30 th¸ng M¦êI mét 1854 M¸c göi ¡ng-ghen, 2 th¸ng ch¹p 1854 541 b¶n ë ®©y, t¹i Lu©n §«n, nh­ng t«i ch­a nhËn ®­îc tr¶ lêi vÒ punctum puncti1* - tiÒn nhuËn bót. Cuèi cïng, h«m kia t«i ®· nhËn ®­îc hai tËp khæ lín quyÓn 188 "Cuéc chiÕn tranh Mª-hi-c«" cña Ri-pli, gÇn 1200 trang. T«i 535 M¸c göi ¡ng-ghen c¶m thÊy - ®©y dÜ nhiªn chØ lµ sù xÐt ®o¸n cña mét ng­êi kh«ng ë Man-se-xt¬ am hiÓu, - r»ng Ri-pli ®­îc ®µo t¹o thµnh nhµ sö häc qu©n sù Ýt nhiÒu do ¶nh h­ëng cña N©y-pia2*. QuyÓn s¸ch th«ng minh vµ, nh­ t«i c¶m thÊy, kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã khuynh h­íng phª [Lu©n §«n], 30 th¸ng M­êi mét 1854 28, Deanstreet, Soho ph¸n. §a-na ch¾c ch¾n ch­a ®äc nã: nÕu kh«ng th× «ng ta ®· nhËn thÊy r»ng nh©n vËt cña hä, t­íng Xcèt, võa lµ tæng t­ ¡ng-ghen th©n mÕn! lÖnh võa lµ mét tay qu©n tö tuyÖt nhiªn kh«ng hiÖn ra d­íi ¸nh Anh ®· quªn göi tr¶ l¹i cho t«i bøc th­ cña §a-na, nã rÊt s¸ng cã lîi. ChuyÖn nµy ®Æc biÖt lµm t«i quan t©m, v× c¸ch ®©y quan träng ®èi víi t«i trong quan hÖ cña t«i víi nh÷ng chµng kh«ng l©u, t«i cã ®äc vÒ cuéc hµnh qu©n cña PhÐc-nan-®« Coãc- trai Êy. Do mét s¬ suÊt trong bµi tuyÖt vêi cña anh viÕt cho ngµy te-x¬ trong cuèn "ViÖc chinh phôc Mª-hi-c«" cña An-t«-ni-« §¬ thø ba1*, nªn thiÕu mÊt hai trang ®Çu. Nh­ng tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu X«-li-x¬. Cã thÓ dÉn ra nh÷ng c¸ch so s¸nh hÕt søc lý thó gi÷a c¨n b¶n th× ®Òu cã ë n¨m trang tiÕp theo, thµnh thö tæn thÊt chØ hai cuéc chinh phôc. H¬n n÷a, tuy c¶ hai vÞ t­íng lÜnh - Tay-lo lµ vÒ mÆt v¨n phong mµ th«i. lÉn Xcèt - t«i c¶m thÊy rÊt xoµng, toµn bé cuéc chiÕn tranh ch¾c ch¾n lµ mét khóc d¹o ®Çu xøng ®¸ng cho lÞch sö qu©n T«i ®· nhËn ®­îc cña b¸c sÜ Phruª-in ®¸ng kÝnh giÊy thø ba sù cña ®Êt n­íc vÜ ®¹i cña ng­êi I-¨ng-ki. Nh÷ng kh«ng ®ßi tr¶ nî kÌm theo. Theo anh, t«i nªn tr¶ lêi g· Êy nh­ thÕ nµo? T«i cã c¶m t­ëng lµ «ng ta, c¸i «ng b¹n tèt bông Êy2* thiªn gian réng lín trong ®ã diÔn ra c¸c ho¹t ®éng qu©n sù vµ sè l­îng ng­êi Ýt ái tiÕn hµnh nh÷ng ho¹t ®éng qu©n sù Êy (v¶ vÒ sö dông c¸c biÖn ph¸p cùc ®oan. V× thu nhËp tõ b¸o l¹i qu©n t×nh nguyÖn nhiÒu h¬n lµ qu©n chÝnh quy), lµm cho "Tribune" gi¶m xuèng mét møc nhÊt ®Þnh nªn møc sèng cña t«i cuéc chiÕn tranh ®ã mang tÝnh chÊt ®éc ®¸o "Mü". VÒ Tay-lo giê ®©y thÊp h¬n møc sèng cña §ron-ke vÜ ®¹i, v× vËy triÓn väng vµ Xcèt th× toµn bé c«ng lao cña hä cã lÏ lµ ë chç tin r»ng dï ®èi víi Phruª-in cao th­îng ¶m ®¹m h¬n bÊt cø lóc nµo. §iÒu ng­êi I-¨ng-ki bÞ ng­êi ta ®­a vµo vòng lÇy nµo ®i n÷a th× hä tåi tÖ nhÊt lµ «ng ta s¾p l¹i sÏ cÇn cho t«i. Th«ng qua Ta-c¬ t«i vÉn sÏ tho¸t ra ®­îc. §Çu tuÇn tíi t«i sÏ göi cho anh c¶ hai ®· nhËn ®­îc ®Ò nghÞ lµm viÖc ë mét t¹p chÝ håi cè nµo ®ã xuÊt tËp. V× chóng rÊt dµy, nªn anh h·y cho biÕt lµm thÕ nµo th× tèt 1* Ph.¡ng-ghen. "TrËn chiÕn ®Êu ë In-ke-r¬-man" 2* Trong nguyªn b¶n viÕt "ami", øng víi tõ tiÕng §øc "Freund" - "b¹n", 1* - ®iÓm quan träng nhÊt Freund" - tªn hä. 2* - Uy-li-am N©y-pia
  16. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 542 M¸c göi ¡ng-ghen, 2 th¸ng ch¹p 1854 M¸c göi ¡ng-ghen, 2 th¸ng ch¹p 1854 543 r»ng cuéc khñng ho¶ng th­¬ng nghiÖp ë Mü ®· ¶nh h­ëng ®Õn h¬n; göi qua b­u ®iÖn (t«i kh«ng biÕt râ nh÷ng quy t¾c míi) hay t«i, vµ th«ng qua t«i - ®· ¶nh h­ëng ®Õn «ng ta nh­ thÕ nµo; 2) lµ th«ng qua phßng nhËn göi. ®Ó bï ®¾p tæn thÊt, t«i ®· ®Æt nh÷ng mèi quan hÖ v¨n ch­¬ng Chµo t¹m biÖt. míi, dùa vµo ®ã t«i muèn cam kÕt b»ng v¨n b¶n lµ sÏ tr¶ cho C.M. cña anh «ng ta tõ th¸ng Giªng 1855 vµo ngµy 10, mçi th¸ng mçi lÇn 4 pao xtÐc-linh. Toµn bé mãn nî cßn gÇn 17 pao xtÐc-linh. NÕu «ng Phruª-in kh«ng chÊp nhËn ®iÒu ®ã th× cø ®Ó «ng ta ®­a t«i C«ng bè toµn v¨n lÇn ®Çu b»ng tiÕng Nga In theo b¶n viÕt tay ra toµ. Bøc th­ cña §a-na sÏ bµo ch÷a cho t«i tr­íc mäi tßa ¸n, trong C.M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc nh­ b¶n th©n «ng ta biÕt râ ®iÒu ®ã. Cßn nÕu t«i dùa trùc tiÕp xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, t. XXII, 1929 vµo anh th× t«i: 1) sÏ mÊt vÞ trÝ cã lîi ®èi víi Phruª-in; 2) «ng ta sÏ kÓ chuyÖn nµy (vµ ngay ë ®©y bøc th­ còng sÏ cho thÊy) víi thÇy gi¸o cña tr­êng häc