1. Trang Chủ
  2. Triết học
  3. [Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 27 phần 6

[Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 27 phần 6

Ngược lại, những người theo khuynh hướng của Chủ nghĩa Cộng sản châu Âu (Eurokommunism) và Chủ nghĩa Cải cách (Reformismus) lại bác bỏ sự đấu tranh giai cấp như là phương tiện để dẫn đến chủ nghĩa xã hội và cố tìm những con đường dân chủ để khắc phục mâu thuẫn giai cấp. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 658 659 m¸c göi ru-g¬, 27 th¸ng t­ 1842 M¸c göi ru-g¬, 27 th¸ng t­ 1842 T«i ®· göi ®Õn b¸o Rheinische Zeitung mét bµi b¸o dµi bµn v

Thể loại Tài liệu miễn phí Triết học

Số trang 70

Ngày tạo 8/29/2018 8:26:42 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước

Tên tệp

Tải [Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx -... (.pdf)

Xem mẫu

  1. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 658 659 m¸c göi ru-g¬, 27 th¸ng t­ 1842 M¸c göi ru-g¬, 27 th¸ng t­ 1842 T«i ®· göi ®Õn b¸o "Rheinische Zeitung" mét bµi b¸o dµi bµn vÒ 4 quèc héi1* gÇn ®©y nhÊt ë Ranh víi lêi mµo ®Çu ch©m biÕm vÒ m ¸c g öi ¸c-n«n Ru-g¬ "Preuische Staats-Zeitung". Nh©n cã cuéc tranh luËn vÒ b¸o chÝ, t«i ë § re-x®en l¹i trë l¹i vÊn ®Ò kiÓm duyÖt vµ tù do b¸o chÝ, nh×n vÊn ®Ò ®ã tõ nh÷ng quan ®iÓm kh¸c. Nh­ vËy, t¹m thêi th× Bon lµ n¬i c­ tró cña t«i - vµ thËt lµ ®¸ng Bon, 27 th¸ng T­ [1842] tiÕc nÕu ë ®©y kh«ng cßn ai ®Ó c¸c vÞ th¸nh giËn d÷. T¹i nhµ ng­êi thî c¬ khÝ Crª-me H«m qua Ha-x¬ ®· tõ Gr©y-ph¬-xvan-®¬ ®Õn ®©y, anh Êy lu«n . .. th©n mÕn 1* lu«n lµm t«i ng¹c nhiªn v× nh÷ng chiÕc giÇy ñng to lín cña anh Êy Ngµi kh«ng nªn mÊt kiªn nhÉn nÕu c¸c bµi viÕt cña t«i ®Õn chËm nh­ cña mét cha cè miÒn quª. Anh ta ¨n nãi còng hoµn toµn côc thªm vµi ngµy n÷a - nh­ng qu¶ thËt chØ thªm vµi ngµy n÷a th«i. mÞch nh­ chiÕc giÇy ñng cña cha cè miÒn quª. Kh«ng cã ®­îc nh÷ng Ch¾c ch¾n lµ Bau-¬ sÏ truyÒn ®¹t l¹i b»ng miÖng víi Ngµi r»ng kiÕn thøc nµo c¶, vËy mµ anh ta ®ang chuÈn bÞ cho xuÊt b¶n t¸c trong th¸ng nµy, v× ®ñ thø c«ng viÖc rèi bêi bªn ngoµi, nªn t«i hÇu phÈm nhiÒu tËp nãi vÒ nh©n vËt buån tÎ An-xem Ken-tÐc-bª-ri-xki nh­ hoµn toµn kh«ng thÓ lµm viÖc ®­îc. mµ anh ta ®· chËt vËt viÕt suèt m­êi n¨m trêi373. Anh Êy cho r»ng xu Song, t«i hÇu nh­ ®· hoµn tÊt mäi viÖc. T«i sÏ göi cho ngµi 4 bµi: h­íng phª ph¸n hiÖn nay lµ hiÖn t­îng nhÊt thêi sÏ cÇn ph¶i ®­îc 1) "VÒ nghÖ thuËt t«n gi¸o", 2) "VÒ nh÷ng ng­êi theo chñ nghÜa l·ng kh¾c phôc, anh Êy bµn luËn vÒ tÝn ng­ìng nh­ lµ s¶n phÈm cña kinh m¹n", 3) "Tuyªn ng«n triÕt häc cña tr­êng ph¸i lÞch sö ph¸p quyÒn", nghiÖm sèng mµ ch¾c lµ anh Êy hiÓu víi ý nghÜa lµ sù sinh s«i ®­îc 4) "Nh÷ng nhµ triÕt häc thùc chøng"372 mµ t«i ®· quÊy rÇy hä ®«i nhiÒu con ch¸u, vµ lµ c¸i bông to bÐo cña m×nh, bëi v× nh÷ng c¸i chót. XÐt vÒ néi dung, nh÷ng bµi nµy g¾n víi nhau. bông to cã thÓ nãi lªn nh÷ng thuéc tÝnh kh¸c nhau, vµ nh­ Can-t¬ ®· nãi: nÕu tÊt c¶ ®i xuèng th× sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng tôc t»n v« liªm Ngµi sÏ nhËn ®­îc bµi viÕt vÒ nghÖ thuËt t«n gi¸o d­íi h×nh thøc thu gän l¹i rÊt nhiÒu, v× bµi nµy ®· ph×nh lªn lóc nµo kh«ng biÕt ®Õn sØ, nÕu ®i lªn th× sÏ cã ®­îc sù høng khëi tÝn ng­ìng. ¤i, c¸i anh møc gÇn nh­ ngang mét cuèn s¸ch, vµ t«i ®· bÞ cuèn hót vµo nhiÒu chµng Ha-x¬ mé ®¹o Êy víi nh÷ng chiÕc kho¸ t«n gi¸o cña anh ta! sù kh¶o cøu c¸c lo¹i ph¶i mÊt kh¸ nhiÒu thêi gian. ë ®©y chóng t«i rÊt thó vÞ víi nh÷ng g× Ngµi viÕt trong c¸c l¸ T«i ®· tõ bá ý ®Þnh c­ tró ë Khuªn, bëi v× ë ®ã cuéc sèng qu¸ ån µo th­ cña m×nh khi nãi vÒ Ph¸t-c¬ - vÒ "tÊm lßng kh«ng trµn ®Çy" ®èi víi t«i, cßn cã nhiÒu b¹n bÌ tèt l¹i kh«ng ®­a ®Õn sù hoµn thiÖn _____________________________________________________________________________________________ trong triÕt häc. 1* C. M¸c. "Nh÷ng cuéc tranh luËn cña héi nghÞ d©n biÓu kho¸ 6 cña tØnh Ranh (bµi _____________________________________________________________________________________________ thø nhÊt). Nh÷ng cuéc tranh luËn vÒ tù do b¸o chÝ vµ vÒ viÖc c«ng bè c¸c biªn b¶n cña 1* Trong b¶n th¶o cã mét ch÷ bÞ nhoÌ. héi nghÞ c¸c ®¼ng cÊp"
  2. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 660 661 m¸c göi ru-g¬, 27 th¸ng t­ 1842 M¸c göi ru-g¬, 27 th¸ng t­ 1842 c ña «ng ta. ë c on ng­êi ®Çy ngo¹i giao vµ siªu s¸ng suèt Êy, mét con
  3. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 662 663 m¸c göi ru-g¬, 27 th¸ng t­ 1842 ¨ng-ghen göi ru-g¬, 15 th¸ng s¸u 1842 5 ng­êi hÕt søc s½n sµng trë thµnh mét nhµ phª b×nh cùc kú vÜ ®¹i vµ mét tÝn ®å cùc kú vÜ ®¹i vµ lu«n lu«n am hiÓu mäi c¸i tèt h¬n tÊt c¶ ¨ ng-ghen g öi ¸c-n«n Ru-g¬ mäi ng­êi - ë nh©n vËt Ph¸t-c¬ Êy tr¸i tim kh«ng thuéc vÒ ®¶ng ë § re-x ®en nµy, cßn c¸i ®Çu l¹i kh«ng thuéc vÒ ®¶ng kia. Hic jacet1* cña Ph¸t-c¬ - mét vÝ dô rÊt tuyÖt diÖu cho thÊy sù ®am mª ch¬i bµi vµ ®am mª ©m nh¹c t«n gi¸o cã thÓ ®­a tíi ®©u. BÐc-lin, 15 th¸ng S¸u 1842 Dorotheenstrabe, 56 Nh©n vËt Phi-st¬ lõng tiÕng, - mµ ë ®©y ®· kho¸c c¸i ¸o kh«ng næi tiÕng cña m×nh - ®· tung ra tin ®ån mËp mê ®Õn mét nöa, nãi Th­a Ngµi tiÕn sÜ! r»ng tuång nh­ ng­êi ta mêi «ng ta ®Õn Tuy-bin-ghen. Khoa ®· T«i göi Ngµi bµi viÕt cho tê "Jahrbücher"374. T¹m thêi t«i g¸c l¹i kh«ng h­ëng øng nguyÖn väng cña «ng ta - gi÷ «ng ta l¹i b»ng c¸ch mét bªn t¸c phÈm nãi vÒ §an-t¬. LÏ ra t«i cã thÓ göi bµi viÕt cña thªm l­¬ng cho «ng ta. m×nh ®Õn sím h¬n nÕu t«i cã mét chót thêi gian r¶nh rçi nµo ®ã. D¾c-c¬ ®· Êp ñ nh÷ng dù ®Þnh hÕt søc tèt ®Ñp lªn ®­êng ®Õn T«i ®· nhËn ®­îc bøc th­ cña Ngµi sau khi nã ®· ®i ngao du BÐc-lin ®Ó lîi dông sù ®iªn rå cña ng­êi anh em cña m×nh vµ ®ßi kh«ng Ýt. Ngµi cã hái t¹i sao t«i ®· kh«ng göi ®Õn tê "Jahrbücher" ®­îc ®Ò cö thay thÕ chç ng­êi kia. bµi viÕt "Sª-linh vµ kh¶i thÞ". 