1. Trang Chủ
  2. Triết học
  3. [Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 28 phần 1

[Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 28 phần 1

Tư tưởng của Marx dẫn đến một xã hội đóng. Xã hội này có đặc tính là nó được những người tiên phong lập nên từ trên bản vẽ, những người tin rằng họ có được nhận thức khoa học về những quyền lợi khách quan của những người bị đàn áp, ngay cả khi chúng khác hẳn những quyền lợi được cảm nhận chủ quan. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. C. M¸c vµ Héi ®ång xuÊt b¶n toµn tËp C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen Ph. ¡ng-ghen G S. NguyÔn §øc B×nh ñy viªn B

Thể loại Tài liệu miễn phí Triết học

Số trang 64

Ngày tạo 8/29/2018 8:26:42 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước

Tên tệp

Tải [Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx -... (.pdf)

Xem mẫu

  1. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. C. M¸c vµ Héi ®ång xuÊt b¶n toµn tËp C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen Ph. ¡ng-ghen G S. NguyÔn §øc B×nh ñy viªn Bé ChÝnh trÞ Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, Chñ tÞch Héi ®ång Toµn tËp GS. §Æng Xu©n Kú ViÖn tr­ëng ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh, Phã chñ tÞch TËp 28 (th­êng trùc) Héi ®ång GS, PTS. TrÇn Ngäc Hiªn Phã gi¸m ®èc Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, uû viªn th­ tõ PGS. Hµ Häc Hîi Phã tr­ëng ban T­ t­ëng - V¨n hãa Trung (Th¸ng giªng 1852 – th¸ng ch¹p 1855) ­¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, uû viªn GS, PTS. Ph¹m Xu©n Nam Phã gi¸m ®èc Trung t©m khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n quèc gia, ñy viªn GS. TrÇn Nh©m Gi¸m ®èc, Tæng biªn tËp Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, uû viªn GS. TrÇn Xu©n Tr­êng Trung t­íng, ViÖn tr­ëng Häc viÖn chÝnh trÞ - qu©n sù, uû viªn Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia sù thËt Hµ Néi - 1996
  2. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 7 Lêi nhµ xuÊt b¶n TËp 28 cña bé Toµn tËp C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen bao gåm th­ tõ trao ®æi gi÷a hai nhµ kinh ®iÓn vµ th­ tõ cña hai «ng viÕt cho nh÷ng ng­êi kh¸c trong nh÷ng n¨m 1852-1855. §©y lµ thêi kú thÕ lùc ph¶n ®éng chÝnh trÞ hoµnh hµnh ë ch©u ¢u sau thÊt b¹i cña cuéc c¸ch m¹ng 1848 - 1849 cho ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 50 thÕ kû XIX. ë kh¾p c¸c n­íc trªn lôc ®Þa ch©u ¢u, chóng ®µn ¸p khèc liÖt nh÷ng ng­êi tham gia c¸ch m¹ng, ®Æc biÖt lµ c¸c nhµ c¸ch m¹ng v« s¶n. NÒn kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa thêi kú nµy tuy ®ang trong giai ®o¹n h­ng thÞnh, song ®· xuÊt hiÖn dÊu hiÖu cña mét cuéc khñng ho¶ng ®ang chÝn muåi vµ rót cuéc ®· dÉn tíi cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi ®Çu tiªn vµo n¨m 1857. Phong trµo ®Êu tranh cña c¸c lùc l­îng d©n chñ, nhÊt lµ cña giai cÊp c«ng nh©n, sau mét thêi gian t¹m thêi l¾ng xuèng, l¹i b¾t ®Çu d©ng lªn. Thêi kú nµy M¸c vµ ¡ng-ghen ®i s©u tæng kÕt kinh nghiÖm c¸ch m¹ng 1848-1849, nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn c¸c häc thuyÕt cña m×nh vÒ c¸ch m¹ng v« s¶n vµ chuyªn chÝnh v« s¶n, ®Æc biÖt lµ x©y dùng häc thuyÕt kinh tÕ cña chñ nghÜa M¸c, tËn dông mäi kh¶ n¨ng hiÖn cã ®Ó tuyªn truyÒn c¸c quan ®iÓm c¸ch m¹ng vµ v¹ch mÆt nh÷ng kÎ cæ vò cho c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng ë ch©u ¢u. Hai «ng kiªn tr× vµ bÒn bØ ®µo t¹o nßng cèt cho hµng ngò c¸c chiÕn sÜ c¸ch m¹ng v« s¶n. C¸c th­ tõ trao ®æi cho thÊy vµo ®Çu nh÷ng n¨m 50, hai «ng ®· tiÕn ®­îc mét b­íc dµi trong viÖc x©y dùng häc thuyÕt kinh tÕ cña m×nh. Phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ t­ s¶n tÇm th­êng, hai «ng ®ång thêi kiªn quyÕt chèng l¹i ý chÝ luËn vµ chñ nghÜa gi¸o ®iÒu kinh viÖn trong c¸c m«n khoa häc x· héi. §Ó ph©n tÝch nguån gèc lÞch sö cña c¸c sù kiÖn ®­¬ng thêi, hai «ng ®· quay trë l¹i t×m hiÓu qu¸ khø lÞch sö cña nhiÒu d©n téc. §ång thêi hai «ng v¹ch râ sù bµnh tr­íng thuéc ®Þa vµ lªn ¸n chÝnh s¸ch ngo¹i giao x©m l­îc cña c¸c n­íc ch©u ¢u. C¸c bøc th­ còng cho thÊy trong hoµn c¶nh hÕt søc khã kh¨n lóc ®ã, hai «ng ®·
  3. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 8 Lêi nhµ xuÊt b¶n 9 kiªn tr× gióp ®ì c¸c chiÕn sÜ c¸ch m¹ng tho¸t khái ¶nh h­ëng cña giai cÊp tiÓu t­ s¶n, chèng l¹i bÌ lò chia rÏ Vi-lÝch - S¸p-p¬, b¶o vÖ c¸c ®ång chÝ cña m×nh khái sa vµo tay c¸c thÕ lùc cÇm quyÒn ph¶n ®éng. TËp nµy ®­îc dÞch dùa vµo b¶n tiÕng Nga bé Toµn tËp C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, t.28, do Nhµ xuÊt b¶n s¸ch chÝnh trÞ quèc gia Liªn X« xuÊt b¶n t¹i M¸t-xc¬-va n¨m 1962. Ngoµi phÇn th­ tõ, chóng t«i cßn in kÌm theo phÇn chó thÝch vµ c¸c b¶n chØ dÉn do ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin Liªn X« (tr­íc ®©y) biªn so¹n ®Ó b¹n ®äc tham kh¶o. C¸c t¸c phÈm cña M¸c vµ ¡ng-ghen ®­îc nh¾c ®Õn trong tËp nµy ®Òu ®­îc dÉn theo C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, do Nhµ xuÊt b¶n PhÇn thø nhÊt ChÝnh trÞ quèc gia xuÊt b¶n t¹i Hµ Néi vµ ®­îc ghi v¾n t¾t lµ Toµn tËp, tiÕp ®ã lµ sè tËp, n¨m xuÊt b¶n vµ sè trang ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò ®­îc dÉn. Th­ tõ trao ®æi §ång thêi víi viÖc xuÊt b¶n bé Toµn tËp cña C.M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, chóng t«i sÏ tæ chøc biªn so¹n s¸ch giíi thiÖu néi dung mçi tËp vµ c¸c t­ t­ëng c¬ b¶n trong c¸c t¸c phÈm chÝnh cña hai nhµ kinh ®iÓn. Gi÷a C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen Th¸ng 5 n¨m 1996 Th¸ng giªng 1852 - th¸ng ch¹p 1855 Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia
  4. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 11 N¨m 1852 1 ¡ng-ghen göi m¸c ë Lu©n §«n [ Man-se-xt¬], 6 th¸ng Giªng 1852 M¸c th©n mÕn! T«i hy väng lµ giê ®©y anh ®· hoµn toµn b×nh phôc. T«i còng hy väng r»ng vî anh sÏ kh«ng giËn t«i n÷a vÒ coup d' Ðtat1* ®· ®Èy anh hai ngµy vµo c¶nh sÇu muén s©u s¾c nh­ vËy1. Dï sao, t«i còng xin anh chuyÓn lêi chµo ch©n thµnh nhÊt cña t«i ®Õn vî con anh. T«i sÏ viÕt mét bµi cho V©y-®¬-mai-¬ ®Ó kÞp göi theo chuyÕn tµu thñy rêi bÕn ngµy thø s¸u2, cßn ®èi víi anh th× t«i hy väng nhËn ®­îc cña anh mét bµi nµo ®ã vÒ ®Ò tµi cËp nhËt mµ t«i sÏ dÞch ngay, ®Ó ®¨ng b¸o "Tribune". Qu¶ thËt, ®èi víi tê b¸o nµy, ng­êi ta ch¼ng ph¶i cè g¾ng g× ®Æc biÖt c¶ 3. B¸c-num cã mÆt 1* - cuéc ®¶o chÝnh: ë ®©y nãi hãm hØnh víi ý nghÜa: sù nhiÔu lo¹n, rèi lo¹n, ®¶o lén nÒn nÕp ®· cã.