m×nh, «ng Gèt-phrÝt Kin-ken, råi «ng nµy sÏ kÓ cho «ng GhÐc-xten-bÐc-g¬, «ng nµy l¹i kÓ cho mçi ng­êi Do Th¸i gèc §øc ë Xi-ti, v.v., cho ®Õn khi chuyÖn ®ã ®Õn 189 tai Bl¨ng, - ®iÒu tuyÖt nhiªn kh«ng ®¸ng mong muèn. M¸c göi ¡ng-ghen536 T«i ®· hái L¸t-xan liÖu anh ta cã thÓ kiÕm cho t«i ë §øc mét ë Man-se-xt¬ t¸c phÈm v¨n häc nµo ®ã hay kh«ng, v× cÇn ph¶i suy nghÜ nghiªm tóc ®iÒu nµy do thu nhËp bÞ gi¶m sót vµ chi tiªu t¨ng [Lu©n §«n], 2 th¸ng Ch¹p 1854 lªn. Giê ®©y L¸t-xan ®Ò nghÞ víi t«i mét ®iÒu mµ t«i muèn biÕt 28, Deanstreet, Soho ý kiÕn cña anh sau khi anh c©n nh¾c kü tÊt c¶ ®iÒu ®ã. Ng­êi anh em hä cña anh ta, tiÕn sÜ PhrÝt-len-®¬, ®Çu th¸ng nµy trë ¡ng-ghen th©n mÕn! thµnh chñ së h÷u b¸o "Neue Oder - Zeitung"538, nh­ng hïn vèn Th­a tiªn sinh, t«i kh«ng nghÜ r»ng cã thÓ g¾n bøc th­ cña víi Stai-n¬ vµ En-xn¬. Hä ®Ò nghÞ t«i lµm phãng viªn b¸o nµy anh537 hoÆc thËm chÝ chØ riªng tªn cña anh víi "ng­êi b¹n"1* t¹i Lu©n §«n. PhrÝt-len-®¬ cho r»ng lóc ®Çu «ng ta sÏ kh«ng ®ñ ®¸ng kÝnh. (Ng­êi Do Th¸i nµy hay quÊy nhiÔu nh­ vËy v× «ng søc tr¶ h¬n 20 ta-le mçi th¸ng, nh­ng L¸t-xan nghÜ r»ng cã thÓ ta ®ang ë bªn bê ph¸ s¶n do mét tr­êng häc quý téc mµ vî «ng b¾t «ng ta ®­a nhuËn bót lªn tíi 30 ta-le. §Ò nghÞ lµ nh­ vËy. ta ®· më ë Xanh Gi«n-x¬-vót theo yªu cÇu khÈn kho¶n cña «ng Sè tiÒn ®ã kh«ng ®¸ng kÓ. Nh­ng, mÆt kh¸c, còng kh«ng thÓ ®ßi ta. B©y giê t«i ®· biÕt ®­îc c¸c chi tiÕt th«ng qua Coãc-nª-li-ót.) Dùa vµo bøc th­ cña anh, t«i ®· viÕt cho «ng Êy nh­ sau: 1) hái qu¸ nhiÒu cho mét ®«i bµi tin ®èi víi mét tê b¸o khæ nhá ë qua bøc th­ cña A. §a-na kÌm theo ®©y, «ng ta cã thÓ kÕt luËn n¬i hÎo l¸nh cña §øc, cßn 40-50 p.xt. th× bao giê còng sÏ thÝch hîp. Nh­ng m¾c møu chñ yÕu lµ En-xn¬ vµ Stai-n¬! ë ®©y cÇn ph¶i nghÜ kü h¬n v× nh÷ng «ng nµy kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ng­êi b¶o 1* Ch¬i ch÷: "Freund" - "b¹n", Freund - tªn hä