1) V× t«i dù tÝnh viÕt cuèn s¸ch víi TÐc-xÝt nãi r»ng ë kh¾p n¬i ®Òu thÊy c¶nh chiÕn tranh vµ t×nh khèi l­îng 5-6 tê in vµ chØ cã trong qu¸ tr×nh th­¬ng l­îng víi nhµ tr¹ng phãng ®·ng, vµ nÕu kh«ng thÓ quë tr¸ch tr­êng ®¹i häc tæng xuÊt b¶n t«i míi buéc ph¶i giíi h¹n ë khèi l­îng 31/ 2 tê in; 2) v× t¹p hîp ë ®©y vÒ nh÷ng cuéc chiÕn tranh th× Ýt ra ë tr­êng nµy còng chÝ "Jahrbücher" tr­íc ®ã vÉn gi÷ lËp tr­êng phÇn nµo ngËp ngõng kh«ng thiÕu t×nh tr¹ng phãng ®·ng. ®èi víi Sª-linh; 3) v× ë ®©y ng­êi ta khuyªn t«i ®õng ®¶ kÝch Sª- LiÖu Ngµi cã söa so¹n thùc hiÖn chuyÕn ®i ®Õn Ranh kh«ng? linh trªn t¹p chÝ n÷a, mµ tèt h¬n nªn cho ra ngay mét tËp s¸ch nhá M¸c cña ngµi chèng l¹i «ng ta. "Sª-linh - nhµ triÕt häc theo chóa Ki-t«" còng do t«i viÕt. C«ng bè lÇn ®Çu trªn t¹p chÝ "Documente des In theo b¶n viÕt tay TiÖn thÓ xin nãi, t«i tuyÖt nhiªn kh«ng ph¶i lµ tiÕn sÜ vµ kh«ng Socialismus", Bd. I, 1902 Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc bao giê cã thÓ trë thµnh tiÕn sÜ; t«i chØ lµ mét th­¬ng nh©n vµ lµ chiÕn sÜ ph¸o binh cña vua Phæ375. V× vËy, xin Ngµi miÔn cho t«i c¸i t­íc hiÖu Êy. _____________________________________________________________________________________________ 1* - §©y lµ n¬i yªn nghØ
  4. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 664 665 m¸c göi ru-g¬, 27 th¸ng t­ 1842 ¨ng-ghen göi ru-g¬, 15 th¸ng s¸u 1842 T «i hy väng sím l¹i göi ®Õn cho Ngµi b¶n th¶o, ®Õn ®©y xin t¹m
  5. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 666 667 m¸c göi ru-g¬, 9 th¸ng b¶y 1842 M¸c göi ru-g¬, 9 th¸ng b¶y 1842 mµ v× thÕ t«i ®· cã mét thêi gian r¬i vµo t×nh tr¹ng gay go nhÊt, dõng vµ göi lêi chµo hÕt søc kÝnh träng tíi Ngµi. mÆc dï gia ®×nh t«i sung tóc. T«i hoµn toµn kh«ng cã ý ®Þnh lµm Ph. ¡ng-ghen (¤-xvan-®¬) cho Ngµi khã chÞu b»ng c©u chuyÖn kÓ vÒ tÊt c¶ nh÷ng chuyÖn bØ æi mµ t«i ®· gÆp ph¶i; thËt vÉn cßn rÊt may lµ nh÷ng chuyÖn ti tiÖn C«ng bè lÇn ®Çu trong tËp s¸ch máng: "Archiv In theo b¶n viÕt tay trong ®êi sèng x· héi hoµn toµn lµm cho mét con ng­êi cã tÝnh c¸ch für die Geschichte des Sozialismus und der Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc kh«ng cßn thÓ bùc m×nh v× nh÷ng sù khã chÞu riªng t­. Trong suèt Areiterbe wegung". Jg. 11, 1925 thêi gian Êy t«i ®· viÕt cho tê "Rheinische Zeitung" mµ tõ l©u t«i ®· ph¶i göi c¸c bµi viÕt cña m×nh cho b¸o Êy v.v. vµ v.v.. LÏ ra t«i ®· th«ng b¸o tõ l©u cho Ngµi vÒ nh÷ng ®iÖp khóc Êy, nÕu nh­ t«i kh«ng hy väng ngµy mét ngµy hai hoµn tÊt c¸c c«ng viÖc cña m×nh. Vµi ngµy n÷a t«i ®Õn Bon vµ t«i sÏ ch¼ng b¾t tay vµo viÖc nµo c¶, 6 chõng nµo t«i ch­a kÕt thóc c«ng viÖc ®èi víi tê "Anekdota". §iÒu m ¸c g öi ¸c-n«n Ru-g¬ dÔ hiÓu lµ trong hoµn c¶nh nh­ vËy t«i ®· kh«ng thÓ hoµn thiÖn, ë § re-x®en ®Æc biÖt lµ bµi "VÒ nghÖ thuËt vµ t«n gi¸o" mét c¸ch kü l­ìng nh­ bµi nµy ®ßi hái. Tuy nhiªn, xin Ngµi ®õng nghÜ r»ng ë ®©y, Ranh, chóng t«i ®ang T¬-ria, 9 th¸ng B¶y [1842] sèng trong mét xø En-®«-ra-®« chÝnh trÞ nµo ®ã. Ph¶i cã mét tinh thÇn trung kiªn nhÊt míi cã thÓ xuÊt b¶n mét tê b¸o nh­ tê "Rheinische B ¹n th©n mÕn! Zeitung". Bµi viÕt thø hai cña t«i vÒ quèc héi, ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò cuéc NÕu kh«ng cã nh÷ng lý do biÖn hé cho t«i th× t«i còng kh«ng tù næi lo¹n cña gi¸o héi, ®· bÞ c¬ quan kiÓm duyÖt g¹ch bá376 . Trong t×m c¸ch tù biÖn hé cho m×nh. §­¬ng nhiªn, t«i coi lµ vinh dù cho bµi nµy t«i ®· chØ râ nh÷ng kÎ b¶o vÖ nhµ n­íc ®· ng¶ theo quan m×nh ®­îc céng t¸c víi tê "Anekdota", vµ chØ cã nh÷ng hoµn c¶nh ®iÓm cña gi¸o héi nh­ thÕ nµo, cßn nh÷ng kÎ b¶o vÖ gi¸o héi ®· ng¶ bÊt lîi bªn ngoµi ®· c¶n trë t«i göi bµi ®Õn. theo quan ®iÓm cña nhµ n­íc nh­ thÕ nµo. C©u chuyÖn nµy l¹i cµng Tõ th¸ng T­ ®Õn ngµy h«m nay cã lÏ tæng céng t«i lµm viÖc ®­îc trë nªn bÊt lîi cho tê "Rheinische Zeitung" v× nh÷ng ng­êi Thiªn nhiÒu nhÊt lµ 4 tuÇn lÔ, ®· thÕ l¹i cßn bÞ gi¸n ®o¹n n÷a. T«i ®· ph¶i chóa gi¸o ngu ngèc ë Khuªn ®· r¬i vµo bÉy, vµ sù lªn tiÕng b¶o vÖ ë T¬-ria 6 tuÇn lÔ do tr­êng hîp cã mét ng­êi n÷a chÕt. Sè thêi vÞ tæng gi¸m môc cã thÓ thu hót sè ng­êi ®Æt mua b¸o. Tuy nhiªn, gian cßn l¹i th× bÞ ph©n nhá vµ bÞ mÊt vµo nh÷ng chuyÖn r¾c rèi hÕt Ngµi kh«ng thÓ h×nh dung ®­îc møc ®é bØ æi cña nh÷ng kÎ c­ìng søc khã chÞu trong nhµ. Gia ®×nh t«i ®· g©y cho t«i mét sè trë ng¹i bøc Êy vµ ®ång thêi th¸i ®é ngu ngèc biÕt nh­êng nµo cña chóng
  6. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 668 669 m¸c göi ru-g¬, 9 th¸ng b¶y 1842 M¸c göi ru-g¬, 9 th¸ng b¶y 1842 n µy anh ta míi lµ phÇn tö chñ x­íng thùc sù cña giíi phi-li-xtanh - trong c¸ch xö sù cña chóng ®èi víi tªn v« dông chÝnh thèng. Nh­ng th× t«i còng dù ®Þnh chÊm døt sù ba hoa cña h¾n. Sù tÇm th­êng c«ng viÖc ®· kÕt thóc th¾ng lîi: tr­íc m¾t toµn thÕ giíi n­íc Phæ kh«ng ®­îc h­ëng ®Æc quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m n÷a. HÐc-mÐt ®· h«n gãt giÇy cña gi¸o hoµng, cßn nh÷ng con ng­êi ho¹t ®éng nh­ còng b¸m chÆt vµo t«i cßn v× vÊn ®Ò "Nh÷ng ng­êi tù do", ®¸ng tiÕc c¸i m¸y cña chÝnh phñ chóng ta th× ®i ngang däc trªn c¸c ®­êng t«i kh«ng biÕt ®­îc ®iÒu g× chÝnh x¸c vÒ hä. May thay, Bau-¬ ®ang ë phè mµ kh«ng biÕt ®á mÆt v× xÊu hæ. Giê ®©y tê "Rheinische BÐc-lin. Ýt ra anh Êy sÏ kh«ng ®Ó x¶y ra "nh÷ng sù ngu ngèc", vµ Zeitung" ®· ®­a ®¬n kiÖn vÒ bµi nµy. Nãi chung ®èi víi tê b¸o nµy ®iÒu duy nhÊt lµm t«i lo l¾ng trong chuyÖn nµy (nÕu nh­ c©u giê ®©y cuéc ®Êu tranh ®· b¾t ®Çu. T¸c gi¶ c¸c bµi x· luËn trªn tê chuyÖn nµy phï hîp víi thùc tÕ vµ kh«ng ph¶i lµ chuyÖn bÞa ®Æt cè "K ölnische Zeitung", HÐc-mÐt, cùu tæng biªn tËp cña tê b¸o chÝnh t×nh cña b¸o chÝ) lµ kh¶ n¨ng cã thÓ x¶y ra ®iÒu sau ®©y: viÖc lµm trÞ tr­íc kia "Hannoversche Zeitung", ®· ng¶ theo ®¹o C¬ §èc tÇm th­êng ë BÐc-lin b»ng c¸ch nµo ®ã sÏ lµm cho viÖc lµm tèt ®Ñp chèng l¹i c¸c b¸o triÕt häc ë Khuª-nÝch-xbÐc vµ ë Khuªn. NÕu viªn mµ hä ®Ò xuÊt biÕn thµnh mét viÖc nùc c­êi vµ trong s¸ng kiÕn quan kiÓm duyÖt sÏ kh«ng l¹i dë trß th× trong phô tr­¬ng tiÕp theo nghiªm tóc nµy hä sÏ kh«ng tr¸nh khái cã "nh÷ng sù ngu ngèc" sÏ xuÊt hiÖn bµi tr¶ lêi do t«i viÕt1* . §¶ng t«n gi¸o ë Ranh lµ ®¶ng kh¸c nhau. Ng­êi nµo ®· cã sù tiÕp xóc víi nh÷ng con ng­êi nµy nguy hiÓm nhÊt. GÇn ®©y ph¸i ®èi lËp qu¸ quen víi viÖc tá th¸i ®é l©u nh­ t«i, th× ng­êi ®ã sÏ thÊy r»ng nh÷ng lo ng¹i Êy kh«ng ph¶i ®èi lËp trong khu«n khæ gi¸o héi. lµ v« c¨n cø. Ngµi cã biÕt chi tiÕt nµo vÒ c¸i gäi lµ "Nh÷ng ng­êi tù do"377 ë chç Ngµi t×nh h×nh tê "Jahrbü cher" ra sao? kh«ng? Ýt ra th× bµi b¸o ®¨ng trªn tê "Königsberger Zeitung"378 V× Ngµi ë trung t©m cña nh÷ng ®iÒu míi mÎ trong lÜnh vùc triÕt c òng kh«ng ph¶i lµ bµi mang tÝnh chÊt ngo¹i giao. Mét ®»ng lµ tù häc vµ thÇn häc, cho nªn t«i rÊt muèn ®­îc Ngµi cho biÕt ®«i ®iÒu tuyªn bè m×nh lµ ng­êi ñng hé sù nghiÖp gi¶i phãng - nh­ vËy lµ vÒ t×nh h×nh hiÖn nay. Tuy r»ng ë ®©y cã thÊy ®­îc sù chuyÓn ®éng ®iÒu trung thùc; cßn lu loa tõ tr­íc vÒ sù tuyªn truyÒn cña m×nh l¹i cña kim giê, nh­ng l¹i kh«ng thÊy ®­îc sù chuyÓn ®éng cña kim lµ chuyÖn kh¸c, ®iÒu nµy cã vÎ lµ mét sù khoe khoang vµ lµm cho phót trªn ®ång hå. kÎ phi-li-xtanh bùc béi. Sau n÷a, xin h·y suy nghÜ vÒ "Nh÷ng ng­êi Râ rµng lµ «ng l·o M¸c-hai-nª-ke cho r»ng cÇn ph¶i x¸c nhËn tù do" Êy, trong ®¸m ng­êi Êy anh chµng May-en nµo ®ã v.v. ®ang b»ng v¨n b¶n, tr­íc toµn thÕ giíi, toµn bé tÝnh chÊt bÊt lùc cña chñ x«ng x¸o vµo cuéc. Nh­ng dÜ nhiªn, nÕu cã mét thµnh phè nµo thÝch nghÜa Hª-ghen cò 379. Sù biÓu quyÕt cña nã lµ sù biÓu quyÕt nhôc hîp cho nh÷ng trß Êy th× ®ã lµ thµnh phè BÐc-lin. nh·. Cã lÏ t«i sÏ ph¶i lao vµo mét cuéc bót chiÕn kÐo dµi víi nh©n vËt Ch¼ng lÏ nh÷ng ng­êi xø D¾c-den l¹i sÏ kh«ng nªu lªn ë quèc HÐc-mÐt Êy ë Khuªn. Dï sù dèt n¸t, sù tÇm th­êng vµ sù nhµm tÎ cña héi Êy vÊn ®Ò vÒ chÕ ®é kiÓm duyÖt ­? C¸i chñ nghÜa lËp hiÕn cña anh chµng Êy cã lín ®Õn ®©u ®i n÷a - chÝnh nhê nh÷ng phÈm chÊt hä míi tèt ®Ñp lµm sao! _____________________________________________________________________________________________ 1* C. M¸c. "Bµi x· luËn b¸o "Kölnische Zeitung" sè 179"
  7. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 670 671 m¸c göi ru-g¬, 9 th¸ng b¶y 1842 M¸c göi ru-g¬, 9 th¸ng b¶y 1842 T «i hy väng sím ®­îc Ngµi cho biÕt tin. M¸c cña ngµi
  8. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 672 673 ¨ng-ghen göi ru-g¬, 26 th¸ng b¶y 1842 ¨ng-ghen göi ru-g¬, 26 th¸ng b¶y 1842 T«i ®· quyÕt ®Þnh lµ trong mét thêi gian sÏ hoµn toµn th«i ho¹t Nh©n vËt Ru-ten-bÐc nh­ lµ t¶ng ®¸ ®Ì nÆng lªn l­¬ng tri t«i. T«i ®· ®­a anh Êy vµo ban biªn tËp tê "Rheinische Zeitung", nh­ng ®éng viÕt v¨n vµ thay vµo ®ã t«i sÏ häc tËp nhiÒu h¬n. Nguyªn nh©n anh ta hoµn toµn bÊt lùc. Sím hay muén råi ng­êi ta còng sÏ ®Èy ®i ®Õn quyÕt ®Þnh Êy thËt lµ râ rµng. T«i non trÎ vµ lµ kÎ tù häc anh ta ra khái cöa. trong lÜnh vùc triÕt häc. T«i cã ®ñ kiÕn thøc ®Ó h×nh thµnh mét quan Ngµi khuyªn t«i ph¶i lµm g× nÕu bµi nãi vÒ vÞ tæng gi¸m môc sÏ ®iÓm x¸c ®Þnh vµ trong tr­êng hîp cÇn thiÕt th× b¶o vÖ quan ®iÓm ®ã, kh«ng ®­îc c¬ quan kiÓm duyÖt tèi cao cña c¶nh s¸t cho phÐp ®¨ng? nh­ng l¹i kh«ng ®ñ ®Ó thùc hiÖn ®iÒu ®ã thËt sù mét c¸ch thµnh Sù xuÊt hiÖn cña bµi b¸o nµy trªn b¸o chÝ lµ cÇn thiÕt v×: 1) quèc c«ng. §èi víi t«i ng­êi ta sÏ l¹i cµng ®­a ra nh÷ng ®ßi hái lín h¬n v× héi cña chóng ta, 2) chÝnh phñ, 3) nhµ n­íc C¬ §èc gi¸o. Cã nªn t«i lµ mét "kÎ chµo hµng triÕt häc" vµ ®· kh«ng cã ®­îc, nhê tÊm ch¨ng göi bµi b¸o Êy cho Hèp-man vµ Cam-pe? Theo t«i, bµi b¸o ®ã b»ng tiÕn sÜ, nh÷ng quyÒn ®­îc hµnh nghÒ triÕt häc. Khi nµo t«i l¹i kh«ng thÝch hîp ®èi víi tê "Anekdota". cÇm bót viÕt mét ®iÒu g× ®ã - lÇn nµy th× ký tªn m×nh380 - t«i hy väng sÏ tho¶ m·n ®­îc nh÷ng ®ßi hái Êy. V¶ l¹i, giê ®©y t«i kh«ng ®­îc C«ng bè lÇn ®Çu trªn t¹p chÝ "Documente des In theo b¶n viÕt tay lµm viÖc qu¸ t¶n m¹n, v× ch¾c ch¾n r»ng ch¼ng bao l©u n÷a t«i sÏ l¹i Socialismus". Bd. I, 1902 Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc ph¶i tËp trung nhiÒu thêi gian h¬n vµo c«ng viÖc th­¬ng m¹i. Tr­íc ®©y ho¹t ®éng viÕt l¸ch cña t«i, nÕu xÐt mét c¸ch chñ quan hoµn toµn chØ lµ nh÷ng sù cè g¾ng thö mµ kÕt qu¶ cña nh÷ng cè g¾ng Êy ph¶i chØ cho t«i thÊy r»ng nh÷ng n¨ng lùc tù nhiªn cña t«i cã cho phÐp t«i hç trî vµo b­íc tiÕn bé hay kh«ng vµ chóng cã cho phÐp t«i tham gia 7 s«i ®éng vµo phong trµo ngµy nay kh«ng. T«i cã thÓ hµi lßng víi kÕt ¨ ng-ghen g öi ¸c-n«n Ru-g¬ qu¶ ®ã vµ giê ®©y thÊy b¶n th©n m×nh cã tr¸ch nhiÖm ngµy cµng ë § re-x®en thÊm nhuÇn - th«ng qua nh÷ng ho¹t ®éng khoa häc mµ t«i vÉn tiÕp tôc víi mét niÒm høng khëi lín h¬n n÷a - c¶ nh÷ng g× mµ con ng­êi vèn tõ lóc ra ®êi ch­a cã ®­îc. - BÐc-lin, 26 th¸ng B¶y 1842 Khi nµo, vµo th¸ng M­êi, t«i trë vÒ quª h­¬ng th©n thuéc cña t«i lµ vïng Ranh381, t«i dù ®Þnh sÏ gÆp Ngµi ë §re-x®en vµ sÏ kÓ tØ mØ T h­a Ngµi! h¬n víi Ngµi vÒ vÊn ®Ò nµy. Cßn b©y giê t«i chóc Ngµi gÆp mäi sù tèt LÇn nµy t«i biªn th­ cho Ngµi ®Ó th«ng b¸o víi Ngµi lµ t«i sÏ lµnh vµ mong Ngµi thØnh tho¶ng nhí ®Õn t«i. kh«ng göi ®Õn cho Ngµi tµi liÖu nµo c¶.