  5. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 12 ¡ng-ghen göi m¸c, 6 th¸ng giªng 1852 M¸c göi ¡ng-ghen, 20 th¸ng giªng 1852 13 ë ®©y ch¼ng cßn g× míi mÎ n÷a, trong c«ng viÖc chóng ta cã sù trªn b¸o nµy víi toµn bé d¸ng vÎ cña «ng ta, cßn tiÕng Anh cña tê b¸o th× khñng khiÕp. Nh­ng dï sao tê b¸o còng cã mét sè yªn ¾ng, m©y mï vµ khãi - cã nhiÒu v« kÓ. phÈm chÊt tèt, tuy nhiªn, chóng l¹i kh«ng liªn quan ®Õn môc Ph.¡. cña anh cña chóng ta. NÕu anh göi ®­îc mét bµi ®Õn ®©y cho t«i tr­íc ngµy thø n¨m - dï lµ víi chuyÕn b­u ®iÖn thø hai - th× anh sÏ C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn s¸ch: "Der In theo b¶n viÕt tay nhËn l¹i b¶n dÞch kÞp vµo chuyÕn tµu thñy thø b¶y, nghÜa lµ vµo Briefwechsel zwischen F. Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc K.Marx". Bd. I, Stuttgart, 1913 thø s¸u víi chuyÕn b­u ®iÖn thø hai. TuÇn sau cÇn ph¶i b¾t tay viÕt c¸c bµi vÒ n­íc §øc vµ nhanh chãng hoµn thµnh chóng4. Cung c¸ch ®ª hÌn cña ng­êi ¸o trong viÖc b¾t ch­íc L[u-i] N[a-p«-lª-«ng] ®Ó còng véi v· huû bá hiÕn ph¸p cña m×nh, qu¶ 2 thËt lµ ghª tëm5. Giê ®©y, c¶ ë Phæ còng s¾p b¾t ®Çu mét cuéc M¸c göi ¡ng-ghen 7 nh¶y móa reo hß - kh«ng nghi ngê g× n÷a, n­íc ¸o ®· ph¶n béi ë Man-se-xt¬ vµ b¸n rÎ n­íc Phæ, vµ nÕu Phæ còng sÏ kh«ng huû bá hiÕn ph¸p th× nã rÊt dÔ dµng cã thÓ bÞ khèi liªn minh Nga - ¸o - Ph¸p ®Ì bÑp6. [Lu©n §«n], 20 th¸ng Giªng 1852 28, Deanstreet, Soho N¨m 1851, c«ng nghiÖp v¶i b«ng Anh mçi ngµy tiªu thô 32000 kiÖn b«ng thay v× 29000 kiÖn tiªu thô n¨m 1850. Toµn bé ¡ng-ghen th©n mÕn! sè d«i ra - vµ thËm chÝ nhiÒu h¬n ®¸ng kÓ - ®· chuyÓn sang M·i h«m qua t«i míi rêi khái gi­êng bÖnh vµ h«m nay míi §«ng Ên vµ Trung Quèc; ®­a hµng vµo hai thÞ tr­êng Êy vµ tiªu l¹i b¾t ®Çu viÕt. thô trªn thÞ tr­êng trong n­íc - giê ®©y Man-se-xt¬ sèng hÇu Pi-p¬, víi nhiÖt t×nh mµ cËu Êy th­êng thÓ hiÖn trong 10 nh­ chØ b»ng viÖc Êy, v× sè ®em sang lôc ®Þa rÊt Ýt. §iÒu ®ã phót ®Çu, ®· nhËn ®i chiÕt khÊu kú phiÕu, v× t«i kh«ng thÓ ra kh«ng thÓ tiÕp diÔn l©u dµi. T×nh h×nh ë ®©y trë nªn gay g¾t ®Õn khái nhµ, v¶ l¹i theo kÕ ho¹ch t«i kh«ng cã ý ®Þnh ®i tíi «ng tét ®é; ®iÒu kh¸ ®¸ng chó ý, ch¼ng h¹n, lµ b«ng th× ®­îc mïa S¸p-men. Tèi h«m sau, «ng ta mang tiÒn ®Õn cho t«i, nh­ng b¶o ch­a tõng thÊy, thÕ mµ gi¸ b«ng t¨ng kh«ng thÓ k×m næi chØ v× lµ sÏ göi kú phiÕu cho anh ®Ó chiÕt khÊu ë Man-se-xt¬. T«i cïng sè cÇu cã triÓn väng cßn lín h¬n. vî t«i ®· gi¶i thÝch cho «ng ta r»ng theo chóng t«i biÕt, anh H«m nay t«i nhËn ®­îc mÊy dßng cña VÐc-th¬ göi tõ Br¸t- kh«ng thÓ lµm viÖc Êy ®­îc. Nh­ng «ng ta ®· viÕt s½n th­ råi, phoãc - cËu Êy hái th¨m vÒ g· Luy-®¬ ba l¸p ®· viÕt th­ cho cËu vµ v× «ng ta cho chóng t«i biÕt kh¸ râ r»ng t«i, nh­ «ng ta c¶m Êy. NÕu anh cã thÓ cho t«i biÕt chót ®Ønh xem con lõa giµ ®ã cã thÊy, do nh÷ng ®éng c¬ kh«ng râ, ®· g©y khã dÔ cho «ng ta, nªn tham gia nh÷ng ©m m­u ë ®©y hay kh«ng vµ víi møc ®é nµo, t«i ®Ó cho «ng ta muèn lµm g× th× lµm, ®uæi cæ «ng ta ®i, h¬n n÷a th× t«i sÏ rÊt mõng, mµ cã thÓ ®iÒu ®ã sau nµy còng sÏ bæ Ých. «ng ta tin r»ng anh sÏ tr¶ l¹i tê giÊy Êy cho «ng ta. Song giê ®©y,
  6. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 14 M¸c göi ¡ng-ghen, 20 th¸ng giªng 1852 ¡ng-ghen göi m¸c, 22 th¸ng giªng 1852 15 k hi «ng ta b¸o cho t«i biÕt chuyÖn Êy th× hãa ra «ng ta hoµn toµn kh«ng véi nh­ vËy, mµ chØ muèn lµm ra vÎ quan träng mµ th«i. §èi víi t«i, chuyÖn Êy khã chÞu v× anh cã thÓ nghÜ lµ t«i 3 kh«ng khiªm tèn. ¡ng-ghen göi M¸c9 ë Ph¸p, t×nh h×nh diÔn ra tuyÖt vêi. Vµ t«i hy väng r»ng ®èi ë Lu©n §«n víi n­íc Ph¸p t­¬i ®Ñp, tr­êng häc Êy sÏ kh«ng tá ra qu¸ n«ng c¹n, mµ nã sÏ ph¶i tr¶i qua mét khãa huÊn luyÖn dµi ngµy h¬n. T«i c¶m thÊy chiÕn tranh, sím h¬n hoÆc muén h¬n mÊy th¸ng, [Man-se-xt¬], 22 th¸ng Giªng 1852 lµ kh«ng tr¸nh khái. Chóng ta ®· cã Na-p«-lª-«ng cña hßa b×nh, Lu-i1* hoµn toµn kh«ng thÓ b¾t ch­íc Lu-i Phi-lÝp. ThÕ M¸c th©n mÕn! råi, tiÕp theo sÏ ra sao? Xin göi anh bµi thø b¶y viÕt cho tê "Tribune"1* . Bµi thø t¸m 8 Nh÷ng ng­êi Khuªn , nh­ b¹n biÕt ®Êy, kh«ng bÞ trao cho v. v.. tèi mai sÏ viÕt xong, h«m nay t«i chuÈn bÞ c¸i g× ®ã cho tßa ¸n héi thÈm víi c¸i cí lµ vô ®ã d­êng nh­ gay go ®Õn møc V©y-®¬-mai-¬. T«i gi÷ l¹i, ®Ó viÕt cho V [©y-®¬-mai-¬], tr­íc hÕt lµ toµn bé n­íc Anh10, v× t«i kh«ng thÓ c¶ gan ®äc b¸o §øc vµ viÕt viÖc ®iÒu tra ph¶i lµm l¹i tõ ®Çu. ®iÒu g× ®ã vÒ n­íc §øc. Anh cã thÓ thuyÕt phôc Lu-pu-x¬2* - Ma-®i-ª võa míi ë ®©y vµ ®· chøng minh cho t«i víi cung t«i hy väng anh Êy l¹i m¹nh khoÎ - viÕt ®iÒu g× ®ã cho môc "Tin c¸ch hÕt søc dung tôc r»ng kho¶ng b÷a ¨n s¸ng, qu©n Ph¸p cã trong n­íc" ®­îc hay kh«ng11? - TuÇn tíi, VÐc-th¬ còng sÏ cung thÓ chiÕm ®­îc Lu©n §«n, vµ trong vßng n¨m giê cã thÓ ®æ bé cÊp ®«i ®iÒu cho V[©y-®¬-mai-¬], tuÇn nµy th× anh Êy kh«ng lªn tÊt c¶ bê biÓn n­íc Anh. Ng­êi ta c¶m thÊy th­¬ng h¹i qu¸ thÓ. T«i hy väng ngµy kia sÏ gÆp anh Êy ë ®©y, vµ cã lÏ mét hai nhiÒu ®èi víi nh÷ng kÎ khèn khæ Êy vµ, v× thÕ mµ lµm thinh khi tuÇn n÷a anh Êy sÏ ®Õn Lu©n §«n, v× anh Êy l¹i nãng ruét nh­ hä ba hoa nh¶m nhÝ. thÓ ngåi trªn ®èng löa. Mong anh sím biªn th­ nhÐ. V× h«m qua tµu "Pa-xi-phÝch" tõ Niu Oãc ®Õn nªn cã thÓ lµ C.M. cña anh ngµy mai t«i sÏ nhËn ®­îc cña V[©y-®¬-mai-¬] nh÷ng sè t¹p chÝ ®· høa3*, - song t«i kh«ng tin ch¾c nh­ thÕ, v× cã thÓ, anh Êy ®îi ViÖc lµm ¨n cña anh thÕ nµo råi? chuyÕn b­u h¹m th­êng kú cña Anh. H¬n n÷a, anh Êy ph¶i göi C«ng bè toµn v¨n lÇn ®Çu b»ng tiÕng cña In theo b¶n viÕt tay Ýt h¬n, 50 b¶n lµ qu¸ nhiÒu vµ b­u phÝ ch¾c sÏ tèn rÊt nhiÒu nguyªn b¶n trong Marx - Engels Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc tiÒn; v¶ l¹i ai lµ ng­êi chóng ta ph¶i göi tÊt c¶ nh÷ng b¶n Êy? Gesamtausgabe. Dritte Abteilung, Bd. I, 1929 vµ b»ng tiÕng Nga trong C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø 1* Ph.¡ng-ghen. "C¸ch m¹ng vµ ph¶n c¸ch m¹ng ë §øc". Bµi VII nhÊt, t. XXI, 1929 2* Vin-hem V«n-ph¬ 3* T¹p chÝ "Die Revolution" 1* Lu-i B«-na-p¸c-t¬
