1. Trang Chủ
  2. Triết học
  3. [Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 14 phần 15

[Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 14 phần 15

Sự sùng bái thương mại cung cấp một ví dụ cho cái mà Engels gọi là sai lầm ý thức, liên quan chặt chẽ tới việc hiểu ý thức hệ. Bằng ý thức hệ, Marx và Engels cho rằng các ý tưởng phản ánh các quyền lợi của một tầng lớp xã hội riêng biệt ở một thời điểm trong lịch sử, nhưng những người cùng thời với các ông coi nó như là vấn đề chung và vĩnh cửu. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 2212 2213 chó thÝch chó thÝch gia cuéc du hµnh kh«ng v

Thể loại Tài liệu miễn phí Triết học

Số trang 49

Ngày tạo 8/29/2018 8:26:46 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước

Tên tệp

Tải [Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx -... (.pdf)

Xem mẫu

  1. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 2212 2213 chó thÝch chó thÝch gia cuéc du hµnh kh«ng vËn ®éng theo b­íc ®i b×nh th­êng mµ tiÕn lªn lïi l¹i nghÜa th¸ng M­êi 1848 ë Viªn (vÒ cuéc khëi nghÜa nµy, xem chó thÝch 112). víi ®éng t¸c phøc t¹p h¬n.-783. LËp tr­êng ®ã ®Æc biÖt biÓu hiÖn trong ho¹t ®éng cña ®a sè trong Quèc héi Phran-phuèc vµ cña chÝnh quyÒn trung ­¬ng m­în chiªu bµi ®iÒu ®×nh ®Ó thùc 581 "Juchhe nach Italia", Bern und Genf. Vogts Verlag, 1859 ("Hoan h«, ®i sang I- tÕ ph¸ ho¹i ngÇm viÖc gióp ®ì c¸ch m¹ng Viªn, Phin-kª sèt s¾ng ñng hé lËp ta-li-a". BÐc-n¬ vµ Gi¬-ne-v¬, Nhµ xuÊt b¶n Ph«-gt¬, 1859). Cuèn s¸ch cña tr­êng nµy.-791. Bam-bÐc-ghe "Hoan h«, ®i sang I-ta-li-a" ®· ®­îc xuÊt b¶n khuyÕt danh.-785. 588 Xem chó thÝch 457.-792. 582 M¸c gäi mét c¸ch ch©m biÕm Phin-kª lµ hiÖp sÜ cã bé mÆt vui t­¬i ®Ó ®èi l¹i víi hiÖp sÜ cã bé mÆt ®au khæ lµ biÖt hiÖu cña §«ng-ki-sèt. 589 §ai m« - chóa phong kiÕn, hÇu t­íc l·nh chóa ë NhËt thêi Trung cæ.-794. 590 "Néi c¸c hµnh ®éng" - tªn dïng trong nh÷ng n¨m c¸ch m¹ng 1848 - 1849 ®Ó Chevalier sans peur et sans reproche (kþ sÜ kh«ng biÕt sî vµ kh«ng chª gäi néi c¸c Phæ Au-¬-xvan-®¬ - Han-®¬-man cÇm quyÒn tõ th¸ng S¸u ®Õn tr¸ch ®­îc) - biÖt hiÖu cña kþ sÜ Ph¸p thêi trung cæ Pi-e ®uy Te-rai Ba-i-a ®· th¸ng ChÝn 1848 (xem bµi cña Ph.¨ ng-ghen "Néi c¸c hµnh ®éng bÞ ®æ" trong trë thµnh tõ th«ng dông (theo ý nghÜa ®en, còng nh­ theo nghÜa ch©m biÕm).- C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia, 786. Hµ Néi, 1993, t. 5, tr. 491-493). - 794. 583 M¸c cã ý chØ cuèn s¸ch xuÊt b¶n khuyÕt danh cña Ph.¨ ng-ghen "P« vµ Ranh" 591 Inusum delphini - xem chó thÝch 560.-799. (xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1993, t. 13, tr. 23-281.-787. 592 Héi d©n chñ thµnh lËp ë Bruy-xen vµo mïa thu n¨m 1847. Héi ®oµn kÕt trong hµng ngò cña m×nh nh÷ng ng­êi c¸ch m¹ng v« s¶n, chñ yÕu lµ nh÷ng ng­êi c¸ch 584 Ngµy 11 th¸ng B¶y 1848 nh©n viÖc nhiÕp chÝnh ®Õ quèc ®¹i c«ng t­íc I-«-han m¹ng l­u vong §øc vµ nh÷ng phÇn tö tiªn tiÕn cña ph¸i d©n chñ t­ s¶n vµ tiÓu t­ ®Õn Phran-phuèc trªn s«ng Mai-n¬, ph¸i b¶o thñ trong Quèc héi Phran-phuèc s¶n. M¸c vµ ¡ng-ghen ®· ®ãng vai trß tÝch cùc trong viÖc thµnh lËp Héi. M¸c tæ chøc b÷a tiÖc ®Ó tá lßng kÝnh träng, Phin-kª ®· dù b÷a tiÖc nµy.-788. ®­îc bÇu lµm phã chñ tÞch Héi, cßn nhµ d©n chñ BØ Gi«-t¬-r¨ng ®­îc bÇu lµm 585 Corpus juris civilis (Coãc-puýt giu-rÝt xi-vi-lit) - bé luËt ®iÒu chØnh quan hÖ tµi chñ tÞch. Nhê ¶nh h­ëng cña M¸c, Héi d©n chñ Bruy-xen ®· trë thµnh mét trong nh÷ng trung t©m lín cña phong trµo d©n chñ quèc tÕ. Trong nh÷ng ngµy C¸ch s¶n cña x· héi La M· theo chÕ ®é n« lÖ, biªn so¹n vµo thÕ kû VI d­íi thêi m¹ng t­ s¶n th¸ng Hai ë Ph¸p, c¸nh v« s¶n cña Héi d©n chñ Bruy-xen ®· vò hoµng ®Õ I-u-xti-ni-¨ng.-788. trang cho c«ng nh©n vµ triÓn khai cuéc ®Êu tranh cho n­íc Céng hoµ d©n chñ. 586 Lan-t¾c liªn hiÖp (Landtag (tiÕng §øc: land - ruéng ®Êt, ®Êt n­íc; tag - héi Nh­ng sau khi M¸c bÞ trôc xuÊt khái Bruy-xen vµo ®Çu th¸ng Ba 1848, vµ chÝnh nghÞ) - Quèc héi liªn hiÖp cña c¸c lan-t¾c ®¼ng cÊp tØnh do Phri-®rÝch Vin-hem quyÒn truy n· nh÷ng phÇn tö c¸ch m¹ng nhÊt cña Héi, nh÷ng ng­êi d©n chñ t­ IV triÖu tËp th¸ng T­ 1847 ë BÐc-lin ®Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng khã kh¨n vÒ tµi s¶n BØ ®· kh«ng l·nh ®¹o ®­îc phong trµo chèng chÕ ®é qu©n chñ cña quÇn chÝnh b»ng chóng lao ®éng, ho¹t ®éng cña Héi d©n chñ mang tÝnh chÊt hÑp hßi h¬n, thuÇn c¸ch ®­îc b¶o ®¶m vay nî n­íc ngoµi. V× nhµ vua tõ chèi tho¶ m·n yªu cÇu tuý ®Þa ph­¬ng vµ n¨m 1849 thùc tÕ ®· ngõng ho¹t ®éng.-805. chÝnh trÞ nhá nhÊt cña ®a sè t­ s¶n trong lan-t¾c, nªn lan-t¾c ®· cù tuyÖt phª 593 NghÞ viÖn c«ng nh©n häp ë Man-se-xt¬ tõ ngµy 6 ®Õn 16 th¸ng Ba 1854 ®­îc chuÈn vay nî. §Ó ®¸p l¹i ®iÒu ®ã, nhµ vua ®· gi¶i t¸n lan-t¾c vµo th¸ng S¸u triÖu tËp nh©n phong trµo b·i c«ng cã tÝnh chÊt quÇn chóng cña giai cÊp v« cïng n¨m, ®iÒu ®ã t¨ng thªm t©m lý chèng ®èi trong n­íc vµ ®Èy m¹nh c¸ch s¶n Anh d©ng cao vµo n¨m 1853 do mét nhãm ng­êi thuéc ph¸i HiÕn ch­¬ng m¹ng ë §øc.-789. ®øng ®Çu lµ Gi«n-x¬ ®Ò x­íng. Ngay tõ cuèi n¨m 1853 (ë ®©y, M¸c ®· nhÇm 587 ChØ lËp tr­êng ph¶n c¸ch m¹ng cña giai cÊp t­ s¶n §øc vµ ¸o ®èi víi cuéc khëi
  2. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 2214 2215 chó thÝch chó thÝch m¹ng tøc c¸nh h÷u cña ph¸i tù do ®· rót khái Quèc héi Phran-phuèc sau khi ngµy th¸ng nµy víi ngµy th¸ng häp NghÞ viÖn c«ng nh©n), nhãm nµy ®· ®­a ra vua Phæ Phri-®rÝch Vin-hem IV tõ chèi nhËn cña Quèc héi chiÕc v­¬ng miÖn t­ t­ëng thµnh lËp mét tæ chøc c«ng nh©n ®«ng ®¶o "Phong trµo quÇn chóng", vµ sau khi ®a sè c¸nh t¶ cña Quèc héi ra nghÞ quyÕt thµnh lËp nhiÕp chÝnh ®Õ tæ chøc nµy ph¶i tËp häp ®oµn viªn C«ng liªn víi c«ng nh©n ch­a tham gia tæ quèc. chøc, tr­íc hÕt nh»m phèi hîp c¸c cuéc b·i c«ng ë c¸c khu vùc kh¸c nhau trong n­íc. Tæ chøc nµy chÞu sù l·nh ®¹o cña NghÞ viÖn c«ng nh©n ®­îc triÖu "Bøc th­ ngá" cña Héi nh÷ng ng­êi b¹n cña Tæ quèc göi Liªn minh d©n tËp ®Þnh kú, gåm ®¹i biÓu ®­îc bÇu ra trong c¸c cuéc mÝt tinh cña c«ng nh©n téc ®­îc ®¨ng trªn nhiÒu tê b¸o §øc th¸ng M­êi mét 1859. B»ng nh÷ng lêi lÏ mËp ch­a tham gia tæ chøc vµ trong c¸c cuéc héi nghÞ cña C«ng liªn. NghÞ viÖn c«ng mê, bøc th­ lªn ¸n kÕ ho¹ch thèng nhÊt n­íc §øc theo v­¬ng triÒu d­íi sù l·nh nh©n triÖu tËp ë Man-se-xt¬ ®· th¶o luËn vµ th«ng qua c­¬ng lÜnh cña "Phong ®¹o cña Phæ.-818. trµo quÇn chóng" vµ bÇu Ban chÊp hµnh gåm 5 ng­êi. M¸c ®­îc bÇu lµm ®¹i 597 Qui-rÝt - tªn gäi chÝnh thøc c«ng d©n cã ®Çy ®ñ c¸c quyÒn ë Cæ La M·.-843. biÓu danh dù cña nghÞ viÖn ®· göi mét bøc th­ (xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1993, t. 10, tr. 598 "Schweizerische National-Zeitung" ("B¸o d©n téc Thuþ SÜ) - tê b¸o t­ s¶n ra 122 - 123) ®­îc ®äc ngµy 10 th¸ng Ba. Trong th­ nµy, M¸c nªu lªn nhiÖm vô hµng ngµy, xuÊt b¶n ë Ba-l¬ tõ n¨m 1842.-856. thµnh lËp chÝnh ®¶ng ®éc lËp, cã tÝnh chÊt quÇn chóng cña giai cÊp v« s¶n ë 599 Si-li dïng c©u nãi næi tiÕng "luyÕn tiÕc nåi thÞt Ai CËp" ®· trë thµnh ng¹n ng÷. n­íc Anh. Theo truyÒn thuyÕt Kinh th¸nh, trong khi ng­êi Do Th¸i ch¹y trèn khái nhµ tï Nh­ng ý ®Þnh tæ chøc "Phong trµo quÇn chóng" kh«ng thµnh c«ng v× Ai CËp, nh÷ng kÎ nh¸t gan trong hä do ®­êng s¸ khã kh¨n vµ ®ãi kh¸t, ®· kh«ng ®­îc sù ñng hé cña ®a sè l·nh tô C«ng liªn mang thµnh kiÕn ®èi víi ®Êu luyÕn tiÕc nh÷ng ngµy sèng trong c¶nh n« lÖ bÊy giê Ýt ra hä còng no bông.-857. tranh chÝnh trÞ. Sù suy tho¸i cña phong trµo b·i c«ng vµo mïa hÌ n¨m 1854 600 Bµi cña HiÕc-s¬ "Nh÷ng n¹n nh©n cña ho¹t ®éng gi¸n ®iÖp" ®· ®­îc ®¨ng trªn còng ¶nh h­ëng tiªu cùc ®èi víi sù tham gia cña ®«ng ®¶o quÇn chóng c«ng tê "Belletristisches Journal und New-Yorke Criminal-Zeitung" trong c¸c sè ra nh©n vµo phong trµo. Sau th¸ng Ba 1854, NghÞ viÖn c«ng nh©n kh«ng cßn ®­îc ngµy 1, 8, 15 vµ 22 th¸ng T­ 1853. Bµi nµy ®· ®­îc ®¸nh gi¸ trong t¸c phÈm triÖu tËp n÷a. -806. cña M¸c "Sù tù thó cña HiÕc-s¬" (xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, 594 Cã lÏ, cã ý nãi ®Õn cuèn tiÓu thuyÕt cña Ban-d¾c "¶o t­ëng ®· mÊt ®i".-807. tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1993, t. 9, tr. 57-61).-860. 595 Code NapolÐon (xem chó thÝch 243) ®­îc thi hµnh ë khu vùc T©y vµ T©y-Nam 601 C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia, §øc bÞ ng­êi Ph¸p chiÕm vµ tiÕp tôc cã hiÖu lùc ë tØnh Ranh sau khi tØnh nµy Hµ Néi, 1993, t. 8, tr. 603.