  17. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 544 M¸c göi ¡ng-ghen, 2 th¸ng ch¹p 1854 M¸c göi ¡ng-ghen, 2 th¸ng ch¹p 1854 545 thñ, mµ thËm chÝ lµ nh÷ng phÇn tö tù do, vµ hä ®èi lËp víi bÊt tµi, hay bíi chuyÖn, hay ®è kþ; ý thøc ®­îc r»ng «ng ta cã chóng ta trùc tiÕp h¬n rÊt nhiÒu so víi b¸o "Neue Preuische tÊt c¶ mäi thø ®Òu nhê vµo lßng dòng c¶m cña binh sÜ m×nh vµ Zeitung". "VÊn ®Ò lµ nh­ vËy"1*. Anh h·y nghÜ kü xem. vµo nghÖ thuËt cña nh÷ng viªn chØ huy s­ ®oµn cña m×nh, Xcèt cho phÐp m×nh lµm tÊt c¶ mäi hµnh ®éng ®ª tiÖn ®Ó cã ®­îc T«i göi anh sè b¸o "People's Paper" ®Ó anh t×m hiÓu m¸nh líi tiÕng th¬m. Cã lÏ «ng ta còng lµ mét vÞ t­íng vÜ ®¹i nh­ Gri-li cña Gi«n-x¬ trong vô B¸c-be (ng­êi mµ - nãi nhá víi nhau th«i cã tµi nhiÒu mÆt - mét triÕt gia vÜ ®¹i. Trªn tÊt c¶ mäi mÆt, g· - «ng ta nhËn lµ Bl¨ng-ki) vµ sù cæ ®éng cña «ng ta chèng B«- nµy ®· g©y trë ng¹i trong suèt toµn bé chiÕn dÞch vµ ®· lµm na-p¸c-t¬ nh©n dÞp chuyÕn ®i cã thÓ thùc hiÖn cña «ng nµy sang nh÷ng ®iÒu kú côc mµ c¨n cø vµo ®ã bÊt kú tßa ¸n qu©n sù ®øng Anh. ViÖc ®ã lµm cho "chÝnh quyÒn" ®Þa ph­¬ng hÕt søc lo l¾ng, ®¾n nµo còng ®Òu ph¶i xö b¾n h¾n ta. Nh­ng «ng ta lµ vÞ t­íng vµ c¶nh s¸t, ë bÊt cø n¬i nµo cã thÓ ®Òu xÐ bá biÓu ng÷ vµ khÈu ®Çu tiªn (theo cÊp bËc) ë Mü. V× vËy, ch¾c h¼n §a-na tin «ng ta. hiÖu. Ngay c¶ tê "Reynolds" vµ "Leader" còng ®· buéc téi Gi«n- Tay-lo dï sao còng cã gi¸ h¬n Xcèt, vµ c«ng chóng Mü xem ra x¬ lµ cã lèi suy nghÜ kh«ng yªu n­íc539. Lóc ®Çu «ng ta tiÕn ®· c¶m thÊy ®iÒu ®ã, v× hä bÇu ng­êi thø nhÊt lµm tæng thèng hµnh bÇu cö nh÷ng ñy viªn danh dù vµo ñy ban cña m×nh, ñy Hîp chóng quèc, cßn ng­êi thø hai th× mÆc cho mäi cè g¾ng cña ban l·nh ®¹o phong trµo chèng B«-na-p¸c-t¬, bÇu c¶ t«i vµo sè «ng ta, lÇn nµo còng bÞ ®¸nh tr­ît. Ng­êi kiÖt xuÊt nhÊt, theo ®ã n÷a. T«i c­êi «ng ta vµ ®Æc biÖt chØ ra r»ng ®Ó viÖc nµy cã t¸c t«i, lµ t­íng Uèc-t¬, vµ anh ph¶i b¸o cho t«i biÕt ý kiÕn cña anh dông ë ®©y vµ trªn lôc ®Þa, th× nã ph¶i mang tÝnh chÊt thuÇn vÒ ®iÒu nµy khi anh ®äc xong quyÓn s¸ch. Anh còng h·y nãi chñ tuý Anh. ¤ng ta ®ång ý ®iÒu ®ã, nh­ng anh sÏ thÊy qua nh÷ng yÕu vÒ mét ®iÓm n÷a. Cã l¹ lïng hay kh«ng khi Xcèt lu«n lu«n ë lêi nhËn xÐt cña «ng ta t¹i cuéc häp s¬ bé tiÕn