  7. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 16 ¡ng-ghen göi m¸c, 22 th¸ng giªng 1852 ¡ng-ghen göi m¸c, 22 th¸ng giªng 1852 17 Pi-¬ 2 pao, anh Êy còng muèn nhËn, nh­ng t«i còng høa víi T«i muèn xem xem chi phÝ lµ bao nhiªu, vµ cïng l¾m, nÕu anh anh Êy lµ ®Õn ®Çu th¸ng Hai míi tr¶. Êy kh«ng thu xÕp ®­îc viÖc nµy cho rÎ h¬n th«ng qua c¸c ®¹i lý ph¸t hµnh, th× 10 b¶n còng hoµn toµn ®ñ; v× r»ng anh Êy kh«ng ViÖc Lu-i Na-p«-lª-«ng hïng dòng ch¾c ch¾n sÏ ph¸t ®éng thÓ tr«ng cËy vµo ng­êi ®Æt mua ë ch©u ¢u ®­îc. Cã thÓ, sÏ cã chiÕn tranh, ®iÒu ®ã râ nh­ ban ngµy, vµ nÕu «ng ta sÏ cã thÓ ®­îc mét sè ng­êi ë Lu©n §«n vµ ai ®ã ë H¨m-buèc. Muèn thÕ tho¶ hiÖp víi Nga, th× «ng ta ch¾c h¼n sÏ bµy trß g©y gæ víi n­íc còng cÇn ph¶i cã ®¹i lý, mµ ®¹i lý th× kh«ng ®­îc thanh to¸n båi Anh. §iÒu ®ã sÏ cã nh÷ng mÆt tèt vµ nh÷ng mÆt xÊu cña nã. Sù hoµn. tù tin cña ng­êi Ph¸p, r»ng hä cã thÓ trong vßng n¨m giê chiÕm ®­îc Lu©n §«n vµ n­íc Anh, lµ hoµn toµn kh«ng nguy hiÓm. T«i hy väng giê ®©y anh chãng göi bµi viÕt cho tê "Tribune" §iÒu hä cã thÓ thùc sù lµm ®­îc vµo thêi ®iÓm nµy lµ tæ chøc ®Õn ®Ó t«i dÞch. nh÷ng cuéc tÊn c«ng ¨n c­íp bÊt ngê víi 20000, nhiÒu nhÊt lµ Gi«n-x¬ cã viÕt th­ cho t«i, ®ßi lÊy bµi. T«i sÏ cè g¾ng lµm tÊt víi 30000 ng­êi mµ kh«ng ë ®©u cã thÓ ®¹t ®­îc c¸i g× ra trß. c¶ nh÷ng g× cã thÓ lµm ®­îc vµ ®· høa göi ®Õn cho anh Êy12. Brai-t¬n lµ thµnh phè duy nhÊt bÞ ®e däa nghiªm träng. Xao-t¬- MÆc dï vËy t«i th­êng xuyªn røt khái c«ng viÖc mét mÈu thêi hem-p¬-t¬n vµ nh÷ng thµnh phè kh¸c ®­îc b¶o vÖ b»ng vÞ trÝ gian rçi, vµ nh­ thÕ lµ kh«ng hay. T«i sÏ cè g¾ng thu xÕp thÕ cña nã, - b»ng viÖc chóng n»m ë nh÷ng vÞnh s©u chØ lóc triÒu nµo ®Êy vµ më réng v¨n phßng. Gi[«n-x¬] viÕt vÒ th¸i ®é ®ª tiÖn lªn vµ chØ cã nhê nh÷ng hoa tiªu ®Þa ph­¬ng míi cã thÓ vµo cña H[¸c-ni] ®èi víi anh Êy13 vµ 15 pao mµ y lõa anh Êy; anh Êy ®­îc - tèt h¬n lµ b»ng mäi c«ng sù. Thµnh c«ng lín nhÊt mµ nãi r»ng anh cã thÓ cho t«i biÕt ®iÒu nµy tØ mØ h¬n. ChuyÖn g× lÝnh ®æ bé Ph¸p cã thÓ ®¹t ®­îc lµ ph¸ huû Vu-li-gi¬; nh­ng vËy? Anh Êy tÊt nhiªn rÊt bËn vµ viÕt nh÷ng c©u rêi r¹c, víi ngay c¶ lóc ®ã hä còng ph¶i hÕt søc tr¸nh tiÕn vÒ Lu©n §«n. nhiÒu dÊu chÊm than. NÕu thËm chÝ toµn bé lôc ®Þa chuÈn bÞ mét cuéc tÊn c«ng thùc VÒ m¸nh khoÐ cña Pi-p¬ ®èi víi kú phiÕu th× cè nhiªn t«i sù th× ng­êi Anh sÏ biÕt ®iÒu nµy Ýt ra lµ trong mét n¨m, mµ ®èi thÊy rÊt râ toµn bé sù ®Çu c¬, vµ anh chµng ®Ñp trai cña chóng víi n­íc Anh th× s¸u th¸ng lµ hoµn toµn ®ñ ®Ó chuÈn bÞ ®¸nh ta ch¾c ®· hiÓu r»ng anh Êy cÇn hµnh ®éng kiªn tr× h¬n rÊt lui mäi cuéc c«ng kÝch. Sù lo l¾ng hiÖn nay ®· ®­îc thæi phång nhiÒu, nÕu anh Êy muèn moi cña t«i 8 pao. V× t«i biÕt râ t×nh h×nh lªn mét c¸ch cã dông ý, vµ ®¶ng VÝch ®ang ra søc gãp phÇn vµo tµi chÝnh cña anh Êy tÝnh ®Õn ngµy 2 th¸ng Giªng, nªn t«i c­êi vµo ®iÒu nµy. NÕu ng­êi Anh triÖu håi mét t¸ tµu chñ lùc vµ tµu c¸i gäi lµ thiÕu tiÒn cña anh Êy vµ nh¾c anh Êy ®Ò phßng nh÷ng tay thñy, trang bÞ mét t¸ kh¸c nh÷ng chiÕc tµu ®ñ mäi kiÓu ®· n»m mèi l¸i gian gi¶o vµ kh«ng ®¸ng tin cËy trªn thÞ tr­êng chøng ë c¸c c¶ng trong t­ thÕ nöa s½n sµng, nÕu hä t¨ng qu©n ®éi cña kho¸n Lu©n §«n, t«i ®· gi¶i thÝch cho anh Êy r»ng kú phiÕu Êy m×nh thªm 25000 ng­êi, tæ chøc nh÷ng tiÓu ®oµn bé binh t×nh vÉn ph¶i göi ®i cµng nhanh cµng tèt, vµ, sau cïng, ®· khuyªn nguyÖn ®­îc trang bÞ sóng tr­êng Mi-ni-ª, thªm vµo ®ã mét Ýt anh Êy chiÕt khÊu qua V©y-®¬-mai-¬ - nh­ vËy kú phiÕu ®ã sÏ d©n binh vµ nhËn ®­îc mét Ýt kþ binh t×nh nguyÖn, th× thêi gian r¬i vµo tay anh vµ khi nhËn ®­îc giÊy b¸o tr¶ tiÒn l¹i vÉn ghi ®Çu hä ®­îc an toµn. Nh­ng nãi chung nçi lo l¾ng ®· ®­îc dÊy tªn anh hoÆc tªn t«i, nã sÏ ®em l¹i lý do hoµn toµn tù nhiªn ®Ó tiÕn hµnh c«ng viÖc chiÕt khÊu míi víi nhµ bu«n trÎ Êy. T«i nî lªn lµ hÕt søc cã Ých, chÝnh phñ ®· thùc tÕ ®Ó cho c©u chuyÖn qua ®i
  8. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 18 ¡ng-ghen göi m¸c, 22 th¸ng giªng 1852 M¸c göi ¨ng-ghen, 24 th¸ng giªng 1852 19 mét c¸ch tµi t×nh, giê ®©y ®iÒu ®ã sÏ chÊm døt; vµ lóc ®ã, nÕu cã g× x¶y ra th× ng­êi Anh sÏ ®­îc chuÈn bÞ ®Õn møc cã thÓ ®Èy lïi mäi m­u toan ®æ bé vµ lËp tøc ®¸nh tr¶ l¹i. 4 Cßn nãi chung, theo t«i quan niÖm, L[u-i] - N[a-p«-lª-«ng] M¸c göi ¨ng-ghen chØ cã hai kh¶ n¨ng ph¸t ®éng chiÕn tranh: 1) chèng ¸o, nghÜa ë man-se-xt¬ lµ chèng toµn bé Liªn minh thÇn th¸nh, hoÆc 2) chèng Phæ, nÕu Nga vµ ¸o cho phÐp lµm thÕ. Tuy nhiªn, ®iÒu nãi sau cïng nµy hÕt søc ®¸ng ngê, cßn «ng ta cã d¸m g©y sù víi Liªn minh thÇn [Lu©n §«n], 24 th¸ng Giªng 1852 th¸nh hay kh«ng th× ®Êy cßn lµ vÊn ®Ò; c¶ Anh lÉn Liªn minh 28, Deanstreet, Soho thÇn th¸nh ®Òu sÏ kh«ng nh­êng Pi-ª-m«ng, Thôy SÜ vµ BØ cho Phri-®rÝch th©n mÕn! «ng ta. Sù thÓ rèi r¾m ®Õn møc rèt cuéc tÊt c¶ sÏ do sù ngÉu nhiªn thuÇn tuý quyÕt ®Þnh. T«i chØ viÕt mÊy dßng, v× võa míi nhËn ®­îc th­ cña BÐc-m¬- b¾c tõ Khuªn, vµ t«i muèn ngµy mai anh ®· nhËn ®­îc th­ råi. Cßn trong c«ng viÖc néi bé th× cã sù ph¸t triÓn tuyÖt vêi lµm Anh cÇn 1) göi cho t«i bøc th­ "Göi chñ bót b¸o "Times"" vÒ vô sao! Hµnh ®éng ¸m h¹i ®· trë thµnh hiÖn t­îng th­êng ngµy, ¸n Khuªn kÌm thªm mÊy dßng ®Ó t«i viÕt lµm tiÓu dÉn cho cßn c¸c biÖn ph¸p th× ngµy cµng tuyÖt diÖu. Gi¸ nh­, cuèi cïng, phÇn corpus delicti1*; 2) viÕt mét bøc th­ y nh­ vËy nh©n danh ngµi §¬ Moãc-ni ®æ, - «ng nµy vÉn cßn ®ãng vai ng­êi anh hïng chÝnh anh göi cho b¸o "Daily News", tuy b¶n th©n corpus cã ®øc h¹nh - vµ gi¸ nh­ ng­êi b¹n cao th­îng cña chóng ta1* delicti, nghÜa lµ b¶n th©n l¸ ®¬n, sÏ do "Ng­êi Phæ" ký tªn hoÆc tÞch thu tµi s¶n cña dßng hä Oãc-lª-¨ng nhØ!14 c¸ch nµo ®ã ®¹i lo¹i nh­ thÕ. T«i thÊy thÝch hîp h¬n ®èi víi tê Kh«ng thÓ chuÈn bÞ c¬ së cho chÝnh phñ Bl¨ng-ki tèt h¬n con "Times" lµ "TiÕn sÜ", cßn ®èi víi tê "Daily News" lµ "th­¬ng lõa Êy ®ang lµm. nh©n Man-se-xt¬", nghÜa lµ c¬ may bøc th­ ®­îc ®¨ng sÏ nhiÒu Ph.¨. cña anh h¬n. B¹n h·y nªu tªn ng­êi cïng t­íc hiÖu cña hä: tiÕn sÜ BÕch- c¬, ts. (!) BuyÕc-ghÐc-x¬, ts. §a-ni-en-x¬, ts. Clai-n¬, ts. I-a-c«- C«ng bè toµn v¨n lÇn ®Çu b»ng tiÕng cña In theo b¶n viÕt tay bi, èt-t« (rÊt næi tiÕng ë §øc nhê nh÷ng thµnh tùu khoa häc cña nguyªn b¶n trong Marx - Engels Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc m×nh trong lÜnh vùc ho¸ häc), Ruª-d¬ vµ Nèt-i-ung. ViÖn c«ng Gesamtausgabe. Dritte Abteilung, Bd. I, tè Khuªn nec plus ultra2* hÌn nh¸t. V¶ ch¨ng, theo luËt míi vÒ 1929 vµ b»ng tiÕng Nga trong C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø kû luËt, thÈm ph¸n còng kh«ng cßn "kh«ng thÓ bÞ b·i miÔn", nhÊt, t. XXI, 1929 hoÆc Ýt ra lµ nh­ vËy chØ trªn danh nghÜa. 1* - cÊu thµnh téi ph¹m, b¶n tr×nh bµy thùc chÊt sù viÖc 2*- qu¸ 1* - Lu-i B«-na-p¸c-t¬
  9. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 20 M¸c göi ¨ng-ghen, 24 th¸ng giªng 1852 ¡ng-ghen göi M¸c, 28 th¸ng giªng 1852 21 Bµi cña anh cho §a-na1* thËt tuyÖt vêi. Mong anh h·y tr¶ l¹i nhanh cho t«i c¶ hai bøc th­ kÌm theo, Ýt ra lµ th­ cña Clót-x¬. Tõ khi anh l­u l¹i ®©y, tù nhiªn lµ t«i chØ cã thÓ göi cho V©y- ®¬-mai-¬ khèn khæ thªm mét bµi n÷a th«i 15. BÖnh trÜ lÇn nµy C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn: "Der In theo b¶n viÕt tay lµm t«i chÊn ®éng nhiÒu h¬n lµ cuéc c¸ch m¹ng Ph¸p. T«i sÏ cè Briefwechsel zwischen F.Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc g¾ng chuÈn bÞ c¸i g× ®ã vµo tuÇn sau. T×nh h×nh "®»ng sau" cña K. Marx". Bd. I, Stuttgart, 1913 t«i ch­a cho phÐp t«i ®i th­ viÖn. TÞch thu c¸c l·nh ®Þa ®· ¨n c¾p vµ vßi ®­îc cña dßng hä Oãc- lª-¨ng! Phun-®¬ tõ chøc! PÐc-xi-nhi! Hoan h«! C«ng viÖc su«n sÎ16. ThËt ®¸ng kinh ng¹c lµ qu©n ®éi, h¶i qu©n, bé thuéc ®Þa, 5 ngµnh c«ng tr×nh - x©y dùng c«ng sù vµ viÖc qu¶n lý nãi chung ¡ng-ghen göi M¸c ®· môc ruçng ®Õn thÕ d­íi chÕ ®é thèng trÞ l¹ lïng nµy cña bÌ ë Lu©n §«n lò quý téc mµ giíi t­ s¶n Anh tõ n¨m 1688, theo truyÒn thèng, ®· kiªn tr× ®Æt ®øng ®Çu quyÒn hµnh ph¸p17. Sau biÕt bao biÓu hiÖn cña thãi ng¹o m¹n Anh, sau tiÕng gµo tù do chñ nghÜa d­íi Man-se-xt¬, 28 th¸ng Giªng 1852 sù b¶o trî cña C«-sót vµ sau nh÷ng bµi tông ca hßa b×nh cã tÝnh chÊt thÕ giíi chñ nghÜa - b¸c ¸i - th­¬ng m¹i trong thêi gian M¸c th©n mÕn! triÓn l·m18, tãm l¹i, sau thêi kú tù t¸n d­¬ng theo lèi t­ s¶n Êy, T«i xin göi kÌm bøc th­ cho b¸o "Times"1* . Anh chØ viÕt thªm thËt lµ mõng khi thÊy lò bÞp bîm Êy giê ®©y nhËn ra r»ng vµo ®ã ®iÒu sau ®©y: "Th­a ngµi, t«i cho r»ng viÖc ®­a ra c«ng kh«ng ph¶i "c¸i g× ®ã" mµ "tÊt c¶" ®· môc n¸t trong c¸i v­¬ng khai nh÷ng vô viÖc bª bèi chøa ®ùng trong bøc th­ kÌm theo quèc §an M¹ch2*. Vµ ngoµi ra nh÷ng ngµi Êy qu¸ ­ b×nh th¶n ®©y sÏ gióp räi mét chót ¸nh s¸ng lªn t×nh h×nh trªn lôc ®Þa. T«i nh×n cuéc ®Êu tranh ®ang diÔn ra trªn lôc ®Þa. xin b¶o ®¶m tÝnh x¸c thùc cña nh÷ng sù thùc Êy" v.v.. Hä tªn vµ Xin göi tíi anh lêi chµo! ®Þa chØ. C.M. cña anh Th­ cña t«i göi "Daily News" sÏ chuyÓn ®i tèi h«m nay víi chuyÕn b­u ®iÖn thø hai; nÕu c¶ anh còng lËp tøc göi c¸i nµy ®i th× nh­ vËy c¶ hai th­ sÏ ®Õn hÇu nh­ cïng mét lóc hai tßa so¹n vµ sÏ cã thÓ xuÊt hiÖn trªn b¸o vµo thø s¸u19. Nh­ng anh 1* Ph.¡ng-ghen. "C¸ch m¹ng vµ ph¶n c¸ch m¹ng ë §øc". Bµi VII 1* C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen. "Th­ göi tæng biªn tËp tê "Times"" 2* SÕch-xpia. "H¨m-lÐt", håi 1, mµn thø t­
  10. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 22 ¡ng-ghen göi M¸c, 29 th¸ng giªng 1852 ¡ng-ghen göi M¸c, 29 th¸ng giªng 1852 23 h·y giao bøc th­ nµy ®Õn Sª-rinh - Cr«-x¬, v× ë nh÷ng chi lÊy tÊt. Do sù ngu ngèc cña ng­êi ch¹y giÊy cña chóng ta, th­ nh¸nh b­u ®iÖn nhá, th­ tõ n»m l¹i qu¸ l©u. cña t«i göi cho tê "Daily News" h«m qua kh«ng ®­îc chuyÓn ®i; T«i xin göi tr¶ th­ cña Clót-x¬ vµ th­ cña BÐc-m¬-b¾c. Trªn b©y giê th× qu¸ muén. Nh­ vËy, t«i chØ cã thÓ gi÷ nã l¹i chõng th­ ngµy thø b¶y cña anh1*, dÊu niªm phong còng l¹i ë trong nµo t«i ch­a thÊy bøc th­ cña anh ®¨ng trªn b¸o "Times" sè ra mét tr¹ng th¸i th¶m h¹i; t«i göi nã kÌm theo ®©y. Sù thÓ lµ thÕ ngµy mai hoÆc ngµy thø b¶y. NÕu kh«ng, th­ ®ã sÏ ®­îc chuyÓn nµo? ®i ngay. Trong lóc chê ®îi xin cã mét ý kiÕn. Ph.rai-li-gr¸t cã T«i ký tªn trªn b¸o "Daily News" ®¬n gi¶n lµ: mét th­¬ng ph¶i lµ ng­êi thÝch hîp cho tê "Daily News" hay kh«ng? NÕu nh©n §øc. anh Êy viÕt bµi göi ®Õn ®Êy th× t«i sÏ thö viÕt bµi göi "Weekly Mong anh h·y sím biªn th­ nhÐ. Press" vµ b¸o "Sun". C¶ hai chóng t«i ®· cã lÇn kh«ng thµnh c«ng víi tê "Daily News". Ph. ¡. cña anh T«i xin göi kÌm theo mét bµi n÷a cho §a-na1*. Cã lÏ, bµi nµy C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn: "Der In theo b¶n viÕt tay cã thÓ chia lµm hai phÇn (ë chç nãi xong c©u chuyÖn vÒ Ba Lan) Briefwechsel zwischen F.Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc nh­ng nÕu vÉn lµ mét bµi nguyªn vÑn th× tèt h¬n. NÕu anh chia K. Marx". Bd. I, Stuttgart, 1913 nã ra, th× anh vÉn cã thÓ göi c¶ hai phÇn cïng mét chuyÕn tµu thñy, v× c¶ tuÇn tÝnh tõ ngµy mai sÏ kh«ng cã tµu ®i. B©y giê t«i sÏ cè g¾ng tiÕn lªn kh¸ nhanh, viÕt mçi tuÇn hai bµi ch¼ng h¹n ®Ó kÕt thóc c©u chuyÖn. TÝnh chung sÏ gåm 15 - 16 bµi. 6 T«i ch­a nhËn ®­îc cña V©y-®¬-mai-¬ mét sè t¹p chÝ2*, mét ¡ng-ghen göi M¸c20 bøc th­ nµo. §iÒu ®ã lµm t«i ng¹c nhiªn. Tèi nay t«i l¹i chuÈn bÞ cho anh Êy mét bµi3*. ë Lu©n §«n Ng­êi Ph¸p lµ nh÷ng con lõa thËt sù. Ma-®i-ª göi th­ cho t«i bµn vÒ mét c«ng viÖc lµm ¨n, nh­ng v× em rÓ t«i4* biÕt tÊt c¶ Man-se-xt¬, 29 th¸ng Giªng 1852 nh÷ng m­u mÑo Êy l¹i cã mÆt ë ®©y, nªn t«i ®· chØ dÉn vµ khuyªn Ma-®i-ª nh÷ng ®iÒu rÊt bæ Ých. Giê ®©y g· sóc sinh Êy, M¸c th©n mÕn! RÊt ®¸ng buån lµ kh«ng thÓ cËy nhê ai vµ ph¶i tù m×nh lµm 1* Ph.¡ng-ghen. "C¸ch m¹ng vµ ph¶n c¸ch m¹ng ë §øc". C¸c bµi VIII-IX 2* - t¹p chÝ "Revolution" 3* Ph.¡ng-ghen. "N­íc Anh - II" 1* Xem th­ tr­íc 4* - Bl¨ng-c¬
  11. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 24 ¡ng-ghen göi M¸c, 2 th¸ng hai 1852 ¡ng-ghen göi M¸c, 2 th¸ng hai 1852 25 sau khi nghe lêi ba hoa ngu ngèc cña mét tªn v« l¹i nµo ®ã ®©y ë Lu©n §«n hay kh«ng? Con ng­êi Êy, mµ theo nh­ t«i nhí, kh«ng hiÓu g× vÒ viÖc nµy, ®· viÕt r»ng h¾n ®Þnh tiÕn hµnh c«ng t«i ®· gÆp ë Lu©n §«n - cao lín, tãc hung, cã phong c¸ch ng­êi viÖc theo c¸ch kh¸c - h¬n n÷a lµ mét c¸ch hÕt søc kh«ng thiÕt l­u vong, - ®ét nhiªn ®Õn chç t«i ë ®©y, h×nh nh­ trªn ®­êng ®i thùc, - cßn t«i th× ph¶i nhËn cña em rÓ t«i (may thay, b©y giê trë l¹i tõ B¸c-men lµ n¬i theo lêi anh ta, anh ta ®· lµm viÖc mét ®ang ë trªn lôc ®Þa) nh÷ng giÊy giíi thiÖu, kh«ng ph¶i cho h¾n, thêi gian kh«ng cã giÊy tê g×, vµ chuyÓn cho t«i lêi chµo cña mµ cho ®ång bän cña h¾n, mét con ng­êi mµ t«i ch­a hÒ gÆp! Huy-nÐc-bai v.v.. T«i hoµn toµn kh«ng thÓ nhí g× vÒ anh ta Anh cßn nhí chø, M[a-®i-ª] ®· giíi thiÖu cho chóng ta mét thî ngoµi viÖc ®· gÆp anh ta. Danh s¸ch ng­êi l­u vong cña chóng in v¶i hoa nay ®· ®i Man-se-xt¬. Chµng trai nµy ®· ®Õn chç t«i; ta hoÆc trÝ nhí tèt cña Pphen-®¬ hay cña Rinh-x¬ dï sao còng t«i cè g¾ng hÕt søc ®Ó cã Ých cho cËu ta, ®· lµm tÊt c¶ nh÷ng g× sÏ cung cÊp nh÷ng t­ liÖu tØ mØ h¬n vÒ anh ta. T«i h¬i ngê ngî lµ g· Êy lµ mét ng­êi thuéc bÌ lò Vi-lÝch21. NÕu ®óng thÕ, t«i sÏ t«i cã thÓ lµm ®­îc, ®èi xö víi cËu ta hÕt søc träng thÞ; ®¸p l¹i, tªn sóc sinh Êy bçng nhiªn biÕn mÊt, vµ thËm chÝ t«i kh«ng biÕt tèng khø ngay anh ta. TiÖn thÓ xin nãi, anh ta ®· t×m ®­îc viÖc chuyÖn g× ®· x¶y ra víi h¾n. Lo¹i ng­êi míi kú quÆc lµm sao! lµm ë ®©y. Trªn b¸o "Times", cho ®Õn nay ch­a xuÊt hiÖn g× vÒ chuyÖn Ph.¨. cña anh Khuªn1*. T«i chØ ®îi anh tr¶ lêi ®Ó ngay lËp tøc, nÕu cÇn, viÕt bµi göi "Daily News". Tµu thñy Mü ®· ®Õn, nh­ng t«i rÊt ng¹c C«ng bè toµn v¨n lÇn ®Çu b»ng tiÕng cña In theo b¶n viÕt tay nguyªn b¶n trong Marx - Engels Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc nhiªn lµ kh«ng nhËn ®­îc cña V©y-®¬-mai-¬ c¶ th­ lÉn t¹p Gesamtausgabe. Dritte Abteilung, Bd. I, chÝ2*, Ýt ra lµ ®Õn thêi ®iÓm nµy. Song, cã thÓ ngµy mai th­ vµ 1929 vµ b»ng tiÕng Nga trong C. M¸c vµ t¹p chÝ sÏ ®Õn. Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, t. XXI, 1929 Ph.¡. cña anh Anh h·y nãi víi Pi-p¬ lµ nay mai t«i sÏ göi cho anh Êy 2 pao, v× mét th¸ng míi ®· b¾t ®Çu råi. 7 ¡ng-ghen göi M¸c C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn: "Der In theo b¶n viÕt tay ë Lu©n §«n Briefwechsel zwischen F. Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc K. Marx". Bd. I, Stuttgart, 1913. [Man-se-xt¬], 2 th¸ng Hai 1852 M¸c th©n mÕn! 1* Xem tËp nµy, tr. 21-22. Anh cã nhí mét kÎ l­u vong tªn lµ RÝch-t¬ ng­êi Toãc-gau 2* - T¹p chÝ "Revolution" (D¾c-den thuéc Phæ), thî lµm yªn c­¬ng vµ bäc v¶i ®å gç tr­íc