-862. s¸p nhËp vµo Phæ.-813. 602 Cã ý nãi ®Õn cuèn s¸ch: "Die Communisten - Verschwörungen des 596 "Héi nh÷ng ng­êi b¹n cña Tæ quèc" - ®oµn thÓ céng hoµ cña nh÷ng ng­êi l­u neunzchnten Jahrhunderts". Berlin, Erster Theil 1853, Zweiter Theil 1854 vong §øc ë Lu©n §«n tån t¹i trong nh÷ng n¨m 50-60 cña thÕ kû XIX, trong c¸c ("¢m m­u cña nh÷ng ng­êi céng s¶n ë thÕ kû XIX", BÐc-lin, phÇn thø nhÊt héi viªn cña nã cã C. Blin-®¬, Ph.Phai-li-gr¸t, Ph. H«-linh-g¬ v.v.. 1853, phÇn thø hai 1854) do c¸c quan chøc c¶nh s¸t VÐc-mót vµ Sti-b¬ viÕt. Liªn minh d©n téc - ®¶ng cña giai cÊp t­ s¶n tù do §øc, chñ tr­¬ng Trong phô lôc cña phÇn thø nhÊt tr×nh bµy "lÞch sö" cña phong trµo c«ng thèng nhÊt n­íc §øc nh­ mét quèc gia tËp quyÒn m¹nh d­íi sù l·nh ®¹o cña nh©n, coi nh­ s¸ch chØ dÉn ®èi víi c¶nh s¸t, ®· ®¨ng l¹i mét sè v¨n kiÖn cña n­íc Phæ qu©n chñ (kh«ng cã ¸o), thµnh lËp t¹i ®¹i héi ë Phran-phuèc th¸ng §ång minh nh÷ng ng­êi céng s¶n r¬i vµo tay c¶nh s¸t. PhÇn thø hai lµ "sæ ChÝn 1859. H¹t nh©n chÝnh cña Liªn minh lµ ®¶ng G«-ta th©n Phæ thµnh lËp ®en" kÌm lý lÞch nh÷ng ng­êi cã quan hÖ víi phong trµo c«ng nh©n vµ d©n th¸ng S¸u 1849 ë thµnh phè G«-ta gåm ®¹i biÓu cña giai cÊp t­ s¶n ph¶n c¸ch
  3. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 2216 2217 chó thÝch chó thÝch 612 Cã ý nãi ®Õn cuèn s¸ch nhá xuÊt b¶n khuyÕt danh cña X.Boãc-hai-m¬ chñ.-868. "NapolÐon III. Und Preuen. Antwort enies deutschen Flüch tlings auf die 603 M¸c cã ý nãi ®Õn b¶n tuyªn bè cña I.V©y-®¬-mai-¬, A. Gia-c«-bi vµ A. Clót-x¬ Broschüne "Preuen in 1860" von Edmond About". London, 1860 ("Na-p«-lª- göi Bé biªn tËp "New-Yorker Criminal-Zeitung" ®¨ng trªn b¸o ngµy 25 th¸ng «ng III vµ n­íc Phæ. Bµi tr¶ lêi cña mét ng­êi §øc l­u vong ®èi víi cuèn s¸ch M­êi mét 1853.-871. nhá cña Ðt-m«ng A-bu. "N­íc Phæ n¨m 1860", Lu©n §«n, 1860). Cuèn s¸ch cña Boãc-hai-m¬, ®­îc viÕt ra víi sù gióp ®ì cña M¸c.-890. 604 Xem bµi ®¶ kÝch cña C¸c M¸c "HiÖp sÜ cã ý thøc cao th­îng" (xem C. M¸c vµ 613 B¶n tuyªn bè cña M¸c kh«ng ®­îc ®¨ng trªn c¸c tê b¸o "Volks Zeitung" vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, "Allgemeine Zeitung".-893. 1993, t. 9, tr. 637-638).-871. 614 C¸c sè 32 vµ 33 ra ngµy 11 vµ 18 th¸ng Ch¹p 1852 cña tê "People's Paper" cña 605 "Le Debat socila" ("Tranh luËn x· héi")- tê b¸o BØ ra hµng ngµy, c¬ quan cña ph¸i HiÕn ch­¬ng ®· ®¨ng bµi b×nh luËn t¸c phÈm cña M¸c "Ngµy 18 th¸ng ph¸i cÊp tiÕn vµ ph¸i d©n chñ t­ s¶n, xuÊt b¶n ë Bruy-xen tõ n¨m 1844 ®Õn n¨m S­¬ng mï cña Lu-i B«-na-p¸c-t¬". Bµi b×nh luËn ®· ®­a ra nh÷ng ®o¹n trÝch dÉn 1849.-882. t¸c phÈm ®ã.-894. 606 "Notes to the People" ( "Tin ng¾n cho nh©n d©n") - tuÇn b¸o Anh, c¬ quan cña 615 Xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ ph¸i HiÕn ch­¬ng, xuÊt b¶n ë Lu©n §«n nh÷ng n¨m 1851-1852 do E.Gi«n-x¬ chñ quèc gia, Hµ Néi, 1993, t. 13, tr. 470 - 488 (bµi "Quid pro quo") vµ tr. 640 - 648 biªn. M¸c vµ Ph.¨ng-ghen còng ®· ñng hé tê b¸o nµy, tham gia c«ng t¸c biªn tËp (bµi "Qua c¸c trang b¸o chÝ").-896. vµ xuÊt b¶n vµ ®¨ng trªn tê b¸o nµy nhiÒu bµi tõ th¸ng S¸u 1851 ®Õn th¸ng T­ 616 M¸c ®· nhiÒu lÇn gäi b¶n tuyªn bè ®­îc c«ng bè d­íi h×nh thøc truyÒn ®¬n lµ 1852.-883. 607 Trong t¹p chÝ "Putnam's Monthly" ("NguyÖt san cña P¸t-nem") Niu Oãc ®· ®¨ng bµi "Qu©n ®éi ch©u ¢u" (xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1993, t. 11, tr. 433-507) do ¡ng- ghen viÕt theo yªu cÇu cña M¸c, bµi nµy M¸c ®· hÑn viÕt cho t¹p chÝ th«ng qua biªn tËp viªn cña "New York Daily Tribune" lµ S. §a-na. M¸c ®· gióp ¡ng- ghen trong khi viÕt b»ng viÖc s­u tÇm cho ¡ng-ghen nh÷ng t­ liÖu ë ViÖn b¶o tµng Anh.-884. 608 Cã ý nãi ®Õn hµi kÞch ba mµn cña E.A-bu "Ghin-ri".-885. 609 "The Manchester Guardian" ("Ng­êi b¶o vÖ Man-se-xt¬") - tê b¸o t­ s¶n Anh, c¬ quan cña nh÷ng ng­êi chñ tr­¬ng tù do mËu dÞch (ph¸i MËu dÞch tù do), vÒ sau lµ c¬ quan cña §¶ng tù do, xuÊt b¶n ë Man-se-xt¬ tõ n¨m 1821.-887. 610 Cli-si - nhµ tï giam nh÷ng ng­êi m¾c nî ë Pa-ri trong nh÷ng n¨m 1826-1867.- 888. 611 ChØ chuyÕn ®i cña Na-p«-lª-«ng III ®Õn Ba-®en ®Ó héi kiÕn víi nhiÕp chÝnh v­¬ng Phæ Vin-hem; cuéc héi kiÕn diÔn ra håi th¸ng S¸u 1860.-890.
