1. Trang Chủ
  2. Triết học
  3. [Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 21 phần 8

[Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 21 phần 8

Từ khi tập ba của tác phẩm Tư Bản (Das Kapital) được xuất bản năm 1895, những người Mác-xít đã cố gắng tích hợp các ý tưởng trong đó vào trong một phương án chuẩn xác chung phục vụ cho việc xây dựng một trật tự xã hội xã hội chủ nghĩa và/hay cộng sản chủ nghĩa. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 778 Lêi nhµ xuÊt b¶n 395 779 lã mÆt ë c¸c tØnh. N¨m 1887, khi chän ®Þa ®iÓm mµ hä cã thÓ tæ n¨m 1889. chøc ®¹i héi toµn quèc cña m×nh víi nh

Thể loại Tài liệu miễn phí Triết học

Số trang 56

Ngày tạo 8/29/2018 8:26:42 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước

Tên tệp

Tải [Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx -... (.pdf)

Xem mẫu

  1. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 778 Lêi nhµ xuÊt b¶n 395 779 lã mÆt ë c¸c tØnh. N¨m 1887, khi chän ®Þa ®iÓm mµ hä cã thÓ tæ n¨m 1889. chøc ®¹i héi toµn quèc cña m×nh víi nh÷ng c¬ héi nµo ®ã ®Ó B©y giê chuyÓn sang ®¹i héi Lu©n §«n. thµnh c«ng, hä ®µnh ph¶i lùa chän mét thµnh phè nhá hÎo l¸nh §¹i héi Lu©n §«n kh«ng ph¶i lµ ®¹i héi chung cña c«ng ë vïng ¸c-®en-n¬, mµ vÞ tÊt cã ng­êi nµo cã thÓ t×m thÊy nã nh©n, ®ã lµ ®¹i héi cña nh÷ng c«ng liªn, do nh÷ng c«ng liªn trªn b¶n ®å. Cßn mïa ®«ng võa qua, khi hä tuyªn bè triÖu tËp ®¹i triÖu tËp vµ vÒ nguyªn t¾c kh«ng mét ai ®­îc tham dù nã ngoµi héi cña m×nh ë T¬-roay-¬, n¬i mµ hä cho r»ng cã thÓ tr«ng cËy vµo nh÷ng ng­êi cña c«ng liªn. Nh­ vËy, c¸c nghÞ quyÕt cña ®¹i héi c¸c ®¹i biÓu c«ng nh©n ®Þa ph­¬ng, th× ban chÊp hµnh ®Þa ph­¬ng nµy sao l¹i cã thÓ ®­îc coi lµ b¾t buéc ®èi víi c¸c c«ng nh©n kh«ng ®· tuyªn bè r»ng, lÇn nµy c¸c tæ chøc x· héi chñ nghÜa vµ c¸c tæ ph¶i lµ ng­êi cña nh÷ng c«ng liªn, hoÆc ®èi víi nh÷ng ng­êi x· héi chøc c«ng nh©n n­íc Ph¸p ®Òu thùc tÕ, chø kh«ng ph¶i chØ bÒ chñ nghÜa, - ®ã lµ ®iÒu bÝ mËt ®èi víi t«i. §¹i héi c«ng liªn cã thÓ ngoµi, ®­îc phÐp tham dù ®¹i héi. Khi nh÷ng kÎ cÇm ®Çu ph¸i Kh¶ triÖu tËp ®¹i héi c«ng liªn kh¸c, nh­ng kh«ng thÓ h¬n thÕ ®­îc. n¨ng ë Pa-ri hiÓu r»ng ®iÒu ®ã kh«ng ph¶i lµ chuyÖn ®ïa, hä thÊy B»ng hµnh ®éng triÖu tËp ®¹i héi c«ng nh©n, nã ®· v­ît quyÒn h¹n tèt nhÊt lµ tõ bá ®¹i héi cña chÝnh m×nh, h¬n lµ ph¶i gÆp nh÷ng cña nã; sù viÖc nµy tù nã lÏ ra cã thÓ t¹o nªn sù th«ng c¶m cña ng­êi theo chñ nghÜa tËp thÓ vµ nh÷ng ng­êi theo ph¸i Bl¨ng-ki chóng t«i, v× nã ®¸nh dÊu th¾ng lîi tr­íc nh÷ng thµnh kiÕn c«ng ®Õn häp ë T¬-roay-¬ vµ tiÕn hµnh ®¹i héi – mét ®¹i héi do ph¸i liªn qu¸ lçi thêi, nh­ng sù thËt vÉn lµ sù thËt: viÖc triÖu tËp ®¹i Kh¶ n¨ng triÖu tËp, nh­ng l¹i hñy bá ®i, vµ vÒ thùc chÊt bÞ hä héi kh«ng thuéc thÈm quyÒn c¸c ®¹i biÓu Lu©n §«n, vµ v× vËy, viÖc chiÕm lÊy tõ tay ph¸i Kh¶ n¨ng. triÖu tËp Êy chØ cã ý nghÜa mét sù mong muèn. Nh­ vËy, vÒ “sù thËt hiÓn nhiªn” cho r»ng ph¸i Kh¶ n¨ng lµ Ch¾c ch¾n r»ng c¶ ®¹i héi ë Boãc-®« còng chØ lµ ®¹i héi c«ng tuyÖt ®èi m¹nh nhÊt, cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ còng ngang nh­ nh÷ng lêi ®oµn, vµ do ®ã nghÞ quyÕt cña nã vÒ viÖc triÖu tËp ®¹i héi c«ng tuyªn bè lín tiÕng cña b¶n tuyªn ng«n vÒ sù vÜ ®¹i vµ søc m¹nh cña Liªn ®oµn d©n chñ – x· héi. nh©n quèc tÕ còng kh«ng cã hiÖu lùc. Nh­ng vµo th¸ng Ch¹p còng n¨m ®ã, nghÞ quyÕt nµy ®­îc ®¹i héi x· héi chñ nghÜa ë T¬-roay-¬ Tuy nhiªn, bÊt kÓ lµ hä cã m¹nh hay kh«ng, hä “coi nhiÖm vô phª duyÖt, mµ ngay c¶ ph¸i Kh¶ n¨ng còng kh«ng thÓ ph¶n ®èi cña m×nh lµ triÖu tËp ®¹i héi ë Pa-ri”. nh÷ng nghÞ quyÕt cña ®¹i héi nµy víi lý lÏ v÷ng ch¾c ®­îc, v× chÝnh §iÒu ®ã ®Æt ra tr­íc chóng ta c©u hái vÒ tÝnh chÊt cã thùc cña hä triÖu tËp nã, vµ nÕu hä kh«ng cã mÆt t¹i ®¹i héi Êy, th× ®ã lµ lçi nh÷ng thÈm quyÒn dµnh cho hä ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých Êy. T¹i héi cña chÝnh hä. nghÞ Pa-ri n¨m 1886, sè ®¹i biÓu c¸c n­íc kh¸c tham dù – nãi chung khã gäi lµ héi nghÞ ®¹i biÓu – Ýt ®Õn nçi nghÞ quyÕt cña nã Do cè ý kh«ng cho phÐp c¸c ®¹i biÓu §øc vµ ¸o – ë nh÷ng n­íc chØ cã ý nghÜa nh÷ng sù mong muèn; trong tr­êng hîp tèt nhÊt nã nµy, sè ®¶ng viªn ®¶ng x· héi chñ nghÜa hÇu nh­ b»ng tæng sè cã thÓ ®­îc coi lµ b¾t buéc ®èi víi nh÷ng ai bá phiÕu t¸n thµnh nã, ®¶ng viªn c¸c n­íc ch©u ¢u cßn l¹i - ®Õn dù ®¹i héi Lu©n §«n, nªn nghÜa lµ ®èi víi ph¸i Kh¶ n¨ng vµ c¸c c«ng liªn Anh. Nh÷ng ng­êi ®¹i héi ®ã trë thµnh ®¹i héi côt, ®ã lµ “sù thËt hiÓn nhiªn”, “sù thËt nµy ®· ®o¹n tuyÖt víi c¸c nghÞ quyÕt Pa-ri t¹i ®¹i héi gÇn ®©y cña kh«ng thÓ b¸c bá ®­îc”; ngay c¶ b¶n tuyªn ng«n còng kh«ng b¸c bá hä ë Hun. Nh­ vËy, chØ cßn sù thËt lµ t¹i Pa-ri, n¨m 1886, ph¸i ®iÒu ®ã, nã chØ than phiÒn r»ng, nh÷ng ng­êi §øc ®· cho ®¹i héi ®ã Kh¶ n¨ng ®· uû quyÒn cho chÝnh m×nh triÖu tËp ®¹i héi ë Pa-ri
  2. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 780 Lêi nhµ xuÊt b¶n 396 781 chän: hoÆc chÊp nhËn nh÷ng ®iÒu kiÖn cña h¾n, hoÆc chÕt ®ãi. ViÖc ®¹i c¸i tªn gäi Êy, ®· gäi sù vËt b»ng ®óng c¸i tªn cña nã. héi Êy - ®­îc tiÕn hµnh trong hoµn c¶nh nh­ vËy – sÏ ®­îc nh¾c tíi H¬n n÷a, ®¹i héi côt (tuy vËy thiÓu sè cña nã ®· gióp nhiÒu cho trong biªn niªn sö cña phong trµo c«ng nh©n, còng ®· lµ sù viÖc kh¸ sù nghiÖp x· héi chñ nghÜa ë n­íc Anh) kh«ng ®­îc tù do trong nhôc nh·; nh­ng tuyÖt ®èi kh«ng ®­îc cho phÐp triÖu tËp thªm mét ®¹i nh÷ng ho¹t ®éng cña m×nh. Ngay trong cuéc bÊt ®ång nghiªm héi n÷a còng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn nh­ vËy hoÆc t­¬ng tù! träng ®Çu tiªn gi÷a nh÷ng c«ng liªn Anh theo SÝp-t¬n vµ nh÷ng BÊt chÊp mäi ®iÒu ®ã, ph¸i thiÓu sè x· héi chñ nghÜa t¹i ®¹i héi ®¶ng viªn ®¶ng x· héi chñ nghÜa th× nh÷ng phÇn tö theo SÝp-t¬n, nµy ®· gi¸ng ®ßn vµo ph¸i ®a sè cña SÝp-t¬n ®Õn nçi Uû ban nghÞ b»ng lêi lÏ cña chÝnh SÝp-t¬n, ®· tuyªn bè r»ng, nÕu cø tiÕp tôc viÖn ®· nhanh chãng l¹nh nh¹t víi dù ®Þnh Êy. Nã ®· c«ng khai tá t×nh h×nh nh­ vËy, hä sÏ gi¶i t¸n ®¹i héi; hä cã quyÒn lµm ®iÒu ®ã, th¸i ®é ®èi víi nh÷ng nghÞ quyÕt cña ®¹i héi, vµ tr­íc tiªn, víi nghÞ v× phßng häp lµ do hä thuª. Nh­ vËy, ng­êi ta ngay tõ ®Çu ®· cho quyÕt vµ triÖu tËp ®¹i héi Pa-ri, coi nh÷ng nghÞ quyÕt Êy nh­ nh÷ng ng­êi x· héi chñ nghÜa c¶m thÊy r»ng, hä ë vµo t×nh c¶nh m¶nh giÊy lén. cña nh÷ng ng­êi t¸ ®iÒn Ai-r¬-len, vµ l·nh chóa SÝp-t¬n cña hä Nh­ vËy, giÊy ñy nhiÖm mµ ph¸i Kh¶ n¨ng nhËn cña ®¹i héi s½n sµng, trong tr­êng hîp cÇn thiÕt, thùc hiÖn quyÒn cña m×nh lµ Lu©n §«n lµ sai tr¸i, thø nhÊt, bëi v× giÊy uû nhiÖm ®ã lµ do ®¹i trôc xuÊt, víi sù gióp ®ì cña lùc l­îng vò trang cña n÷ hoµng. héi c«ng liªn cÊp; ®¹i héi nµy l¹i kh«ng cã quyÒn rµng buéc nh÷ng c«ng nh©n kh«ng tham gia c¸c c«ng liªn hoÆc nh÷ng ng­êi x· héi Nh÷ng ng­êi x· héi chñ nghÜa ®· khuÊt phôc, vµ trong hoµn chñ nghÜa nãi chung; hai lµ, v× ®¹i héi Lu©n §«n lµ mét ®¹i héi côt, c¶nh nh­ thÕ, hä ®· hµnh ®éng ®óng; nh­ng hä ®· kh«ng lªn tiÕng do nã kh«ng cho phÐp nh÷ng ng­êi §øc vµ nh÷ng ng­êi kh¸c tham ph¶n ®èi chÝnh thøc vµ ®iÒu ®ã lµ sai lÇm. Song, hä vÉn kh«ng dù; ba lµ, v× ®¹i héi ®ã ®· kh«ng ®­îc tù do trong nh÷ng ho¹t ®éng quªn viÖc ng­êi ta ®· ®èi xö víi hä nh­ thÕ nµo ®Ó khen th­ëng hä, cña m×nh, vµ bèn lµ, v× nh÷ng ng­êi triÖu tËp ®¹i héi nµy – vµ lµ v× ®· thÓ hiÖn lßng tin vµ ®· quyÕt ®Þnh døt kho¸t - ®iÒu nµy ®· phe ®a sè t¹i ®¹i héi – lµ nh÷ng ng­êi ®Çu tiªn thñ tiªu ñy nhiÖm biÓu lé râ qua phÇn phô lôc trong cuèn s¸ch nµy – kh«ng ®Ó x¶y ra th­ ®ã. tr­êng hîp t­¬ng tù n÷a. Nãi chung cã thÓ t«i ®· kh«ng tham gia cuéc tranh luËn nµy, Ngoµi ra, ñy ban nghÞ viÖn ®· chuÈn bÞ cho ®¹i héi mét bé thÓ lÖ vµ nÕu nh­ ph¸i Kh¶ n¨ng vµ ®ång minh cña hä trong Liªn ®oµn d©n chØ thÞ, nhê ®ã, nã hy väng bÞt miÖng nh÷ng ng­êi x· héi chñ nghÜa vµ chñ – x· héi kh«ng lu«n måm nh¾c ®i nh¾c l¹i vÒ sù uû quyÒn cña buéc hä ph¶i v©ng lêi. ViÖc kiÓm tra uû nhiÖm th­, ch­¬ng tr×nh nghÞ ®¹i héi Lu©n §«n nh­ vÒ mét c¸i g× thiªng liªng vµ kh«ng chª vµo sù, ph­¬ng ph¸p bá phiÕu – toµn bé c¸c quy t¾c ®Æt ra thùc tÕ ®· ®­îc ®©u ®­îc. Sù uû quyÒn nµy ®­îc ®Æt cao h¬n hÕt th¶y; dÜ nhiªn nã nh÷ng ng­êi cña SÝp-t¬n th¶o ra tõ tr­íc vµ ¸p ®Æt cho nh÷ng ng­êi xo¸ bá nghÞ quyÕt ®· ®­îc th«ng qua tr­íc ®ã t¹i ®¹i héi Boãc-®«, tham dù ®¹i héi, víi sù ®e däa lËp tøc bÞ ®uæi ra ®¹i héi nÕu kh«ng tu©n vµ sau ®ã ®­îc ®¹i héi T¬-roay-¬ phª duyÖt; nã cã tÝnh chÊt b¾t theo. §¹i héi Lu©n §«n ®­îc tù do ë møc ®é kh«ng lín h¬n ng­êi c«ng buéc kh«ng chØ ®èi víi nh÷ng ai ®· bá phiÕu t¸n thµnh nã ë ®¹i héi Lu©n §«n, mµ c¶ ®èi víi nh÷ng ng­êi kh«ng cã mÆt ë ®Êy, vµ ngay nh©n lµm thuª cho t­ b¶n, hay ng­êi n«ng d©n Ai-r¬-len lÜnh canh ba – c¶ ®èi víi nh÷ng ng­êi mµ ng­êi ta cè ý kh«ng cho phÐp hä ®Õn dù bèn a-cr¬ ruéng ®Êt cña tªn l·nh chóa hót m¸u vµ ®øng tr­íc sù lùa