  12. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 26 M¸c göi ¨ng-ghen, 4 th¸ng hai 1852 M¸c göi ¨ng-ghen, 4 th¸ng hai 1852 27 ph¶i liªn hÖ víi tê "Daily News". NÕu c¶ ®iÒu nµy còng kh«ng lµm ®­îc, - mµ t«i kh«ng nghÜ nh­ vËy - lóc ®ã cßn tê "Spectator". §iÒu nµy hÇu nh­ ch¾c ch¾n. 8 H«m qua, Gi. Gi. H¸c-ni ®· göi ®Õn t«i sè ®Çu tiªn cña tê t¹p M¸c göi ¨ng-ghen22 chÝ "Friend of the People"23 - ®· håi phôc l¹i, khæ b¸o cã t¨ng ë man-se-xt¬ chót Ýt - cña anh Êy. §Êy, nÕu v× viÖc ®ã mµ anh Êy t¸m th¸ng t¸ch khái thÕ giíi vµ ch«n m×nh ë xø Xcèt-len u buån! H¬n n÷a, chØ cÇn mét c©u lµ ®ñ ®Ó anh h×nh dung ®­îc h­¬ng vÞ cña tr¸i [Lu©n §«n], 4 th¸ng Hai 18521* qu¶ ngät ngµo ®ã: 28, Deanstreet, Soho "C«ng b»ng - tr­íc sau nh­ mét, phæ biÕn, vÜnh cöu - ®­îc tuyªn bè lµ ¡ng-ghen th©n mÕn! nguyªn t¾c tèi cao, nguyªn t¾c sÏ ®ång thêi lµ ng«i sao dÉn ®­êng cña chóng 24 ta, lµ quy t¾c øng xö cña chóng ta vµ lµ mét tiªu chuÈn v.v." . S¸ng h«m nay, VÐc-th¬ ®· ®i Hµ Lan. Tõ ®ã anh Êy ®i ®©u - ThÕ lµ ®ñ! Cßn B«-na-p¸c-t¬ th× anh Êy trõng ph¹t ®Çy ®ñ t«i kh«ng biÕt, vµ b¶n th©n VÐc-th¬ ch¾c h¼n còng kh«ng biÕt. b»ng viÖc gäi «ng ta lµ "Lu-i ThÊp bÐ". Anh Êy, nh­ bÊt cø lóc nµo, lu«n lu«n hÕt søc kh«ng b»ng lßng víi sè phËn cña m×nh, cßn vÒ sè phËn cña chóng ta, th× ®iÒu anh Kh«ng biÕt cã ph¶i anh Êy göi ®Õn cho t«i tê b¸o khæ nhá Êy c¶m thÊy kh«ng tháa ®¸ng chØ lµ viÖc chóng ta ph¶i ngåi ë "nguyªn v« cïng ®¾t" cña m×nh ®Ó buéc chóng ta ph¶i ®ång Lu©n §«n thay v× ®i Ca-®i-x¬, Xa-ra-g«-x¬ hoÆc ®i ®Õn mét n¬i c¶m, hay lµ do c¶m gi¸c h»n häc ®èi víi chóng ta mµ anh Êy ®· hÎo l¸nh nµo ®ã ë T©y Ban Nha. V× tõ khi VÐc-th¬ l¹i sèng ë I- trë thµnh ng­êi d©n chñ cµng tÇm th­êng h¬n møc chóng ta cã oãc-sia, anh Êy tuyªn bè r»ng thêi gian tèt nhÊt anh Êy ®· sèng thÓ gi¶ ®Þnh. V¶ l¹i, bªn c¹nh sù hÌn h¹ vµ lÏ "c«ng b»ng tr­íc lµ ë T©y Ban Nha. Anh Êy kh¼ng ®Þnh r»ng anh Êy kh«ng chÞu sau nh­ mét", ë ®Êy cßn cã nh÷ng trß tr©ng tr¸o cña kÎ mÞ d©n ®­îc khÝ hËu n­íc Anh, vµ v× thÕ ®èi víi anh Êy, khÝ hËu Hµ nhµ nghÒ. §Ó chèng Gi«n-x¬, anh Êy nhê ®Õn "tinh thÇn tù Lan ch¾c sÏ hÕt søc tèt lµnh. Chóng ta chóc anh Êy lªn ®­êng do"1*, ®Õn M¸t-xi, mét kÎ ­a nãi v¨n hoa, mét viªn th­ ký cña may m¾n vµ xem anh Êy cã gi÷ lêi kh«ng vµ cã nhí ®Õn V©y-®¬- héi thî may ë phè Ca-x¬n, mét con ng­êi quþ luþ nh÷ng cha cè mai-¬ kh«ng. nu«i d­ìng cöa hiÖu Êy, kÎ ph¸t ng«n tÇm bËy tÇm b¹ cho tÊt c¶ Thø n¨m tuÇn tr­íc, nghÜa lµ c¸ch ®©y ®· gÇn mét tuÇn, t«i nh÷ng vÞ h¶o h¸n nhá bÞ hÊt khái lôc ®Þa, kÎ nãi xÊu b«i nhä ®· göi cho b¸o "Times" "Th­ göi chñ bót". H×nh nh­ b¸o Êy - tê Gi«n-x¬, chång cña mét c« nµng lµm trß ¶o thuËt ®· thuyÕt phôc b¸o ®· lÊy viÖc bót chiÕn chèng B«-na-p¸c-t¬ lµm nghÒ nghiÖp cho m×nh - giê ®©y cho lµ cÇn ph¶i n­¬ng nhÑ Phæ. Do ®ã, anh 1* ¸m chØ mØa mai t¹p chÝ "Spirit of Freedom" ("Tinh thÇn tù do") do M¸t-xi lµm chñ bót. 1* Trong b¶n gèc viÕt nhÇm lµ "1851".
  13. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 28 M¸c göi ¨ng-ghen, 4 th¸ng hai 1852 M¸c göi ¨ng-ghen, 4 th¸ng hai 1852 29 ®­îc g· r»ng c« ta lµ ng­êi s¸ng suèt. Th«ng qua g· M¸t-xi Êy, C«-sót ph¸t biÓu tr­íc nh÷ng ng­êi l­u vong Hung-ga-ri häp ë H¸c-ni loan truyÒn nh÷ng lêi bµo ch÷a cho c¸c hiÖp héi nãi nhµ anh ta t¹i Lu©n §«n nh­ sau: "T«i quan t©m ®Õn tÊt th¶y chung vµ ®Æc biÖt lµ Héi liªn hiÖp, ®iÒu nµy cã c¬ kÐo dµi ra c¸c b¹n, nh­ng t«i yªu cÇu tÊt c¶ c¸c b¹n ph¶i trung thµnh, tËn nhiÒu sè25. Mµ chÝnh R«-®«-m«ng1* - H¸c-ni ®· nãi víi Gi«n-x¬ tuþ víi t«i vµ theo c¸c quan ®iÓm cña t«i. T«i kh«ng ngu ngèc r»ng vÒ thùc chÊt, «ng ta t¸n thµnh quan ®iÓm cña Gi«n-x¬ vÒ ®Õn møc nu«i nh÷ng ng­êi ©m m­u cïng c¸c ®èi thñ cña t«i ®Ó c¸c hiÖp héi. §ång thêi, «ng ta c«ng bè bµi "Sù ®ãn tiÕp C«-sót ë chèng l¹i t«i. T«i yªu cÇu mçi ng­êi ph¶i tuyªn bè døt kho¸t Mü vµ chuyÕn ®i cña «ng ta trªn ®Êt Mü"26, tuy trong mét bøc ®iÒu nµy". Nh÷ng bµi nãi nh­ vËy, c¸i «ng C«-sót khiªm tèn Êy th­ göi Gi«n-x¬, «ng ta gäi C [«-sót] lµ kÎ bÞp bîm. Nh÷ng ngµi nãi ë hËu tr­êng. Sau ®ã, t«i ®­îc biÕt qua B [an-®i-a] r»ng Xª- Êy víi "nguyªn t¾c tèi cao" cña hä lµ nh­ vËy. T«i kh«ng biÕt me-r¬, Ca-di-mia, B¸t-ti-a-ni vµ PÐc-txen (t­íng) ®Õn Lu©n nguyªn t¾c lµ g×, nÕu ®ã kh«ng ph¶i lµ nh÷ng nguyªn t¾c mµ v× §«n ®Ó tæ chøc mét ñy ban ®èi lËp chèng C«-sót. Vµ cuèi cïng, lîi Ých cña b¶n th©n m×nh ng­êi ta g¸n cho nh÷ng ng­êi kh¸c. ng­êi chØ ®¹o toµn bé ©m m­u Êy lµ ngµi M¸t-di-ni. ¤ng nµy sö H¸c-ni xa l¸nh c«ng viÖc mét thêi gian vµ vÒ mÆt tiÕng t¨m «ng dông C [«-sót] lµm c¸i loa cña m×nh vµ ®ãng chót Ýt vai Ma-ki- ta ®· ®Ó cho Gi«n-x¬, víi tÝnh khÝ ®iªn cuång cña anh ta, nhæ a-ve-li trong néi c¸c cña m×nh. Ngµi Êy n¾m trong tay nh÷ng n­íc bät vµo xóp vµ råi chÝnh m×nh l¹i ¨n ®Üa xóp Êy. Nh­ng mèi d©y, nh­ng kh«ng biÕt r»ng nh÷ng con rèi mµ «ng ta b¾t cho dï «ng ta cã sÏ lµm h¹i Gi [«n-x¬] ®i n÷a th× b¶n th©n «ng nh¶y móa ch¼ng qua lµ nh÷ng nh©n vËt trong trÝ t­ëng t­îng ta sÏ ch¼ng ®¹t ®­îc g× c¶. G· Êy ®· hoµn toµn hÕt h¬i vÒ mÆt lµ cña b¶n th©n m×nh mµ th«i. ThÝ dô, «ng ta viÕt cho C«-sót ®Ó ng­êi viÕt v¨n vµ, nh­ Lu-pu-x¬2* ®· tõng nghe «ng ta diÔn C«-sót ®Æt nh÷ng mèi quan hÖ gÇn gòi víi Kin-ken. Cßn «ng ta thuyÕt ë phè Gi«n27, kÓ l¹i víi t«i, th× c¶ vÒ mÆt lµ diÔn gi¶, vµ th× ®Ých th©n kh«ng thÓ lµm ®­îc viÖc Êy, v× trªn vai «ng ta cã tr­íc hÕt vÒ mÆt lµ mét con ng­êi. Quû sø ¾t sÏ tãm lÊy nh÷ng mét bé phËn kh¸c nh÷ng nhµ ho¹t ®éng §øc quan träng. Cã lÏ phong trµo nh©n d©n Êy, ®Æc biÖt lµ nÕu nh÷ng phong trµo Êy C«-sót thùc sù cã quan hÖ th©n thiÖn víi Kin-ken, cßn Kin-ken mang tÝnh chÊt hßa b×nh. Tham gia viÖc cæ ®éng Êy cña th× trong mçi bøc th­ ®Òu viÕt vÒ «ng b¹n C«-sót xøng ®¸ng, phong trµo HiÕn ch­¬ng, ¤' C«-no ®· ph¸t khïng lªn (anh xuÊt s¾c, "kh«ng thua kÐm «ng ta" cña m×nh. VÒ phÇn m×nh, ®· ®äc mµn cuèi cña anh ta tr­íc tßa ¸n ch­a?), H¸c-ni trë C«-sót t­ëng t­îng r»ng, mét mÆt, dùa vµo nhµ ®éc tµi §øc lµ nªn tÇm th­êng, cßn Gi«n-x¬ th× bÞ ph¸ s¶n. C¸i ®Ých cuèi cïng cña cuéc ®êi nh÷ng ng­êi tham gia c¸c phong trµo Kin-ken, mÆt kh¸c, dùa vµo nhµ ®éc tµi I-ta-li-a lµ M¸t-di-ni, nh©n d©n lµ nh­ vËy. vµ ë phÝa sau «ng ta cã nhµ ®éc tµi ®ång minh Ph¸p lµ L¬-®ruy. KÎ khèn khæ ®· tôt xuèng rÊt thÊp. H«m qua, "®¹i t¸ Ban-®i-a" ®Õn chç t«i. Nh©n tiÖn, anh ta kÓ- Mét ng­êi Ph¸p tªn lµ M¸t-x«n ®Õn th¨m t«i. ¤ng ta mét thêi gian ng¾n lµ céng t¸c viªn cña b¸o "RÐforme" thêi La-m¬-ne. 1* Nh©n vËt trong tr­êng ca cña A-ri-«-xt« "R«-l¨ng giËn gi÷" 2* - Vin-hem V«n-ph¬ Tr­íc ®ã, «ng ta lµ mét trong sè nh÷ng nhµ khai hãa mµ