  4. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 2218 2219 chó thÝch th«ng c¸o v× «ng ®· göi b¶n tuyªn bè ®ã cho nhiÒu tê b¸o §øc kÌm theo b¶n tuyªn bè ngµy 6 th¸ng Hai 1860. (Xem tËp nµy, tr. 701 - 702).-900. 617 Cã ý nãi ®Õn quy ®Þnh cña ChÝnh phñ Phæ vÒ viÖc kiÓm duyÖt hai lÇn thËt chÆt chÏ ®èi víi tê "Rheinische Zeitung" do M¸c biªn tËp trong nh÷ng n¨m 1842 - B¶n chØ dÉn tªn ng­êi 1843.-909. 618 Qua vë ghi chÐp cña M¸c n¨m 1860 cã thÓ thÊy ®­îc sù viÖc göi b¶n tuyªn bè cho b¸o "Freisehütz". Nh­ng b¸o nµy ®· kh«ng ®¨ng b¶n tuyªn bè ®ã.-910. A 619 B¶n tuyªn bè nµy, M¸c còng göi cho tê "Volks-Zeitung" vµ "Reform".-911. A-ben (Abel), C¸c (sinh n¨m 1837) - nhµ ng÷ v¨n häc vµ nhµ b¸o §øc, phãng viªn cña b¸o "Daily Telegraph" t¹i BÐc-lin.-780-787. A-bíc-cr«m-bi (Abercromby), Ran-ph¬ (1734 - 1801) - t­íng Anh, n¨m 1795 - 1797 chØ huy cuéc viÔn chinh cña qu©n Anh chèng l¹i ng­êi Ph¸p ë T©y Ên.- 356. A-bu (About), Ð t-m«n (1828-1885) - nhµ b¸o Ph¸p, thuéc ph¸i B«-na-p¸c-t¬.-609, 666, 695, 700, 726, 733, 813, 885, 889, 890. A-ga-xit (Agassiz), Lu-i Gi¨ng, Ru-®«n-ph¬ (1807 - 1873) - nhµ khoa häc tù nhiªn Thuþ SÜ, trong quan niÖm vÒ khoa häc tù nhiªn cña «ng ta cã nh÷ng quan ®iÓm cùc kú ph¶n ®éng, kÎ thï cña chñ nghÜa §¸c-uyn. -512. A-giª-di-l¸t II (kho¶ng 442 - kho¶ng 358 tr­íc c«ng nguyªn) - vua Xp¸c-t¬ (kho¶ng 399 - kho¶ng 358 tr­íc c«ng nguyªn) vµ thèng so¸i.-13. A-khmÐt-s¾c §ua-ra-ni (1724 - 1773) - s¾c ¸p-ga-ni-xtan (1747 - 1773), ng­êi s¸ng lËp ra quèc gia ¸p-ga-ni-xtan.-97-100. A-len (Allen) - sÜ quan Anh.-290. A-lÕch-xan-®r¬ Ma-xª-®oan (356 - 323 tr­íc c«ng nguyªn) - thèng so¸i vµ nhµ ho¹t ®éng nhµ n­íc næi tiÕng thêi Cæ ®¹i. - 16, 24, 27, 39, 90, 188, 239, 361, 367, 371, 435, 436, 445, 705. A-lÕch-xan-®r¬ I ( 1777-1825) - hoµng ®Õ Nga (1801 - 1825).- 119, 120, 140-143, 149, 164, 200-205, 224, 236, 634, 637, 640, 641, 646, 653. A-lÕch-xan-®r¬ II (1818 - 1881) - hoµng ®Õ Nga (1855 - 1881).- 371, 634-639, 642-
  5. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 2220 2221 b ¶n chØ dÉn tªn ng­êi b¶n chØ dÉn tªn ng­êi 645, 650, 653, 654, 670-672, 678. ho¹t ®éng nhµ n­íc T©y Ban Nha, n¨m 1567 - 1573 toµn quyÒn Hµ Lan.- 45, 409. A-l«m-pra (A-la-un-Pai) (1711-1760) - vua MiÕn §iÖn (1753 - 1760).- 352. An-be-r«-ni (Alberoni), Giu-li-« (1664 - 1752) - nhµ ho¹t ®éng nhµ n­íc T©y Ban A-p«-l«-ni-ut R«-®u-x¬ (thÕ kû III tr­íc c«ng nguyªn) - nhµ th¬ vµ nhµ ng÷ ph¸p Nha, hång y gi¸o chñ; n¨m 1717 - 1719 thñ t­íng cña vua Phi-lÝp V.- 750. häc Cæ Hy L¹p, t¸c gi¶ bµi th¬ dµi "Nh÷ng anh hïng thuyÒn ¸ c-g«".- 717. An-bÐc-x¬ (Alberts) - trong nh÷ng n¨m 50 thÕ kû XIX lµ bÝ th­ ®¹i sø qu¸n Phæ ë A-ri-a-nèt (Arrianus), Phla-vi-ut (kho¶ng 95 - kho¶ng 180) - t¸c gi¶ Hy L¹p, nhµ sö Lu©n §«n.- 860, 861. häc vµ nhµ ®Þa lý häc, t¸c gi¶ nhiÒu t¸c phÈm vÒ lÞch sö thÕ giíi Cæ ®¹i.- 188. An-ghi-di ®a, C¸c-pi (Alghisi da Carpi), Ga-la-s« (kho¶ng 1523 - 1573) - kiÕn tróc A-ri-xmen-®i (Arismendi), Hoan Bau-ti-xta (sinh n¨m 1770) - t­íng vµ nhµ ho¹t ®éng s­ I-ta-li-a.- 408. chÝnh trÞ Vª-nª-xu-ª-la, tham gia c¸c cuéc chiÕn tranh giµnh ®éc lËp cña c¸c thuéc ®Þa T©y Ban Nha ë Nam Mü, n¨m 1819 lµ phã tæng thèng C«-l«m-bi-a.-280-283, An-®Ðc-x¬n (Anderson), R«-bíc (mÊt n¨m 1696) - nhµ to¸n häc vµ c«ng tr×nh s­ 287. qu©n sù Anh, t¸c gi¶ cña nhiÒu t¸c phÈm vÒ ph¸o binh.- 249. A-xe-rman (Assermann), Phª-ren-x¬ (1821 - 1893) - sÜ quan Hung-ga-ri, tham gia An-®¬ (Arndt), Ð c-n¬-xt¬ M«-rÝt-tx¬ (1769 - 1860) - nhµ v¨n §øc, nhµ sö häc vµ cuéc c¸ch m¹ng 1848 - 1849 ë Hung-ga-ri.- 752, 753. nhµ ng÷ v¨n häc, tham gia cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng cña nh©n d©n §øc chèng sù thèng trÞ cña Na-p«-lª-«ng, vÉn kh«ng tho¸t khái nh÷ng yÕu tè d©n téc chñ ¸c-gai-l¬ (Argyll), ¸c-tri-ban Kem-p¬-ben, b¸ t­íc (1629 - 1685) - quÝ téc Xcèt-len, nghÜa; n¨m 1848 - 1849 ®¹i biÓu Quèc héi Phran-phuèc, thuéc c¸nh h÷u cña th¸ng N¨m - S¸u n¨m 1685 l·nh ®¹o cuéc b¹o ®éng chèng Giªm-x¬ II; sau khi ph¸i gi÷a.-628. cuéc b¹o ®éng bÞ ®Ì bÑp, bÞ xö tö.- 550. An-na I-va-nèp-na (1693 - 1740) - n÷ hoµng Nga (1730 - 1740).-639. ¸c-nim (Arnim), Ha-ri (Hen-rÝch), b¸ t­íc (1824 - 1881) - nhµ ngo¹i giao §øc, ®èi thñ cña Bi-xm¸c, n¨m 1874 bÞ kÕt téi vÒ viÖc chiÕm v¨n kiÖn ngo¹i giao.- 863. An-ten-huª-ph¬ (Altenhöfer). Au-gu-xt¬ Gi«-dÐp (1804 - 1876) - nhµ b¸o §øc, mét ¸c-nim - B«i-txen-bua (Arnim - Boytzenburg), A-®«n-ph¬ Hen-rÝch, b¸ t­íc (1803 - trong nh÷ng biªn tËp viªn cña b¸o "Allgemeine Zeitung" ë Au-xbuèc.-600. 