  3. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 782 Lêi nhµ xuÊt b¶n 397 783 ® ¹i héi nµy. Vµ khi nh÷ng lêi khiÕu n¹i Êy ®­îc nªu ra th× viÖc x¸c tranh c·i sau nµy, cßn th¸i ®é kh«ng muèn tõ bá c¸c yªu s¸ch ®ã, ®Þnh gi¸ trÞ thùc sù cña ñy quyÒn ®ã trë thµnh viÖc nhÊt thiÕt ph¶i b»ng nh÷ng lêi ph¸t biÓu râ rµng vµ døt kho¸t, ®· dÉn tíi sù ph©n lµm. liÖt vµ viÖc triÖu tËp ®¹i héi thø hai. PhÇn lín c¸c ®¶ng x· héi chñ nghÜa ch©u ¢u kh«ng muèn mét lÇn n÷a – lÇn nµy th× më to m¾t – Ph¶i nãi r»ng, mÆc dÇu sù ñy quyÒn ë ®¹i héi Lu©n §«n, xÐt bÞ m¾c bÉy. theo thùc chÊt cña nã, lµ kh«ng cã gi¸ trÞ, mÆc dÇu nã lµ sù l¨ng nhôc c«ng nhiªn ®èi víi nh÷ng ng­êi x· héi chñ nghÜa Ph¸p Nh­ vËy, ®èi t­îng g©y ra tranh c·i l¹i chñ yÕu kh«ng ph¶i lµ kh¸c vµ ®èi víi ®¹i héi Boãc-®«, tuy nhiªn, ®©y lµ mét sù l¨ng nhôc sù ñy quyÒn cña ®¹i héi Lu©n §«n – trong vÊn ®Ò nµy kh«ng kh«ng cè ý cña ®a sè nh÷ng ng­êi ®· bá phiÕu t¸n thµnh nã, - vÉn khã tháa thuËn – mµ chñ yÕu lµ c¸ch thøc mµ ph¸i Kh¶ n¨ng sö nh÷ng ng­êi, nh­ ta thÊy, kh«ng tham dù vµo viÖc trao uû quyÒn dông ñy quyÒn ®ã, nh÷ng ®ßi hái cña hä muèn ®­a ra c¸c luËt lÖ cã ®ã l¹i hÕt søc t«n träng nã, vµ rèt cuéc, cã thÓ nã lÏ ra ®· ®­îc mäi tÝnh chÊt b¾t buéc ®èi víi ®¹i héi Lu©n §«n, vµ qua ®ã, biÕn hµnh ng­êi thùc tÕ th«ng qua, nÕu nh­ kh«ng cã th¸i ®é v« nguyªn t¾c ®éng léng hµnh cña ñy ban nghÞ viÖn ®èi víi ®¹i héi Lu©n §«n cña chÝnh ph¸i Kh¶ n¨ng. thµnh mét tiÒn lÖ ®èi víi c¸c ®¹i héi tiÕp sau. Th«ng b¸o ®Çu tiªn, mµ trong ®ã ph¸i Kh¶ n¨ng c«ng bè vÒ viÖc 5. “Nh÷ng ng­êi m¸c-xÝt, mÆc dÇu bÞ rµng buéc bëi phiÕu biÓu quyÕt cña Ph¸c-gia, triÖu tËp ®¹i héi, ®· chØ râ r»ng hä kh«ng chØ kh«ng lªn ¸n ph­¬ng ®· ph¶n ®èi ®iÒu ®ã vµ thóc ®Èy ng­êi §øc còng ph¶n ®èi, v×, theo lêi hä, ph¸i Kh¶ n¨ng ph¸p mµ ñy ban nghÞ viÖn ®· dïng ®Ó trãi buéc sù tù do cña ®¹i cã ý ®Þnh kh«ng cho phÐp nh÷ng ®èi ph­¬ng cña hä tíi ®¹i héi vµ sö dông ®¹i héi ®ã vµo héi Lu©n §«n, mµ cßn lµm cho hµnh ®éng tù ý ¸p ®Æt ®ã mang tÝnh nh÷ng môc ®Ých riªng. Lêi buéc téi nµy do hä ®­a ra, mÆc dÇu cho tíi nay, ph¸i Kh¶ chÊt mét tiÒn lÖ, vµ hä còng cã tham väng h­ëng nh÷ng quyÒn n¨ng ch­a bao giê g¹t bá sù tham gia cña mét nhãm ®¶ng viªn x· héi chñ nghÜa nµo vµo hµnh mµ uû ban nghÞ viÖn ®· chiÕm ®o¹t. Hä ®· Ên ®Þnh tr­íc bÊt cø ®¹i héi nµo, vµ tuyÖt nhiªn kh«ng cã g× chøng tá hä cã ý ®Þnh hµnh ®éng nh­ vËy ch­¬ng tr×nh nghÞ sù, c¸ch thøc bá phiÕu vµ c¸ch thøc kiÓm tra c¸c trong tr­êng hîp nµy. GiÊy mêi ®· ®­îc göi ®Õn tÊt c¶ c¸c tæ chøc x· héi chñ nghÜa”. uû nhiÖm th­, h¬n n÷a, tõng nhãm quèc gia ph¶i kiÓm tra uû P hÇn chÝnh cña “sù thËt hiÓn nhiªn” nµy ®· bÞ chóng t«i b¸c nhiÖm th­ riªng. Kh«ng mét lêi nµo nãi r»ng, tÊt c¶ c¸i ®ã chØ bá. Nh­ng lêi kh¼ng ®Þnh cho r»ng, “cho tíi nay ph¸i Kh¶ n¨ng mang tÝnh chÊt t¹m thêi vµ ph¶i ®­îc ®¹i héi phª chuÈn. ch­a bao giê g¹t bá sù tham gia cña mét nhãm ®¶ng viªn x· héi chñ nghÜa nµo vµ bÊt cø ®¹i héi nµo, vµ tuyÖt nhiªn kh«ng cã g× Nh­ng ®¹i héi Lu©n §«n kh«ng thÓ trao cho ph¸i Kh¶ n¨ng bÊt chøng tá hä cã ý ®Þnh hµnh ®éng nh­ vËy trong tr­êng hîp nµy”, cø thÈm quyÒn nµo mµ chÝnh nã kh«ng cã. Kh«ng mét ®¹i héi nµo - lêi kh¼ng ®Þnh ®ã hoÆc lµ mét sù dèi tr¸ khñng khiÕp cã ý thøc, cã thÓ ra nh÷ng nghÞ quyÕt mµ ®¹i héi sau l¹i kh«ng cã quyÒn b·i hoÆc lµ ®iÒu ®ã chøng minh r»ng nh÷ng t¸c gi¶ cña b¶n tuyªn bá. Bëi vËy, ®¹i héi Lu©n §«n kh«ng cã quyÒn uû nhiÖm ph¸i Kh¶ ng«n hoµn toµn kh«ng biÕt g× vÒ nh÷ng ®iÒu hä viÕt. T¹i ®¹i héi n¨ng th¶o ra thÓ lÖ vµ chØ thÞ mµ ®¹i héi Pa-ri ph¶i theo. V¶ l¹i, nã vïng lÇn thø ba cña Liªn minh liªn bang cña trung t©m (Ph¸p) còng kh«ng hÒ lµm mét c¸i g× t­¬ng tù. Nh­ng ph¸i Kh¶ n¨ng ®ßi häp vµo th¸ng N¨m 1882, ph¸i Kh¶ n¨ng ®· tuyªn bè lµ tÊt c¶ mäi ®¶ng viªn x· héi chñ nghÜa ®Òu ®­îc ®Õn dù ®¹i héi. Nh­ng hái nh÷ng thÈm quyÒn nh­ vËy. Nh÷ng ®ßi hái tr¾ng trîn ®ã cña lóc ba m­¬i ng­êi theo chñ nghÜa tËp thÓ (tøc lµ nh÷ng ng­êi ph¸i Kh¶ n¨ng chÝnh ®· g©y nªn tÊt c¶ nh÷ng mèi bÊt hßa vµ
  4. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 784 Lêi nhµ xuÊt b¶n 398 785 gäi lµ m¸c-xÝt) tin vµo lêi tuyªn bè Êy, xuÊt hiÖn t¹i ®¹i héi th× ®ã, ®iÒu mµ «ng ®· thµnh c«ng. Ph¸i Kh¶ n¨ng kh«ng ph¶i lµ ng­êi ta ®· ®uæi hä mét c¸ch kh«ng th­¬ng tiÕc, viÖn c¸i cí lè “nh÷ng ng­êi cuèi cïng” trong sè nh÷ng ng­êi ®­îc mêi, mµ ®­îc bÞch lµ, víi c¸i tªn gäi “FÐdÐration du centre”1* , hä ®· c¹nh mêi ®ång thêi víi mäi ng­êi kh¸c. Nh­ vËy, “sù thËt hiÓn nhiªn” sè tranh bÊt chÝnh víi “Union FÐdÐrative” 2* cña ph¸i Kh¶ n¨ng. 6 lµ sù dèi tr¸ tõ ®Çu ®Õn cuèi; nh­ng ngay c¶ nÕu nh­ tÊt c¶ ®iÒu T¹i ®¹i héi vïng lÇn thø t¸m cña Liªn minh nµy, n¨m 1887, ®ã lµ sù thËt, th× c¸i ®ã chøng minh ®iÒu g×? 7. “Héi nghÞ ë N¨ng-xi kh«ng häp ®­îc, vµ héi nghÞ ë La Hay ®· ®­îc triÖu tËp thay 1* - “Liªn bang trung t©m” 2* - “Liªn minh liªn bang” thÕ nã. Ph¸i Kh¶ n¨ng còng ®­îc mêi sau chãt tíi dù héi nghÞ. §¸p l¹i lêi mêi, hä ®· viÕt mét sè bøc th­ ®Ò cËp hµng lo¹t vÊn ®Ò rÊt quan träng. Nh÷ng bøc th­ Êy ®· kh«ng khi m­êi hai ®¹i biÓu cña ph¸i tËp thÓ cã mÆt ®óng theo nh÷ng lêi ®­îc tr¶ lêi, vµ héi nghÞ ®· tiÕn hµnh ngay kh«ng cã sù tham dù cña hä”. tuyªn bè ®­îc lÆp l¹i nhiÒu lÇn r»ng tÊt c¶ mäi ®¶ng viªn x· héi chñ Vµ mét lÇn n÷a, lêi kh¼ng ®Þnh cho r»ng ph¸i Kh¶ n¨ng ®­îc nghÜa ®Òu ®­îc mêi, th× ng­êi ta ®· ®ãn tiÕp hä b»ng nh÷ng lêi hß la mêi ®Õn sau cïng, lµ sù dèi tr¸. Hä ®­îc mêi ®ång thêi víi mäi vµ chÕ nh¹o, vµ hä buéc ph¶i rêi khái ®¹i héi; ngoµi ra, mét nghÞ quyÕt ng­êi kh¸c; chóng t«i ®Æc biÖt ®· lµm s¸ng tá vÊn ®Ò nµy, mÆc dÇu ®· ®­îc th«ng qua nãi r»ng “kh«ng bao giê cho phÐp nh÷ng ®¶ng viªn b¶n th©n nã kh«ng cã ý nghÜa g× lín. Héi nghÞ ®­îc Ên ®Þnh vµo x· héi chñ nghÜa ®­îc dù mét ®¹i héi nµo cña chóng ta”. Vµ cßn cã sù ngµy 28 th¸ng Hai, vµ ph¸i Kh¶ n¨ng vµo ngµy 17 th¸ng Hai t¹i viÖc hay h¬n: n¨m 1888, khi ban chÊp hµnh ®Þa ph­¬ng- nãi ®­îc giao héi nghÞ uû ban toµn quèc cña m×nh, ®· cã kh«ng nh÷ng giÊy mêi, nhiÖm vô tæ chøc ®¹i héi toµn quèc cña ph¸i Kh¶ n¨ng ë T¬-roay-¬ - mµ c¶ th­ tr¶ lêi cña LÝp-nÕch cho nh÷ng bøc th­ cña hä ®Ò cËp “hµng lo¹t vÊn ®Ò rÊt quan träng”, nghÜa lµ cho chÝnh nh÷ng bøc ®e do¹ lÇn nµy sÏ thùc hiÖn c©u nãi ®­îc nh¾c l¹i mu«n thuë lµ mäi th­, mµ theo lêi cña b¶n tuyªn ng«n, “®· kh«ng ®­îc tr¶ lêi”. ®¶ng viªn x· héi chñ nghÜa ®Òu ®­îc dù ®¹i héi, th× ph¸i Kh¶ n¨ng, nh­ ChÝnh hä nãi r»ng, LÝp-nÕch “®· kh«ng tr¶ lêi nh÷ng c©u hái cña ta ®· thÊy, ®· lùa chän viÖc rêi bá ®¹i héi cña chÝnh m×nh, miÔn lµ kh«ng hä vÒ ch­¬ng tr×nh nghÞ sù cña héi nghÞ”1*. Theo chç t«i ®­îc biÕt, ph¶i thùc hiÖn lêi høa kho¸c l¸c cña hä. «ng LÝp-nÕch ®· th«ng b¸o cho hä r»ng, hä sÏ nhËn ®­îc th­ tr¶ lêi nh÷ng c©u hái ®ã ngay t¹i héi nghÞ. Cã thÓ ph¸i Kh¶ n¨ng, muèn Sau tÊt c¶ nh÷ng chuyÖn ®ã, lÏ nµo l¹i ng¹c nhiªn tr­íc viÖc tiÕn hµnh mét cuéc trao ®æi dµi dßng vÒ nh÷ng ®iÒu kiÖn s¬ bé, vµ ph¸i theo chñ nghÜa tËp thÓ tin ch¾c r»ng “ph¸i Kh¶ n¨ng cã ý b»ng c¸ch ®ã, tr× ho·n héi nghÞ ®Õn lóc kÕt thóc ®¹i héi, nh­ng ®ã ®Þnh kh«ng cho phÐp hä tíi ®¹i héi vµ sö dông ®¹i héi ®ã vµo hoµn toµn l¹i kh«ng ph¶i lµ sù mong muèn cña nh÷ng ai cã ý ®Þnh nh÷ng môc ®Ých riªng”. nghiªm chØnh ®¹t ®­îc mét sù tho¶ thuËn danh dù cho tÊt c¶ c¸c 6 . “Dï thÕ nµo ®i n÷a, La-ph¸c-g¬, Ghª-®¬ vµ nh÷ng ng­êi m¸c-xÝt kh¸c, ®ång lßng bªn liªn quan. Dï thÕ nµy hay thÕ kh¸c, sau ®ã ph¸i Kh¶ n¨ng ®Òu kh«ng cã mÆt t¹i héi nghÞ, vµ do ®ã héi nghÞ buéc ph¶i tiÕn hµnh nhÊt trÝ víi nh÷ng ng­êi §øc cña ®¶ng ë trong quèc héi vµ nh÷ng b¹n cña hä, ®· triÖu ®óng lµ kh«ng cã sù tham dù cña hä. tËp héi nghÞ ë N¨ng-xi. Ph¸i Kh¶ n¨ng lµ nh÷ng ng­êi cuèi cïng trong sè nh÷ng ng­êi ®­îc mêi tíi dù héi nghÞ nµy, chØ mét tuÇn ngay tr­íc khi héi nghÞ häp”. 8. “Héi nghÞ nµy häp thiÕu ®¹i biÓu cña Anh, I-ta-li-a, T©y Ban Nha vµ mét vµi n­íc kh¸c. Ngay c¶ Liªn ®oµn d©n chñ – x· héi còng kh«ng ®­îc biÕt vÒ viÖc sÏ triÖu tËp héi Héi nghÞ ë N¨ng-xi do nh÷ng ng­êi §øc, chø kh«ng ph¶i do La- nghÞ s¾p tíi. ChØ nh÷ng ng­êi râ rµng thï ®Þch víi ph¸i Kh¶ n¨ng míi nhËn ®­îc lêi mêi. ph¸c-g¬, triÖu tËp; «ng La-ph¸c-g¬, tr¸i l¹i, ®· ph¶n ®èi thêi gian Riªng La-ph¸c-g¬ lµ ®¹i biÓu duy nhÊt cña Ph¸p, mÆc dÇu «ng ta cã cuéc c·i cä gay g¾t vµ ®Þa ®iÓm triÖu tËp héi nghÞ vµ t×m mäi c¸ch ®Ó huû bá héi nghÞ