hµnh cïng víi c¸ch n¬i diÔn ra t¸c chiÕn mét cù ly tõ hai ®Õn m­êi dÆm, kh«ng nh÷ng ng­êi l­u vong Ph¸p. bao giê ®Ých th©n xuÊt hiÖn trªn chiÕn ®Þa, mµ lu«n lu«n chØ Ngµy thø hai t«i sÏ göi qua phßng nhËn göi ®· ®­îc nãi tíi, ®øng trong hÇm tró Èn an toµn "quan s¸t tiÕn tr×nh diÔn quyÓn s¸ch cña Ri-pli2* vµ quyÓn "ViÖc chinh phôc Mª-hi-c«" biÕn c¸c sù kiÖn". Kh¸c víi Tay-lom «ng nµy kh«ng xuÊt cña X«-li-x¬. QuyÓn s¸ch nãi sau cïng nµy t«i ®Ò nghÞ mét khi hiÖn ngay c¶ khi sù xuÊt hiÖn cña tæng t­ lÖnh lµ cÇn thiÕt nã kh«ng cÇn cho anh n÷a th× göi tr¶ l¹i, v× X«-li-x¬ kh«ng ®Ó n©ng cao "tinh thÇn" cña qu©n ®éi. Sau mét trËn ®¸nh thuéc vÒ t«i. Ri-pli t«i ®· ®äc toµn bé (tÊt nhiªn lµ ®äc l­ít qua, quyÕt liÖt ë C«ng-t¬-rª-ra-x¬, «ng ta chØ tiÕn lªn víi toµn bé bé v× nh­ thÕ còng ®ñ cho môc ®Ých cña t«i råi). B©y giê t«i hoµn tham m­u cña m×nh khi sù viÖc ®· kÕt thóc xong xu«i råi. toµn thÊy râ - vµ Ri-pli còng cho biÕt râ rµng nh­ vËy d­íi mét Trong thêi gian giao chiÕn ë M«-li-n« §en R©y, diÔn ra lóc h×nh thøc ch©m biÕm cay ®éc "®­îc k×m chÕ" - r»ng Xcèt vÜ ®¹i th¾ng lóc thua, «ng ta lÖnh truyÒn ®¹t cho nh÷ng ng­êi lÝnh lµ mét tªn ®Óu c¸ng vµ mét tªn bÞp bîm tÇm th­êng, nhá nhen, "dòng c¶m" r»ng hä ph¶i trô v÷ng, - cßn «ng, cã thÓ, tù m×nh sÏ ®Õn víi hä. Tµi n¨ng "ngo¹i giao" cña «ng chØ cã thÓ s¸nh víi tµi n¨ng qu©n sù. ¤ng chØ béc lé tÝnh ®a nghi ®èi víi nh÷ng ng­êi 1* SÕch-xpia. "H¨m-lÐt", mµn III, håi thø nhÊt chØ huy tµi giái nhÊt trong sè nh÷ng ng­êi chØ huy s­ ®oµn 2* R.X.Ri-pli. "Cuéc chiÕn tranh víi Mª-hi-c«"
  18. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 546 M¸c göi ¡ng-ghen, 8 th¸ng ch¹p 1854 M¸c göi ¡ng-ghen, 15 th¸ng ch¹p 1854 547 cña m×nh, nh­ng kh«ng bao giê béc léc víi Xan-ta - An-na, lµ ng­êi Khuªn - ®èi víi Hai-n¬ trong tiÓu phÈm ngµy thø b¶y cña b¸o "Kölnische Zeitung" hay ch­a?" Anh kh«ng ®­îc ®Ó mÊt c¸i ng­êi ®¸nh lõa «ng nh­ ®¸nh lõa mét ®øa trÎ. thó nµy. Cßn viÖc phong danh hiÖu t­íng cho C«-sót!!! T«i c¶m thÊy ®iÓm ®¸ng chó ý trong cuéc chiÕn tranh nµy lµ mçi s­ ®oµn vµ tõng ®éi