1868) - nhµ ho¹t ®éng nhµ n­íc Phæ, ®¹i biÓu cña bän Giong-ke Phæ ph¶n Anh-be (Imbert) - nhµ x· héi chñ nghÜa Ph¸p, tham gia cuéc khëi nghÜa Li-«ng ®éng, bé tr­ëng néi vô (1842 - 1845) vµ thñ t­íng (19 - 29 th¸ng Ba 1848), n¨m n¨m 1834; trong nh÷ng n¨m 40 l­u vong sang BØ, phã chñ tÞch Héi d©n chñ 1848 ®¹i biÓu Quèc héi Phran-phuèc, n¨m 1849 lµ mét trong nh÷ng l·nh tô cña Bruy-xen, sau c¸ch m¹ng th¸ng Hai n¨m 1848, chØ huy ®éi vÖ binh ë cung Tuy- c¸nh h÷u trong nghÞ viÖn thø hai.- 790. l¬-ri.-805. Ai-den-man (Eisenmann), Gèt-phrÝt (1795 - 1867) - nhµ chÝnh luËn §øc, thµy thuèc; Am-xt¬-r«ng (Armstrong), Uy-li-am Gioãc-gi¬ (1810 - 1900) - nhµ ph¸t minh vµ chñ trong nh÷ng n¨m 1848 - 1849 ®¹i biÓu Quèc héi Phran-phuèc thuéc c¸nh gi÷a, x­ëng Anh, næi tiÕng vÒ viÖc ph¸t minh ra ph¸o ®Æc biÖt nßng cã r·nh.-191. sau sang c¸nh t¶.- 590. ¸p-®¬-e-r¬ - R¾c-man (1778 - 1859) - vua Ma-rèc (1882 1859).-273. Ai-s¬-hèp (Eichhoff), C¸c Vin-hem (1833 - 1895) - nhµ x· héi chñ nghÜa §øc, cuèi nh÷ng n¨m 50 v¹ch trÇn trªn b¸o chÝ ho¹t ®éng gi¸n ®iÖp - khiªu khÝch cña Sti- ¸p-®¬-en - Ca-®e (1808 - 1883) - l ·nh tô cña cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc cña b¬ vµ do ®ã bÞ ®­a ra xÐt xö; mét trong nh÷ng nhµ sö häc ®Çu tiªn cña Quèc tÕ nh©n d©n An-giª-ri chèng bän x©m l­îc Ph¸p nh÷ng n¨m 1832 - 1847, n¨m I.- 540. 1847 bÞ ng­êi Ph¸p cÇm tï, n¨m 1852 ®­îc phÐp cña Na-p«-lª-«ng III di c­ sang Thæ NhÜ Kú.-128, 134, 272, 273. An-ba (Alba), PhÐc-n¨ng-®« An-va-rÐt, c«ng t­íc (1507-1582) - thèng so¸i vµ nhµ
  6. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 2222 2223 b ¶n chØ dÉn tªn ng­êi b¶n chØ dÉn tªn ng­êi ¸p -®¬-en - Mu-min ( 1094 - 1163) - ha-li-pha ®Çu tiªn (1130 - 1163) cña quèc gia håi tranh chèng n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng.-316. gi¸o cña v­¬ng triÒu A-m«-h¸t T©y - B¾c ch©u Phi vµ Nam T©y Ban Nha.-240. Ba-gra-ti-«n, Pi-èt I-va-n«-vÝch, c«ng t­íc (1765 - 1812) - thèng so¸i kiÖt xuÊt n­íc ¸p-t¬ (Abt) - nhµ b¸o §øc, nhµ d©n chñ tiÓu t­ s¶n, ®Çu nh÷ng n¨m 50 thÕ kû XIX Nga, tham gia nhiÒu cuéc viÔn chinh vµ chiÕn tranh chèng n­íc Ph¸p Na-p«-lª- l­u vong ë Gi¬-ne-v¬, bÞ khai trõ khái Héi liªn hiÖp c«ng nh©n §øc ë Gi¬-ne-v¬ «ng do Xu-v«-rèp tiÕn hµnh, chØ huy mét trong nh÷ng ®¹o qu©n cña Nga trong v× vu khèng.-504, 505, 507, 510, 512, 515. thêi kú ChiÕn tranh gi÷ n­íc n¨m 1812.-118, 315-318. Au-gu-xten-boãc (Augustenborg), Cri-xti-an Au-gu-xt¬, c«ng t­íc (1768-1810) - Ba-i-a (Bayard), Pi-e (kho¶ng 1475 - 1524) - kþ sÜ Ph¸p ®­îc ng­êi ®­¬ng thêi ca quý téc §an M¹ch, th¸ng Giªng n¨m 1810 ®­îc vua Thuþ §iÓn C¸c-l¬ XIII tông lµ tÊm g­¬ng cña sù dòng c¶m vµ cao th­îng, lµ "kþ sÜ kh«ng hÒ biÕt sî nhËn lµm con nu«i víi tªn gäi C¸c-l¬ ¤-guyt-xt¬.-200. sÖt vµ kh«ng chª tr¸ch ®­îc".-786, 788, 790-797. Au-gu-xt¬ ( 1779 - 1843) - hoµng th©n Phæ, t­íng vµ nhµ ho¹t ®éng qu©n sù, tham Ba-ra-ghe ®' I-li-ª (Baraguay d'Hilliers), A-sin (1795 - 1878) - t­íng Ph¸p, tõ 1854 gia chiÕn tranh chèng n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng, n¨m 1808 - 1843 gi÷ chøc vô t­ lµ nguyªn so¸i, thuéc ph¸i B«-na-p¸c-t¬; n¨m 1854 chØ huy ®¹o qu©n viÔn lÖnh ph¸o binh Phæ, l·nh ®¹o viÖc c¶i tæ binh chñng nµy.-231. chinh Ph¸p ë biÓn Ban-tÝch.-355. ¡ng-ghen (Engels), Phri-®rÝch (1820 - 1895) (c¸c tµi liÖu tiÓu sö).-494, 496, 558-562, Ba-ra-ghe d' I-li-ª (Baraguay d'Hilliers), Lu-i (1764 - 1812) - t­íng Ph¸p, tham gia 564-567, 569-573, 580, 581, 586, 588, 592, 603, 609, 774, 803, 834, 895. c¸c cuéc chiÕn tranh cña n­íc Céng hoµ Ph¸p vµ cña n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng, ¡ng-gu-lªm (Angoulªme), Lu-i ¡ng-toan, c«ng t­íc (1775 - 1844) - con trai vua bè cña A-sin Ba-ra-ghe d' I-li-ª.-667. Ph¸p S¸c-l¬ X, n¨m 1823 chØ huy qu©n ®éi Ph¸p ®µn ¸p cuéc c¸ch m¹ng t­ s¶n Ba-r« (Barrot), ¤-®i-l«ng (1791 - 1873) - nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ cña giai cÊp t­ s¶n ë T©y Ph¸p, tr­íc th¸ng Hai n¨m 1848 thñ lÜnh phe ®èi lËp v­¬ng triÒu theo chñ Ban Nha.-271. nghÜa tù do; th¸ng Ch¹p n¨m 1848 - th¸ng M­êi n¨m 1849, l·nh ®¹o néi c¸c ¢y-l¬-me-r¬ (Aylmer) - sÜ quan Anh, tham gia cuéc chiÕn tranh trªn b¸n ®¶o I-be- dùa vµo khèi liªn minh ph¶n c¸ch m¹ng cña c¸c ph¸i qu©n chñ.-526, 592. ri-c¬ (1808 - 1814).-324. Ba-r«-s¬ (Boroche), Pi-e Giuy-l¬ (1802 - 1870) - nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ, nhµ luËt häc Ph¸p, thuéc ph¸i B«-na-p¸c-t¬, tham gia nhiÒu néi c¸c tr­íc vµ sau cuéc B chÝnh biÕn ngµy 2 th¸ng Ch¹p n¨m 1851.-711. B¸c-clai-®¬ T«-li, Mi-kha-in B«-g®a-n«-vÝch (1761 - 1818) - thèng so¸i vµ nhµ ho¹t Ba-buèc (1483 - 1530) - thèng so¸i vµ ng­êi chinh phôc ch©u ¸, pa-®i-s¾c Ên §é ®éng qu©n sù xuÊt s¾c cña n­íc Nga, tõ n¨m 1814 lµ nguyªn so¸i, tham gia (1526 - 1530) - ng­êi s¸ng lËp ra quèc gia vµ v­¬ng triÒu §¹i M«ng Cæ, dßng cuéc chiÕn tranh chèng n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng, chØ huy qu©n Nga trong cuéc dâi cña Ti-mua.-97. chiÕn tranh Nga - Thuþ §iÓn n¨m 1808 - 1809, bé tr­ëng lôc qu©n (1810 - 1812), chØ huy mét ®¹o qu©n Nga trong thêi kú ChiÕn tranh gi÷ n­íc n¨m Ba-dang-cua (Bazancourt) - Xª-da (1810 - 1865) - nhµ v¨n Ph¸p thuéc ph¸i B«-na- 1812, nh÷ng n¨m 1813 - 1814 chØ huy qu©n Nga vµ qu©n ®éi Nga - Phæ.-117- p¸c-t¬.-668. 119, 142, 143, 220, 314-317. Ba-®en-ghª- xem Na-p«-lª-«ng III. B¸c-tª-lª-mi (BarthÐlemy), £-ma-nu-en (kho¶ng 1820 - 1855) - c«ng nh©n Ph¸p, Ba-g«-vót, C¸c-l¬ Phª-®«-r«-vÝch (1761 - 1812) - t­íng Nga, tham gia cuéc chiÕn