  5. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 786 Lêi nhµ xuÊt b¶n 399 787 v× phe ®a sè nµy ®· tõ bá c­¬ng lÜnh cña m×nh vµ ­a thÝch thµnh nhiÒu n¨m, mang tÝnh chÊt c¸ nh©n, víi ph¸i Kh¶ n¨ng! B¶n tæng kÕt ®Çy ®ñ vÒ héi nghÞ lËp mét ®¶ng hoµn toµn kh«ng cã c­¬ng lÜnh. ®· kh«ng ®­îc c«ng bè vµo lóc ®ã, còng nh­ sau ®ã”. 9. “Mét héi nghÞ nh­ héi nghÞ nµy th× kh«ng ph¶i lµ c¸i g× kh¸c h¬n lµ mét cuéc tô tËp §iÒu ®óng duy nhÊt ë môc 8 vµ 9 lµ héi nghÞ häp “bÝ mËt”, v× bÝ mËt ®eo ®uæi nh÷ng môc ®Ých, theo chóng t«i nghÜ, ch¼ng tèt ®Ñp g×. §ång nã kh«ng c«ng khai. C«ng chóng vµ c¸c ®¹i diÖn b¸o chÝ, tÊt nhiªn, kh«ng ®­îc mêi dù héi nghÞ. NÕu nã lµ “bÝ mËt” ®èi víi 1* Xem tê “ProlÐteriat”590, c¬ quan ng«n luËn chÝnh thøc cña hä, sè ra ngµy 23 t h¸ng ph¸i Kh¶ n¨ng th× chØ lµ hä kh«ng thÊy cÇn thiÕt ph¶i ®Õn häp. Hai. Nh­ng nh÷ng nghÞ quyÕt cña héi nghÞ ®­îc th«ng qua mét c¸ch cè ý, cèt sao cho ph¸i Kh¶ n¨ng biÕt vÒ nh÷ng nghÞ quyÕt ®ã, chÝ §«-me-la Niu-ven-h©y cao quý cña chóng ta, - mµ chóng t«i rÊt lÊy lµm tiÕc vµ th«ng qua V«n-®Ðc-x¬, ®· ®­îc th«ng b¸o ngay cho hä. NÕu vËy ph¶i th«ng b¸o ®iÒu nµy - ®· nãi trong bøc th­ cña m×nh göi Liªn ®oµn d©n chñ – x· héi th× nh÷ng lêi cµu nhµu vÒ héi nghÞ “bÝ mËt” liÖu cã ý nghÜa g×? Héi r»ng, héi nghÞ nµy ®· ®­îc trï tÝnh häp bÝ mËt. nghÞ nµy, kh«ng nghi ngê g× n÷a, ®©u ®· “bÝ mËt” b»ng nh÷ng cuéc V× héi nghÞ La Hay ®­îc ng­êi §øc triÖu tËp, nªn hä mêi nh÷ng häp cña hai c¬ quan bÝ Èn ®· nhËn tr¸ch nhiÖm vÒ b¶n tuyªn ng«n. ®¶ng viªn x· héi chñ nghÜa ngo¹i quèc nµo mµ hä vÉn gi÷ mèi liªn ThÕ giíi kh«ng chØ biÕt nh÷ng nghÞ quyÕt cña héi nghÞ ®ã, v× nh÷ng hÖ nh­: nh÷ng ng­êi Hµ Lan, ng­êi BØ, ng­êi §an M¹ch vµ ng­êi nghÞ quyÕt Êy cã thÓ lµm cho c«ng chóng chó ý, mµ cßn biÕt c¶ hä tªn c¸c ®¹i biÓu. Cßn nÕu mêi c¸c ®¹i biÓu b¸o chÝ tíi dù c¸i héi Thuþ SÜ, vµ c¶ hai ®¶ng Ph¸p mµ hä ph¶i ®ãng vai trß ng­êi trung nghÞ tù ®Æt cho m×nh môc ®Ých lµm trung gian gi÷a hai nhãm x· gian gi÷a hai bªn. Liªn ®oµn d©n chñ – x· héi, mµ U.M«-ri-x¬ lµ héi chñ nghÜa bÊt hßa víi nhau, th× tÊt nhiªn ®ã lµ ®iÒu phi lý. ®¹i diÖn, lµ do La-ph¸c-g¬ mêi; vµ còng chÝnh theo c¸ch ®ã, ph¸i Kh¶ n¨ng cã thÓ mêi Liªn ®oµn d©n chñ – x· héi; bÊt luËn thÕ nµo 10. “Cuéc tô tËp bÝ mËt nµy nh­ vËy lµ ®· häp sau nh÷ng c¸nh cöa ®ãng kÝn, ®· th× ë ®©y, t¹i Lu©n §«n, kh«ng mét ng­êi nµo râ vÒ viÖc ai ®­îc vµ th«ng qua mét lo¹t nghÞ quyÕt kh«ng bÞ ph¶n ®èi g× ®¸ng kÓ. Song, V«n-®Ðc-x¬ ®­îc cö ai kh«ng ®­îc mêi, vµ ai ®­îc uû quyÒn mêi ai. ThËt lµ kh«ng ®óng ®Õn Pa-ri ®Ó buéc ph¸i Kh¶ n¨ng chÊp nhËn nh÷ng nghÞ quyÕt Êy, y nh­ thÕ Ýt ra ®ã lµ sù thËt nÕu nãi r»ng chØ nh÷ng ng­êi râ rµng lµ thï ®Þch víi ph¸i nh÷ng s¾c lÖnh cña héi ®ång gi¸m môc, vµ ë Lu©n §«n, BÐc-stanh còng viÕt víi tinh Kh¶ n¨ng míi ®­îc mêi. Nh÷ng ng­êi BØ ®· nhiÒu n¨m gi÷ mèi thÇn t­¬ng tù. Nh÷ng bøc th­ cña c¸c l·nh tô §øc, hy väng r»ng chóng t«i sÏ kh«ng quan hÖ h÷u nghÞ víi hä, th× t¹i ®¹i héi toµn quèc cña m×nh häp buéc ph¶i c«ng bè chóng – còng ®­îc viÕt víi giäng rÊt ®éc ¸c vµ hèng h¸ch, ®ång thêi vµo lÔ Phôc sinh n¨m nay, ®· chøng minh r»ng hä lµ nh÷ng ng­êi cßn ®e däa triÖu tËp mét ®¹i héi ®èi lËp trong tr­êng hîp nÕu nh÷ng mÖnh lÖnh cña hä hoµn toµn kh«ng muèn lµm cho nh÷ng ng­êi ®ã bÊt m·n bëi mét kh«ng ®­îc thùc hiÖn ngay”. ®iÒu g× ®ã591. Nh÷ng ng­êi Hµ Lan, §an M¹ch, vµ Thôy SÜ kh«ng Sau tÊt c¶ nh÷ng sù vu khèng ¸c ý Êy vÒ thµnh phÇn ®¸nh tr¸o hÒ ®èi xö thï ®Þch víi hä vµ v« luËn thÕ nµo còng kh«ng “râ rµng” cña héi nghÞ vµ cuéc tô tËp bÝ mËt, ®éc gi¶ cã mäi c¬ së ®Ó chê ®îi lµ thï ®Þch. NÕu La-ph¸c-g¬ lµ ®¹i biÓu duy nhÊt cña Ph¸p, th× nh÷ng vô v¹ch trÇn ®Çy chÊn ®éng vÒ c¸c téi lçi nhôc nh· vµ hoµn toµn do lçi cña ph¸i Kh¶ n¨ng, v× hä kh«ng muèn nhËn lêi nh÷ng téi ¸c ®ª tiÖn cña cuéc häp bän ©m m­u nµy, mét cuéc häp mêi. ThËt lµ kh«ng ®óng sù thËt nÕu b¶o r»ng “cuéc c·i lén gay g¾t “®eo ®uæi nh÷ng môc ®Ých mµ chóng t«i cho lµ ch¼ng tèt ®Ñp g×”. nhiÒu n¨m cña La-ph¸c-g¬” víi ph¸i Kh¶ n¨ng lµ mang tÝnh chÊt c¸ nh©n. La-ph¸c-g¬, Ghª-®¬, §ª-vin vµ nhiÒu nhãm ®¶ng viªn x· Cßn kÕt côc ra sao? ë L a Hay, “mét lo¹t nghÞ quyÕt kh«ng bÞ ph¶n héi chñ nghÜa vµ c«ng ®oµn ®· ®o¹n tuyÖt víi phe ®a sè trong ®¶ng, ®èi g× ®¸ng kÓ” ®· ®­îc th«ng qua! Ph¶i ch¨ng Ban quèc tÕ vµ Tæng
  6. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 788 Lêi nhµ xuÊt b¶n 400 789 tæ chøc cã ®¹i biÓu ë héi nghÞ sÏ triÖu tËp mét ®¹i héi kh¸c, chÝnh héi ®ång cña Liªn ®oµn d©n chñ – x· héi kh«ng cßn tÝ chót tÝnh hµi lµ ®¹i héi mµ viÖc triÖu tËp nã ®· thµnh nghÞ quyÕt ë Boãc-®« vµ ë h­íc nµo? T¬-roay-¬. §èi víi ph¸i Kh¶ n¨ng, ®iÒu ®ã cã thÓ lµ “rÊt ®éc ¸c vµ Nh­ng t¸c gi¶ cña chóng ta cè duçi ra khái nh÷ng nghÞ quyÕt Êy hèng h¸ch”, nh­ng ®ã lµ ph­¬ng tiÖn duy nhÊt lµm hä tØnh ngé, cµng nhanh cµng tèt. Nh÷ng nghÞ quyÕt ®ã qu¶ ®· nh­îng bé nÕu ®iÒu ®ã nãi chung lµ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc. nhiÒu h¬n lµ ph¸i Kh¶ n¨ng cã thÓ hy väng ®¹t ®­îc. C¶ nh÷ng Vµ tiÕp sau lµ ®iÒu hay ho h¬n c¶ - ®óng lµ tinh hoa cña toµn bé ng­êi §øc kh«ng ®­îc phÐp ®Õn dù ®¹i héi Lu©n §«n, c¶ nh÷ng b¶n tuyªn ng«n. ng­êi theo chñ nghÜa tËp thÓ Ph¸p, mµ ®¹i héi coi th­êng, ®Òu ®· tá ý s½n sµng c«ng nhËn ñy nhiÖm th­ Lu©n §«n, cho phÐp – v× 11. Tuy vËy, ph¸i Kh¶ n¨ng thùc tÕ ®· c«ng nhËn mäi nghÞ quyÕt ®· ®­îc th«ng qua vµ ®­îc ®Ò nghÞ víi hä theo c¸ch thøc kÓ trªn. lý do ®ã – hñy bá nh÷ng nghÞ quyÕt ®­îc th«ng qua t¹i Boãc-®« vµ T¬-roay-¬, vµ duy tr× thÈm quyÒn cña ph¸i Kh¶ n¨ng vÒ viÖc triÖu 12. “MÆc dÇu cã sù c«ng nhËn nh­ vËy vµ mÆc dÇu ®¹i héi do ph¸i Kh¶ n¨ng triÖu tËp vµ tæ chøc ®¹i héi sau, víi ®iÒu kiÖn lµ hä sÏ tõ chèi, b»ng tËp sÏ ®­îc häp, vµ trong mäi hoµn c¶nh, ®¹i héi nµy cã thÓ cã chñ quyÒn ®èi víi mäi nh÷ng lêi lÏ râ rµng vµ rµnh m¹ch, mäi ®ßi hái ®­îc ®Ò ra nh÷ng c«ng viÖc néi bé cña m×nh, mÆc dÇu mçi bªn cã thÓ tr×nh bµy bÊt kú tr­êng hîp tranh thÓ thøc b¾t ®¹i héi ®ã ph¶i theo, vµ “sö dông nã vµo nh÷ng môc chÊp nµo ®Ó ®­a ra toµn ®¹i héi gi¶i quyÕt, nh­ng nh÷ng kÎ g¾n bã víi cuéc tô tËp bÝ ®Ých cña m×nh”. Tuy vËy, cÇn ghi nhËn r»ng thËm chÝ b¶n tuyªn mËt ë La Hay lóc nµy vÉn triÖu tËp ®¹i héi thø hai ë Pa-ri”. ng«n còng kh«ng thÓ vÆn vÑo bÎ häe c¸c nghÞ quyÕt La Hay. Nh÷ng ng­êi tham gia héi nghÞ La Hay tuyªn bè r»ng, hä s½n sµng liªn kÕt víi cuéc tô tËp bÝ mËt cña ph¸i kh¶ n¨ng víi hai ®iÒu Nh­ng ®iÒu tai h¹i chñ yÕu l¹i Èn n¸u kh«ng ph¶i ë trong c¸c kiÖn. Thø nhÊt, ph¸i Kh¶ n¨ng ph¶i triÖu tËp ®¹i héi víi sù tho¶ nghÞ quyÕt, mµ trong viÖc ng­êi ta m­u toan nh­ thÕ nµo hßng b¾t thuËn cña c«ng nh©n vµ nh÷ng tæ chøc x· héi chñ nghÜa Ph¸p vµ ph¸i Kh¶ n¨ng th«ng qua chóng. Vµ sù bÞa ®Æt l¹i b¾t ®Çu ë ®©y. c¸c n­íc kh¸c, nh÷ng ®¹i biÓu cña hä ph¶i cïng víi ph¸i Kh¶ n¨ng V«n-®Ðc-x¬ ®­îc cö ®i ®Ó “buéc ph¸i Kh¶ n¨ng nhËn nh÷ng nghÞ ký vµo b¶n th«ng b¸o vÒ viÖc triÖu tËp ®¹i héi. Ph¸i Kh¶ n¨ng ®· quyÕt Êy”. V«n-®Ðc-x¬ ®­îc cö ®Õn ®Êy, v× trong tÊt c¶ c¸c ®¹i biÓu mét mùc tõ chèi thùc hiÖn ®iÒu kiÖn Êy; dï ai ký còng ®­îc, miÔn kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ®¹i biÓu cña nhãm Ph¸p k×nh ®Þch víi hä. kh¸c cña héi nghÞ La Hay, «ng lªn tiÕng b¶o vÖ hä kiªn quyÕt h¬n NÕu nh÷ng t¸c gi¶ b¶n tuyªn ng«n kh«ng biÕt ®iÒu ®ã, xin h·y hái c¶! §iÒu mµ “BÐc-stanh viÕt”, kh«ng buéc ai ph¶i theo, trõ b¶n «ng chñ biªn b¸o “justice”1*, ng­êi biÕt rÊt râ ®iÒu Êy. th©n «ng ta, vµ ®· ®Õn lóc c¸c t¸c gi¶ b¶n tuyªn ng«n ph¶i biÕt nh­ §iÒu kiÖn thø hai lµ ®¹i héi ph¶i cã chñ quyÒn ®èi víi kiÓm vËy. Vµ mÆc dÇu t«i kh«ng cã quyÒn nãi thay “c¸c l·nh tô §øc”, tra ñy nhiÖm th­ vµ ®Þnh ra ch­¬ng tr×nh nghÞ sù. Ph¸i Kh¶ song t«i tin r»ng hä kh«ng tõ chèi t«i, nÕu t«i ®Ò nghÞ Liªn ®oµn n¨ng còng kh«ng hÒ chÊp nhËn ®iÒu kiÖn nµy vÒ “thùc tÕ”, hoÆc d©n chñ – x· héi vµ nh÷ng ®ång minh Pa-ri cña tæ chøc nµy c«ng theo c¸ch nµo kh¸c. Tho¹t ®Çu, hä quyÕt ®Þnh lµ tõng nhãm quèc bè bÊt kú bøc th­ nµo nhËn ®­îc cña hä. gia riªng biÖt sÏ kiÓm tra uû nhiÖm th­. VÒ tuyªn bè cña phÝa NghÞ quyÕt La Hay ®­îc c«ng bè, vµ ph¸i Kh¶ n¨ng ®­îc b¸o ®èi lËp cho r»ng quyÕt ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy nªn trao cho toµn thÓ tr­íc r»ng, nÕu hä kh«ng chÊp nhËn nh÷ng nghÞ quyÕt Êy, th× c¸c ®¹i héi, ph¸i Kh¶ n¨ng tr¶ lêi lµ cã thÓ chuyÓn nh÷ng tr­êng
  7. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 790 Lêi nhµ xuÊt b¶n 401 791 h îp ®Æc biÖt cho ®¹i héi gi¶i quyÕt, nh­ng hä ch¼ng gi¶i thÝch c¸ch ng©y th¬ r»ng, nÕu thËm chÝ cã nh÷ng lý do ®Ó bÊt b×nh, mét lêi xem nh÷ng tr­êng hîp nµo ®­îc coi lµ ®Æc biÖt. Kh«ng, th× “nh÷ng ng­êi §øc vµ nh÷ng ®ång chÝ kh¸c cña chóng t«i hä vÉn tiÕp tôc tranh luËn vôn vÆt vÒ chç xÐt xem quyÒn nµo lÇn nµy cã thÓ chÊp thuËn ®iÒu ®ã”. C¸c anh h·y lµm theo c¸ch th× trao cho ®¹i héi, cßn quyÒn nµo th× kh«ng, vµ chØ sau khi cña chóng t«i “chØ lÇn nµy” th«i, cßn lÇn sau c¸c anh cã thÓ nhËn ®­îc th«ng t­ vÒ viÖc triÖu tËp “®¹i héi ®èi lËp” th×, hµnh ®éng nh­ c¸c anh muèn, - dÜ nhiªn ®Ò nghÞ qu¶ lµ quyÕn rò, song, tiÕc thay, ng­êi ta ®· m­u toan tiÕn hµnh ®­êng lèi Êy ë Lu©n §«n n¨m ngo¸i, vµ “trong lÇn Êy” ®iÒu ®ã thÕ lµ qu¸ 1* - Hai-n¬-man ®ñ råi. c uè i cïn g, hä bué c ph ¶i tuyª n bè râ rµ ng vµ kh« ng ó p më r »n g, ®¹ i h éi sÏ gi¶ i q uyÕ t mäi tr ­ên g hîp , khi uû n hiÖm ChØ cÇn ph¸i Kh¶ n¨ng nãi mét lêi th«i lµ tháa thuËn xong th­ b Þ nhã m qu èc gia ph ñ nhË n. NÕ u hä tuyªn bè ® iÒu ® ã ngay, - hä nªn ®Æt thªm tõ “t¹m thêi”, “cÇn ®­îc ®¹i héi phª mét c¸ ch ®ón g lóc th× khã kh¨ n chñ yÕ u c ã lÏ ®· ®­ îc chuÈn” vµo tÊt c¶ nh÷ng thÓ lÖ vµ chØ thÞ cña m×nh. Nh­ng ngay c¶ kh¾c phô c r åi; cß n b© y giê, tÊ t nh iªn, ® · qu¸ muén . ®iÒu ®ã, còng kh«ng thÓ giµnh ®­îc ë hä b»ng bÊt kú søc m¹nh Ngay trong vÊn ®Ò ch­¬ng tr×nh nghÞ sù, hä còng m­în thñ nµo, vµ do ®ã, ®¹i héi lÇn thø hai trë nªn cÇn thiÕt ®èi víi tÊt c¶ nh÷ng ai kh«ng muèn bÞ SÝp-t¬n ho¸ lÇn thø hai. ®o¹n quanh co nh­ vËy. Hä kh«ng coi m×nh lµ nh÷ng ng­êi ®­îc ñy quyÒn v¹ch ra nh÷ng biÖn ph¸p vµ ®Ò nghÞ t¹m thêi – mµ ®¹i V× phÇn lín cuéc tranh luËn nµy diÔn ra trªn nh÷ng trang b¸o héi cã quyÒn chuÈn y hay b¸c bá - ®Ó gióp cho c«ng viÖc cña ®¹i héi “Justice”, nªn hoµn toµn râ rµng lµ nh÷ng ng­êi thay mÆt cho Liªn tiÕn triÓn dÔ dµng; tr¸i l¹i, hä hµnh ®éng nh­ nh÷ng kÎ n¾m quyÒn ®oµn d©n chñ – x· héi tuyªn bè nh÷ng lêi nªu ë § 12, hoÆc kh«ng lùc huyÒn bÝ nµo ®ã vµ thùc chÊt lµ v« h¹n ®èi víi ®¹i héi s¾p tíi, ®äc tê b¸o chÝnh thøc cña chÝnh m×nh, hoÆc cè ý kh¼ng ®Þnh nh÷ng nh÷ng kÎ nµy, nÕu muèn, cã thÓ nh­êng mét phÇn nh÷ng quyÒn ®iÒu m©u thuÉn víi sù thùc. hµnh cña hä ®Ó tá ra lÞch thiÖp víi nh÷ng tæ chøc ngo¹i quèc, vµ ®æi 13. “Hä ®Þnh ra thêi gian häp ®¹i héi cña m×nh còng chÝnh lµ thêi gian mµ ph¸i Kh¶ l¹i, nh÷ng tæ chøc nµy ph¶i c«ng nhËn nh÷ng ®ßi hái cßn l¹i cña hä n¨ng còng Ên ®Þnh cho ®¹i héi cña hä, mÆc dÇu ë La Hay hä ®· nhÊt trÝ th«ng qua nghÞ vÒ quyÒn hµnh ®èi víi ®¹i héi. H·y lÊy vÝ dô ngay chÝnh nh÷ng quyÕt trong ®ã nãi r»ng cuèi th¸ng B¶y lµ thêi gian kh«ng thÝch hîp vµ kh«ng cã lîi cho nghÞ quyÕt cuèi cïng cña hä ®­a ra ngµy 13 th¸ng N¨m, lµ khi hä viÖc tæ chøc ®¹i héi c«ng nh©n ë Pa-ri, vµ mÆc dÇu An-xen trong th­ göi cho Liªn ®oµn ®· nhËn ®­îc th«ng t­ vÒ viÖc triÖu tËp ®¹i héi ®èi lËp (xem b¸o d©n chñ – x· héi ®· x¸c nhËn r»ng, nÕu ®¹i héi thø hai ®­îc triÖu tËp, nã sÏ häp vµo “Justice” ngµy 25 th¸ng N¨m). Hä vÉn mÆc c¶ víi nh÷ng ng­êi th¸ng ChÝn, cßn LÝp-nÕch nãi r»ng ®¹i héi sÏ häp hoÆc trong n¨m nay, hoÆc sau nµy”. §an M¹ch vÒ ch­¬ng tr×nh nghÞ sù, nh­ thÓ hä hoÆc nh÷ng ng­êi Nh­ vËy, ta thÊy r»ng c¸c ®¹i biÓu ®¹i héi La Hay tuång nh­ ®· §an M¹ch ®· ®­îc trao quyÒn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò chØ thuéc thÈm long träng høa víi ph¸i Kh¶ n¨ng vÒ viÖc triÖu tËp ®¹i héi cña quyÒn cña chÝnh ®¹i héi. Sau ®ã hä l¹i chiÕu cè ®ång ý th«ng qua m×nh kh«ng vµo th¸ng B¶y, mµ vµo “th¸ng ChÝn”, “hoÆc trong n¨m ®Ò nghÞ cña ñy ban ph¶n ®èi cña c¸c c«ng liªn Anh vÒ viÖc ®­a vµo nay, hoÆc sau nµy”. Nh­ng tuÇn lÔ thø ba cña th¸ng B¶y dÜ nhiªn ch­¬ng tr×nh nghÞ sù nh÷ng thÓ lÖ triÖu tËp vµ tæ chøc nh÷ng ®¹i lµ “trong n¨m nay” ®Êy, cho nªn trong bÊt kú tr­êng hîp nµo còng héi sau nµy. Thªm vµo ®iÓm nµy, b¸o “Justice” cßn nãi thªm mét
  8. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 792 Lêi nhµ xuÊt b¶n 402 793 lµm dÞu nh÷ng nçi bÊt ®ång ®ang tån t¹i, vµ «ng Hai-n¬-man ®· k h«ng thÓ quë tr¸ch LÝp-nÕch vµo ®©u ®­îc. Do kÝnh träng c¸c ®éc høa víi nã vÒ sù ñng hé ®ã. gi¶ cña chóng t«i, chóng t«i sÏ kh«ng ®i vµo tranh luËn vÒ c¸c yªu s¸ch trÎ con ®ã. Tuy thÕ, t«i cã thÓ nãi r»ng thêi gian tõ ngµy 14 Cuèi b¶n tuyªn ng«n cã lêi chó gi¶i ng¾n nh­ sau: ®Õn ngµy 21 th¸ng B¶y ®· ®­îc chän tr­íc hÕt ®Ó tho¶ m·n sù ®ßi “§o¹n v¨n trªn ®©y sÏ ®­îc dÞch ra mét sè thø tiÕng ch©u ¢u vµ göi ®Õn tÊt c¶ c¸c hái nhÊt trÝ cña nh÷ng ng­êi Ph¸p, vµ thø hai, lµ v× ph­¬ng ph¸p n­íc”. ®éc nhÊt ch­a ®­îc thö th¸ch ®Ó hoµ hai ®¹i héi lµm mét, nÕu ph­¬ng ph¸p Êy, nãi chung, cã thÓ cã ®­îc - ®ã lµ buéc hä häp ®ång Nh÷ng ch÷ ký trong tµi liÖu ®Ýnh kÌm theo ®· chøng minh thêi. r»ng ë hÇu hÕt c¸c n­íc ch©u ¢u, vÊn ®Ò thËt ra ®· ®­îc gi¶i quyÕt. §¹i ®a sè nh÷ng ng­êi x· héi chñ nghÜa ë lôc ®Þa ®· ph¸t 14. “La-ph¸c-g¬, Ghª-®¬, bµ £-lª-«-n«-ra M¸c-£-v¬-linh (chÞ cña bµ, con g¸i cña biÓu t¸n thµnh ®¹i héi do nh÷ng ng­êi theo chñ nghÜa tËp thÓ vµ C¸c M¸c, lµ vî cña La-ph¸c-g¬), BÐc-stanh (chñ biªn b¸o “Sozialdemokrat”), Bª-ben vµ nh÷ng ng­êi theo thuyÕt Bl¨ng-ki triÖu tËp, vµ hä chèng l¹i ®¹i héi LÝp-nÕch lµ nh÷ng kÎ chñ x­íng chÝnh cña cuéc tô tËp bÝ mËt ë La Hay vµ ®¹i héi ®èi do ph¸i Kh¶ n¨ng triÖu tËp. N­íc Anh lµ n­íc duy nhÊt mµ ë ®ã, lËp ë Pa-ri. Phri-®rÝch ¡ng-ghen ®· hoµn toµn t¸n thµnh c¸ch thøc hµnh ®éng cña hä”. c¸c ®¶ng viªn x· héi chñ nghÜa, vµ nãi chung c«ng nh©n, cho tíi Rèt cuéc, mét phÇn nhá sù thËt ®· thËt sù chøa ®ùng c¸c “sù nay vÉn bÊt ®ång ý kiÕn. V× vËy, bµi tr¶ lêi nµy sÏ kh«ng ®­îc dÞch thËt hiÓn nhiªn” cuèi cïng nµy. Kh«ng mét ai phñ nhËn sù thËt lµ ra mét thø tiÕng n­íc ngoµi nµo. chÞ cña bµ £-lª-«-n«-ra M¸c-£-v¬-linh lµ con g¸i cña C¸c M¸c vµ T«i xin tãm t¾t: lµ vî cña La-ph¸c-g¬; tuy vËy, c¸c t¸c gi¶ b¶n tuyªn ng«n tr×nh bµy t­ t­ëng ®ã theo c¸ch cã thÓ hiÓu r»ng bµ La-ph¸c-g¬ lµ con 1. N¨m 1889 ë Pa-ri sÏ häp hai ®¹i héi: ®¹i héi thø nhÊt theo g¸i cña C¸c M¸c, cßn ng­êi chÞ em cña bµ ta th× kh«ng. Vµ dÉu cã quyÕt ®Þnh cña ®¹i héi c¸c c«ng ®oµn Ph¸p ë Boãc-®« ®· häp vµo th¸ng M­êi – M­êi mét n¨m 1888, ®­îc ®¹i héi c¸c ®¶ng viªn x· ®iÒu hoµn toµn kh«ng ®óng sù thËt lµ: BÐc-stanh hoÆc ng­êi nµo héi chñ nghÜa Ph¸p ë T¬-roay-¬ phª chuÈn chuyÓn vµo dÞp lÔ Gi¸ng ®ã ë Lu©n §«n – bÊt kÓ ë møc ®é nµo - ®Òu lµ “nh÷ng kÎ chñ x­íng sinh; ®¹i héi thø hai, theo quyÕt ®Þnh, ®­îc ®¹i héi quèc tÕ c¸c c«ng cña héi nghÞ La Hay”, mµ hä kh«ng cã mét chót liªn quan nµo ®Õn ®oµn ë Lu©n §«n th«ng qua mét tuÇn sau, vµ ph¸i Kh¶ n¨ng ®­îc viÖc triÖu tËp vµ x¸c ®Þnh thµnh phÇn héi nghÞ ®ã – nh­ng, t«i giao nhiÖm vô tæ chøc ®¹i héi Êy. nghÜ, kh«ng mét ai trong sè nh÷ng ng­êi kÓ trªn sÏ phñ nhËn sù thËt lµ hä ®· gãp phÇn triÖu tËp “®¹i héi ®èi lËp ë Pa-ri”, nh­ng hä 2. ViÖc hîp nhÊt hai ®¹i héi ®ã lÏ ra ®· ®­îc thùc hiÖn hÇu nh­ kh«ng bÞ c¶n trë g×, nÕu nh­ ph¸i Kh¶ n¨ng, ngay trong nh÷ng lêi hµnh ®éng nh­ vËy chØ sau khi th¸i ®é cña ph¸i Kh¶ n¨ng lµm cho th«ng b¸o ®Çu tiªn vÒ viÖc triÖu tËp ®¹i héi, ®· kh«ng yªu s¸ch vÒ sù gãp phÇn ®ã trë nªn tÊt nhiªn. C¸c t¸c gi¶ b¶n tuyªn ng«n h¼n nh÷ng thÈm quyÒn mµ ®¹i héi Lu©n §«n tù nã kh«ng cã, vµ do ®ã, biÕt râ r»ng bµ £.M¸c-£-v¬-linh vµ BÐc-stanh ®· ë nhµ «ng Hai- kh«ng thÓ trao cho hä ®­îc, cô thÓ lµ yªu s¸ch vÒ quyÒn l·nh ®¹o n¬-man vµo håi ®Çu th¸ng T­– ngay sau khi giäng ®iÖu cña b¸o c«ng viÖc néi bé cña ®¹i héi, ®Ò ra tr­íc ph­¬ng ph¸p kiÓm tra c¸c “Justice” trë nªn bít “®éc ¸c” vµ bít tÝnh “c¸ nh©n” ®«i chót, víi uû nhiÖm th­, ch­¬ng tr×nh nghÞ sù vµ toµn bé thÓ lÖ, nãi mét c¸ch môc ®Ých b¶o ®¶m cã ®­îc sù ñng hé tr­íc cña «ng nµy trong viÖc
  9. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 794 Lêi nhµ xuÊt b¶n 403 795 k h¸c, yªu s¸ch ®ßi cã còng chÝnh nh÷ng thÈm quyÒn mµ Uû ban nghÜa tËp thÓ Ph¸p - ®­îc sù ®ång ý cña mét sè tæ chøc quèc gia – nghÞ viÖn t¹i ®¹i héi Lu©n §«n ®· yªu s¸ch vµ ®· thùc hiÖn. quyÕt ®Þnh triÖu tËp ®¹i héi vµo ngµy 14 th¸ng B¶y, nghÞ quyÕt vÒ ®¹i héi nµy ®· ®­îc th«ng qua ë Boãc-®« vµ ë T¬-roay-¬. 3. Do ho¹t ®éng cña ph¸i Kh¶ n¨ng tr­íc ®©y vµ hiÖn nay hoµn toµn ®· t­íc mÊt kh¶ n¨ng cña nh÷ng nhãm x· héi chñ nghÜa 7. Nh­ ®· râ qua b¶n phô lôc, ®¹i ®a sè c¸c tæ chøc x· héi Ph¸p cßn l¹i cã thÓ tham gia ®¹i héi mµ hä triÖu tËp, cho nªn chñ nghÜa vµ ®¹i biÓu cña nh÷ng ng­êi x· héi chñ nghÜa ch©u nh÷ng ng­êi x· héi chñ nghÜa §øc lµ ®¹i biÓu quèc héi ®Þnh ®øng ¢u ®· tá ý t¸n thµnh tiÕn hµnh ®¹i héi nµy, v× hä kh«ng muèn ra lµm trung gian gi÷a hai ®¶ng víi sù gióp søc cña nh÷ng ng­êi mét lÇn n÷a ph¬i bµy tr­íc thÕ giíi c¶nh t­îng ®¸ng buån - l·nh ®¹o c¸c ®¶ng c«ng nh©n cña c¸c n­íc mµ hä cã quan hÖ. Do ®ã xuÊt hiÖn héi nghÞ La Hay (ngµy 28 th¸ng Hai) mµ nh÷ng nghÞ ®¹i héi c«ng nh©n häp nhê sù chiÕu cè cho phÐp cña mét ng­êi quyÕt cña nã, thËm chÝ theo ý kiÕn cña b¶n tuyªn ng«n mµ chóng nµo ®ã vµ bÞ trãi buéc bëi nh÷ng thÓ lÖ mµ nh÷ng ng­êi tæ chøc ra t«i ®ang ph©n tÝch, “vÒ nguyªn t¾c ®· kh«ng g©y ra sù ph¶n ®èi nã ¸p ®Æt. ®¸ng kÓ”. ChÝnh ph¸i Kh¶ n¨ng ®· xÐ to¹c ra tõng m¶nh ñy nhiÖm th­ 4. Trong nh÷ng nghÞ quyÕt ®ã, ñy nhiÖm th­ mµ ®¹i héi Lu©n Lu©n §«n ®­îc héi nghÞ La Hay c«ng nhËn, hä kh«ng chØ ®ßi tæ §«n trao cho ph¸i Kh¶ n¨ng hoµn toµn ®­îc c«ng nhËn vµ ®­îc chøc ®¹i héi s¾p tíi, mµ cßn ®ßi kiÓm so¸t nã vµ n¾m quyÒn ra lÖnh phª chuÈn víi ®iÒu kiÖn lµ ph¸i Kh¶ n¨ng tõ bá nh÷ng yªu s¸ch t¹i ®¹i héi ®ã. cña m×nh vÒ quyÒn lùc ®èi víi ®¹i héi s¾p tíi. Ng­êi BØ, ng­êi Hµ Vµ b©y giê xin phÐp ®­îc kÕt thóc b»ng nh÷ng lêi lÏ trong b¶n Lan, ng­êi §øc, ng­êi Thôy SÜ vµ ngay c¶ nh÷ng ng­êi Ph¸p Tuyªn ng«n: kh«ng thuéc ph¸i Kh¶ n¨ng ®· tá ý s½n sµng tham gia ®¹i héi do ph¸i Kh¶ n¨ng triÖu tËp, víi ®iÒu kiÖn nÕu ®ã lµ ®¹i héi tù do. Nh­ “C¸c ®ång chÝ vµ ®ång bµo, c¸c vÞ ®· râ sù thËt. C¸c ®ång chÝ ph¶i quan t©m sao cho vËy, hä chØ ®Æt ra cã mét ®iÒu kiÖn, nh­ng tÝnh hîp lý cña nã th× sù nghiÖp cña c¸c ®ång chÝ, sù nghiÖp c«ng nh©n toµn thÕ giíi, kh«ng bÞ lµm tæn h¹i mét thËt hiÓn nhiªn vµ kh«ng cßn ph¶i bµn c·i n÷a. c¸ch cè ý bëi nh÷ng con ng­êi mµ chÝnh hä ph¶i tr­íc tiªn h·y v× chñ nghÜa x· héi mµ tõ bá nh÷ng lîi Ých c¸ nh©n”. 5. MÆc dÇu vËy, ph¸i Kh¶ n¨ng ®· tõ chèi c«ng nhËn nh÷ng nghÞ quyÕt Êy vµ trong nh÷ng th«ng t­ tiÕp sau chØ nªu nh÷ng 1 t h¸ng S¸u 1889 nh­îng bé h×nh thøc mµ trªn thùc tÕ cã còng nh­ kh«ng. VÒ vÊn ®Ò c¬ b¶n, tøc lµ chñ quyÒn cña ®¹i héi ®èi víi c«ng viÖc néi bé cña §· in thµnh s¸ch máng ë Lu©n §«n vµo In theo b¶n in trong cuèn s¸ch nã, hä vÉn gi÷ ý kiÕn cña m×nh; nh­ng cuéc th­¬ng l­îng kÐo dµi th¸ng S¸u 1889 máng ®Õn tËn cuèi th¸ng T­, nh­ng kh«ng ®i ®Õn kÕt qu¶ nµo c¶. Nguyªn v¨n lµ tiÕng Anh 6. Rèt cuéc, khi thÊy r»ng ph¸i Kh¶ n¨ng kh«ng muèn ®­a ra c©u tr¶ lêi râ rµng vµ mang tÝnh chÊt cam kÕt nh»m b¶o ®¶m tr¸nh lÆp l¹i c¸ch ®èi xö tai tiÕng cña nh÷ng ng­êi khëi x­íng ®¹i héi Lu©n §«n ®èi víi nh÷ng ng­êi tham dù nã, nh÷ng ng­êi theo chñ