  9. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 674 675 ¨ng-ghen göi ru-g¬, 26 th¸ng b¶y 1842 ¨ng-ghen göi ru-g¬, 26 th¸ng b¶y 1842 Ph. ¡ng-ghen cña Ngµi Ngµi ®· ®äc nh÷ng lêi ph¶n b¸c cña I-ung ch­a? 382. T«i kh¼ng
  10. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 676 677 m¸c göi èp-pen-hai-m¬, kho¶ng 25 th¸ng t¸m 1842 m¸c göi èp-pen-hai-m¬, kho¶ng 25 th¸ng t¸m 1842 K hi Êy t«i sÏ cè g¾ng hÕt søc nhanh chãng göi cho Ngµi bµi b¸o mµ ®Þnh r»ng ®©y lµ tµi liÖu xuÊt s¾c nhÊt trong sè tÊt c¶ nh÷ng g× «ng nÕu nã kh«ng ®em l¹i mét gi¶i ph¸p hoµn toµn cho vÊn ®Ò nµy th× 1* Êy viÕt tõ tr­íc tíi nay. Tuy nhiªn, hiÖn giê mét I-ung kh¸c ® ang nã còng sÏ h­íng vÊn ®Ò Êy theo mét quü ®¹o kh¸c. cã mÆt ë ®©y, ng­êi nµy thuéc tê b¸o "Rheinische Zeitung" xuÊt b¶n ë Khuªn, - vµi tuÇn lÔ n÷a «ng Êy sÏ ®Õn th¨m Ngµi trªn ®­êng trë LiÖu bµi viÕt vÒ Han-n«-v¬385 cã sÏ ®­îc chÊp nhËn kh«ng? Mong vÒ. Ngµi Ýt ra còng sím cung cÊp chÝ Ýt lµ phÇn ®Çu nhá. VÊn ®Ò kh«ng ph¶i chñ yÕu ë b¶n th©n bµi viÕt nµy, mµ chñ yÕu ë mét lo¹t nh÷ng t¸c phÈm x¸c ®¸ng do nh÷ng ng­êi ë Han-n«-v¬ viÕt mµ trong C«ng bè lÇn ®Çu trªn t¹p chÝ "Die Internationale", In theo b¶n viÕt tay tr­êng hîp nµy t«i cã thÓ høa cung cÊp nh÷ng t¸c phÈm Êy cho H.26, 1920 Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc Ngµi. H«m qua t¸c gi¶ bµi viÕt ®· biªn th­ cho t«i: "T«i kh«ng nghÜ r»ng cuéc ®Êu tranh cña t«i chèng phe ®èi lËp l¹i cã thÓ ph­¬ng h¹i ®Õn viÖc phæ biÕn tê b¸o ë Han-n«-v¬; ng­îc l¹i, tuång nh­ lµ ë ®ã tÊt c¶ mäi ng­êi ®· hiÓu r»ng c¸c quan ®iÓm mµ t«i ph¸t biÓu cÇn ®­îc c«ng nhËn lµ ®óng ®¾n". 8 NÕu nh÷ng quan ®iÓm cña Ngµi trong vÊn ®Ò nµy trïng hîp víi nh÷ng quan ®iÓm cña t«i, xin Ngµi h·y göi cho t«i c¶ bµi "Juste- m ¸c g öi §a-g«-bÐc èp-pen-hai-m¬ Milieu"386 ®Ó phª ph¸n. CÇn th¶o luËn mét c¸ch b×nh tÜnh vÊn ®Ò ë K h uªn nµy. Tr­íc hÕt, nh÷ng suy xÐt lý luËn hoµn toµn mang tÝnh chÊt chung vÒ chÕ ®é nhµ n­íc th× thÝch hîp víi nh÷ng t¹p chÝ thuÇn tóy khoa häc h¬n lµ víi c¸c b¸o. Mét lý luËn ®óng ®¾n cÇn ph¶i ®­îc [Bon, kho¶ng 25 th¸ng T¸m 1842] gi¶i thÝch vµ ph¸t triÓn phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ vµ trªn c¬ së nh÷ng tµi liÖu vÒ hiÖn tr¹ng. è p-pen-hai-m¬ th©n mÕn! Nh­ng nÕu sù thÓ ®· nh­ thÕ råi th× cÇn chó ý hai vÊn ®Ò. Mçi T«i göi kÌm theo ®©y b¶n th¶o cña Ru-g¬. Sè 1 sÏ kh«ng thÝch lÇn chóng ta ®i vµo bót chiÕn víi nh÷ng tê b¸o kh¸c th× sím hay hîp; sè 2, bµn vÒ t×nh h×nh ë D¾c-den, th× ch¾c ch¾n lµ Ngµi sÏ cã muén ng­êi ta còng sÏ l­u ý chóng ta vÒ c©u chuyÖn nµy. Mét sù 383 thÓ sö dông ®­îc . biÓu thÞ râ rµng nh­ thÕ chèng l¹i nh÷ng nÒn t¶ng cña chÕ ®é nhµ n­íc hiÖn t¹i cã thÓ g©y nªn t×nh tr¹ng t¨ng c­êng kiÓm duyÖt vµ Xin Ngµi h·y göi cho t«i bµi viÕt cña M©y-¬, ®¨ng trªn b¸o thËm chÝ dÉn ®Õn viÖc ®ãng cöa tê b¸o. Tê "Tribune" ë miÒn Nam "Rheinische Zeitung", vÒ thiÕt chÕ thÞ chÝnh , vµ nÕu cã thÓ ®­îc, xin n­íc §øc chÝnh v× lý do Êy mµ ®· tiªu vong. DÇu sao th× b»ng c¸ch göi cho t«i tÊt c¶ c¸c bµi cña HÐc-mÐt chèng l¹i t­ t­ëng Do Th¸i384. ®ã chóng ta ®Èy nhiÒu ng­êi, thËm chÝ lµ ®a sè nh÷ng nhµ ho¹t ®éng _____________________________________________________________________________________________ 1* - Ghª-oãc I-ung
  11. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 678 679 m¸c göi èp-pen-hai-m¬, kho¶ng 25 th¸ng t¸m 1842 m¸c göi èp-pen-hai-m¬, kho¶ng 25 th¸ng t¸m 1842 thùc tiÔn cã t­ t­ëng tù do chèng l¹i chóng ta, hä ®· ®¶m nhËn
  12. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 680 681 M¸c göi èp-pen-hai-m¬, kho¶ng 25 th¸ng t¸m 1842 M¸c göi ru-g¬, 30 th¸ng m­êi mét 1842 C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn: Hansen. "Rheinische In theo b¶n viÕt tay nhiÖm vô khã kh¨n lµ tõng b­íc giµnh lÊy tù do, bªn trong khu«n Briefe und Akten", Bd. I, Essen, 1919. Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc khæ hîp hiÕn, trong khi ®ã chóng ta l¹i ngåi vµo chiÕc ghÕ tiÖn nghi 9 cña sù trõu t­îng råi chØ cho hä thÊy nh÷ng m©u thuÉn cña hä. m ¸c g öi ¸c-n«n Ru-g¬ 38 7 ThËt ra, t¸c gi¶ bµi "Juste-Milieu" kªu gäi tiÕn hµnh phª ph¸n; nh­ng 1) tÊt c¶ chóng ta ®Òu biÕt c¸c chÝnh phñ tr¶ lêi nh­ thÕ nµo ë § re-x ®en tr­íc nh÷ng lêi kªu gäi Êy; 2) thËt ch­a ®ñ, nÕu cã mét ng­êi nµo ®ã tá ra s½n sµng bÞ phª ph¸n, mét sù phª ph¸n vèn dÜ sÏ kh«ng xin phÐp ng­êi ®ã; vÊn ®Ò lµ ng­êi ®ã cã lùa chän mét diÔn ®µn t­¬ng Khuªn, 30 th¸ng M­êi mét [1842] øng hay kh«ng. C¸c tê b¸o chØ b¾t ®Çu trë thµnh diÔn ®µn thÝch hîp cho nh÷ng vÊn ®Ò nh­ thÕ khi nh÷ng vÊn ®Ò Êy trë thµnh nh÷ng B ¹n th©n mÕn! vÊn ®Ò cña mét nhµ n­íc hiÖn thùc, nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn. L¸ th­ ngµy h«m nay cña t«i chØ giíi h¹n ë viÖc bµn vÒ "cuéc