  14. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 30 M¸c göi ¨ng-ghen, 4 th¸ng hai 1852 M¸c göi ¨ng-ghen, 6 th¸ng hai 1852 31 M«-ha-mÐt A-li ®· vêi tõ xø G¬-l¬28 ®Õn. §ã lµ mét trong sè Ýt ®iÒu ®ã sÏ kh«ng ng¨n ngõa ®­îc th¶m häa. Nh­ng ®Ó theo dâi hommes d' esprit1* cßn cã thÓ thÊy trong sè nh÷ng ng­êi Ph¸p. tiÕn tr×nh ph¸t triÓn hiÖn ®¹i th× Lu©n §«n, trong thêi ®iÓm Theo ý anh ta, viÖc Xa-d«-nèp l­u l¹i Pa-ri (v¶ ch¨ng, giê ®©y hiÖn nay, lµ kh«ng thÝch hîp. anh ta ph¶i rêi khái n¬i ®©y) hoµn toµn cã thÓ gi¶i thÝch b»ng Xin göi tíi anh lêi chµo! chiÕc hé chiÕu gi¶ rÊt ®µng hoµng vµ b»ng c¸c mèi liªn hÖ víi C.M. cña anh mét sè ng­êi ®µn bµ l¼ng l¬ cã ¶nh h­ëng trong giíi th­îng l­u. M¸t-x«n sÏ lµm anh võa lßng. T×nh h×nh dÊu niªm phong rÊt ®¸ng ngê. Mong anh h·y göi Ngoµi ra, t«i cßn gÆp c¸c c«ng d©n Va-li-e-r¬ (ng­êi tr­íc l¹i cho t«i dÊu h«m nay, t«i ®· xem kü nã råi. ®©y theo B¸c-be vµ viªn sÜ quan trªn chiÕn luü), Bi-an-ki vµ Xa-ba-ti-¬; Xa-ba-ti-¬ kh¸ thanh lÞch, nh­ng nãi chung, kh«ng C«ng bè lÇn ®Çu b»ng tiÕng cña nguyªn In theo b¶n viÕt tay cao h¬n tÇm trung b×nh. b¶n trong Marx - Engels Gesamtausgabe. Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc §ron-ke, nh­ t«i nghe nãi, ®ang ë Xa-voa. Dritte Abteilung, Bd. I, 1929 vµ b»ng tiÕng Nga trong C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn Ban-®i-a ®Ò nghÞ víi t«i ®Ó Xª-me-r¬ vµ PÐc-txen hîp t¸c tËp, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, t. XXI, 1929 gióp ®ì V©y-®¬-mai-¬. Chñ yÕu nªn ®Ò nghÞ hai «ng nµy lµm râ nh÷ng ®iÓm nµo trong lÞch sö Hung-ga-ri (lÞch sö qu©n sù hoÆc lÞch sö nãi chung)? LÏ dÜ nhiªn, hä kh«ng thÓ viÕt bµi ký tªn chÝnh m×nh, v× chóng ta kh«ng muèn ®¸nh ®ång m×nh víi bÊt kú bÌ lò nµo. Nh­ng PÐc-txen Ýt ra lµ mét ng­êi céng hßa tèt vµ am 9 hiÓu nhiÒu. M¸c göi ¡ng-ghen Anh cø tèt bông nh­ vËy - vµ xin ®õng quªn göi cho t«i c¸c ë Man-se-xt¬ sè b¸o "Tribune". Gi«n-x¬n, b¹n cña Phrai-li-gr¸t, muèn ®äc c¸c bµi viÕt vÒ n­íc §øc2*. Lu-pu-x¬ muèn viÕt cho V [©y-®¬-mai-¬] mét bµi chèng C«-sót. [Lu©n §«n], thø s¸u, 6 th¸ng Hai 1852 28, Deanstreet, Soho Cßn vÒ c«ng viÖc bu«n b¸n th× t«i kh«ng cßn hiÓu g× n÷a. Khi th× khñng ho¶ng h×nh nh­ ®· ë ng­ìng cöa, Xi-ti ë vµo tr¹ng ¡ng-ghen th©n mÕn! th¸i suy vi, khi th× tÊt c¶ ®Òu ®i lªn. T«i biÕt r»ng tÊt c¶ nh÷ng T«i võa nhËn ®­îc bµi cña anh1*. T«i chØ viÕt cho anh vµi dßng v× cßn Ýt th× giê, chuyÕn b­u 1* - ng­êi tinh anh 1* Ph.¡ng-ghen. "C¸ch m¹ng vµ ph¶n c¸ch m¹ng ë §øc". Bµi X 2* Ph.¡ng-ghen. "C¸ch m¹ng vµ ph¶n c¸ch m¹ng ë §øc"
  15. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 32 ¨ng-ghen göi M¸c, 17 th¸ng hai 1852 ¨ ng-ghen göi M¸c, 17 th¸ng hai 1852 33 vô ®i Mü s¾p lªn ®­êng, sau ®ã t«i míi cã thÓ ®i ra ®Ó hái tin vÒ qu¸i, ®Çu ãc t«i qu¶ thËt rèi mï lªn v× toµn bé c«ng t¸c Êy vµ "RÝch-t¬"1*. c«ng viÖc kinh doanh. T×nh h×nh lµ thÕ nµy: 1) S¸c-l¬1* ®· ®i §øc vµ trót lªn vai t«i kh«ng chØ toµn bé c«ng viÖc cña anh Êy, SÏ dÔ dµng cho t«i vÒ mäi mÆt, nÕu trong khi chê ®îi anh göi mµ cßn thªm kh¸ nhiÒu viÖc liªn quan tíi viÖc tæng kÕt n¨m; 2) 2 pao Êy cho t«i b»ng c¸ch chuyÓn qua b­u ®iÖn. TuÇn sau t«i sÏ kÕt to¸n n¨m qua «ng cô t«i2* hoµn toµn lç, ®iÒu nµy còng rÊt cã nhËn ®­îc Ýt tiÒn vµ lóc Êy t«i sÏ ®øng tªn anh chuyÓn 2 pao Êy Ých cho «ng, nh­ng sÏ ®em l¹i cho t«i nhiÒu v« tËn nh÷ng viÖc cho P [i-p¬]. Nh­ng ®èi víi t«i, ®iÒu quan träng lµ cã sè tiÒn Êy kh«ng thÝch thó, tÝnh to¸n, loay hoay v.v.. 3) mét trong nh÷ng vµo ®Çu tuÇn, ®iÒu nµy ®èi víi anh Êy cã thÓ kh«ng quan träng ng­êi thuéc hä Ðc-men3* tuyªn bè huû bá hîp ®ång, vµ anh cã l¾m v× hiÖn thêi anh Êy cßn ®ñ tiÒn. thÓ h×nh dung cã biÕt bao nhiªu ©m m­u vµ th­ tõ qua l¹i liªn C.M. cña anh quan ®Õn ®iÒu ®ã. Tãm l¹i: tèi nay t«i ngåi ë v¨n phßng ®Õn 8 giê vµ sau ®ã, lÏ ra ph¶i viÕt cho anh mét bøc th­ tØ mØ, th× t«i C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn: "Der In theo b¶n viÕt tay sÏ cßn ph¶i viÕt cho «ng cô t«i vµ ®em th­ ra göi b­u ®iÖn tr­íc Briefwechsel zwischen F. Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc 12 giê ®ªm; tèi mai t«i ph¶i lµm c¸i g× ®ã cho Gi«n-x¬29, ngµy K. Marx". Bd. I, Stuttgart, 1913 kia t«i muèn cè g¾ng chuÈn bÞ mét bµi cho b¸o "Tribune"4*. VÒ thêi gian rçi tr­íc 7 - 8 giê tèi th× hiÖn thêi ch­a nghÜ ®Õn ®­îc, mµ ®iÒu tåi tÖ nhÊt lµ giê ®©y t«i ph¶i dµnh toµn bé sù chó ý cña m×nh cho viÖc bu«n b¸n ®¸ng ghÐt nµy, nÕu kh«ng th× tÊt c¶ ë ®©y sÏ diÔn ra ®­îc ch¨ng hay chí vµ «ng cô t«i sÏ ngõng tr¶ l­¬ng cho t«i. 10 ¡ng-ghen göi m¸c Ch¾c lµ anh ®· nhËn ®­îc 2 pao. Mong anh h·y nhanh chãng cho t«i biÕt t×nh h×nh cña anh, ngay dï t«i kh«ng cã thêi gian ë Lu©n §«n tr¶ lêi tØ mØ bøc th­ gÇn ®©y nhÊt cña anh. XÐt theo b¸o "Daily News" sè ra h«m nay, th× L [u-i] - Na- [Man-se-xt¬], 17 th¸ng Hai 1852 p«-lª-«ng ®ang chuÈn bÞ hÇu nh­ ®µo bíi hµi cèt cña Ca-xp¸c Hau-d¬ vµ th«ng qua bµ c« cña m×nh lµ Xtª-pha-ni-a tù x­ng lµ M¸c th©n mÕn! Anh sÏ giËn t«i lµ t«i tr¶ lêi ng¾n nh­ vËy, nh­ng thËt quû 1* - Ruª-d¬-ghen 2* - Phri-®rÝch ¡ng-ghen cha, cha cña ¡ng-ghen 3* - Gèt-phrÝt Ðc-men 1* Xem tËp nµy, tr. 24-25. 4* Bµi tiÕp trong lo¹t bµi "C¸ch m¹ng vµ ph¶n c¸ch m¹ng ë §øc".
  16. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 34 M¸c göi ¨ng-ghen, 18 th¸ng hai 1852 M¸c göi ¨ng-ghen, 18 th¸ng hai 1852 35 ng­êi thõa kÕ ngai vµng Ba-®en. §©y lµ nh÷ng tin tøc quan T«i ch­a nhËn ®­îc tiÒn gia ®×nh ®· høa cho t«i, v× thÕ t«i träng cho c«ng d©n Dai-l¬, sao chiÕu mÖnh cña «ng nµy kh«ng ch­a thÓ chuyÓn cho Pi-p¬ 2 pao cña anh, nh­ng t«i ®· nãi víi ngõng lªn cao. C¸c anh cã thÓ thóc ®Èy ®¹i sö gia nghiªn cøu sù anh Êy lµ ®· nhËn ®­îc mÊy dßng cña anh, trong ®ã anh cho nghiÖp cña C[a-xp¸c] H[au-d¬]30 viÕt cho L[u-i] - N[a-p«-lª-«ng] biÕt r»ng anh sÏ göi tiÒn ®Õn t«i ®Ó chuyÓn cho anh Êy. T«i hy vµ ®Ò nghÞ «ng ta sö dông nh÷ng nguån t­ liÖu quan träng cña väng sÏ cã thÓ trao tiÒn ngay trong tuÇn nµy. «ng ta ®Ó lµm viÖc nµy hay kh«ng. ë ®©y cã c¸i ®Ó lµm mét viÖc NÕu th× giê cña anh Ýt ái thÕ, anh h·y viÕt cho §a-na th× tèt lín. h¬n lµ viÕt cho Gi«n-x¬. Qua bøc th­ cña V©y-®¬-mai-¬ kÌm Ph.¡. cña anh theo ®©y, anh sÏ thÊy cµng râ h¬n, r»ng kh«ng ng¾t qu·ng nh÷ng bµi Êy1* quan träng d­êng nµo. B©y giê, trªn b¸o V× cí g× mµ V©y-®¬-mai-¬ kh«ng cho biÕt g× vÒ m×nh? NÕu "Tribune" ®¸ng t¨ng gÊp ®«i viÖc c«ng kÝch ph¸i t¶ Phran- s¸ng mai tµu thñy "¸c-ti-ca" kh«ng chuyÓn th­ ®Õn cho t«i th× phuèc, ®Æc biÖt lµ khi anh nãi ®Õn "Liªn minh th¸ng Ba"31. H«m t«i sÏ kh«ng viÕt bµi cho anh Êy. Râ rµng ë ®Êy ®· x¶y ra ®iÒu g× nay t«i göi cho anh quyÓn s¸ch cña Bau-¬ ®Ó tham kh¶o, trong ®ã. Theo t«i biÕt, tõ ngµy 5 th¸ng Giªng anh Êy kh«ng viÕt lÇn ®ã Ýt ra cã mét sè sù thùc32. nµo; Ýt ra t«i ch¼ng nghe nãi g× vÒ ®iÒu Êy c¶. Mét lÇn n÷a t«i ®Ò nghÞ anh göi cho t«i cµng nhanh cµng tèt c¸c sè b¸o "Tribune", v× Gi«n-x¬n lµ ng­êi Anh duy nhÊt mµ C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn s¸ch: "Der In theo b¶n viÕt tay trong nh÷ng t×nh huèng cùc kú khã kh¨n - mµ t«i th× lu«n lu«n Briefwechsel zwischen F. Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc ë bªn bê vùc th¼m - t«i cã thÓ nhê gióp ®ì. LÇn nµy anh ®õng K. Marx". Bd. I, Stuttgart, 1913 quªn ®iÒu ®ã nhÐ. T¹i sao V [©y-®¬-mai-¬] ch­a nhËn ®­îc mét bµi nµo cña anh?33 Anh ph¶i ®iÒu tra chuyÖn nµy. 11 C.M. cña anh M¸c göi ¡ng-ghen ë Man-se-xt¬ C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn s¸ch: "Der In theo b¶n viÕt tay Briefwechsel zwischen F. Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc [Lu©n §«n], 18 th¸ng Hai [1852] K. Marx". Bd. I, Stuttgart, 1913 28, Deanstreet, Soho Thø b¶y t«i sÏ viÕt tØ mØ cho anh. H«m nay chØ viÕt mÊy dßng th«i. 1* Ph.¡ng-ghen. "C¸ch m¹ng vµ ph¶n c¸ch m¹ng ë §øc".