qu©n nhá, bÊt chÊp nh÷ng mÖnh lÖnh C«ng bè toµn v¨n lÇn ®Çu b»ng tiÕng In theo b¶n viÕt tay kh«ng ®óng cña chØ huy hoÆc bÊt chÊp t×nh tr¹ng hoµn toµn Nga trong C.M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc kh«ng cã mÖnh lÖnh, lu«n lu«n ngoan c­êng h­íng tíi môc tiªu tËp, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, t. XXII, 1929 vµ tù ph¸t lîi dông mçi tr­êng hîp sao cho rèt cuéc vÉn cã ®­îc mét c¸i hoµn chØnh. ý thøc ®éc lËp vµ lßng dòng c¶m c¸ nh©n lµ ®øc tÝnh vèn cã cña ng­êi I-¨ng-ki, cã lÏ cßn nhiÒu h¬n lµ cña ng­êi ¡ng-gl«-x¾c-x«ng. Nh÷ng ng­êi T©y Ban Nha th× ®· tho¸i hãa biÕn chÊt. Nh­ng ng­êi T©y Ban Nha ®· tho¸i hãa, 190 ng­êi Mª-hi-c«, ®ã còng lµ mét lý t­ëng thuéc lo¹i cña nã. TÊt M¸c göi ¡ng-ghen540 c¶ mäi thãi xÊu, thãi kho¸c l¸c, thãi nãi su«ng vµ thãi ng«ng ë Man-se-xt¬ cuång cña ng­êi T©y Ban Nha ®­îc n©ng lªn luü thõa ba, nh­ng ®ång thêi hä hoµn toµn kh«ng cã nh÷ng phÈm chÊt v÷ng vµng nh­ cña ng­êi Mª-hi-c«. Cuéc chiÕn tranh du kÝch Mª-hi- [Lu©n §«n], 8 th¸ng Ch¹p 1854 c« lµ sù m« pháng buån c­êi cuéc chiÕn tranh du kÝch T©y Ban Phrª-®ª-rÝch th©n mÕn! Nha, vµ ngay c¶ vÒ mÆt ®µo ngò cña qu©n chÝnh quy th× hä v­ît T«i giao bµi1* cho b­u ®iÖn h«m nay, tuy biÕt r»ng chuyÕn xa ng­êi T©y Ban Nha. ThÕ nh­ng ng­êi T©y Ban Nha kh«ng cã c¶ nh÷ng tµi n¨ng nh­ Xan-ta - An-na. b­u kiÖn ch­a ®i. Mét tuÇn n÷a t«i sÏ viÕt vÒ nghÞ viÖn. Vµ dï sao t«i còng khÈn kho¶n ®Ò nghÞ anh göi bµi cho t«i vµo thø ba, Vale1*. ®Ó ®Õn thø s¸u (khi t«i sÏ ph¸t kú phiÕu) t«i cã thÓ thanh to¸n C.M. cña anh thªm 2 p.xt. n÷a. Vµ ngoµi ra t«i vèn ®· mÊy tuÇn råi ch­a göi bµi. NÕu kh«ng cã g× x¶y ra, th× anh cã thÓ viÕt c¸i g× ®ã vÒ lùc Anh ®· ®äc lêi chöi m¾ng cña I-a-cèp Vª-nª-®©y C«-be-x¬ I2* l­îng qu©n sù cña ¸o541. Cuèn s¸ch vÒ "ng­êi GiÐc-manh vµ ng­êi Xla-v¬" anh ph¶i viÕt ®Êy542. Anh còng nªn ®äc Bau-¬ "N­íc Anh vµ n­íc Nga" 1* - Chóc m¹nh khoÎ. 2* - nh©n vËt trong bµi th¬ trµo phóng cïng tªn cña Hai-n¬, Vª-nª-®©y ®­îc 1* Cã lÏ ®©y lµ nãi bµi cña ¡ng-ghen "ChiÕn dÞch Cr­m" m« t¶ theo h×nh t­îng nh©n vËt nµy.