  10. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 796 Lêi nhµ xuÊt b¶n 404 797 th¶o luËn t¹i héi nghÞ ë BÐc-n¬, do ®¹i biÓu c¸c chÝnh phñ ch©u ¢u triÖu tËp vµo th¸ng ChÝn n¨m nay. Bän t­ b¶n mêi bän giµu sang vµ bän cÇm quyÒn tíi TriÓn l· m quèc tÕ ®Ó ng¾m ng hÝa vµ vui thó tr­íc nh÷ng t¸c phÈm lao ®éng cña nh÷ng c«ng nh©n bÞ ®Èy vµo t×nh tr¹ng khèn quÉn gi÷a c¶nh giµu cã cïng cùc, mµ x· héi loµi ng­êi ch­a cã ®­îc tr­íc kia. Chóng t«i, nh÷ng ng ­êi x· héi chñ nghÜa, mong muèn gi¶i phãng lao ®éng, tiªu diÖt chÕ ®é n« lÖ lµm thuª vµ thiÕt lËp mét chÕ ®é x· héi trong ®ã toµn thÓ c«ng nh©n, kh«ng ph©n biÖt nam, n÷ vµ d©n téc, ®Òu cã quyÒn h­ëng nh÷ng cña c¶i do lao ®éng chung cña hä lµm ra, - chóng t«i mêi nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt ch©n chÝnh ra nh÷ng cña c¶i ®ã tíi gÆp gì chóng t«i ë Pa-ri vµo ngµy 14 th¸ng B¶y. th«ng b¸o cña ban tæ chøc vÒ viÖc Chóng t«i kªu gäi hä h·y cñng cè mèi t×nh anh em, v× nã sÏ thèng nhÊt mäi cè g¾ng cña v« s¶n tÊt c¶ c¸c n­íc, sÏ lµm cho sù ra ®êi cña triÖu tËp ®¹i héi c«ng nh©n x· héi thÕ giíi míi mau ®Õn. chñ nghÜa quèc tÕ592 “V« s¶n tÊt c¶ c¸c n­íc, ®oµn kÕt l¹i! ” § ø c 1 * - thay mÆt cho ®¶ng d©n chñ – x· héi: A.Bª-ben, §i-x¬, Phr«-me, Gri-len-bÐc-g¬, H¸c-m¬, Quyn, V.LÝp-nÕch, Mai-xt¬, Da- Anh em c«ng nh©n vµ ®¶ng viªn c¸c ®¶ng x· héi chñ nghÜa ch©u ¢u bo, Su-ma-kh¬, Din-ghe – c¸c nghÞ sÜ x· héi chñ nghÜa. vµ ch©u Mü! A n - d a - x ¬ - L o - r e n - n ¬ - thay mÆt Héi céng hoµ x· héi chñ § ¹i héi c«ng nh©n ë Boãc-®« gåm c¸c ®¹i biÓu thay mÆt cho h¬n 200 nghÜa: Gi¾c-la-r¬. héi xanh-®i-ca ë tÊt c¶ c¸c trung t©m c«ng nghiÖp n­íc Ph¸p vµ ®¹i héi C h © u M ü – thay mÆt c¸c nhãm x· héi chñ nghÜa ë Bu-ª-nèt Ai- ë T¬-roay-¬ gåm c¸c ®¹i biÓu thay mÆt cho ba tr¨m nhãm c«ng nh©n vµ rÐt: A -lÕch-xan-®r¬ P©y-re. nhãm x· héi chñ nghÜa c¸ch m¹ng Ph¸p, ®· quyÕt nghÞ triÖu tËp §¹i A n h – thay mÆt liªn ®oµn x· héi chñ nghÜa:U.M«-ri-x¬, Ph. KÝt- héi quèc tÕ t¹i Pa-ri trong thêi gian diÔn ra TriÓn l·m quèc tÕ, víi sù x¬; thay mÆt Héi c«ng nh©n: R.B.Can-ninh-ghªm-Grª-hªm, ®¹i biÓu tham dù cña v« s¶n toµn thÕ giíi. x· héi chñ nghÜa t¹i h¹ nghÞ viÖn: U.P¸c-nen, Gi.B©y-t¬-man, C¸c ®¶ng viªn, c¸c ®¶ng x· héi chñ nghÜa ch©u ¢u vµ ch©u Mü vui G.Sam-pi-«ng, T«m-man; thay mÆt liªn minh c¸c thî má E-r¬-sia: Gi.C©y-r¬ H¸c-®i. s­íng chµo ®ãn quyÕt ®Þnh ®ã, hä hµi lßng ®ãn nhËn kh¶ n¨ng xum häp l¹i vµ bµy tá mét c¸ch râ rµng nh÷ng yªu s¸ch cña giai cÊp c«ng nh©n ¸ o – thay mÆt §¶ng c«ng nh©n x· héi chñ nghÜa: G i.Pèp, trong lÜnh vùc x©y dùng bé luËt c«ng nh©n quèc tÕ – vÊn ®Ò nµy sÏ ®­îc V. ¸ t-le, E.Cra-lÝch, A.Xin-ram, N.Hèp-man, A.Cr© y-d¬, Vin-
  11. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 798 Lêi nhµ xuÊt b¶n 405 799 d Ýt, G.Pèp-p¬ ( Viªn); M a-c¸c-t¬, G.Phlèc-kin-ghe, K.Dam-x¬ N a U y : C¸c GiÐp-pª-xen thay mÆt §¶ng d©n chñ – x· héi Na ( In-xbróc); A .V©y-gu-ni, Di-gl¬ ( Lin-x¬); A .Phri-men, T.H©y-x¬, Uy. Vi-ne, A.B«-trÐc ( Stª-ri-a), K.Snª-v©y-x¬, A.Cl«-ph¸t ,A.X«-bèt-ca, B a L a n – X.Men-®en-x¬n (nhãm “§Êu tranh giai cÊp”); L.A-nª- Gi.Hy-bÐc (Bruyn); Stuèc-x¬, Ph.§«-sÐc, lÐp-xki (ñy ban c«ng nh©n cña nhãm “V« s¶n” ë V¸c-sa-va). Bå §µo N h a – C¸c-va-l« (c¸c héi c«ng nh©n x· héi chñ 1 * Trong th«ng b¸o, tªn gäi cña c¸c n­íc ®­îc ghi theo thø tù b¶ng ch÷ c¸i cña tiÕng nghÜa). Ph¸p T.Nª-mª-trÐc (Pra-ha); T.DÐt-ni-trÐc; R.Da-han-ca ( Pr«-xnÝt-x¬); N g a - thay mÆt Liªn minh nh÷ng ng­êi d©n chñ – x· héi Nga: V ª- A .Ghª-rin, K.U-xª-ca, L¾c (T¬-ri-e-xt¬); §a-ni-lóc ( Lvèp); Ph.A-®ª- ra Da-xu-lÝc, Plª-kha-nèp, ¸ c-xen-rèt, XtÐp-nhi-¸c. Thay mÆt Héi nau ( Cla-ghen-phuèc); E.Ri-ghÐc (Cr¸t-xau); Xim-m¬-man (E-ghÐc- nh÷ng c«ng nh©n Nga ë Pa-ri, thay mÆt héi xuÊt b¶n x· héi chñ nghÜa ®oãc-ph¬). Nga ë Xuy-rÝch, thay mÆt Ban biªn tËp t¹p chÝ Nga “Ng­êi x· héi chñ nghÜa”, thay mÆt nhãm nh÷ng ng­êi x· héi chñ nghÜa c¸ch m¹ng Pª- B Ø – thay mÆt ®¶ng x· héi chñ nghÜa cña Gan-®¬: An-xen, Van- tÐc-bua, thay mÆt nhãm “ý d ©n” ë n­íc ngoµi: Pi-èt La-vrèp. Bª-ve-ren. T h ô y § i Ó n - thay mÆt §¶ng d©n chñ - x· héi :Au-gu-xt¬ Pan- T © y B a n N h a – thay mÆt ®¶ng c«ng nh©n x· héi chñ nghÜa: m¬, I-an-m¸c Bran-tinh, ¸ c-xen §a-ni-en-x¬n. P a-bl« I-gle-si-¸t, Phran-xi-xc« Di-ª-g«. T h ô y S Ü - Bran-t¬, Phã chñ tÞch Liªn minh Gri-ót-li; thay mÆt P h ¸ p – thay mÆt liªn ®oµn c¸c héi xanh-®i-ca vµ c¸c nhãm c«ng §¶ng c«ng nh©n x· héi chñ nghÜa: A.R©y-sen, A.StÕch. Thay mÆt c¸c nh©n c¸c ngµnh n­íc Ph¸p: R.La-vinh ; thay mÆt Liªn ®oµn x· héi chñ c«ng ®oµn Thôy SÜ : MÐc. nghÜa Ph¸p: Ba-ti-x¬. Ban tæ chøc triÖu tËp §¹i héi: H y L ¹ p – thay mÆt nhãm nh÷ng ng­êi x· héi chñ nghÜa thuéc T hay mÆt Liªn ®oµn c¸c héi xanh-®i-ca ë Pa-ri: Bu-le, Be-xe, Rót- ph¸i Hy L¹p: Pla-t«n, E.§ra-cu-lÝt, chñ biªn c¬ quan x· héi chñ xen, Phª-lin. nghÜa “¸c ®en” ë A-ten. T hay mÆt c¸c tæ chøc x· héi chñ nghÜa ë Pa-ri: Vai-¨ng, Ghª-®¬, H µ L a n – thay mÆt §¶ng d©n chñ x· héi: §«-me-la Niu-ven- §ª-vin, Gi¾c-la-r¬, Ma-l«ng, La-ph¸c-g¬. h©y – nghÞ sÜ, Cr«n. T hay mÆt nhãm x· héi chñ nghÜa trong Héi ®ång thÞ chÝnh thµnh H u n g - g a - r i – thay mÆt §¶ng c«ng nh©n x· héi chñ nghÜa: phè Pa-ri: §«-ma, An-ph«ng-x¬ Hum-bÐc, L«ng-ghª, S«-vi-e, Vai- L ª-« Phran-ken. ¨ng, Crª-panh – c ¸c cè vÊn t¹i tßa thÞ chÝnh. I - t a - l i - a : A-min-ca-re, Si-pri-a-ni, An-®i-xi-« Xam-mi-t« Thay mÆt nhãm x· héi chñ nghÜa trong h¹ nghÞ viÖn: Ba-xli, Ca- ( c¸c nhãm x· héi chñ nghÜa ë Xi-xin); Giu-dÐp-p¬ §ª-phran-se-xki, mª-li-na, Boay-e, Cluy-de-r¬, Phe-run. Phi-lÝp-p« Tu-ra-ti, En-ri-k« Xª-xa-na, Nèc-ki Vi-a-ni (c¸c nhãm x· héi chñ nghÜa ë Mi-la-n«).
  12. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 800 Lêi nhµ xuÊt b¶n 406 801 § · in vµo ®Çu th¸ng S¸u 1889 thµnh In theo b¶n in trong cuèn s¸ch truyÒn ®¬n b»ng tiÕng Anh vµ tiÕng Nguyªn v¨n lµ tiÕng Ph¸p Ph¸p, còng nh­ ®¨ng trªn b¸o x· héi chñ nghÜa c¸c n­íc vµ in thµnh s¸ch máng CongrÌs International ouvrier Socialiste de Paris . Paris, 1889 Chó thÝch Th©n thÕ vµ sù nghiÖp Cña ph. ¨ng-ghen C¸c b¶n chØ dÉn
  13. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 802 Lêi nhµ xuÊt b¶n 407 803 » c ña Ghª-oãc VÐc-th¬ (1846) . N¨m 1856, sau khi VÐc-th¬ mÊt Ýt l©u, M¸c dù ®Þnh viÕt bµi ®iÕu tang, nh­ng ®· kh«ng thùc hiÖn ®­îc ý ®Þnh cña m×nh, v× kh«ng thÓ c«ng bè bµi b¸o ®ã trong hoµn c¶nh chÕ ®é ph¶n ®éng ngù trÞ ë §øc vµo nh÷ng n¨m 50. ý ® å cña ¨ ng-ghen muèn thøc tØnh sù quan t©m cña c«ng nh©n vµ nh÷ng ng­êi d©n chñ – x· héi §øc tíi phong trµo c«ng nh©n c¸ch m¹ng ®· qua cña §øc lµ mét trong nh÷ng nguyªn cí ®Ó viÕt bµi b¸o nµy. §Çu ®Ò cña bµi b¸o ®· ®­îc ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c Lª-nin trùc thuéc Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng céng s¶n Liªn X« (cò) ®æi l¹i cho hîp víi néi dung cña nã. « »« » Der Sozialdemokrat ( Ng­êi d©n chñ – x· héi ) lµ tuÇn b¸o tiÕng §øc, c¬ quan trung ­¬ng cña §¶ng d©n chñ – x· héi §øc, xuÊt b¶n vµo thêi kú ®¹o luËt ®Æc biÖt chèng nh÷ng ng­êi x· héi chñ nghÜa, ®­îc ban hµnh tõ th¸ng ChÝn 1879 ®Õn th¸ng ChÝn 1888 ë Xuy-rÝch vµ tõ th¸ng M­êi 1888 ®Õn 27 th¸ng ChÝn 1890 ë Lu©n §«n. Nh÷ng n¨m 1879 – 1880 tê b¸o ®­îc in d­íi sù chñ biªn cña G.Ph«n-ma, cßn tõ n¨m 1881 ®Õn 1890 d­íi sù chñ biªn cña E.BÐc-xtanh, M¸c vµ ¡ng-ghen – ng­êi ®· céng t¸c víi tê b¸o trong suèt c¶ thêi kú xuÊt b¶n cña nã - ®· tÝch cùc gióp ®ì ban biªn tËp cña tê b¸o thùc hiÖn ®­êng lèi v« s¶n cña ®¶ng, phª b×nh vµ uèn n¾n mét sè sai lÇm vµ do dù cña nã. – 13. 4. G.Weerth. “ Leben und Thaten des ber ü hmten Ritters Schapphahnski”. Hamburg, 1849; trªn tê “Neue Rheinische Zeitung” t¸c phÈm nµy cña VÐc-th¬ chó thÝch ®­îc in d­íi d¹ng mét lo¹t tiÓu phÈm kh«ng ký tªn t¸c gi¶ vµo th¸ng T¸m – th¸ng ChÝn, th¸ng Ch¹p 1848 vµ vµo th¸ng Giªng 1849. « » 1. L êi tùa nµy viÕt cho t¸c phÈm Tuyªn ng«n cña §¶ng céng s¶n (xem C.M¸c vµ ( B¸o míi vïng Ranh. C¬ N eue Rheinische Zeitung. Organ der Demokratie Ph. ¨ ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, quan cña ph¸i d©n chñ) ra hµng ngµy ë Khuªn d­íi sù chØ ®¹o cña M¸c tõ 1 1995, t.4, tr.591-646), ®©y lµ lÇn xuÊt b¶n thø ba b»ng tiÕng §øc víi sù ®ång ý th¸ng S¸u 1848 ®Õn 19 th¸ng N¨m 1849. Tham gia ban biªn tËp cßn cã ¡ng- cña t¸c gi¶ vµ lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt do ¡ng-ghen so¸t l¹i sau khi M ¸c mÊt. – ghen vµ c¶ V.V«n-ph¬, G.VÐc-th¬, Ph.V«n-ph¬, E.§ron-ke, Ph.Phrai-li-gr¸t vµ 11. G.Buya-ghÐc-x¬. Lµ c¬ quan chiÕn ®Êu cña c¸nh v« s¶n thuéc ph¸i d©n chñ, tê “Neue Rheinische Zeitung” ®ãng vai trß ng­êi gi¸o dôc quÇn chóng nh©n d©n, 2. X em C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc ®éng viªn hä ®Êu tranh chèng thÕ lùc ph¶n c¸ch m¹ng. Nh÷ng bµi x· luËn, x¸c gia, Hµ Néi, 1995, t.2, tr.317-698. – 12. ®Þnh lËp tr­êng cña tê b¸o ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt cña c¸ch m¹ng 3. B µi b¸o nµy Ph.¡ng-ghen viÕt vµo cuèi th¸ng N¨m 1883 vµ ®¨ng trªn b¸ o §øc vµ ch©u ¢u th­êng do M¸c vµ ¡ng-ghen viÕt. « » «« » Sozialdemokrat n gµy 7 th¸ng S¸u 1883 d­íi ®Çu ®Ò Bµi ca ng­êi thî b¹n