  17. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 36 ¨ng-ghen göi M¸c, 19 th¸ng hai 1852 M¸c göi ¨ng-ghen, 23 th¸ng hai 1852 37 ®æ lªn ®Çu t«i, khiÕn t«i kh«ng b¾t tay lµm næi c¸i g× c¶. Nh­ng thø b¶y vµ chñ nhËt t«i sÏ ®ãng cöa ngåi nhµ vµ lóc ®ã hy väng sÏ chuÈn bÞ ®­îc c¸i g× ®ã. V× sao c¸i anh chµng V©y-®¬-mai-¬ chÕt tiÖt Êy kh«ng göi bµi 12 cña Xi-m«n34 ®Õn ®Ó tù chóng ta cã thÓ xem qua? Nhê mét bµi ¡ng-ghen göi m¸c ph¶n b¸c ch©m chäc, chóng ta sÏ chØ cho §a-na r»ng anh ta ë Lu©n §«n hoµi c«ng ®¨ng bµi chèng chóng ta. Ph.¡. cña anh Man-se-xt¬, 19 th¸ng Hai 1852 Mong anh h·y viÕt cho t«i mét c¸ch chÝnh x¸c dï chØ mét lÇn c¸i ®Þa chØ mµ theo ®ã anh ®· viÕt cho V©y-®¬-mai-¬. M¸c th©n mÕn! MÆc dï hÕt søc cè g¾ng - m·i s¸ng nay t«i míi nhËn ®­îc C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn s¸ch: "Der In theo b¶n viÕt tay th­ cña anh, - nh­ng cho ®Õn giê, 11 giê ®ªm råi, t«i ch­a Briefwechsel zwischen F. Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc viÕt xong bµi cho §a-na1* . QuyÓn s¸ch cña Bau-¬2* t«i ®· K. Marx". Bd. I, Stuttgart, 1913 nhËn ®­îc - rÊt ®óng lóc. B©y giê, dï cã chuyÖn g× x¶y ra ®i n÷a, anh sÏ nhËn ®­îc hai bµi cho § [a-na] t«i göi theo chuyÕn tµu thñy ®i vµo thø ba. Xin lµm ¬n göi ngay th­ kÌm theo ®©y cho V [©y-®¬-mai-¬] 3* , v× c¸c th­ cña anh tíi tay 13 anh Êy, cßn th­ cña t«i th× kh«ng. §Êy lµ chuyÖn l¹ lïng. M¸c göi ¡ng-ghen35 Hai hay ba l¸ th­ göi «ng cô t«i 4* h×nh nh­ còng kh«ng ®Õn ë Man-se-xt¬ tay. ë ® ©y cã c¸i g× ®ã kh«ng râ rµng. Anh h·y nãi víi Gi«n-x¬ hoÆc viÕt cho anh Êy r»ng t«i sÏ viÕt cho anh Êy c¸i g× ®ã ®Ó ®¨ng trong sè t¹p chÝ sÏ ra m¾t tuÇn [Lu©n §«n], 23 th¸ng Hai [1852] sau 5* . Cã quû míi biÕt ®ã lµ g× - biÕt bao tr¸ch nhiÖm lËp tøc Phrª-®ª-rÝch th©n mÕn! Mét lÇn n÷a t«i buéc ph¶i nh¾c anh vÒ tê b¸o "Tribune" 1* Bµi tiÕp trong lo¹t bµi "C¸ch m¹ng vµ ph¶n c¸ch m¹ng ë §øc" v× Gi«n-x¬n ngµy ngµy ®Õn chç t«i1*. NÕu anh nhËn ®­îc tõ 2* B.Bau-¬. "Sù c¸o chung cña nghÞ viÖn Phran-phuèc" 3* Xem tËp nµy, tr. 640-643. 4* Phri-®rÝch ¡ng-ghen cha, cha cña ¡ng-ghen 1* Xem tËp nµy, tr. 29-31. 5* ý nãi sè tiÕp cña t¹p chÝ "Notes to the People".
  18. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 38 M¸c göi ¨ng-ghen, 23 th¸ng hai 1852 M¸c göi ¨ng-ghen, 23 th¸ng hai 1852 39 V©y-®¬-mai-¬ nh÷ng tµi liÖu nµo ®ã th× xin anh göi chóng ®Õn dÉn c¶ Vi-lÝch, coi ®ã lµ mét ng­êi ®ãng vai trß cùc kú quan cho c¶ t«i n÷a. §Þa chØ cña V [©y-®¬-mai-¬] mµ anh ®· cã lµ träng, vµ dÉn ra nh÷ng suy luËn dµi dßng r»ng víi nh©n vËt Êy hoµn toµn ®óng. lµ cã ®­îc mét cña quý - Xi-m«n chuyÓn sang nãi vÒ mét ®¶ng 36 nguy hiÓm thø ba ë Lu©n §«n, "®¶ng ¸p ®Æt" mµ ng­êi cÇm ®Çu Nh©n tiÖn xin nãi, g· st¬-rau-bin-g¬ RÝch-t¬ Êy, theo lêi lµ ¡ng-ghen vµ M¸c. ý nãi chóng ta muèn dïng b¹o lùc ¸p ®Æt Pphen-®¬, lµ tay ch©n cña Vi-lÝch. "tù do" cho nh©n d©n. Chóng ta lµ nh÷ng b¹o chóa tåi tÖ h¬n E. Gi«n-x¬ ®· qu¶ng c¸o mét c¸ch kinh khñng bµi tin cña hoµng ®Õ Nga. Chóng ta lµ nh÷ng ng­êi ®Çu tiªn cã th¸i ®é "chÕ anh1*, tÊt nhiªn lµ kh«ng nªu tªn anh. Anh Êy buéc ph¶i dïng nh¹o vµ miÖt thÞ" ®èi víi quyÒn bÇu cö phæ th«ng" v.v.. Chóng lêi chµo mêi kiÓu thÞ tr­êng ®ã lµ do sù c¹nh tranh cña M. H¸c- ta tr­íc ®©y còng ®· lµm h¹i tÊt c¶ b»ng "xu h­íng muèn ¸p ni, «ng nµy, quû biÕt kiÕm tõ ®©u ®­îc tiÒn vµ tung ra kh¾p Xi- ti nh÷ng xe qu¶ng c¸o lín víi dßng ch÷: "H·y ®äc "The Friend of ®Æt" cña chóng ta. Th»ng nh·i con téi nghiÖp! Ch¼ng lÏ chóng the People"!"; b¸o cña «ng nµy cã thÓ ®äc vµ mua ë tÊt c¶ nh÷ng ta ®· ¸p ®Æt vua Phæ, c¸c Liªn minh th¸ng Ba, quan nhiÕp c¬ së cã quan hÖ víi nh÷ng ng­êi x· héi chñ nghÜa. chÝnh ®Õ chÕ Ph«-gt¬ cho ng­êi §øc hay sao38? Chóng ta sÏ tÆng cho anh ta mét có ®¸. Ngay c¶ B«-na-p¸c-t¬ còng ®· kh«ng d¹y Sè b¸o "Tribune", trong ®ã «ng Xi-m«n qu¶ng c¸o cho m×nh, t«i sÏ kiÕm vµ göi ®Õn anh. ThËt lµ mét trß trÎ con ngu xuÈn! ®­îc g× cho nh÷ng con lõa Êy c¶. TÊt c¶ hä vÉn cßn tin vµo Anh ta vÉn ký tªn "Xi-m«n ng­êi T¬-ria". G· Êy kh«ng thÓ nµo "quyÒn bÇu cö phæ th«ng" vµ chØ lo tÝnh to¸n vôn vÆt lµm sao ®Ó d¸m bá danh hiÖu nghÞ sÜ cao quý. Dai-l¬ ®· ®äc "Staat- mét lÇn n÷a hä cã thÓ ¸p ®Æt cho nh©n d©n §øc nh÷ng nh©n vËt Zeitung", trong ®ã ®· dÞch c¸i mí bËy b¹ ®ã. Anh biÕt r»ng qua nhá nhen cña m×nh. Anh ®õng tin tai m×nh khi anh nghe nh÷ng lêi th«ng b¸o cña h¾n ng­êi ta kh«ng bao giê cã thÓ hiÓu ®­îc tÝ g· trÎ con Êy kh«ng ngít ca bµi ca cò rÝch. §ã lµ bän sóc sinh g× c¶. Qua lêi th«ng b¸o ®ã, t«i kÕt luËn nh­ sau: Lót-vÝch Xi- ®Ých thùc, nh÷ng con lõa ngoan cè. B»ng c¸ch nµo mµ tªn v« l¹i m«n ng­êi T¬-ria hµnh ®éng nh©n danh giíi l­u vong Thôy SÜ, hiÕu danh nhá bÐ Êy r¬i vµo b¸o "Tribune" - t«i hoµn toµn biÕt coi vÊn ®Ò lín vÒ mèi quan hÖ gi÷a "Cæ ®éng" (c¸i tªn gäi mµ râ. Cã lÏ c«ng d©n Phruª-ben lµ ng­êi m«i giíi. Tõ l©u «ng ta ®· Ru-g¬ vµ ®ång bän dïng ®Ó che giÊu sù tån t¹i mèc meo vµ rçng liªn hÖ víi §a-na. tuÕch cña m×nh) vµ "Giíi l­u vong"37 lµ mét vÊn ®Ò quan träng T«i göi kÌm bøc th­ cña Rai-n¬-h¸t, trong ®ã cã nh÷ng phi th­êng, mét question brûlante2* cña ch©u ¢u vµ nh×n tÊt c¶ chuyÖn ®¬m ®Æt ngé nghÜnh. tõ "®Ønh cao nói An-p¬". Nh©n dÞp nµy - v¶ l¹i cã nh÷ng lêi viÖn Rít-xen ®æ mét c¸ch hÕt søc nùc c­êi39. T«i chØ muèn §íc-bi lªn n¾m chÝnh quyÒn. Anh ®· thÊy trong suèt kú häp ng¾n ngñi Êy ph¸i Man-se-xt¬ th¶m h¹i nh­ thÕ nµo40 khi søc m¹nh cña 1* Ph.¡ng-ghen. "Nh÷ng nguyªn nh©n thùc g©y ra tÝnh thô ®éng t­¬ng ®èi cña nh÷ng ng­êi v« s¶n Ph¸p vµo th¸ng Ch¹p n¨m ngo¸i" hoµn c¶nh kh«ng xua ®uæi hä. T«i kh«ng ®æ lçi cho hä vÒ viÖc 2* - vÊn ®Ò nãng hæi ®ã. Mäi thµnh qu¶ d©n chñ tiÕp theo nh­ chÕ ®é bá phiÕu kÝn