  19. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 548 M¸c göi ¡ng-ghen, 15 th¸ng ch¹p 1854 M¸c göi ¡ng-ghen, 15 th¸ng ch¹p 1854 549 (viÕt b»ng tiÕng Ph¸p). Gu-xt¸p §i-txen còng ®· viÕt cuèn s¸ch b¶n thÈm vÊn h«m qua (nãi ®óng h¬n, biªn b¶n ®iÒu tra cña "dµy cép" nµo ®ã vÒ vÊn ®Ò nµy543. Anh cã biÕt nh÷ng t­ liÖu nh©n viªn xÐt nghiÖm tö thi1*) cã nãi r»ng ®· t×m ®­îc ë nhµ thèng kª vÒ n­íc Nga cña nam t­íc Ph«n B«-®¬ (xuÊt hiÖn c¸ch «ng ta nh÷ng giÊy tê quan träng, tuy kh«ng liªn quan ®Õn vô ®©y gÇn nöa n¨m) hay kh«ng?544 giÕt ng­êi. SÏ kh«ng thÝch thó nÕu trong sè ®ã cã nh÷ng giÊy tê cña c¸c n¨m tr­íc ®Ó lé chóng ta cã mèi liªn hÖ nµo ®ã víi c¸i g· Chµo anh. ®· "®Ó dµnh" cho chóng ta viªn ®¹n - v× r»ng tªn ®Óu c¸ng ®· C.M. cña anh khoe ®iÒu ®ã - ®Ó phßng tr­êng hîp trë vÒ Pa-ri. Bau-¬2* t«i ch­a ®äc ®Õn, v× vËy anh h·y mang nã theo. TuÇn C«ng bè toµn v¨n lÇn ®Çu b»ng tiÕng In theo b¶n viÕt tay sau t«i b¾t ®Çu viÕt nh÷ng bµi tin cho b¸o "Neue Oder - Nga trong C.M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc tËp, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, t. XXII, 1929 Zeitung". T¹m thêi 30 ta-le mçi th¸ng. Nh­ng t«i pháng ®o¸n r»ng nh÷ng cËu Êy sÏ tháa m·n víi ba bµi tin mçi tuÇn. T«i kh«ng thÓ v× 30 ta-le mçi th¸ng mµ tõ gi· c«ng viÖc cña m×nh ë ViÖn b¶o tµng3*, mµ ®Ó mua s¸ch th× t«i kh«ng cã tiÒn. Dï c«ng viÖc ®ã cã khã chÞu ®èi víi t«i thÕ nµo ®i n÷a th× t«i còng nhËn 191 nã ®Ó vî t«i yªn lßng. TÊt nhiªn triÓn väng cña vî t«i rÊt kh«ng M¸c göi ¡ng-ghen vui. ë Man-se-xt¬ ë Ri-pli4*, t«i ®Æc biÖt thÝch viÖc «ng ta kh«ng chÞu ¶nh h­ëng cña bÊt cø sù phãng ®¹i ®Çy nhiÖt t×nh nµo. Trong tr­êng hîp hoµn toµn kh«ng cã kÕ ho¹ch th× c¸c sai lÇm chiÕn l­îc [Lu©n §«n], 15 th¸ng Ch¹p 1854 trong cuéc chiÕn tranh Mª-hi-c« tù chóng lµ dÔ hiÓu. Cßn vÒ 28, Deanstreet, Soho nh÷ng sai sãt tinh tÕ h¬n vÒ s¸ch l­îc th× dÜ nhiªn ë ®©y t«i kh«ng hiÓu g× c¶. T«i c¶m thÊy N©y-pia5* lµ mÉu mùc cho «ng ta ¡ng-ghen th©n mÕn! vÒ mÆt nµy v× «ng Êy m« t¶ ng­êi Mª-hi-c« nh­ «ng kia m« t¶ T«i võa nhËn ®­îc bøc th­ ng¾n cña anh vµ rÊt vui biÕt r»ng ng­êi T©y Ban Nha, vµ thø hai, cè g¾ng c«ng b»ng víi ®èi thñ. mét tuÇn n÷a t«i sÏ gÆp anh ë ®©y545. T«i ®· nhËn ®­îc bµi råi1*. Sù kÕt liÔu cña B¸c-tª-lª-mi qu¶ thËt chãi läi546. Trong biªn 1* - nh©n viªn c¶nh s¸t t­ ph¸p 2* B. Bau-¬. "N­íc Anh vµ n­íc Nga" 3* - th­ viÖn ViÖn b¶o tµng Anh 4* R.X.Ri-pli. "Cuéc chiÕn tranh víi Mª-hi-c«" 5* U.N©y-pia. "LÞch sö cuéc chiÕn tranh trªn b¸n ®¶o I-bª-ri-c¬ ë miÒn Nam 1* §©y lµ nãi phÇn ¡ng-ghen viÕt trong bµi «ng viÕt chung víi M¸c "Qu¸ tr×nh n­íc Ph¸p" ph¸t triÓn chiÕn sù".