  7. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 2224 2225 b ¶n chØ dÉn tªn ng­êi b¶n chØ dÉn tªn ng­êi theo chñ nghÜa Bl¨ng-ki, thêi kú nÒn Qu©n chñ th¸ng B¶y vµ khëi nghÜa th¸ng B¸t-ti-a-ni (Batthyny), Lai-«-x¬ (Lót-vÝch), b¸ t­íc (1809 - 1849) - nhµ ho¹t ®éng S¸u n¨m 1848 ë Pa-ri tham gia vµo c¸c héi c¸ch m¹ng bÝ mËt, sau l­u vong nhµ n­íc Hung-ga-ri, ®¹i biÓu cña ph¸i tù do trong quý téc; l·nh ®¹o ChÝnh sang Anh, lµ mét trong nh÷ng ng­êi l·nh ®¹o héi liªn hiÖp nh÷ng ng­êi Ph¸p phñ Hung-ga-ri (th¸ng Ba - th¸ng ChÝn 1848), thi hµnh chÝnh s¸ch tho¶ hiÖp l­u vong theo chñ nghÜa Bl¨ng-ki ë Lu©n §«n; tham gia nhãm bÌ ph¸i - phiªu víi chÕ ®é qu©n chñ ¸o, bÞ b¾n sau khi c¸ch m¹ng bÞ ®Ì bÑp.-740. l­u Vi-lÝch - S¸p-p¬; bÞ xö tö n¨m 1855 v× ph¹m téi h×nh sù.-563. B¸t-x¬-man (Basserman), Phri-®rÝch §a-ni-en (1811 - 1855) - nhµ ho¹t ®éng chÝnh Bai-r¬n (Byron), Gioãc-gi¬ (1788 - 1824) - nhµ th¬ lçi l¹c Anh, ®¹i biÓu cña chñ trÞ cña giai cÊp t­ s¶n §øc, phÇn tö thuéc ph¸i tù do «n hoµ, nghÞ sÜ viÖn Ba- nghÜa l·ng m¹n c¸ch m¹ng.-556, 777. ®en, trong thêi kú c¸ch m¹ng n¨m 1848 - 1849 lµ ®¹i biÓu cña chÝnh phñ Ba- ®en trong NghÞ viÖn liªn bang, nghÞ sÜ Quèc héi Phran-phuèc, thuéc c¸nh h÷u Bai-r¬n (Byron), hu©n t­íc - chØ huy qu©n ®éi h¶i qu©n Anh chiÕn ®Êu víi ¸c-ma- ph¸i gi÷a.-592, 857. ®a cña T©y Ban Nha n¨m 1588.-211. Bau-¬ (Bauer), Ðt-ga (1820 - 1886) - nhµ chÝnh luËn §øc, thuéc ph¸i Hª-ghen trÎ, Bam-bÐc-g¬ (Bamberger), Lót-vÝch (1823 - 1899) - nhµ chÝnh luËn §øc, nhµ d©n trong nh÷ng n¨m 50 - ®Çu nh÷ng n¨m 60 sèng ë n­íc ngoµi, trong nh÷ng n¨m chñ t­ s¶n, tham gia cuéc khëi nghÜa Ba-®en - Pphan-x¬ n¨m 1849, trong nh÷ng n¨m 50 l­u vong sang Ph¸p, vÒ sau thuéc ph¸i tù do, ®¹i biÓu quèc héi.- 1858 - 1859 lµ biªn tËp viªn cña tê "Neue Zeit" ë Lu©n §«n.-607. 784, 786. B¾t-l¬ (Butler), Xa-mu-en (1612 - 1680) - nhµ th¬ trµo phóng Anh, t¸c gi¶ bµi "Hu- Ban-d¾c (Balzac), ¤-n«-rª-®ê (1799 - 1850) - nhµ v¨n hiÖn thùc vÜ ®¹i Ph¸p.-501, ®i-br¸t".-705. 807. Be-ri-ª (Berryer), Pi-e ¨ng-toan (1790 - 1868) - luËt s­ vµ nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ Ban-®i-a (Bangya), I-a-nèt (I-«-han) (1817 - 1868) - nhµ b¸o vµ sÜ quan Hung-ga-ri, Ph¸p, trong thêi kú nÒn Céng hoµ thø hai lµ ®¹i biÓu quèc héi lËp hiÕn vµ lËp tham gia cuéc c¸ch m¹ng 1848 - 1849 ë Hung-ga-ri, sau khi c¸ch m¹ng bÞ ®µn ph¸p, thuéc ph¸i chÝnh thèng.-660. ¸p, lµm mËt sø cña C«-sót ë n­íc ngoµi ®ång thêi lµm mËt th¸m, vÒ sau chuyÓn BÐc-li-ne-blau, I-xi-®o - xem è p-pen-hem, Hen-rÝch BÐc-h¸c. sang phôc vô trong qu©n ®éi Thæ NhÜ Kú lÊy tªn lµ Mª-kh¬-mÐt-b©y vµ lµm gi¸n ®iÖp cho Thæ NhÜ Kú ë C¸p-ca-d¬ (1855- 1858) trong thêi kú chiÕn tranh BÐc-mu-®Ðt (Bermudez), H«-xª Phran-xi-xc« (1782 - 1831) - t­íng vµ nhµ ho¹t ®éng cña ng­êi TrÐc-kª-xi chèng l¹i n­íc Nga.-743-746. chÝnh trÞ Vª-nª-xu-ª-la, tham gia c¸c cuéc chiÕn tranh giµnh ®éc lËp cña c¸c thuéc ®Þa T©y Ban Nha ë Nam Mü, chèng l¹i B«-li-va-r¬.-280. B¸p-xt¬, Ivan C«n-®ra-chi-ª-vich (1824 - 1881) - nhµ kinh tÕ häc, nhµ sö häc vµ nhµ chÝnh luËn Nga, gi¸o s­ kinh tÕ chÝnh trÞ ë §¹i häc Ca-dan (tõ n¨m 1851), råi ë BÐc-na-®èt-t¬ (Bernadotte), Gi¨ng B¸p-tÝt Giuy-l¬ (1763 - 1844) - nguyªn so¸i Ph¸p, §¹i häc M¸t-xc¬-va (tõ n¨m 1857); ®Çu nh÷ng n¨m 60 gi¶ng d¹y réng r·i tham gia c¸c cuéc chiÕn tranh cña n­íc Céng hoµ Ph¸p vµ cña n­íc Ph¸p N«- ch­¬ng tr×nh kinh tÕ chÝnh trÞ häc.-509. p«-lª-«ng; n¨m 1810 ®­îc vua Thuþ §iÓn C¸c-l¬ XIII nhËn lµm con nu«i, trë thµnh ng­êi nèi ng«i vµ nhiÕp chÝnh cña Thuþ §iÓn; n¨m 1813 tham gia chiÕn B¸t-ti-a-ni (Batthy¸ny), Ca-dm¬ (Ca-di-mia), b¸ t­íc (1807 - 1854) - nhµ ho¹t ®éng nhµ n­íc Hung-ga-ri, ®¹i biÓu cña ph¸i tù do trong quý téc, bé tr­ëng ngo¹i tranh chèng Na-p«-lª-«ng I; vua Thuþ §iÓn vµ Na-uy lÊy hiÖu lµ C¸c-l¬ XIV I- giao «-han (1818 - 1844).-118, 142, 170, 194-207, 218, 222-225. trong chÝnh phñ c¸ch m¹ng Hung-ga-ri n¨m 1849, sau khi c¸ch m¹ng bÞ ®µn BÐc-nu-li (Bernoulli), Gi«-han (1667 - 1748) - nhµ to¸n häc lçi l¹c Thuþ SÜ, gi¸o s­ ¸p, l­u vong ra n­íc ngoµi.-740.