  19. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 40 M¸c göi ¨ng-ghen, 23 th¸ng hai 1852 M¸c göi ¨ng-ghen, 23 th¸ng hai 1852 41 sö b¾t ®Çu ab ovo1* sao chÐp c¸c s¸ch gi¸o khoa phæ th«ng cò ch¼ng h¹n, lµ sù nh­îng bé cña hä ®èi víi c«ng nh©n, dÜ nhiªn lµ chØ trong tr­êng hîp cÇn thiÕt. rÝch. VÒ thµnh tùu cña anh ta trong lÜnh vùc lÞch sö hiÖn ®¹i th× anh cã thÓ xÐt ®o¸n theo ®iÒu sau ®©y: Ph. Li-xt¬ ®· ®­a thuyÕt H«m qua t«i nãi chuyÖn víi mét th­¬ng nh©n Ph¸p võa míi th­¬ng m¹i tù do, cßn Ru-g¬ th× ®­a khoa häc x· héi vµo n­íc tõ Pa-ri ®Õn. C«ng viÖc bu«n b¸n tiÕn triÓn kh«ng tèt. Vµ anh §øc. Hª-ghen ®· ®¶m b¶o cho m×nh sù bÊt tö do chç «ng ®· soi cã biÕt con lõa ®ã nãi g× kh«ng? "B«-na-p¸c-t¬ xÊu h¬n nÒn céng s¸ng cho ng­êi §øc c¸c ph¹m trï vÒ chÊt, vµ vÒ l­îng v.v. hoµ. Tr­íc kia t×nh h×nh diÔn ra tèt h¬n". Qu¶ thËt lµ mét diÔm (nguyªn v¨n), cßn Phoi-¬-b¾c th× ®· chøng minh r»ng trong phóc khi nh÷ng nhµ t­ s¶n Ph¸p lu«n lu«n lµm cho chÝnh phñ nhËn thøc cña m×nh, con ng­êi kh«ng thÓ v­ît ra ngoµi giíi h¹n n­íc m×nh chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng cuéc khñng ho¶ng cña lý tÝnh con ng­êi. Pª-®r« §uy-da (anh vî cña St¬-ru-v¬) - lµ th­¬ng nghiÖp. B [«-na-p¸c-t¬] râ rµng còng cã lçi trong viÖc mét trong nh÷ng chiÕn sÜ vÜ ®¹i nhÊt ®Êu tranh cho nÒn tù do g©y ra n¹n thÊt nghiÖp ë Niu Oãc lÉn nh÷ng vô sËp tiÖm ë Lu©n cña §øc, cßn Phrai-li-gr¸t th× næi tiÕng nhê céng t¸c víi b¸o §«n. "Neue Rheinische Zeitung". §· thÕ, vÒ v¨n phong, anh sÏ c­êi L¹i thªm mét sù thùc rÊt thó vÞ (anh sÏ nhËn thÊy ë ®©y ¶nh vì bông. ThÝ dô: gièng nh­ c¸c chiÕn binh cña I-a-x«n sinh ra h­ëng cña anh chµng Dai-l¬ næi tiÕng) vÒ B«-na-p¸c-t¬. Ban- tõ r¨ng con rång, c¸c bé l¹c §øc lu«n lu«n ®¸nh nhau. R«-mun ®i-a, nh­ t«i ®· viÕt cho anh1*, cã liªn hÖ víi Xª-me-r¬ vµ B¸t- Au-gu-xtun lµ "mét ng­êi trÎ tuæi dÞu hiÒn vµ dÔ mÕn", cßn ti-a-ni. Ban-®i-a lµ tay sai cña B¸t-ti-a-ni. Y bÝ mËt cho t«i biÕt ng­êi §øc th× trong vßng ba tr¨m n¨m ®· quen víi viÖc nh÷ng lµ B¸t-ti-a-ni vµ S¸c-t«-r­-xki ®ang ©m m­u víi B«-na-p¸c-t¬ ng­êi l¸ng giÒng gäi hä lµ ®å ngèc. vµ hÇu nh­ ngµy nµo còng gÆp «ng nµy. B«-na-p¸c-t¬ muèn Anh ®· ®äc bµi nãi ngu xuÈn vµ ®ª tiÖn cña M¸t-di-ni ch­a? ®¶m b¶o cho m×nh cã nh÷ng b¹n ®ång minh trong giíi quý téc C.M. cña anh l­u vong vµ giµnh ®­îc ¶nh h­ëng ë Ba Lan vµ ë Hung-ga-ri mµ kh«ng cho Nga vµ Phæ biÕt. Ngoµi ra, y cßn hoµn toµn døt kho¸t tuyªn bè víi hä r»ng, y, bÊt chÊp Ni-c«-lai vµ tÊt c¶ C«ng bè toµn v¨n lÇn ®Çu b»ng tiÕng cña In theo b¶n viÕt tay nguyªn b¶n trong Marx - Engels Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc nh÷ng ®iÒu kh¸c, sÏ tÊn c«ng BØ vµ cã thÓ, vµo Ba-®en, vµ thËm Gesamtausgabe. Dritte Abteilung, Bd. I, chÝ lµ trong thêi gian s¾p tíi. 1929 vµ trong C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn £-vÐc-bÕch ®· göi cho t«i 12 b¶n vÒ t¸c phÈm dµy cép cña tËp, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, t. XXI, 1929 anh Êy "N­íc §øc vµ ng­êi §øc". Mét b¶n ®Ó cho anh. Thiªn h¹ ch­a tõng nghe vµ thÊy ®iÒu g× t­¬ng tù nh­ vËy. PhÇn lÞch 1* Xem tËp nµy, tr. 29-30. 1* - nghÜa ®en: tõ qu¶ trøng, nghÜa lµ ngay tõ ®Çu
  20. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 42 M¸c göi ¨ng-ghen, 27 th¸ng hai 1852 M¸c göi ¨ng-ghen, 27 th¸ng hai 1852 43 lay chuyÓn ®­îc. NÕu tªn v« l¹i Êy chÕt ®i b©y giê th× t«i sÏ ra khái t×nh c¶nh khã kh¨n. H«m nay t«i kh«ng viÕt tØ mØ v× t«i bËn - t«i ®äc ®Ó ng­êi ta 14 viÕt bµi cho V [©y-®¬-mai-¬]1*, söa ch÷a vµ göi nh÷ng tµi liÖu M¸c göi ¨ng-ghen cßn l¹i ®i cho anh Êy. ë man-se-xt¬ Trªn "B¸o Au-gu-xt¬"2* t«i ®äc thÊy (nhê sù s½n lßng gióp ®ì cña Dai-l¬) r»ng «ng StiÕc-n¬ ®· cho ra m¾t cuèn "LÞch sö ph¶n c¸ch m¹ng"41. ¤ng Êy ®Þnh chøng minh r»ng c¸ch m¹ng ®· chÕt [Lu©n §«n], 27 th¸ng Hai 1852 28, Deanstreet, Soho råi, v× nã "thÇn th¸nh", cßn ph¶n c¸ch m¹ng th× ®· th¾ng, v× nã c­ xö "Ých kû". ¡ng-ghen th©n mÕn! Ngµy 25 th¸ng Hai, ng­êi Ph¸p ®· tæ chøc cuéc häp kû niÖm LÇn tr­íc, t«i quªn göi cho anh bøc th­ cña Rai-n¬-h¸t. Bµi cuéc C¸ch m¹ng th¸ng Hai, hoÆc nãi ®óng ra, mét b÷a tiÖc viÕt cho §a-na1* t«i ®· göi ®i, nh­ng ch­a nhËn ®­îc c©u tr¶ lêi kh«ng r­îu, cã trµ vµ b¸nh m× kÑp nh©n lµm gia vÞ. Vî cña anh Êy vÒ lêi t«i ®Ò nghÞ chØ cho t«i mét nhµ ng©n hµng ë chång t«i ®­îc mêi dù. C«ng chóng cßn l¹i vµo dù tr¶ 1 Lu©n §«n. Bµ cô t«i2*, mÆc dï ®· høa, nh­ng vÉn ch­a cho biÕt phr¨ng. V× kh«ng thÓ vµ kh«ng muèn tíi ®ã, nªn t«i cö vî t«i g× c¶. §èi víi nh÷ng th­ göi nh÷ng ng­êi quen biÕt ë §øc, ®Õn cïng mét ng­êi Ph¸p ®Õn dù. L¬-®ruy, Pi-a, T«-r¬, M¸c-tanh, nay t«i còng ch­a nhËn ®­îc mét c©u tr¶ lêi nµo. §· mét tuÇn BÐc-na v.v., tãm l¹i, toµn bé bän thuéc phe R«-lin ®Ò x­íng viÖc kÓ tõ khi t«i ®i tíi mét t×nh h×nh dÔ chÞu lµ t«i kh«ng ra khái nµy ®· kh«ng cã mÆt, v× hä c¶m thÊy viÖc lÊy tiÒn vµo cöa nhµ n÷a, v× ¸o quÇn mÆc ngoµi cña t«i ®· ®­a vµo nhµ cÇm ®å, cho ng­êi l­u vong lµ mét viÖc qu¸ hÌn h¹. L. Bl¨ng còng vµ v× kh«ng vay ®­îc tiÒn nªn kh«ng cßn kh¶ n¨ng ¨n thÞt n÷a. göi giÊy nãi lµ sÏ kh«ng ®Õn. Tham dù chØ cã líp cÆn b· cña giíi TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã lµ chuyÖn vÆt, nh­ng t«i e r»ng cã lóc l­u vong, phÇn lín tù x­ng lµ ng­êi thuéc ph¸i Bl¨ng-ki. Nh­ng sau ®ã xuÊt hiÖn ng­êi Coãc-x¬ gi¶ nhá nh¾n3* , nµo ®ã ®iÒu tÖ h¹i Êy sÏ kÕt thóc b»ng mét chuyÖn tai tiÕng. râ rµng lµ ngåi ë ®©u gÇn ®ã trong mét phßng riªng vµ qua Mét tin tèt duy nhÊt t«i nhËn ®­îc tõ bµ bé tr­ëng, chÞ d©u cña t«i3* l µ tin vÒ bÖnh tËt cña b¸c vî t«i4*, ng­êi cã søc khoÎ kh«ng ®iÖp viªn cña m×nh mµ tin lµ kh«ng cã mÆt L¬-®ruy vµ ®ång bän; mÆc dï hoµn toµn kh«ng cã tµi n¨ng vµ uy tÝn, c¸i ¸o ®u«i 1* Ph.¡ng-ghen. "C¸ch m¹ng vµ ph¶n c¸ch m¹ng ë §øc". Bµi XI 2* - Hen-ri-Ðt-ta M¸c, mÑ cña M¸c 1* C. M¸c. "Ngµy m­êi t¸m th¸ng S­¬ng mï cña Lu-i B«-na-p¸c-t¬. Ch­¬ng V 3* - Lu-i-da Ph«n Ve-xt¬-pha-len 2* - "Allgemeine Zeitung" 4* - Hen-rÝch Ghª-oãc Ph«n Ve-xt¬-pha-len 3* - Bl¨ng
nguon tai.lieu . vn
Chính trị học Báo chí - Truyền thông Xã hội học Giáo dục học Tâm lý học Lịch sử - Văn hoá Triết học Ngôn ngữ học Thư viện thông tin Văn học nước ngoài Ngư nghiệp Hành chính - Pháp luật Địa lý - Địa danh Văn học Việt nam Lịch sử Đảng CNXH - KH Tư Tưởng HCM Ngụ ngôn - Cổ tích Ca dao - Tục ngữ Hoá học Sinh học Y khoa - Dược Kinh tế học