  20. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 550 M¸c göi ¡ng-ghen, 17 th¸ng Giªng 1855 551 Ngµy mai Blin-®¬ cïng vî anh ta sÏ gi¸ng xuèng ®Çu t«i. Con ng­êi bµi Nga "u tèi" vµ "ng­êi céng hßa" nµy tiÕp tôc gi÷ ý kiÕn cho r»ng Ba-®en lµ ®Êt n­íc ®Ých thùc cña t­¬ng lai. Chµo anh. Anh còng lµm ¬n chuyÓn lêi chµo cña t«i ®Õn Lu- N¨m 1855 pu-x¬1* nhÐ. C.M. cña anh 192 M¸c göi ¡ng-ghen C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn s¸ch: "Der In theo b¶n viÕt tay ë Man-se-xt¬ Briefwechsel zwischen F. Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc K. Marx". Bd. II, Stuttgart, 1913 [Lu©n §«n], 12 th¸ng Giªng 1855 Phrª-®ª-rÝch th©n mÕn! H«m qua t«i ®· göi cho b¸o "Tribune" bµi t­êng thuËt vÒ th­¬ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp1*, vµ t«i chØ cßn ph¶i göi ®i hai bµi n÷a ®Ó trang tr¶i kho¶n tr­íc ®· lÜnh cña nh÷ng chµng trai Êy. TuÇn sau cã hai chiÕc tµu thñy rêi bÕn, vµo thø ba vµ thø s¸u, vµ sÏ rÊt tèt nÕu ®Õn thø ba anh cã thÓ cung cÊp cho t«i mét bµi vÒ bÊt kú ®Ò tµi nµo. Vî t«i ®ang tiÕn nhanh tíi thêi ®iÓm th¶m ho¹. ë ®©y kh«ng cã g× míi. GuÕt-tx¬ xin XÝt-ni HÐc-bíc "hµm sÜ quan" trong "®éi lª d­¬ng n­íc ngoµi" ®¸ng ngê547. Chµo anh. C.M. cña anh C«ng bè lÇn ®Çu tiªn b»ng tiÕng Nga In theo b¶n viÕt tay trong C.M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, t. XXII, 1929 1* C.M¸c. "Khñng ho¶ng c«ng th­¬ng nghiÖp ë Anh" 1* Vin-hem V«n-ph¬
nguon tai.lieu . vn
Chính trị học Báo chí - Truyền thông Xã hội học Giáo dục học Tâm lý học Lịch sử - Văn hoá Triết học Ngôn ngữ học Thư viện thông tin Văn học nước ngoài Ngư nghiệp Hành chính - Pháp luật Địa lý - Địa danh Văn học Việt nam Lịch sử Đảng CNXH - KH Tư Tưởng HCM Ngụ ngôn - Cổ tích Ca dao - Tục ngữ Hoá học Sinh học Y khoa - Dược Kinh tế học