næi T«i thÊy cÇn lµm thÕ nµo ®Ó chñ yÕu kh«ng ph¶i c¸c céng t¸c lo¹n" cã liªn quan ®Õn "Nh÷ng ng­êi tù do". viªn l·nh ®¹o tê b¸o "Rheinische Zeitung", mµ lµ ng­îc l¹i, chñ yÕu Nh­ Ngµi ®· biÕt, hµng ngµy c¬ quan kiÓm duyÖt th¼ng tay lµm lµ tê b¸o Êy l·nh ®¹o hä. Nh÷ng bµi b¸o t­¬ng tù nh­ bµi nªu trªn mÐo mã Ên phÈm cña chóng t«i, vµ kh«ng Ýt lÇn tê b¸o chËt vËt l¾m chØ cho ta thÊy mét tr­êng hîp hÕt søc tuyÖt vêi vÒ viÖc nªu ra cho míi xuÊt b¶n ®­îc. V× nguyªn nh©n Êy mµ nhiÒu bµi viÕt cña "Nh÷ng c¸c céng t¸c viªn mét kÕ ho¹ch hµnh ®éng râ rµng. Mçi t¸c gi¶ riªng lÎ kh«ng thÓ bao qu¸t toµn côc nh­ tê b¸o. ng­êi tù do" ®· bÞ tiªu vong. Nh­ng b¶n th©n t«i còng tù cho phÐp m×nh biÕn thµnh phÕ phÈm mét sè l­îng bµi kh«ng Ýt h¬n vÞ quan NÕu nh÷ng quan ®iÓm cña t«i kh«ng trïng khíp víi nh÷ng quan kiÓm duyÖt, bëi v× May-en vµ b¹n bÌ «ng ta göi ®Õn cho chóng t«i ®iÓm cña Ngµi th× t«i - nÕu Ngµi thÊy ®iÒu ®ã lµ thÝch hîp - s½n hµng ®èng bµi nh¶m nhÝ kh«ng mang néi dung g× c¶ vµ cã tham väng lßng ®¨ng bµi phª ph¸n Êy trªn tê "Anekdota", d­íi d¹ng phô tr­¬ng bµi viÕt cña t«i chèng l¹i häc thuyÕt cña Hª-ghen vÒ chÕ ®é lËt nhµo thÕ giíi; tÊt c¶ nh÷ng bµi ®ã ®­îc viÕt ra mét c¸ch rÊt cÈu qu©n chñ lËp hiÕn 1*. Song t«i nghÜ r»ng sÏ tèt h¬n nÕu b¶n th©n tê th¶ vµ cã pha ®«i chót chñ nghÜa v« thÇn vµ chñ nghÜa céng s¶n (chñ b¸o lµ ng­êi thÇy thuèc cña chÝnh m×nh. nghÜa Êy th× c¸c vÞ ®ã ch­a bao giê nghiªn cøu vÒ nã). D­íi thêi Ru- ten-bÐc, víi ®Çu ãc hoµn toµn kh«ng phª ph¸n cña «ng, víi ®Çu ãc T«i chê sím nhËn ®­îc th­ tr¶ lêi cña Ngµi. thiÕu ®éc lËp vµ kh«ng cã n¨ng lùc cña «ng, ®¸m c«ng chóng Êy ®· M¸c cña ngµi quen nh×n tê b¸o "Rheinische Zeitung" nh­ lµ c¬ quan ng«n luËn cña m×nh, v©ng theo lêi hä, cßn t«i l¹i quyÕt ®Þnh kh«ng cho phÐp ®­a ra nh÷ng bµi v« vÞ trµng giang ®¹i h¶i nh­ thÕ theo c¸ch cò n÷a. Nh­ _____________________________________________________________________________________________ vËy, sù mÊt ®i mét sè t¸c phÈm v« gi¸ cña "tù do" - ®©y lµ thø tù do 1* Xem tËp nµy, tr. 580-581
  13. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 682 683 M¸c göi èp-pen-hai-m¬, kho¶ng 25 th¸ng t¸m 1842 M¸c göi ru-g¬, 30 th¸ng m­êi mét 1842 muèn chñ yÕu "®­îc tù do ®èi víi mäi t­ t­ëng" - lµ nguyªn nh©n ®Çu tiªn g©y nªn t×nh tr¹ng ¶m ®¹m trªn bÇu trêi BÐc-lin.
  14. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 684 685 M¸c göi ru-g¬, 30 th¸ng m­êi mét 1842 M¸c göi ru-g¬, 30 th¸ng m­êi mét 1842 nh÷ng nh©n vËt ¤-lan-p¬ næi giËn Êy388. Ru-ten-bÐc - ng­êi ta ®· kh«ng ®Ó «ng Êy phô tr¸ch chuyªn môc §øc n÷a (trong chuyªn môc nµy ho¹t ®éng cña «ng Êy chñ yÕu lµ MÊy ngµy tr­íc ®©y t«i cã nhËn ®­îc th­ cña «ng May-en bÐ nhá ®Æt c¸c dÊu chÊm phÈy) vµ chØ do t«i ch¹y chät ng­êi ta míi t¹m mµ viÖc vay nî thËt sù lµ ph¹m trï ­a thÝch cña «ng ta. Trong l¸ th­ nµy «ng Êy ®Æt ra cho t«i c¸c c©u hái vÒ th¸i ®é cña t«i: 1) ®èi thêi giao cho «ng Êy chuyªn môc n­íc Ph¸p, - c¸i «ng Ru-ten-bÐc víi Ngµi vµ H[Ðc-vÕch]; 2) ®èi víi "Nh÷ng ng­êi tù do", 3) ®èi víi Êy, do sù ngu xi khñng khiÕp cña nhµ n­íc s¸ng suèt nh×n xa thÊy nguyªn t¾c míi cña ban biªn tËp, còng nh­ th¸i ®é ®èi víi chÝnh réng cña chóng ta, ®· cã diÔm phóc ®­îc næi tiÕng lµ nguy hiÓm, phñ. T«i ®· tøc kh¾c tr¶ lêi vµ c«ng khai ®Ò xuÊt ý kiÕn cña m×nh mÆc dï ngoµi tê "Rheinische Zeitung" vµ chÝnh b¶n th©n «ng ta, vÒ nh÷ng thiÕu sãt trong c¸c t¸c phÈm cña hä; c¸c t¸c phÈm nµy nãi «ng nµy ch­a tõng lµ nguy hiÓm cho bÊt cø ai. Chóng t«i nhËn ®­îc ®óng ra xem xÐt tù do d­íi mét h×nh thøc kh«ng bÞ kiÒm chÕ, theo yªu cÇu kiªn quyÕt ®ßi ®Èy «ng Ru-[ten-bÐc] Êy ®i. Sù s¸ng suèt tinh thÇn c¸ch m¹ng, h¬n n÷a lµ h×nh thøc thuËn tiÖn, h¬n lµ trong cña nhµ n­íc Phæ - ®ã lµ chÕ ®é ®éc tµi Phæ, gi¶ nh©n gi¶ nghÜa mét néi dung tù do, nghÜa lµ ®éc lËp vµ s©u s¾c. T«i ®· kªu gäi hä nhÊt, bÞp bîm nhÊt, - ®· lµm cho nh÷ng ng­êi cã tr¸ch nhiÖm xuÊt h·y Ýt ®­a ra nh÷ng lêi xÐt ®o¸n m¬ hå, nh÷ng c©u rÊt kªu, sù tù b¶n khái ph¶i tiÕn hµnh mét hµnh ®éng kh«ng thó vÞ g×, cßn nh©n m·n vµ tù phô, mµ h·y ®­a ra nhiÒu h¬n n÷a tÝnh x¸c ®Þnh, h·y chó vËt tuÉn gi¸o míi, «ng Ru-ten-bÐc, mét ng­êi ®· häc ®­îc c¸ch vÏ ý nhiÒu h¬n n÷a ®Õn thùc tÕ cô thÓ, h·y am hiÓu vÊn ®Ò h¬n n÷a. ra ý thøc tuÉn gi¸o cña m×nh víi mét tµi nghÖ nhÊt ®Þnh, - qua biÓu T«i ®· tuyªn bè r»ng thËt lµ kh«ng hîp lý, thËm chÝ cßn lµ v« ®¹o hiÖn t­¬ng øng cña nÐt mÆt, phong c¸ch øng xö vµ c¸ch nãi n¨ng, ®øc n÷a, khi ng­êi ta ®­a lËu nh÷ng luËn ®iÓm céng s¶n chñ nghÜa th× ®· biÕt lîi dông c¬ héi ®· ®Õn nµy. ¤ng ta viÕt th­ ®i tÊt c¶ c¸c vµ x· héi chñ nghÜa, nghÜa lµ thÕ giíi quan míi, vµo nh÷ng bµi b×nh n¬i, viÕt th­ göi ®Õn BÐc-lin, b¶o r»ng «ng ta lµ nguyªn t¾c bÞ xua luËn ngÉu nhiªn, cã tÝnh chÊt ®ãng kÞch v.v.; t«i ®· ®ßi hái ph¶i cã ®uæi cña tê "Rheinische Zeitung" mµ giê ®©y tê b¸o nµy b¾t ®Çu mét cuéc th¶o luËn hoµn toµn kh¸c vµ c¨n b¶n h¬n vÒ chñ nghÜa céng s¶n, mét khi ®Æt ra vÊn ®Ò th¶o luËn vÒ chñ nghÜa Êy. TiÕp ®øng trªn lËp tr­êng kh¸c ®èi víi chÝnh phñ. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã n÷a, t«i cßn ®ßi hái ng­êi ta ph¶i phª ph¸n t«n gi¸o trong mèi liªn thËt dÔ hiÓu ch¼ng cÇn cã lêi gi¶i thÝch. Song, c¶ t×nh huèng nµy hÖ chÆt chÏ h¬n víi sù phª ph¸n trËt tù chÝnh trÞ, h¬n lµ phª ph¸n còng kÐo theo nã nh÷ng cuéc biÓu t×nh cña nh÷ng vÞ anh hïng cña trËt tù chÝnh trÞ g¾n víi t«n gi¸o, bëi v× ®iÒu nµy phï hîp h¬n víi tù do trªn bê s«ng Sprª mµ "nh÷ng dßng n­íc nh¬ bÈn cña nã tÈy nh÷ng nhiÖm vô c¬ b¶n cña tê b¸o vµ víi tr×nh ®é cña c«ng chóng röa nh÷ng t©m hån vµ lµm lo·ng n­íc trµ"1*. b¹n ®äc; cÇn nhí r»ng b¶n th©n t«n gi¸o tù nã kh«ng cã néi dung, Sau hÕt, céng vµo ®ã lµ th¸i ®é cña Ngµi vµ cña H[Ðc-vÕch] ®èi víi c¸c céi nguån cña nã kh«ng ph¶i ë trªn trêi, mµ lµ trªn mÆt ®Êt, vµ "Nh÷ng ng­êi tù do", th¸i ®é Êy ®· lµm chÊm døt sù chÞu ®ùng cña cïng víi sù xo¸ bá c¸i thùc tÕ bÞ xuyªn t¹c, mµ biÓu hiÖn lý thuyÕt cña thùc tÕ Êy lµ t«n gi¸o, th× b¶n th©n t«n gi¸o còng tù tiªu vong. _____________________________________________________________________________________________ Sau hÕt, t«i ®· ®Ò nghÞ víi hä r»ng, nÕu hä muèn nãi ®Õn triÕt häc 1* §©y lµ nh÷ng dßng ®­îc l¸y l¹i nh÷ng c©u trong bµi th¬ cña Hai-n¬ "Hoµ b×nh" ("BiÓn B¾c", chïm th¬ thø nhÊt).
  15. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 686 687 M¸c göi ru-g¬, 30 th¸ng m­êi mét 1842 M¸c göi ru-g¬, 30 th¸ng m­êi mét 1842 khæ ¶i v« cïng khñng khiÕp vÒ mÆt kiÓm duyÖt, viÖc giÊy tê víi néi th× hä h·y Ýt ch­ng diÖn víi c¸i nh·n "chñ nghÜa v« thÇn" (®iÒu nµy c¸c, nh÷ng ®¬n khiÕu n¹i göi cho Viªn thèng ®èc389, nh÷ng lêi buéc gièng nh÷ng ®øa trÎ cam ®oan víi tÊt c¶ nh÷ng ai muèn nghe chóng nãi, - r»ng chóng kh«ng sî c©y dÎ gai) vµ tèt h¬n h·y tuyªn truyÒn néi téi t¹i quèc héi, nh÷ng lêi than khãc cña c¸c cæ ®«ng v.v. vµ v.v. cßn dung cña triÕt häc trong nh©n d©n. ChØ cã thÕ th«i. t«i vÉn ë trªn c­¬ng vÞ cña m×nh chØ v× t«i thÊy m×nh cã nghÜa vô - trong kh¶ n¨ng cña t«i - kh«ng ®Ó cho b¹o lùc thùc hiÖn ®­îc c¸c kÕ H«m qua t«i cã nhËn ®­îc l¸ th­ tr¬ trÏn cña May-en lµ ng­êi ho¹ch cña m×nh, - cho nªn Ngµi cã thÓ h×nh dung ®­îc r»ng t«i h¬i vÉn ch­a nhËn ®­îc th­ cña t«i vµ lµ ng­êi ®· tíi tÊp ®­a ra cho t«i bÞ bùc däc vµ do vËy t«i ®· tr¶ lêi M[ay-en] víi mét giäng kh¸ gay nh÷ng c©u hái vÒ ®ñ mäi vÊn ®Ò: 1) t«i ph¶i tuyªn bè xem t«i ñng g¾t. Cã thÓ, b»ng c¸ch ®ã khiÕn cho "Nh÷ng ng­êi tù do" t¹m thêi hé phÝa nµo trong cuéc tranh luËn gi÷a ngµi víi Bau-¬, ®iÒu ®ã th× sÏ bá ®i. V× vËy t«i khÈn kho¶n ®Ò nghÞ Ngµi h·y gióp chóng t«i t«i tuyÖt nhiªn kh«ng ®­îc biÕt ®Õn; 2) t¹i sao t«i kh«ng chÊp nhËn b»ng nh÷ng bµi viÕt cña Ngµi, còng nh­ thu hót b¹n bÌ cña Ngµi ng­êi nµy, ng­êi kia; h¬n thÕ, anh ta cßn ®e däa quy téi cho t«i m¾c tham gia vµo c«ng viÖc nµy. ph¶i chñ nghÜa b¶o thñ; 3) tê b¸o kh«ng ®­îc biÓu lé th¸i ®é kiÒm M¸c cña Ngµi chÕ, nã ph¶i hµnh ®éng mét c¸ch cùc ®oan nhÊt, nghÜa lµ ph¶i b×nh th¶n nh­êng trËn ®Þa cho c¶nh s¸t vµ c¬ quan kiÓm duyÖt, thay v× ph¶i gi÷ lÊy trËn ®Þa cña m×nh trong cuéc ®Êu tranh kh«ng dÔ thÊy C«ng bè lÇn ®Çu trªn t¹p chÝ "Documente des In theo b¶n viÕt tay ®­îc ®èi víi c«ng chóng nh­ng dÉu sao còng ngoan c­êng, thÊm Socialismus". Bd. I, 1902 Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc ®­îm tinh thÇn nhËn thøc ®­îc nghÜa vô cña m×nh. Sau cïng lµ th«ng b¸o, víi nh÷ng ng«n tõ tho¸ m¹, vÒ lÔ cÇu h«n cña HÐc-vÕch, v.v. vµ v.v.. TÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã to¸t lªn mét th¸i ®é hiÕu danh kh«ng t­ëng t­îng næi cña mét con ng­êi kh«ng hiÓu ®­îc t¹i sao l¹i cã thÓ hy sinh- ®Ó cøu mét c¬ quan ng«n luËn chÝnh trÞ - mét vµi phÇn tö nhÑ d¹ ë BÐc-lin, mét con ng­êi nãi chung chØ nghÜ ®Õn c«ng viÖc cña bÌ c¸nh m×nh. H¬n thÕ n÷a, con ng­êi bÐ nhá Êy cßn d­¬ng d­¬ng tù ®¾c, trÞnh träng ®Êm vµo ngùc m×nh mµ thÒ thèt, tuèt g­¬m ra, ba hoa ®iÒu g× ®ã vÒ ®¶ng "cña m×nh", do¹ t«i sÏ bÞ thÊt sñng, nãi nh÷ng c©u hoa mü theo phong c¸ch hÇu t­íc P«-da, chØ cã ®iÒu lµ tåi h¬n mét chót v.v.. V× giê ®©y tõ s¸ng ®Õn tèi chóng t«i ph¶i chÞu ®ùng nh÷ng nçi