  14. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 804 Lêi nhµ xuÊt b¶n 408 805 M Æc dï bÞ truy bøc vµ bÞ c¶nh s¸t g©y khã dÔ, tê “Neue Rheinische Zeitung” 8. § ©y muèn nãi ®Õn ch­¬ng hai vµ ba “Kh¶i thÞ cña Th¸nh I-«-an”. – 20. vÉn dòng c¶m b¶o vÖ lîi Ých cña giíi d©n chñ c¸ch m¹ng, lîi Ých cña giai cÊp v« 9. Ph¸i kh¾c kû - ®¹i biÓu cña tr­êng ph¸i triÕt häc xuÊt hiÖn ë cæ Hy L¹p vµo cuèi s¶n. Vµo th¸ng N¨m 1849, nh©n dÞp cuéc tæng tÊn c«ng ph¶n c¸ch m¹ng, chÝnh thÕ kû thø IV tr­íc c«ng nguyªn vµ tån t¹i ®Õn thÕ kû thø VI sau c«ng nguyªn; phñ Phæ lÊy cí M¸c kh«ng chÞu nhËn quèc tÞch Phæ ®· ra lÖnh trôc xuÊt «ng ra nh÷ng ®¹i biÓu cña tr­êng ph¸i nµy chao ®¶o gi÷a chñ nghÜa duy vËt vµ chñ nghÜa khái n­íc Phæ. ViÖc trôc xuÊt M¸c vµ ®µn ¸p c¸c biªn tËp viªn kh¸c cña tê duy t©m. Trong thêi ®¹i §Õ chÕ La M·, triÕt häc cña ph¸i kh¾c kû biÕn thµnh häc “Neue Rheinische Zeitung” lµ nguyªn nh©n ®­a ®Õn viÖc ®×nh b¶n tê b¸o. Tê thuyÕt duy t©m – t«n gi¸o ph¶n ®éng. Quan t©m ®Æc biÖt ®Õn c¸c vÊn ®Ò ®¹o ®øc, “Neue Rheinische Zeitung” cuèi cïng, sè 301, in mÇu ®á, ra ngµy 19 th¸ng N¨ m ph¸i kh¾c kû lý gi¶i nh÷ng vÊn ®Ò ®ã theo tinh thÇn thuyÕt thÇn bÝ vµ thuyÕt ®Þnh 1849. – 15. mÖnh; hä bªnh vùc thuyÕt linh hån tån t¹i ngoµi thÓ x¸c, sïng b¸i thuyÕt con 5. B ¸o chÝ chèng B«-na-p¸c-t¬ gäi Na-p«-lª-«ng lµ Xu-lu-c¬, t ªn cña tæng thèng ng­êi phôc tïng sè phËn, thuyÕt kh«ng chèng l¹i c¸i ¸c, thuyÕt v« ng·, chñ nghÜa n­íc Céng hoµ Ha-i-ti x­ng vua ngµy 26 th¸ng T¸m 1849, næi tiÕng tµn ¸c vµ khæ h¹nh v.v.; häc thuyÕt cña ph¸i kh¾c kû cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn viÖc h×nh hiÕu danh. – 16. thµnh ®¹o C¬ §èc. – 21. 6. Trong bµi b¸o: “S¸ch kh¶i thÞ” (ý nãi vÒ “Kh¶i thÞ cña Th¸nh I-«-an”, theo tiÕng Hy 10. I -ri-n©y. “N¨m cuèn s¸ch chèng c¸c dÞ gi¸o”, q.V, ch. 28-30. L¹p “A-p«-ka-lÝp-x¬”, mét trong nh÷ng cuèn Kinh th¸nh), Ph.¡ng-ghen nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò lÞch sö ®¹o C¬ §èc thuë ban ®Çu mµ theo lêi «ng, «ng ®· quan t©m ®Õn Trong tµi liÖu dÉ n chøng cña ¡ng-ghen vÒ Ta-xÝt, cã lÏ ®· cã mét ®iÒu tõ n¨m 1841, vµ nh÷ng vÊn ®Ò nµy ®· ®­îc «ng ®Ò cËp mét phÇn trong bµi b¸o kh«ng chÝnh x¸c: ë chç ®ã trong luËn v¨n cña Ta-xÝt “An-nan” cã nãi ®Õn Nª-r«n, “Bru-n« Bao-¬ vµ ®¹o C¬ §èc thuë ban ®Çu” (xem C.M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµ n nh­ng vÒ mét vÊn ®Ò kh¸c; cßn nh÷ng sù kiÖn ®­îc nh¾c tíi ®ã th× ®­îc nãi ®Õn tËp, tiÕng Nga, Nhµ xuÊt b¶n s¸ch chÝnh trÞ M¸t-xc¬-va, 1961, t.19, tr.306-314). trong luËn v¨n kh¸c cña Ta-xÝt – “LÞch sö”, q.II, ch.8 – 25. Sau nµy, vµo n¨m 1894, ¡ng-ghen tr×nh bµy tØ mØ h¬n nh÷ng vÊn ®Ò nµy trong 11. Trong t¸c phÈm cña m×nh “VÒ lÞch sö cña ®¹o C¬ §èc thuë ban ®Çu” viÕt n¨ m t¸c phÈm “VÒ lÞch sö cña ®¹o C¬ §èc thuë ban ®Çu” ( xem C.M¸c vµ Ph.¡ng- 1894 (xem C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng Nga, Nhµ xuÊt b¶n s¸ch ghen, Toµn tËp, tiÕng Nga, Nhµ xuÊt b¶n s¸ch chÝnh trÞ, M¸t-xc¬-va, 1962, chÝnh trÞ, M¸t-xc¬-va, 1962, t.22), ¡ng-ghen lµm s¸ng tá vÊn ®Ò vÒ nh÷ng ng­êi t.22). Bµi b¸o ®­îc ®¨ng trªn t¹p chÝ “Progress”. cÇm ®Çu c¸c qu©n ®oµn lª d­¬ng khëi nghÜa. – 26. (“TiÕn bé”) lµ t¹p chÝ tiÕng Anh ra hµng th¸ng vÒ c¸c vÊn ®Ò khoa Progress 12. Bµi b¸o do ¡ng-ghen viÕt cho tê M ¸c vµ b¸o N eue Rheinische Zeitung häc, chÝnh trÞ vµ v¨n häc, xuÊt b¶n ë Lu©n §«n tõ n¨m 1883 ®Õn n¨m 1887. Mét “Sozialdemokrat” nh©n dÞp kû niÖm lÇn thø nhÊt ngµy M¸c tõ trÇn. – 28. thêi gian tê b¸o nµy gÇn gòi víi giíi x· héi chñ nghÜa. Céng t¸c víi tê b¸o cã £- lª-«-no-ra M ¸c vµ Ðt-uèt £-v¬-linh. – 19. 13. C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen. “Tuyªn ng«n cña §¶ng céng s¶n” (xem C.M ¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 7. § ©y muèn nãi ®Õn T r­êng ph¸i thÇn häc Tuy-bin-ghen – p h¸i nghiªn cøu vµ phª 1995, t.4, tr.614-615); ch÷ in ng¶ trong ®o¹n trÝch nµy lµ do Ph. ¡ng-ghen nhÊn ph¸n Kinh th¸nh, do Ph.K.Ba-ua s¸ng lËp vµo nöa ®Çu thÕ kû XIX. Nh÷ng ng­êi g¾n bã víi tr­êng ph¸i nµy phª ph¸n nh÷ng m©u thuÉn vµ nh÷ng ®iÒu m¹nh. – 29. kh«ng phï hîp víi lÞch sö cña bé Kinh T©n ­íc, nh­ng l¹i muèn gi÷ l¹i mét sè 14. X em C.M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc luËn ®iÓm trong Kinh th¸nh mµ hä cho lµ x¸c thùc vÒ lÞch sö. Tuy nhiªn, bÊt gia, Hµ Néi, 1995, t.4, tr. 645-646. – 29. chÊp ý muèn cña m×nh, nh÷ng nhµ nghiªn cøu ®ã ®· gãp phÇn vµo viÖc lµm tæn th­¬ng uy tÝn cña Kinh th¸nh. – 19.
  15. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 806 Lêi nhµ xuÊt b¶n 409 807 1 5. ë ®©y vµ d­íi n÷a víi Bé luËt Na-p«-lª-«ng, ¡ng-ghen kh«ng chØ nãi Bé d© n 20. A.Bougeart. “Marat, l’Ami du Peuple”. T.I, II, Paris, 1865 (A.Bu-gi¸c “Ma-r¸t, luËt do Na-p«-lª-«ng ban hµnh n¨m 1804 vµ næi tiÕng d­íi c¸i tªn “Bé luËt Na- b¹n d©n”, t. I-II, Pa-ri, 1865). p«-lª-«ng”, mµ cßn dïng theo nghÜa réng chØ toµn bé hÖ thèng ph¸p luËt t­ s¶n (“B¹n d©n”) – tê b¸o do mét trong nh÷ng l·nh tô ph¸i L Ami d u Peuple thÓ hiÖn b»ng n¨m bé luËt (bé d©n luËt, bé luËt tè tông d©n sù, bé luËt th­¬ng Gia-c«-banh Gi¨ng P«n Ma-r¸t xuÊt b¶n tõ 12 th¸ng ChÝn 1789 ®Õn 14 th¸ng m¹i, bé luËt h×nh sù vµ bé luËt tè tông h×nh sù) mµ Na-p«-lª-«ng ban hµnh B¶y 1793; d­íi tªn gäi ®ã, tê b¸o ph¸t hµnh tõ ngµy 16 th¸ng ChÝn 1789 ®Õn 21 trong nh÷ng n¨m 1804 –1810. Nh÷ng bé luËt nµy ®­îc ®­a vµo nh÷ng tØnh th¸ng ChÝn 1792, ë tê b¸o cã ký tªn: Marat, l’Ami du Peuple. – 36. miÒn t©y vµ t©y nam n­íc §øc bÞ n­íc Ph¸p thêi Na-p«-lª-«ng chiÕm vµ tiÕp 21. Nãi vÒ bµi b¸o cña C.M¸c “C¸ch m¹ng th¸ng S¸u” (xem C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, tôc ®­îc ¸p dông ë tØnh Ranh ngay c¶ sau khi tØnh nµy ®­îc s¸p nhËp vµo n­íc Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1993, t.5, tr. Phæ n¨m 1815. ¡ng-ghen gäi bé d©n luËt cña Ph¸p (tøc lµ “Bé luËt Na-p«-lª- 165-170). – 37. «ng”) lµ “bé l uËt kinh ®iÓn cña x· héi t­ s¶n” (xem tËp nµy, tr. 442-443). – 32. 22. Ngµy 24 th¸ng Hai 1 848 lµ ngµy lËt ®æ chÕ ®é qu©n chñ Lu-i Phi-lÝp ë Ph¸p. 16. S inh viªn d©n chñ §øc G.A.Sluª-phen, xuÊt b¶n ë BÐc-lin sau c¸ch m¹ng th¸ng Ba 1848 tê b¸o “Volksfreund” (“B¹n d©n”), bÞ ®­a ra xö ë toµ ¸n vµo th¸ng T­ n¨m 1848 N gµy 24 th¸ng Hai t heo lÞch cò (7 th¸ng Ba) n¨m 1848, Ni-c«-lai ®Ö nhÊt khi vµ bÞ kÕt ¸n 6 th¸ng tï giam ë ph¸o ®µi vÒ téi xói giôc næi lo¹n, do viÖc ®¨ng trong sè nhËn ®­îc tin vÒ th¾ng lîi cña c¸ch m¹ ng th¸ng H ai ë Ph¸p ®· ra lÖnh cho bé 5 tê b¸o ra ngµy 19 th¸ng T­ hai bµi b¸o cña m×nh, trong ®ã anh ph¸t biÓu bªnh tr­ëng chiÕn tranh tiÕn hµnh ®éng viªn côc bé ë Nga nh»m chuÈn bÞ vùc c¸c quyÒn cña quÇn chóng lao ®éng. – 32. chèng l¹i cuéc c¸ch m¹ng ë ch©u ¢u. – 37. 17. (“B¸o ch÷ thËp”) – tªn gäi tê b¸o §øc hµng ngµy “Neue Kreuz-Zeitung 23. M ét lo¹t bµi b¸o cña Vin-hem V«n-ph¬ lµ b¹n vµ ®ång chÝ cña M¸c vµ ¡ng-ghen Rheinische Zeitung” (“B¸o phæ míi”) xuÊt b¶n ë BÐc-lin tõ th¸ng S¸u 1848 ®Õn mang tªn “Die schlesische Milliarde” ®­îc ®¨ng trªn tê “Neue Rheinische n¨m 1939; lµ c¬ quan cña bÌ lò nÞnh thÇn ph¶n c¸ch m¹ng vµ giai cÊp ®Þa chñ Zeitung” c¸c sè 252, 255, 256, 258, 264, 270 – 272 vµ 281, tõ 22 th¸ng Ba ®Õn 25 Phæ, sau ®ã cña giíi cùc h÷u thuéc ®¶ng b¶o thñ §øc; ë nhan ®Ò cã h×nh vÏ ch÷ th¸ng T­ 1849. Vµo n¨m 1886 nh÷ng bµi b¸o nµy ®­îc xuÊt b¶n thµnh tËp thËp – biÓu t­îng cña lan-ve. – 34. riªng, cã söa ®æi ®«i chç, víi lêi tùa cña ¡ng-ghen (xem tËp nµy, tr.356-371). ¡ng-ghen ph©n tÝch tØ mØ nh÷ng bµi b¸o nµy trong t¸c phÈm cña m×nh “Vin- 18. ý nãi bµi b¸o cña Ph-¡ng-ghen “Quèc héi Phran-phuèc” (xem C.M¸c vµ hem V«n-ph¬” (xem C.M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng Nga, Nhµ xuÊt b¶n Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, s¸ch chÝnh trÞ, M¸t-xc¬-va, 1961, t.19, tr.57-97). – 38. 1993, t.5, tr.20-24). – 34. 24. X em C.M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc 19. ¡ ng-ghen muèn nãi ®Õn nh÷ng bµi b¸o trªn tê “Neue Rheinische Zeitung” phª gia, Hµ Néi, 1993, t.6, tr. 537-576. – 38. ph¸n Quèc héi Phran-phuèc vµ BÐc-lin, mµ phÇn lín nh÷ng bµi ®ã do M¸c viÕt (xem C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ 25. X em bµi b¸o “Göi c«ng nh©n Khuªn” trong “Neue Rheinische Zeitung” sè 301, quèc gia, Hµ Néi, 1993, c¸c tËp 5 vµ 6); sù phª ph¸n nµy còng ®· ®­îc ¡ng-ghen ngµy 19 th¸ng N¨m 1849 cã ký tªn Ban biªn tËp (xem C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, dÉn ra mét c¸ch kh¸i qu¸t trong t¸c phÈm cña m×nh “C¸ch m¹ng vµ ph¶n c¸ch Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1993, t.6, m¹ng ë §øc” (xem C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n tr.702). – 39. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1993, t.8, tr. 113-114). – 36.