  8. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 2226 2227 b ¶n chØ dÉn tªn ng­êi b¶n chØ dÉn tªn ng­êi Bª-c¬n (Bancon), R«-gi¬ (kho¶ng 1214-1294) - nhµ triÕt häc vµ nhµ khoa häc tù nhiªn §¹i häc Gr«n-ni-ghen (Hµ Lan) vµ §¹i häc Ba-l¬, næi tiÕng vÒ c¸c t¸c phÈm Anh, ñng hé ph­¬ng ph¸p thùc nghiÖm trong khoa häc; t¨ng l÷ thuéc gi¸o ph¸i trong lÜnh vùc vi ph©n häc vµ tÝch ph©n häc còng nh­ c¬ häc.-249. Phr¨ng-xi-xc«.-240. BÐc-ri (Berry), Ma-ri-a Ca-r«-li-na PhÐc-®i-n¨ng-®¬ Lu-i-d¬, n÷ c«ng t­íc (1798 - Bª-®« (Bedeau), Ma-ri An-ph«ng-x¬ (1804 - 1863) - t­íng vµ nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ 1870) - mÑ b¸ t­íc S¨m-bo, thuéc ph¸i chÝnh thèng, theo ®uæi ng«i vua Ph¸p; Ph¸p, nhµ céng hoµ t­ s¶n «n hoµ, trong nh÷ng n¨m 30-40 tham gia viÖc x©m n¨m 1832 m­u toan g©y ra cuéc b¹o ®éng ë Van-®©y nh»m lËt ®æ Lu-i - Phi- chiÕm An-giª-ri, trong thêi kú nÒn Céng hoµ thø hai, lµ phã chñ tÞch Quèc héi lËp lÝp.- 271. hiÕn vµ lËp ph¸p, sau cuéc chÝnh biÕn ngµy 2 th¸ng Ch¹p n¨m 1851 trèn khái BÐc-ti-ª (Berthier), Gi¨ng Ba-ti-xt¬ (1721 - 1804) - c«ng tr×nh s­ qu©n sù Ph¸p, n­íc Ph¸p.-274. th©n sinh cña nguyªn so¸i BÐc-ti-ª.- 120. Bª-li-®oãc (Belidor) BÐc-n¸c, Pho-r¬ ®¬ ( 1693 - 1761) - c«ng tr×nh s­ qu©n sù Ph¸p, BÐc-ti-ª (Berthier), Lu-i A-lÕch-x¨ng-®r¬ (1753 - 1815) - nguyªn so¸i Ph¸p, tham t¸c gi¶ cña nhiÒu t¸c phÈm vÒ x©y c«ng sù, ph¸o binh vµ to¸n häc.- 249. gia c¸c cuéc chiÕn tranh cña n­íc Céng hoµ Ph¸p vµ n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng, tæng tham m­u tr­ëng qu©n ®éi cña Na-p«-lª-«ng I.- 120-124, 177, 228. Bª-r®¬ (Baird), §a-vÝt (1757 - 1829) - t­íng Anh, trong nh÷ng n¨m 1800 - 1802 chØ huy cuéc viÔn chinh cña qu©n Anh ë Ai CËp.-356. Bem (Bem), Gi«-dÐp (1795- 1850) - t­íng Ba Lan, nhµ ho¹t ®éng cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc, tham gia cuéc khëi nghÜa n¨m 1830 - 1831; n¨m 1848 tham Bª-re-xphít (Beresford), Gioãc-gi¬, hÇu t­íc U-«-t¬-pho (mÊt n¨m 1826) - quý téc gia cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng ë Viªn; mét trong nh÷ng ng­êi l·nh ®¹o qu©n Anh, th©n sinh cña U.C. Bª-re-xphít.-356. ®éi c¸ch m¹ng ë Hung-ga-ri; sau ®ã phôc vô trong qu©n ®éi Thæ NhÜ Kú.- 164- Bª-re-xphít (Beresford), Uy-li-am - gi¸o sÜ Thiªn chóa gi¸o Anh, ®¹i gi¸o chñ Tu- 169. am (ë Ai-r¬-len).-357. Ben-®a (Benda), R«-bíc (1816 - 1899) - nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ §øc, thuéc ph¸i tù Bª-re-xphít (Beresford), Uy-li-am - C¸c-r¬, tö t­íc (1768 - 1854) - t­íng vµ nhµ do, tõ n¨m 1859 lµ h¹ nghÞ sÜ, tõ n¨m 1867 lµ nghÞ sÜ quèc héi, vÒ sau tham gia ho¹t ®éng chÝnh trÞ Anh, thuéc ®¶ng To-ri, mét trong nh÷ng ng­êi tæ chøc vµ ph¸i d©n téc tù do.-789. l·nh ®¹o nhiÒu cuéc viÔn chinh thùc d©n, nh÷ng n¨m 1808 - 1814 tham gia cuéc Ben-g¸c-®¬ (Bellegarde), Phri-®rÝch, Hen-rich, b¸ t­íc (1756 - 1845) - nguyªn so¸i chiÕn tranh ë b¸n ®¶o I-bª-ri-c¬, tæng t­ lÖnh qu©n ®éi Bå §µo Nha (1809 - ¸o, tham gia cuéc chiÕn tranh chèng n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng.-199. 1823), côc tr­ëng côc ph¸o binh (1828 - 1830).-72, 356-358. Ben-nÝch-xen ( Bennigsen), Lª-vin ¸p-gu-xt¬ Tª-«-phin (Lª-«ng-ti Lª-«ng-ti-ª-vÝch) BÕch (Beck), Cri-xti-an §a-ni-en (1757 - 1832) - nhµ ng÷ v¨n häc §øc, t¸c gi¶ cña (1745 - 1826) - ng­êi gèc Han-n«-v¬, lµm t­íng ë n­íc Nga, tham gia cuéc m­u nhiÒu t¸c phÈm vÒ v¨n häc cæ ®iÓn vµ lÞch sö.-20. s¸t Pa-ven I, tham gia cuéc chiÕn tranh chèng n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng, n¨m BÕch-c¬ (Becker), Gèt-phrÝt (1827 - 1865) - nhµ b¸o §øc, tham gia cuéc khëi nghÜa 1807 lµm tæng t­ lÖnh, trong cuéc ChiÕn tranh gi÷ n­íc n¨m 1812 lµm tæng Ba-®en - Pphan-x¬ n¨m 1849, n¨m 1853 l­u vong sang Mü, tham gia cuéc néi tham m­u tr­ëng qu©n ®éi Nga.-139-143. chiÕn ë n­íc Mü, con trai cña I-«-han Phi-lÝp BÕch-c¬.-535. BÐt-xi-e-r¬ (BessiÌres), Gi¨ng Ba-ti-xt¬ (1768 - 1813) - nguyªn so¸i Ph¸p, tham gia BÕch-c¬ (Becker), I-«-han Phi-lÝp (1809 - 1886) - c«ng nh©n lµm bµn ch¶i, tham gia c¸c cuéc chiÕn tranh cña n­íc Céng hoµ Ph¸p vµ n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng.-65, phong trµo d©n chñ nh÷ng n¨m 30 - 40 ë §øc vµ Thuþ SÜ; víi t­ c¸ch sÜ quan 169-170. qu©n ®éi Thuþ SÜ tham gia cuéc chiÕn tranh chèng §ång minh ®Æc biÖt, nhµ