  16. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 688 689 M¸c göi ru-g¬, 25 th¸ng giªng 1843 ViÖc tê b¸o bÞ cÊm lµ do sù trïng hîp cña mét sè t×nh huèng ®Æc biÖt: do tÝnh chÊt phæ biÕn réng r·i cña tê b¸o, do bµi "Lêi bµo ch÷a cña phãng viªn ë M«-den" do t«i thùc hiÖn, trong bµi biÖn hé Êy mét sè nhµ ho¹t ®éng nhµ n­íc rÊt cao cÊp ®· bÞ ®¶ kÝch kh¸ m¹nh; do sù kh­íc tõ kiªn quyÕt cña chóng t«i kh«ng tiÕt lé tªn cña ng­êi ®· göi N ¨m 1843 cho chóng t«i b¶n dù ¸n luËt h«n nh©n390, do viÖc triÖu tËp quèc héi mµ nã cã thÓ chÞu sù t¸c ®éng cña chóng t«i qua ho¹t ®éng tuyªn truyÒn; vµ sau hÕt, do sù phª ph¸n cña chóng t«i ®èi víi viÖc cÊm tê 10 b¸o "Leipziger Allgemeine Zeitung"1* vµ tê "Deutsche Jahrbücher". M ¸c göi ¸c-n«n Ru-g¬ V¨n b¶n tr¶ lêi cña néi c¸c, mµ vµi ngµy n÷a sÏ ®­îc ®¨ng trªn ë § re-x®en c¸c b¸o - l¹i cßn tá ra yÕu h¬n - nÕu cã thÓ lµ nh­ thÕ - so víi v¨n b¶n tr¶ lêi nh÷ng lÇn tr­íc. Ng­êi ta ra nh÷ng lý do sau ®©y: Khuªn, 25 th¸ng Giªng [1843] 1) L êi kh¼ng ®Þnh sai sù thËt c ho r»ng chóng t«i tuång nh­ ®· kh«ng c ã ®­îc giÊy phÐp, tuång nh­ ë Phæ - ®Êt n­íc mµ kh«ng 1* . .. th©n mÕn mét con chã nµo cã thÓ sèng mµ l¹i kh«ng mang sè hiÖu cña m×nh do c¶nh s¸t cÊp - tê b¸o "Rheinische Zeitung" l¹i cã thÓ ®­îc Ên Ch¾c ch¾n Ngµi ®· biÕt lµ tê "Rheinische Zeitung" ®· bÞ cÊm, bÞ hµnh, dï chØ mét ngµy, mµ l¹i kh«ng cÇn cã c¨n cø chÝnh thøc ®Ó lªn ¸n, ®· nhËn ®­îc b¶n ¸n tö h×nh. H¹n chãt sù tån t¹i cña nã lµ lµm viÖc ®ã. cuèi th¸ng Ba. Trong thêi h¹n Êy, tr­íc khi bÞ hµnh h×nh, tê b¸o sÏ chÞu hai lÇn kiÓm duyÖt. Ng­êi kiÓm duyÖt cña chóng t«i2*, mét 2) ChØ dÉn cña c¬ quan kiÓm duyÖt, ban hµnh ngµy 24 th¸ng ng­êi chÝnh trùc, ®· bÞ ®Æt d­íi sù kiÓm duyÖt cña viªn thÞ tr­ëng ë Ch¹p, lµ nh»m thiÕt lËp sù kiÓm duyÖt ®èi víi khuynh h­íng. Ng­êi ®©y lµ Ph«n GhÐc-la-kh¬, mét kÎ ®Çn ®én ngoan ngo·n nh­ n« lÖ. ta hiÓu khuynh h­íng lµ sù t­ëng t­îng, lµ niÒm tin l·ng m¹n vµo Nh­ng sè b¸o ®· hoµn thµnh cña chóng t«i ph¶i ®­îc tr×nh lªn c¶nh viÖc cã ®­îc tù do mµ resliter2* mäi ng­êi kh«ng d¸m tù cho phÐp s¸t, t¹i ®ã ng­êi ta ngöi chóng tø phÝa, vµ chØ cÇn c¸i mòi cña c¶nh m×nh cã sù tù do Êy. NÕu ®¹o lý dßng Tªn mang tÝnh lý trÝ ®· tõng s¸t ®¸nh h¬i thÊy mét ®iÒu g× ®ã kh«ng mang tÝnh chÊt C¬ §èc gi¸o, ngù trÞ d­íi thêi chÝnh phñ tr­íc vµ cã mét diÖn m¹o mang tÝnh lý kh«ng mang tÝnh chÊt Phæ, th× sè b¸o Êy sÏ kh«ng ®­îc Ên hµnh. trÝ hµ kh¾c th× ®¹o lý dßng Tªn mang tÝnh l·ng m¹n l¹i chñ yÕu ®ßi _____________________________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________________________ 1* Trong b¶n viÕt tay cã mét ch÷ bÞ nhoÌ. 1* C. M¸c. "ViÖc cÊm tê b¸o "Leipziger Allgemeine Zeitung"" 2* - VÝt-hau-d¬ 2* - thùc tÕ, trªn thùc tÕ
  17. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 690 691 M¸c göi ru-g¬, 25 th¸ng giªng 1843 hái søc t­ëng t­îng. NÒn b¸o chÝ chÞu kiÓm duyÖt ph¶i häc c¸ch sèng b»ng ¶o t­ëng vÒ tù do, còng nh­ b»ng ¶o t­ëng vÒ ®Êng tr­îng
  18. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 692 693 M¸c göi ru-g¬, 25 th¸ng giªng 1843 M¸c göi ru-g¬, 13 th¸ng ba 1843 quyÒn vÒ tµi s¶n cña m×nh. Ngoµi ra, t«i ®· ®Ýnh h«n vµ kh«ng thÓ, p hu tuyÖt trÇn 1* ® · v« cïng cao th­îng ban ph¸t ¶o t­ëng Êy. kh«ng ®­îc vµ kh«ng muèn rêi n­íc §øc mµ l¹i kh«ng ®­a vî ch­a Nh­ng nÕu b¶n chØ dÉn kiÓm duyÖt h­íng ®Õn sù kiÓm duyÖt ®èi víi c­íi cña t«i ®i theo1*. Do vËy, nÕu ch¼ng h¹n, t«i cã ®­îc kh¶ n¨ng khuynh h­íng th× giê ®©y v¨n b¶n tr¶ lêi cña néi c¸c l¹i gi¶i thÝch biªn tËp tê "Deutsche Bote"391 ë Xuy-rÝch cïng víi HÐc-vÕch th× ®iÒu r»ng viÖc c Êm vµ ®ãng cöa ë Phran-phuèc së dÜ ®· ®­îc ph¸t minh ®ã rÊt thuËn tiÖn. ë §øc t«i kh«ng thÓ lµm ®­îc g× thªm n÷a. ë ®©y ra lµ ®Ó ¸p dông cho khuynh h­íng hoµn toµn xÊu xa. Ng­êi ta b¶o b¶n th©n con ng­êi ta bÞ h­ háng. V× vËy, t«i sÏ rÊt biÕt ¬n Ngµi nÕu kiÓm duyÖt tån t¹i chØ ®Ó ng¨n chÆn nh÷ng sù ®i chÖch khái khuynh ®­îc Ngµi cho lêi khuyªn vµ cho biÕt nh÷ng ý kiÕn cña Ngµi vÒ vÊn h­íng tèt, mÆc dï b¶n chØ dÉn l¹i kh¼ng ®Þnh chÝnh lµ ®iÒu ng­îc ®Ò nµy. l¹i - chÝnh lµ ng­êi ta cho phÐp khuynh h­íng tèt cã thÓ cã nh÷ng sù ®i chÖch. T«i ®ang viÕt mét sè tµi liÖu mµ ë ®©y, ë §øc, sÏ kh«ng t×m ra ®­îc ng­êi kiÓm duyÖt, ng­êi xuÊt b¶n, nãi chung lµ sÏ kh«ng t×m 3) LuËn ®iÖu huyªn thuyªn v« nghÜa cò rÝch vÒ lèi suy nghÜ kh«ng ®­îc bÊt cø kh¶ n¨ng nµo ®Ó tån t¹i. T«i chê ®îi sím nhËn ®­îc th­ tèt, vÒ lý thuyÕt trèng rçng vµ nh÷ng luËn ®iÖu ba hoa kh¸c. tr¶ lêi cña Ngµi. T«i kh«ng ng¹c nhiªn vÒ ®iÒu ®ã. Ngµi ®· biÕt, ngay tõ ®Çu th¸i M¸c cña ngµi ®é cña t«i ra sao ®èi víi b¶n chØ dÉn kiÓm duyÖt. T«i chØ thÊy ®ã lµ sù qu¸n triÖt; t«i cho r»ng viÖc ®ãng cöa tê "Rheinische Zeitung" lµ mét sù tiÕn bé nµo ®ã vÒ ý thøc chÝnh trÞ vµ v× thÕ t«i g¸c l¹i viÖc nµy. V¶ C«ng bè lÇn ®Çu trªn t¹p chÝ "Documente des In theo b¶n viÕt tay l¹i, t«i còng thÊy ngét ng¹t trong bÇu kh«ng khÝ Êy. ThËt khã chÞu Socilismus". Bd. I, 1902 Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc khi ph¶i sèng d­íi mét c¸i ¸ch - ngay c¶ v× tù do ®i n÷a; thËt khã chÞu khi ph¶i hµnh ®éng b»ng nh÷ng có ®©m b»ng kim b¨ng thay v× ®¸nh nhau b»ng gËy lín. T«i ch¸n ngÊy sù gi¶ nh©n gi¶ nghÜa, sù ngu ngèc, sù b¹o ng­îc th« lç, t«i ®· ch¸n ngÊy c¸i c¶nh cø ph¶i thÝch øng víi ngo¹i c¶nh, cø ph¶i lu«n lu«n tr¸nh nÐ, khuÊt phôc, cø 11 ph¶i tÝnh ®Õn tõng sù bÎ hoÑ nhá män. Tãm l¹i, chÝnh phñ ®· tr¶ l¹i tù do cho t«i. M ¸c göi ¸c-n«n Ru-g¬ Nh­ ®· cã lÇn t«i viÕt cho Ngµi, t«i ®· gÆp ph¶i c¶nh kh«ng ªm ë § re-x ®en thÊm trong gia ®×nh2*, vµ trong khi mÑ t«i cßn sèng, t«i kh«ng cã _____________________________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________________________ 1* - Phri-®rÝch - Vin-hem IV 2* Xem tËp nµy, tr. 591-592. 1* - Gien-ni Ph«n Ve-xt¬-pha-len