  16. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 808 Lêi nhµ xuÊt b¶n 410 809 ®Ò xuÊt vµ nh÷ng quan ®iÓm vÒ x· héi nguyªn thuû ®· h×nh thµnh ë hai «ng. 2 6. ( “B¸o Khuªn”) – tê b¸o §øc hµng ngµy, ph¸t hµnh tõ n¨ m K ö lnische Zeitung ¡ng-ghen thÊy cÇn ph¶i viÕt mét t¸c phÈm ®Æc biÖt, trong ®ã «ng sö dông réng 1802 d­íi tªn gäi ®ã; trong thêi kú c¸ch m¹ng 1848 – 1849 vµ thêi kú ph¶n ®éng r·i nh÷ng nhËn xÐt cña M¸c vµ c¶ mét sè kÕt luËn vµ tµi liÖu thùc tÕ nªu trong tiÕp theo sau ®ã, b¸o nµy ph¶n ¸nh chÝnh s¸ch hÌn nh¸t vµ ph¶n béi cña giai cuèn s¸ch cña Moãc-gan. ¡ng-ghen coi ®ã lµ “phÇn nµo thùc hiÖn di chóc” cña cÊp t­ s¶n tù do Phæ; ®· liªn tôc ®Êu tranh ¸c liÖt chèng tê “Neue Rheinische M¸c. Trong khi biªn so¹n, ¡ng-ghen ®· sö dông nhiÒu tµi liÖu phong phó do Zeitung”. – 39. «ng tù nghiªn cøu vÒ lÞch sö n­íc H y L¹p vµ La M·, Ai-r¬-len cæ ®¹i, nh÷ng 27. N gµ y 13 th¸ng S¸u 1849, ë Pa-ri, ph¸i Nói tiÓu t­ s¶n ®· tæ chøc mét cuéc biÓu ng­êi §øc cæ ®¹i v.v. (xem nh÷ng t¸c phÈm cña ¡ng-ghen “M¸c-c¬”, “VÒ lÞch sö t×nh hoµ b×nh ph¶n ®èi viÖc ®­a qu©n ®éi Ph¸p sang ®µn ¸p c¸ch m¹ng I-ta-li-a, ng­êi §øc cæ ®¹i” vµ “Thêi kú Phr¨ng-c¬” in trong C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, vi ph¹m hiÕn ph¸p n­íc Céng hoµ Ph¸p cÊm kh«ng cho sö dông binh lÝnh Ph¸p Toµn tËp, tiÕng Nga, Nhµ xuÊt b¶n s¸c h chÝnh trÞ M ¸t-xc¬-va, 1961, t.19 vµ chèng l¹i nÒn tù do cña d©n téc kh¸c. ThÊt b¹i cña c uéc biÓu t×nh nµy, do bÞ nh÷ng t¸c phÈm kh¸c). qu©n ®éi gi¶i t¸n, ®· x¸c nhËn sù ph¸ s¶n cña giíi d©n chñ tiÓu t­ s¶n ë Ph¸p. Sau ngµy 13 th¸ng S¸u, nhiÒu l·nh tô cña ph¸i Nói vµ c¶ nh÷ng nhµ d©n chñ Lóc ®Çu ¡ng-ghen ®Ò nghÞ in t¸c phÈm cña m×nh trong t¹p chÝ lý luËn hîp tiÓu t­ s¶n n­íc ngoµi cã quan hÖ víi hä ®· bÞ b¾t vµ bÞ trôc xuÊt hoÆc buéc ph¶i ph¸p “Neue Zeit” (“Thêi míi”) cña ®¶ng d©n chñ – x· héi §øc, nh­ng vÒ sau «ng rêi khái n­íc Ph¸p. – 39. bá kÕ ho¹ch ®ã v× cho r»ng t¸c phÈm nµy, do khuynh h­íng chÝnh trÞ cña nã, sÏ 28. VÒ viÖc ¡ng-ghen tham gia cuéc khëi nghÜa Ba-®en – Pphan-x¬ n¨m 1849 trong hµng kh«ng thÓ ®­îc Ên hµnh ë ® øc trong ®iÒu kiÖn ®¹o luËt ®Æc biÖt chèng nh÷ng ngò ®éi qu©n t×nh nguyÖn cña Vi-lÝch, xin xem t¸c phÈm cña «ng “Phong trµo ®ßi hiÕn ng­êi x· héi chñ nghÜa ®ang cã hiÖu lùc. Cuèn s¸ch ra m¾t ë Xuy-rÝch vµo ®Çu ph¸p ®Õ chÕ ë §øc” (C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n th¸ng M­êi 1884. Thêi gian ®Çu, bän cÇm quyÒn §øc g©y trë ng¹i cho viÖc ph¸t ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1993, t.7, tr.151-276). – 40. hµnh cuèn s¸ch ®ã, nh­ng vÒ sau nh÷ng khã kh¨n ®ã ®· ®­îc kh¾c phôc vµ hai 2 9. l µ mét trong N guån gèc cña gia ®×nh, cña chÕ ®é t­ h÷u vµ cña nhµ n­íc lÇn sau (lÇn thø hai vµo n¨m 1886 vµ lÇn thø ba vµo n¨m 1889) s¸ch ®­îc xuÊt nh÷ng t¸c phÈm chñ yÕu cña chñ nghÜa M¸c. T¸c phÈm nµy ®· ph©n tÝch mét b¶n ë Stót-g¸t. So víi lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt kh«ng thÊy cã nh÷ng söa ®æi g× ë c¸ch khoa häc lÞch sö loµi ng­êi ë nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn sím nhÊt cña nã, nh÷ng lÇn sau. Nh÷ng b¶n dÞch ®Çu tiªn ra tiÕng n­íc ngoµi – tiÕng Ba Lan, lµm s¸ng tá qu¸ tr×nh tan r· cña chÕ ®é c«ng x· nguyªn thuû vµ h×nh thµnh x· tiÕng Ru-ma-ni vµ tiÕng I-ta-li-a – xuÊt hiÖn vµo n¨m 1885, v¶ l¹i b¶n dÞch héi cã giai cÊp dùa trªn chÕ ®é t­ h÷u, v¹ch ra nh÷ng ®Æc ®iÓm chung cña x· tiÕng I-ta-li-a do chÝnh ¡ng-ghen hiÖu ®Ýnh. ¡ng-ghen hiÖu ®Ýnh c¶ b¶n dÞch héi ®ã, gi¶i thÝch ®Æc ®iÓm cña sù ph¸t triÓn nh÷ng quan hÖ gia ®×nh ë c¸c h×nh tiÕng §an M¹ch xuÊt b¶n n¨m 1888. LÇn xuÊt b¶n thø nhÊt cßn ®­îc dÞch ra th¸i kinh tÕ – x· héi kh¸c nhau, v¹ch râ nguån gèc vµ b¶n chÊt cña nhµ n­íc tiÕng XÐc-bi n÷a. vµ chøng minh tÝnh tÊt yÕu lÞch sö cña sù mÊt ®i cña nhµ n­íc khi x· héi céng s¶n kh«ng cã giai cÊp th¾ng lîi hoµn toµn. ¡ng-ghen viÕt cuèn “Nguån gèc cña N¨m 1890, do tÝch lòy thªm nhiÒu tµi liÖu vÒ lÞch sö x· héi nguyªn thñy, ¡ng- gia ®×nh, cña chÕ ®é t­ h÷u vµ cña nhµ n­íc” trong hai th¸ng – tõ cuèi th¸ng ghen b¾t ®Çu chuÈn bÞ cho lÇn xuÊt b¶n míi cuèn s¸ch cña «ng. Trong qu¸ tr×nh Ba ®Õn cuèi th¸ng N¨m 1884. Khi s¾p xÕp c¸c b¶n th¶o cña M¸c, ¡ng-ghen viÕt cuèn nµy, «ng ®· nghiªn cøu toµn bé Ên phÈm míi nhÊt thuéc vÊn ®Ò nµy, ®Æc ph¸t hiÖn b¶n tãm t¾t tØ mØ cuèn s¸ch cña nhµ b¸c häc tiÕn bé Mü L.G.Moãc- biÖt lµ t¸c phÈm cña nhµ b¸c häc Nga M.M.C«-va-lÐp-xki, ®­a vµo b¶n ban ®Çu gan “X· héi cæ ®¹i” do M¸c biªn so¹n vµo nh÷ng n¨m 1880 – 1881, cã nhiÒu nhiÒu thay ®æi vµ söa ch÷a, vµ c¶ nh÷ng ®iÓm bæ sung quan träng, ®Æc biÖt ë nhËn xÐt phª ph¸n cña «ng vµ nh÷ng luËn ®iÓm cña b¶n th©n «ng cïng nhiÒu ch­¬ng vÒ gia ®×nh, cã chó ý ®Õn nh÷ng thµnh tùu míi nhÊt cña kh¶o cæ häc vµ ®iÒu bæ sung lÊy tõ c¸c nguån kh¸c. T×m hiÓu b¶n ghi cña M¸c vµ thÊy râ r»ng d©n téc häc (trong tËp nµy, nh÷ng söa ®æi c¨n b¶n nhÊt ®­a vµo lÇn xuÊt b¶n thø cuèn s¸ch cña Moãc-gan x¸c nhËn quan niÖm duy vËt vÒ lÞch sö do M¸c vµ «ng t­ ®Òu ®­îc chó thÝch ë cuèi trang). Tuy nhiªn, nh÷ng ®iÓm söa ®æi vµ nh÷ng ®iÒu
  17. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 810 Lêi nhµ xuÊt b¶n 411 811 x¸c minh thªm kh«ng ®ông ch¹m g× ®Õn nh÷ng kÕt luËn cña ¡ng-ghen, cµng ®­îc 33. Pu-e-bl« - t ªn mét nhãm bé l¹c da ®á ë B¾c Mü tõng sèng ë l·nh thæ cña Mª-hi- nh÷ng thµnh tùu míi cña khoa häc x¸c nhËn thªm. Nh÷ng kÕt luËn nµy hoµn toµn c« míi (nay lµ T©y Nam Mü vµ B¾c Mª-hi-c«) vµ cã chung lÞch sö vµ v¨n ho¸. gi÷ nguyªn ý nghÜa cña chóng c¶ sau nµy n÷a; sù ph¸t triÓn tiÕp theo cña khoa Tªn gäi ®ã nguyªn lµ tiÕng T©y Ban Nha pueblo (nh©n d©n, lµng, c«ng x·) do häc ®· chøng tá toµn bé sù chÝnh x¸c cña nh÷ng luËn ®iÓm c¬ b¶n trong t¸c phÈ m bän chiÕm ®ãng T©y Ban Nha ®Æt cho hä do tÝnh chÊt ®Æc biÖt cña c¸c lµng cña cña ¡ng-ghen, mÆc dÇu mét sè chi tiÕt lÊy ë s¸ch cña Moãc-gan cÇn ®­îc lµm s¸ng hä, ®ã lµ nh÷ng nhµ - ph¸o ®µi lín cã tíi 5 – 6 tÇng, chøa ®­îc tíi ngh×n ng­êi; tá thªm phÇn nµo d­íi ¸nh s¸ng cña nh÷ng tµi liÖu khoa häc míi (thÝ dô, viÖc tªn gäi nµy còng ®­îc ¸p dông ®èi víi lµng cña nh÷ng bé l¹c Êy. – 50. ph©n chia cña Moãc-gan thµnh c¸c giai ®o¹n lÞch sö nguyªn thuû, nh÷ng thuËt ng÷ mµ «ng ¸p dông cã liªn quan tíi ®iÒu nµy v.v.). 34. ¡ng-ghen cã ý nãi ®Õn luËn v¨n cña Cai-ót I-u-li-ót Xª-da “Bót ký vÒ cuéc chiÕn Cuèn s¸ch cña ¡ng-ghen ®­îc xuÊt b¶n lÇn thø t­ cã söa ®æi vµ bæ sung ë tranh cña ng­êi G«-loa” vµ cña Pu-bli Coãc-nª-li Ta-xÝt “N­íc §øc”. – 53. Stót-g¸t vµo cuèi n¨m 1891 vµ sau nµy kh«ng cßn söa ®æi g× n÷a; ¡ng-ghen 35. K hi biªn so¹n t¸c phÈm cña m×nh ë lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt, ¡ng-ghen ®· sö dông còng viÕt cho cuèn nµy lêi tùa míi, ®­îc c«ng bè d­íi h×nh thøc mét bµi b¸o nh÷ng s¸ch sau ®©y cña M¾c Len-nan: “Primitive Marriage. An inquiry into the riªng d­íi ®Çu ®Ò “VÒ lÞch sö x· héi nguyªn thñy” (xem C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, Origin of the Form of Capture in Marriage Ceremonies”. Edinburgh,1865 (“H«n nh©n Toµn tËp, tiÕng Nga, Nhµ xuÊt b¶n s¸ch chÝnh trÞ, M¸t-xc¬-va, 1962, t. 22). thêi nguyªn thuû. Nghiªn cøu nguån gèc tôc b¾t cãc trong c¸c ®¸m c­íi xin”. E-®in- Khi ¡ng-ghen cßn sèng, cßn hai lÇn xuÊt b¶n – thø n¨m (1892) vµ thø s¸u bua, 1865; “Studies in Ancient History comprising a Reprint of “Primitive Marriage. (1894), chØ lµ in l¹i lÇn xuÊt b¶n thø t­. Tõ lÇn xuÊt b¶n ®ã cã nh÷ng b¶n dÞch An Inquiry into the Origin of the Form of Capture in Marriage Ceremonies””. London, ®Çu tiªn ra tiÕng Ph¸p (n¨m 1893, b¶n dÞch ®­îc L«-ra La-ph¸c-g¬ hiÖu ®Ýnh vµ 1876 (“Kh¶o luËn lÞch sö cæ ®¹i, phô lôc b¶n in l¹i cuèn “H«n nh©n thêi nguyªn thñy. ¡ng-ghen so¸t l¹i), tiÕng Bun-ga-ri (1893), tiÕng T©y Ban Nha (1894); cuèn Nghiªn cøu nguån gèc tôc b¾t cãc trong c¸c ®¸m c­íi xin”. Lu©n §«n, 1876); vÒ sau, khi s¸ch b»ng tiÕng Anh m·i ®Õn n¨m 1902 míi ra m¾t. Cuèn s¸ch cña ¡ng-ghen chuÈn bÞ cho lÇn xuÊt b¶n thø t­ (1891), ¡ng-ghen còng cã chó ý ®Õn cuèn s¸ch sau cña M¾c-Len-nan ®­îc t¸i b¶n ë Lu©n §«n vµ ë Niu Oãc n¨m 1886. – 56. b»ng tiÕng Nga lÇn ®Çu ®­îc xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua n¨m 1894, b¶n dÞch dùa vµo cuèn tiÕng §øc xuÊt b¶n lÇn thø t­; ®ã lµ t¸c phÈm ®Çu tiªn cña ¡ng-ghen ®­îc 36. L.H.Morgan. “Ancient Society”. London, 1877, p.435. – 57. xuÊt b¶n hîp ph¸p ë n­íc Nga. Tr­íc C¸ch m¹ng th¸ng M­êi, trong nh÷ng n¨ m 37. C.M¸c. “B¶n tãm t¾t cuèn s¸ch cña Lu-i G.Moãc-gan “X· héi cæ ®¹i”” (xem “Tµi 1894 –1910 cuèn s¸ch ®­îc in tíi 10 lÇn. VÒ sau, s¸ch nhiÒu lÇn ®­îc xuÊt b¶n liÖu l­u tr÷ cña M¸c vµ ¡ng-ghen”, t.IX, tr.21). – 57. b»ng tiÕng Nga vµ nh÷ng tiÕng kh¸c, mét lo¹t lÇn xuÊt b¶n cuèn nµy do ViÖn 38. § ©y muèn nãi ®Õn cuèn s¸ch: J.J.Bachofen. “Das Mutterrecht. Eine nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c – Lª-nin chuÈn bÞ. – 41. Untersuchung ü ber die Gynaikokratie der alten Welt nach ihrer religiosen und 30. § ©y muèn nãi ®Õn “B¶n tãm t¾t cuèn s¸ch cña Lu-i G.M oãc-gan “X· héi cæ ®¹i”” rechtlichen Natur”. Stuttgart, 1861 (J.G.B¾c-h«-phen”. ChÕ ®é mÉu quyÒn. do M¸c ghi; c«ng bè trong cuèn “Tµi liÖu l­u tr÷ cña M¸c vµ ¡ng-ghen”, t.IX, Nghiªn cøu chÕ ®é n÷ trÞ cña thÕ giíi cæ ®¹i trªn c¬ së b¶n chÊt t«n gi¸o vµ ph¸p quyÒn cña nã”. Stót-g¸t, 1861). – 59. 1941, tr.1 – 192. – 44. 39. Ch. Letourneau. “L’Ðvolution du mariage et de la famille”. Paris, 1888.-60. 31. § ©y muèn nãi ®Õn cuèn s¸ch E.A.Freeman. “Comparative Politics”. London, 1873 (E.O.Phri-men. “ChÝnh s¸ch so s¸nh”. Lu©n §«n,1873).-45. 40. Lêi nµy cña X«-xuya ®­îc dÉn trong cuèn: A.Giraud-Teulon. “Les origines du mariage et de la famille”. GenÌve, Paris, 1884, p.XV (A.Gi-r« T¬-l«ng. “Nguån 32. X em L.H.Morgan. “Ancient society”. London, 1877, p.19, vµ “Tµi liÖu l­u tr÷ cña gèc h«n nh©n vµ gia ®×nh”. Gi¬-ne-v¬, Pa-ri, tr. XV). – 61. M¸c vµ ¡ng-ghen”, t.IX, tr. 4 – 46.
  18. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 812 Lêi nhµ xuÊt b¶n 412 813 4 1. E.Westermarck. “The History of H uman M arriage”. London and New York, Nh÷ng bµi ca “Ðt-®a” ph¶n ¸nh t×nh h×nh x· héi miÒn Xc¨ng-®i-na-v¬ vµo thêi 1891. – 61. kú tan r· cña chÕ ®é thÞ téc vµ sù di c­ cña c¸c d©n téc. Trong ®ã ta thÊy nh÷ng h×nh ¶nh vµ ®Ò tµi lÊy trong s¸ng t¸c d©n gian cña ng­êi §øc cæ ®¹i. 42. C h.Letourneau. “L’Ðvolution du marriage et de la famille”. Paris, 1888, p.41. – 61. “E-ghÝt-x®rª-ca” lµ mét trong c¸c bµi h¸t “Cùu Ðt-®a” cã liªn quan víi b¶n v¨n sau nµy cña tuyÓn tËp. ¡ng-ghen dÉn ra ë ®©y nh÷ng chç lÊy ë ®o¹n 32 vµ 43. A.Espinas. “Des sociÐtÐs animales”, Paris, 1877; ¡ng-ghen dÉn E-xpi-n¾c theo 36 bµi h¸t nµy. – 67. tr. 518 s¸ch cña Gi-r« T¬-l«ng (xem chó thÝch 40) trong ®ã phÇn phô lôc cã ®o¹n trÝch tõ t¸c phÈm ®ã. – 61. 49. A-x¬ vµ V a-n¬ l µ hai nhãm thÇu trong thÇn tho¹i miÒn Xc¨ng-®i-na-v¬. 44. H .H. Ba ncr oft “The Native Races of the Pacific States of Nor th America”. - truyÖn ®Çu tiªn trong s¸ch vÒ c¸c vua chóa Na Uy (tõ TruyÖn In-ghin-ghi Vol.I – V, New York, 1875. – 65. thêi th­îng cæ ®Õn thÕ kû XII) cña nhµ th¬ vµ nhµ chÐp sö Ai-r¬-len Xnèp-ri 45. X em E.Westermarck. “The History of H uma Marriage”. London and New York, Xtua-lu-x«n” “Heimskringla” (“Vßng tr¸i ®Êt”) biªn so¹n vµo nöa ®Çu thÕ kû 1891, p. 70 –71. – 66. XIII dùa vµo sö biªn niªn vÒ c¸c vua Na Uy vµ c¸c truyÖn d©n gian thuéc c¸c thÞ téc Ai-r¬-len vµ Na Uy. ¡ng-ghen trÝch mét ®o¹n trong ch­¬ng 4 truyÖn nµy. – 46. B øc th­ nµy cña M¸c cho tíi nay ch­a t×m thÊy. ¡ng-ghen nh¾c ®Õn bøc th­ ®ã 67. trong th­ göi cho Cau-xki ®Ò ngµy 11 th¸ng T­ 1884. – 67. 50. L.H.Morgan. “Ancient Society”. London, 1877, p.425. – 68. 47. § ©y muèn nãi ®Õn vë ca kÞch ba thiªn cña R.V¸c-ne-r¬ “ChiÕc vßng cña Ni-bª- lung-g¬” do chÝnh nhµ so¹n nh¹c viÕt trªn c¬ së b¶n anh hïng ca miÒn Xc¨ng- 51. X em J.J.Bachofen. “Das Mutterrecht”. Stuttgart, 1861, S. XXIII, 385 vµ nh÷ng ®i-na-v¬ “ Ð t-®a” vµ b¶n anh hïng ca §øc “Bµi ca Ni-bª-lung-g¬”. Xem trang kh¸c. – 71. R.Wagner. “Der Ring des Nibelungen, erster Tag, die Walkure”, zweiter Aufzug 52. C.M¸c. “B¶n ghi tãm t¾t cuèn s¸ch cña Lu-i H.Moãc-gan “X· héi cæ ®¹i”” (xem (R.V¸c-ne-r¬. “ChiÕc vßng cña Ni-bª-lung-g¬, ngµy ®Çu tiªn, Van-quya-r¬”, håi “Tµi liÖu l­u tr÷ cña M¸c vµ ¡ng-ghen”, t.IX, tr. 187). – 71. thø hai). 53. X ª-da. “Bót ký vÒ cuéc chiÕn tranh G«-loa”, q. V, ch. 14. – 71. l µ di tÝch lín nhÊt cña anh hïng ca d©n gian §øc B µi ca Ni-bª-lung-g¬ 54. “ The People of India”. Edited by J.F. Watson and J.W.Kaye. Vol.I – VI, London, ®­îc s¸ng t¸c trªn c¬ së nh÷ng chuyÖn thÇn tho¹i vµ chuyÖn cæ tÝch n­íc §øc ë 1868 – 1872 (“D©n c­ Ê n §é”. Do G.Ph.O¸t-x¬n vµ G. u. C©y xuÊt b¶n. TËp I – thêi kú ®­îc gäi lµ cuéc ®¹i di d©n cña c¸c d©n téc (thÕ kû III – V). D­íi d¹ng VI, Lu©n §«n, 1868 – 1872); ¡ng-ghen dÉn ®o¹n trÝch lÊy ë quyÓn II lÇn xuÊt nh­ hiÖn nay, truyÖn th¬ anh hïng ca nµy h×nh thµnh vµo kho¶ng n¨m 1200. – b¶n nµy, tr.85. – 72. 67. 55. § ©y muèn nãi ®Õn c¸c líp h«n nh©n, tøc c¸c ph©n chi – nh÷ng nhãm ®Æc biÖt mµ ®a sè c¸c bé l¹c ¤-xt¬-r©y-li-a ph©n chia thµnh. §µn «ng ë mçi nhãm chØ cã thÓ 48. “ Ðt-®a” lµ tËp chuyÖn cæ tÝch thÇn tho¹i vµ anh hïng ca cña c¸c d©n téc thuéc kÕt h«n víi ®µn bµ ë mçi nhãm kh¸c ®· Ên ®Þnh, mçi bé l¹c cã tõ 4 ®Õn 8 nhãm b¸n ®¶o Xc¨ng-®i-na-v¬, ®­îc b¶o tån d­íi h×nh thøc b¶n th¶o ë thÕ kû XIII, do nh­ vËy. – 72. gi¸o chñ ng­êi Ai-r¬-len lµ Xv©y-x¬n t×m thÊy n¨m 1643 (®­îc gäi lµ Cùu Ðt- ®a), vµ d­íi h×nh thøc luËn v¨n vÒ th¬ ca cña c¸c thi sÜ B¾c ¢u do nhµ th¬ vµ nhµ viÕt sö Xn«-ri Xtua-lu-x«n biªn so¹n vµo ®Çu thÕ kû XIII (T©n Ð t-®a).
  19. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 814 Lêi nhµ xuÊt b¶n 413 815 5 6. L .H.Morgan. “Systems of Consanguinity ani Affinity of the Human Family”. 63. ý nãi ®Õn c¸i gäi lµ “QuyÕt ®Þnh Goa-®¬-lóp” ngµy 21 th¸ng T­ 1486 – quyÕt Washington, 1871 (L.H.Moãc-gan. “HuyÕt thèng vµ ®Æc tÝnh cña gia ®×nh vµ con ®Þnh träng tµi cña vua T©y Ban Nha PhÐc-®i-n¨ng V.Ca-t«-lÝch, do nhµ vua ng­êi”. Oa-sinh-t¬n, 1871). – 74. th«ng qua bëi ¸p lùc cuéc khëi nghÜa cña n«ng d©n ë Ca-ta-l«-nh¬; ë ®©y vua ph¸t biÓu víi danh nghÜa träng tµi gi÷a nh÷ng n«ng d©n khëi nghÜa vµ c¸c chóa 57. K Õt qu¶ nghiªn cøu cña Phai-x¬n, cïng tiÕn hµnh víi Hau-Ýt ®­îc tr×nh bµ y phong kiÕn. QuyÕt ®Þnh ®Ò ra viÖc b·i bá viÖc cét chÆt n«ng d©n vµo ruéng ®Êt trong quyÓn: L.Fison and A.W.Howitt. “Kamilaroi and Kurnai”. Melbourne, vµ viÖc thñ tiªu c¶ mét lo¹t nghÜa vô phong kiÕn bÞ n«ng d©n c¨m ghÐt nhÊt, Sydney, Adelaide, and Brisbane, 1880 (L.Phai-x¬n vµ A.U.Hao-Ýt. “Ka-mi-la-r«- trong ®ã cã quyÒn h­ëng ®ªm ®Çu tiªn; n«ng d©n ph¶i nép mãn tiÒn chuéc lín vÒ i vµ Cu-r¬-nai”, Men-buèc, XÝt-n©y, A-®ª-lai-®¬ vµ Bri-xben, 1880). – 75. nh÷ng kho¶n ®ã. – 87. 58. X em L.H.Morgan. “Ancient Society”. London, 1877, p.459; ¡ng-ghen dÉn c© u trÝch nµy trong luËn v¨n cña M¸c (xem “Tµi liÖu l­u tr÷ cña M¸c vµ ¡ng-ghen”, 64. S .Sugenheim. “Geschichte der Aufhebung der Lebeigenschaft und Horigkeit in t.IX, tr. 28). – 80. Enropa bis um die Mitte des neunzehnten Jahrhunderts”. St. Petersburg, 1861 (X.Du-ghen-hai-m¬. “LÞch sö viÖc b·i bá chÕ ®é n«ng n« vµ sù lÖ thuéc c¸ nh©n ë 59. ¡ng-ghen dÉn bøc th­ cña A.Rai-t¬ theo ®o¹n trÝch trong s¸ch cña Moãc-gan ch©u ¢u cho ®Õn gi÷a thÕ kû XIX”. X. Pª-tÐc-bua, 1861). – 87. (xem L.H.Morgan. “Ancient Society”. London, 1877, p.455, vµ “Tµi liÖu l­u tr÷ cña M¸c vµ ¡ng-ghen”, t.IX, tr.26-27). Toµn v¨n bøc th­ nµy (ngµy th¸ng ®óng 65. C.M¸c. “B¶n ghi tãm t¾t cuèn s¸ch cña Luy-x¬ H.Moãc-gan “X· héi cæ ®¹i” (xem cña bøc th­ lµ 19 th¸ng N¨m 1874; ë Moãc-gan lµ 1873) ®­îc c«ng bè trªn t¹p “Tµi liÖu l­u tr÷ cña M¸c vµ ¡ng-ghen”, t.IX, tr.111). – 93. chÝ “American Anthropologist”. New Secies. Manasha. Wisconsin, U.S.A., 1933, 66. C.M¸c. “B¶n ghi tãm t¾t cuèn s¸ch cña Luy-x¬ H.Moãc-gan “X· héi cæ ®¹i”” N o 1, p.138 – 140 (“Nhµ nh©n lo¹i häc Mü”. Lo¹t míi, Mª-na-sa, Vi-xc«n-xin, (xem “Tµi liÖu l­u tr÷ cña M¸c vµ ¡ng-ghen”, t.IX, tr.112). – 93. H.C.Q., 1933, sè 1, tr.138-140).-83. 67. M .Kovalevsky. “Tableau des origines et de l’Ðvolution de la famille et de la 60. H .H.Bancroft. “The Native Races of the Pacific States of North America”. Vol.1, propriÐtД. Stockholm, 1890. – 93. New York, 1875, p.352 – 353. – 84. 68. X em L.H.Morgan. “Ancient Society”. London, 1877, p.465-466, vµ c¶ “Tµi liÖu 61. L Ô héi Thæ tinh – lÔ héi hµng n¨m ë La M· cæ ®¹i thê thÇn Thæ tinh, tæ chøc vµo l­u tr÷ cña M¸c vµ ¡ng-ghen”, t.IX, tr.29. – 94. thêi kú ®«ng chÝ nh©n dÞp c«ng viÖc ®ång ¸ng ®· xong. Trong thêi gian lÔ héi nµy 69. X em L.H.Morgan. “Ancient Society”. London, 1877, p.470, vµ c¶ “Tµi liÖu l­u tr÷ cã tæ chøc nh÷ng b÷a tiÖc lín vµ chÌ chÐn say s­a ®«ng ng­êi; trong nh÷ng ngµy cña M¸c vµ ¡ng-ghen”, t.IX, tr. 31. – 94. héi cã c¶ nh÷ng n« lÖ tham dù, hä ®­îc phÐp ngåi cïng bµn víi nh÷ng ng­êi tù do. Tù do ¨n n»m gi÷a nam n÷ thÞnh hµnh trong nh÷ng ngµy héi Thæ tinh. Tõ 70. C.M¸c. “B¶n ghi tãm t¾t cuèn s¸ch cña Luy-x¬. H.Moãc-gan “X· héi cæ ®¹i”” (xem “Tµi liÖu l­u tr÷ cña M¸c vµ ¡ng-ghen”, t.IX, tr.31). – 94. “LÔ héi Thæ tinh” ®· trë thµnh danh tõ chung ®Ó chØ nh÷ng b÷a tiÖc tïng, ®¸nh chÐn linh ®×nh. – 85. 71. § ©y muèn nãi ®Õn t¸c phÈm cña M.M. C«-va-lÐp-xki “ChÕ ®é nguyªn thuû, thiªn I. ThÞ téc”. M., 1886. Trong t¸c phÈm nµy, C«-va-lÐp-xki dùa vµo nh÷ng tµi liÖu 62. § ©y muèn nãi ®Õn cuèn s¸ch cña L.A-g¸t-xÝt, cïng viÕt víi vî «ng: Professor and Mrs. Louis Agassiz: “A.Journey in Brazil”. Boston and New York, 1886; lÇn vÒ c«ng x· gia ®×nh ë Nga do Oãc-san-xki th«ng b¸o n¨m 1875 vµ A.I.E-phi- xuÊt b¶n thø nhÊt cña t¸c phÈm nµy ra m¾t vµo n¨m 1868. – 86. men-c« th«ng b¸o n¨m 1878. – 96.
  20. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 816 Lêi nhµ xuÊt b¶n 414 817 (“N­íc ngoµi”) – t¹p chÝ §øc vÒ c¸c vÊn ®Ò ®Þa lý, d©n téc häc Das Ausland 7 2. Ph¸p ®iÓn I-a-r«-xl¸p, tªn cña phÇn ®Çu b¶n cæ nhÊt cña “Ph¸p ®iÓn Nga”- vµ khoa häc tù nhiªn, lóc ®Çu ra hµng ngµy, tõ n¨m 1853 ra hµng tuÇn, xuÊt b¶n tuyÓn tËp nh÷ng ®¹o luËt n­íc Nga cæ ®¹i, xuÊt hiÖn vµo thÕ kû XI - XII dùa vµo nh÷ng n¨m 1828 – 1893; tõ n¨m 1873 xuÊt b¶n ë Stót-g¸t. – 97. trªn nh÷ng luËt th«ng th­êng håi ®ã vµ ph¶n ¸nh c¸c quan hÖ kinh tÕ vµ xem x· héi cña x· héi, håi ®ã. – 96. 78. § ©y muèn nãi ®Õn ®iÒu 230 cña bé D©n luËt ban hµnh d­íi thêi Na-p«-lª-«ng n¨m 1804. – 100. 73. l µ tËp c¸c ®¹o luËt ban hµnh håi thÕ kû XV – XVII ë C¸c ®¹o luËt §an-ma-xi P«-lÝt-xa (mét bé phËn cña §an-ma-xi); næi tiÕng d­íi tªn §iÒu lÖ P«-lÝt-xa. – 79. X em C.M¸c. “B¶n ghi tãm t¾t cuèn s¸ch cña Luy-x¬ H.Moãc-gan “X· héi cæ ®¹i”” 96. (“Tµi liÖu l­u tr÷ cña M¸c vµ ¡ng-ghen”, t.IX, tr.32). – 100. 74. X em A.Heusler. “Institutionen des Deutschen Privatrechis”. Bd. II, Leipzig, 80. H «-me. “¤-®i-xª”, ca khóc thø nhÊt. – 100. 1886, S.271 (A.Hoi-xl¬, “Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ph¸p quyÒn §øc”. Q.II, 81. £-si-l¬. “¤-re-xte. A-ga-m¬-n«ng”. – 100. Lai-pxÝch, 1886, tr.271). – 96. 82. Pl u-t¸c-c¬. “Nh÷ng c©u c¸ch ng«n cña phô n÷ Xp¸c-ta”, ch­¬ng V; xem thªm 75. T h«ng b¸o ®­îc nh¾c ®Õn cña Nª-¸c-c¬ xem trong s¸ch: Xt¬-ra-b«n “§Þa lý”, G.F.Schoemann. “Griechische Alterthumer”. Bd. I, Berlin, 1855, S.268 q.XV, ch­¬ng I. – 97. (G.Ph.Suª-man. “Thêi cæ Hy L¹p”. T.I, BÐc-lin, 1855, tr. 268). – 102. 76. l µ nh÷ng c«ng x· gia ®×nh cña ng­êi da ®á ë Mª-hi-c« trong thêi kú bÞ Calpullis 83. Xp¸c-t¬ - n h÷ng c«ng d©n cã toµn quyÒn ë n­íc Xp¸c-ta. ng­êi T©y Ban Nha chiÕm ®ãng; mçi c«ng x· gia ®×nh (calpulli), mµ tÊt c¶ c¸c thµnh viªn ®Òu cã mét nguån gèc chung, lµm chñ mét khu ®Êt chung, ®Êt ®ã I-lèt – n h÷ng ng­êi d©n kh«ng cã quyÒn ë cæ Xp¸c-ta, bÞ cét chÆt vµo ruéng kh«ng thÓ chuyÓn nh­îng, còng kh«ng thÓ chia cho ng­êi thõa kÕ. A-l«ng-x« §¬ ®Êt vµ ph¶i lµm nh÷ng nghÜa vô nhÊt ®Þnh cã lîi cho bän chóa ®Êt. T×nh c¶nh Xu-ri-ta m« t¶ c¸c calpulli trong t¸c phÈm cña m×nh “Rapport sur les DiffÐrentes nh÷ng ng­êi i-lèt vÒ thùc chÊt kh«ng kh¸c tÝ nµo t×nh c¶nh nh÷ng ng­êi n« lÖ. – classes de chefs de la Nouvelle – Espagne sur les lois, le moeurs des habitants, sur 102. les imp«ts Ðtablis avant et depuis la conquÌte etc., etc.” (“B¸o c¸o vÒ c¸c thñ lÜnh 84. A-ri-xt«-phan. “Phô n÷ trong ngµy héi Phe-xm«-ph«-ri”. – 102. kh¸c nhau ë T©n T©y Ban Nha, vÒ c¸c luËt lÖ, vÒ phong tôc cña c­ d©n, vÒ c¸c 85. H ª-r«-®èt. “LÞch sö”, q. VIII, ch­¬ng 105; xem c¶ W.Wachsmuth. “Hellenische thuÕ m¸ ban hµnh tr­íc vµ tõ khi bÞ chinh phôc v.v., v.v.), lÇn ®Çu tiªn ®­îc c«ng Alterthumskunde aus dem Gesichtspunkte des Staates”. Th.II, Abth.II, Halle, bè trong cuèn s¸ch: “Voyages relations et mÐmoires originaux pour servir µ 1830, S.77 (V.V¾c-xmót. “Nghiªn cøu thêi cæ Hª-len trªn gãc ®é tÝnh nhµ n­íc l’histoire de la dÐcouverte de l’ AmÐrique, publiÐs pour la premiÌre fois en cña nã”. Ph.II, ch.II, Ha-le, 1830, tr.77). – 102. français, par H.Ternaux-Compans”. Vol. 11, Paris, 1840, pp. 50-64. (“C¸c chuyÕn ®i, nh÷ng quan hÖ vµ ký øc thËt gãp vµo lÞch sö kh¸m ph¸ ch©u Mü, c«ng bè lÇn 86. Ðp-pi-pÝt. “O-re-xt¬”. – 102. ®Çu tiªn b»ng tiÕng Ph¸p bëi A.TÐc-n« Com-pan” t.11, Pa-ri, 1840, tr. 50-64). – 87. ¡ng-ghen dÉn t­ t­ëng nªu trong t¸c phÈm cña M¸c vµ ¡ng-ghen “HÖ t­ t­ëng 97. §øc” (xem C.M¸c vµ ¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ 77. § ©y muèn nãi ®Õn bµi b¸o cña G.Cu-nèp “Die altperuanischen Dorf-und Néi, 1986, t.3, tr. 53-54). – 104. Markgenossenschaften” (“Nh÷ng c«ng x· n«ng th«n vµ m¸c-c¬ Pª-ru cæ ®¹i”) in trªn 88. L.H.Morgan. “Ancient Society”. London, 1877, p.504. – 105. t¹p chÝ “Ausland” ngµy 20 vµ 27 th¸ng M­êi vµ 3 th¸ng M­êi mét 1890.
nguon tai.lieu . vn
Chính trị học Báo chí - Truyền thông Xã hội học Giáo dục học Tâm lý học Lịch sử - Văn hoá Triết học Ngôn ngữ học Thư viện thông tin Văn học nước ngoài Ngư nghiệp Hành chính - Pháp luật Địa lý - Địa danh Văn học Việt nam Lịch sử Đảng CNXH - KH Tư Tưởng HCM Ngụ ngôn - Cổ tích Ca dao - Tục ngữ Hoá học Sinh học Y khoa - Dược Kinh tế học