  19. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 694 695 M¸c göi ru-g¬, 25 th¸ng giªng 1843 M¸c göi ru-g¬, 13 th¸ng ba 1843 Khuªn, 13 th¸ng Ba [1843]
  20. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 696 697 M¸c göi ru-g¬, 13 th¸ng ba 1843 M¸c göi ru-g¬, 13 th¸ng ba 1843 Sau cïng - c¸c c«ng viÖc cña b¸o buéc t«i ph¶i kÕt thóc l¸ th­ B ¹n th©n mÕn! nµy - t«i muèn th«ng b¸o cho Ngµi biÕt thªm vÒ c ¸c kÕ ho¹ch c¸ NÕu hÔ cã bÊt kú mét kh¶ n¨ng nµo ®ã lµ t«i sÏ ®¸p tÇu thuû ®Õn nh©n cña t«i. Khi nµo chóng t«i ký hîp ®ång xong, t«i sÏ ®Õn Croi- th¼ng Lai-pxÝch. T«i võa m¹n ®µm víi Stóc-c¬ lµ ng­êi mµ râ rµng xn¸c, sÏ lÊy vî vµ sÏ ë ®Êy mét th¸ng hoÆc l©u h¬n n÷a ë chç bµ mÑ ®· ®­îc lßng ®a sè c¸c vÞ ®¹i phu trong chÝnh phñ ë BÐc-lin. TiÕn sÜ cña vî ch­a c­íi cña t«i 1*, v× tr­íc khi b¾t tay vµo viÖc th× chóng t«i Stóc-c¬ lµ mét ng­êi rÊt ®«n hËu. dï thÕ nµo còng ph¶i cã ®­îc mét sè t¸c phÈm hoµn chØnh. NhÊt lµ VÒ kÕ ho¹ch cña chóng t«i 392 th× t«i muèn ph¸t biÓu tr­íc víi Ngµi t«i cã thÓ - nÕu ®iÒu nµy lµ cÇn thiÕt - ë l¹i §re-x®en vµi tuÇn lÔ v× nhËn thøc cña t«i. Khi Pa-ri bÞ chiÕm th× cã mét sè ng­êi nµy ®Ò nghÞ mäi thñ tôc s¬ bé, th«ng b¸o vÒ h«n lÔ v.v. ®ßi hái ph¶i mÊt kh¸ ®­a con trai cña Na-p«-lª-«ng1* lªn lµm vua, ®Ò cö gi÷ c­¬ng vÞ nhiÒu thêi gian. nhiÕp chÝnh, cßn sè ng­êi kh¸c l¹i ®Ò nghÞ cö BÐc-na-®èt-t¬, sau T«i cã thÓ cam ®oan kh«ng chót l·ng m¹n r»ng t«i yªu ®Õn ngÊt chãt, nh÷ng ng­êi kh¸c n÷a l¹i ®Ò nghÞ cö Lu-i - Phi-lÝp. Nh­ng Ta- ng©y vµ h¬n n÷a yªu hÕt søc nghiªm tóc. T«i ®· ®Ýnh h«n h¬n 7 l©y-r¨ng ®· tr¶ lêi: "HoÆc Lu-i XVIII, hoÆc Na-p«-lª-«ng. §ã lµ nguyªn t¾c, tÊt c¶ nh÷ng c¸i kh¸c ®Òu lµ trß ©m m­u". n¨m råi, vµ v× t«i mµ ng­êi yªu cña t«i ®· ph¶i chÞu ®ùng mét cuéc ®Êu tranh d÷ déi nhÊt, hÇu nh­ lµm suy sôp søc kháe cña c« Êy, T«i còng vËy, t«i còng s½n sµng gäi hÇu nh­ tÊt c¶ nh÷ng c¸i mét phÇn lµ ®Êu tranh víi nh÷ng ng­êi bµ con cña c« Êy mang ®Çu kh¸c, trõ Xt¬-ra-xbua (hoÆc v¹n bÊt ®¾c dÜ, Thôy SÜ), kh«ng ph¶i lµ ãc quý téc - kiÒn tÝn mµ ®èi víi nh÷ng ng­êi nµy th× "vÞ chóa ë trªn nguyªn t¾c, mµ lµ ©m m­u. C¸c cuèn s¸ch cã khèi l­îng dÇy h¬n 20 trêi" vµ "vÞ chóa tÓ ë BÐc-lin" ®Òu lµ nh÷ng thÇn t­îng t«n thê nh­ tê in - ®ã kh«ng ph¶i lµ nh÷ng cuèn s¸ch dµnh cho nh©n d©n. NhiÒu nhau, mét phÇn th× ®Êu tranh víi chÝnh gia ®×nh m×nh, trong ®ã cã l¾m th× ë ®©y còng chØ d¸m lµm ®iÒu sau ®©y: xuÊt b¶n tê nguyÖt mÊy vÞ cha cè vµ nh÷ng kÎ thï kh¸c cña t«i. V× thÕ trong nhiÒu san. n¨m t«i vµ ng­êi yªu cña t«i ®· ph¶i chÞu ®ùng mét sè l­îng nh÷ng NÕu thËm chÝ tê "Deutsche Jabrbücher" l¹i ®­îc phÐp t¸i b¶n th× cuéc xung ®ét kh«ng cÇn thiÕt vµ gian khæ nhiÒu h¬n so víi nhiÒu may l¾m chóng t«i còng chØ ®¹t ®­îc mét sù sao chÐp yÕu ít tê t¹p ng­êi cã tuæi ®êi giµ h¬n chóng t«i gÊp ba lÇn vµ lu«n lu«n nãi vÒ chÝ ®· qu¸ cè, mµ b©y giê th× ®iÒu ®ã ch­a ®ñ. Ng­îc l¹i, tê "kinh nghiÖm cuéc ®êi" cña m×nh (tõ ng÷ ­a thÝch cña nh©n vËt "Deutsch-Französiche Jabrbücher" - ®ã sÏ lµ nguyªn t¾c, lµ sù kiÖn "Juste-Milieu"2* cña chóng ta). chøa ®ùng nhiÒu hËu qu¶, lµ mét c«ng viÖc cã thÓ g©y høng khëi. DÜ nhiªn, t«i chØ ®­a ra ý kiÕn kh«ng mang tÝnh chÊt b¾t buéc cña t«i, TiÖn thÓ xin th«ng b¸o! Chóng t«i ®· nhËn ®­îc bµi tr¶ lêi cßn vÒ nh÷ng ph­¬ng diÖn kh¸c th× tr«ng cËy vµo søc m¹nh vÜnh cöu khuyÕt danh ®¸p l¹i bµi cña Prót-x¬ chèng l¹i tê niªn gi¸m míi ë cña sè mÖnh. Tuy-bin-ghen393. C¨n cø vµo c¸ch viÕt t«i nhËn ra ®ã lµ Sve-gl¬. _____________________________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________________________ 1* - bµ Ca-r«-li-a Ph«n Ve-xt¬-pha-len, mÑ cña Gien-ni Ph«n Ve-xt¬-pha-len 1* - quËn c«ng Rai-st¸t 2* - Ðt-ga Bau-¬
nguon tai.lieu . vn
Chính trị học Báo chí - Truyền thông Xã hội học Giáo dục học Tâm lý học Lịch sử - Văn hoá Triết học Ngôn ngữ học Thư viện thông tin Văn học nước ngoài Ngư nghiệp Hành chính - Pháp luật Địa lý - Địa danh Văn học Việt nam Lịch sử Đảng CNXH - KH Tư Tưởng HCM Ngụ ngôn - Cổ tích Ca dao - Tục ngữ Hoá học Sinh học Y khoa - Dược Kinh tế học