  9. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 2228 2229 b ¶n chØ dÉn tªn ng­êi b¶n chØ dÉn tªn ng­êi ho¹t ®éng tÝch cùc cña cuéc c¸ch m¹ng nh÷ng n¨m 1848 - 1849; trong thêi kú Bl¨ng-ki (Blanqui), Lu-i ¤-guy-xt¬ (1805 - 1881) - nhµ c¸ch m¹ng Ph¸p, nhµ céng khëi nghÜa Ba-®en - Pphan-x¬, chØ huy d©n qu©n Ba-®en; sau khi c¸ch m¹ng bÞ s¶n kh«ng t­ëng, ng­êi tæ chøc nhiÒu ®oµn thÓ bÝ mËt vµ ho¹t ®éng ©m m­u; ®Ì bÑp, l­u vong khái §øc; trong nh÷ng n¨m 60, lµ mét trong nh÷ng nhµ ho¹t tÝch cùc tham gia c¸ch m¹ng n¨m 1830 vµ 1848, nhµ l·nh ®¹o næi tiÕng nhÊt ®éng lçi l¹c cña Quèc tÕ I, tham gia tÊt c¶ c¸c ®¹i héi cña Quèc tÕ I, biªn tËp cña phong trµo v« s¶n Ph¸p; nhiÒu lÇn bÞ xö tï.-545. viªn t¹p chÝ "Vorbote", b¹n vµ b¹n chiÕn ®Êu cña M¸c vµ ¡ng-ghen.-520, 532- Bl¨ng-s¸c-®¬ (Blanchard) - sÜ quan Anh, n¨m 1828 nghiªn cøu ®­îc mét hÖ thèng 539, 555, 561, 754-765, 787, 802, 808, 852, 858, 888. cÇu phao.-190. BÕch-c¬ (Becker), M¸c-x¬ Gi«-®Ðp (mÊt n¨m 1896) - c«ng tr×nh s­ vïng Ranh, nhµ Bl¨ng-s¬-nª (Blanchenay), Lu-i (1800 - 1881) - nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ cña giai cÊp d©n chñ, tham gia cuéc khëi nghÜa Ba-®en - Pphan-x¬ n¨m 1849, sau khi c¸ch t­ s¶n Thuþ SÜ, nghÞ sÜ Héi ®ång quèc d©n (1848 - 1860), gi¸m ®èc h¶i quan m¹ng bÞ ®Ì bÑp, l­u vong sang Thuþ SÜ råi sang Mü.-493, 495. (1861 - 1873).-716. BÕch-c¬-man (Beckman) - ®Çu nh÷ng n¨m 50 thÕ kû XIX, mËt th¸m Phæ ë Pa-ri, BlÕch (Blake), R«-bíc (1599 - 1657) - ®« ®èc Anh, tham gia cuéc c¸ch m¹ng t­ s¶n phãng viªn b¸o "K ölnische Zeitung" ë Pa-ri.-527, 528, 863. Anh thÕ kû XVII, b¹n chiÕn ®Êu cña Cr«m-oen; trong nh÷ng n¨m 50 chØ huy Bi-xcam-p¬ (Biskamp), £-lac - nhµ d©n chñ §øc, nhµ b¸o, tham gia cuéc c¸ch m¹ng h¹m ®éi trong cuéc chiÕn tranh Anh- T©y Ban Nha, ®· chiÕn ®Êu víi bän c­íp n¨m 1848 - 1849 ë §øc, sau khi c¸ch m¹ng bÞ ®Ì bÑp l­u vong ra n­íc ngoµi, biÓn Tuy-ni-di vµ An-giª-ri.-128. tham gia ban biªn tËp cña c¬ quan ng«n luËn cña nh÷ng ng­êi §øc l­u vong ë Bli-um (Blum), R«-bíc (1807 - 1848) - nhµ d©n chñ tiÓu t­ s¶n §øc, vÒ nghÒ nghiÖp Lu©n §«n lµ nhµ b¸o, l·nh ®¹o c¸nh t¶ trong Quèc héi Phran-phuèc; th¸ng M­êi n¨m lµ tê "Volk", xuÊt b¶n víi sù tham gia trùc tiÕp cña M¸c.-608, 619, 773, 801, 804, 807, 817-821, 823, 834, 835, 838, 849, 855, 908. 1848 tham gia b¶o vÖ Viªn, bÞ b¾n sau khi qu©n ph¶n c¸ch m¹ng chiÕm ®­îc Viªn. - 144-147, 505, 548-552, 776. Bi-®Ðc-man (Biedermann), C¸c (1812 - 1901) - nhµ sö häc vµ nhµ chÝnh luËn t­ s¶n Blin-®¬ (Blind), C¸c-l¬ (1826 - 1907) - nhµ b¸o §øc, nhµ d©n chñ tiÓu t­ s¶n, tham §øc, thuéc ph¸i tù do «n hoµ; n¨m 1848 ®¹i biÓu Quèc héi Phran-phuèc, thuéc gia phong trµo c¸ch m¹ng ë Ba-®en trong nh÷ng n¨m 1848 - 1849, vµo nh÷ng ph¸i gi÷a, vÒ sau tham gia ph¸i d©n téc - tù do.-857. n¨m Bi-ra-g« (Birago), C¸c-l¬ (1792 - 1845) - c«ng tr×nh s­ qu©n sù ¸o, nghiªn cøu ra hÖ 50 lµ mét trong nh÷ng ng­êi l·nh ®¹o nh÷ng ng­êi tiÓu t­ s¶n §øc l­u vong ë thèng cÇu phao ®­îc nhiÒu n­íc ch©u ¢u sö dông trang bÞ cho qu©n ®éi.-190. Lu©n §«n; vÒ sau lµ phÇn tö d©n téc - tù do.-606, 608, 610, 613-626, 698, 773, 809, 817, 820-824, 830-835, 838, 874-881, 891, 893, 895-902, 904, 908. Bi-rin-gu-s« (Biringuccio), Va-n«-s« (1480 - 1539) - nhµ ho¸ häc vµ kü s­ luyÖn kim Blun-sli (Bluntschli), Gi«-han Ca-xpa (1808 - 1881) - nhµ luËt häc vµ nhµ ho¹t ®éng I-ta-li-a, t¸c gi¶ cuèn "Bµn vÒ kü thuËt thuèc næ".- 244. chÝnh trÞ ph¶n ®éng Thuþ SÜ; mét trong nh÷ng kÎ tæ chøc nh÷ng cuéc truy n· Bl¨ng (Blanc), Lu-i (1811 - 1882) - nhµ x· héi chñ nghÜa tiÓu t­ s¶n Ph¸p, nhµ sö häc; cña c¶nh s¸t ®èi víi nh÷ng ng­êi tham gia phong trµo c¸ch m¹ng; uû viªn uû ban ®iÒu tra ho¹t ®éng cña nh÷ng ng­êi l­u vong §øc ë Thuþ SÜ do ChÝnh phñ n¨m 1848 uû viªn chÝnh phñ l©m thêi vµ chñ tÞch Uû ban Lóc-x¨m-buèc; ®øng Thuþ SÜ thµnh lËp n¨m 1843 vµ ng­êi th¶o ra b¶n b¸o c¸o cña uû ban ®ã c«ng trªn lËp tr­êng tho¶ hiÖp víi giai cÊp t­ s¶n; th¸ng T¸m n¨m 1848 l­u vong sang bè n¨m 1843.-558. Anh, mét trong nh÷ng nhµ l·nh ®¹o nh÷ng ng­êi l­u vong tiÓu t­ s¶n ë Lu©n Bluy-kh¬ (Blücher), GhÐp-h¸c Lª-bª-rÕch (1742 - 1819) - nguyªn so¸i Phæ, n¨m §«n.-545, 806. 1793 - 1794 tham gia cuéc chiÕn tranh chèng n­íc Céng hoµ Ph¸p, nh÷ng n¨m
  10. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 2230 2231 b ¶n chØ dÉn tªn ng­êi b¶n chØ dÉn tªn ng­êi 1806, 1813 - 1814 vµ 1815 chØ huy qu©n ®éi trong nh÷ng cuéc chiÕn tranh chèng B«-na-p¸c-t¬ (Bonaparte), Giª-r«m (1784 - 1860) - em cña Na-p«-lª-«ng I; vua VÐt- n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng.-198, 204, 216-237, 378. xt¬-pha-li (1807 - 1813), tõ n¨m 1850 lµ nguyªn so¸i.-676. Bl«ng-®anh (Blondin) (tªn thËt lµ Gi¨ng Phr¨ng-xoa Gra-vª-l¬ ) (1824 - 1897) - diÔn B«-na-p¸c-t¬ (Bonaparte), Gi«-dÐp (1786 - 1844) - anh c¶ cña Na-p«-lª-«ng I, vua viªn Ph¸p næi tiÕng vÒ m«n nhµo lén vµ leo gi©y.-750. Na-pl¬ (1806 - 1808) vµ vua T©y Ban Nha (1808 - 1813).-195. Bl«ng-®en (Blondel), Phr¨ng-xoa (1617 - 1686) - kiÕn tróc s­ vµ c«ng tr×nh s­ qu©n B«-na-p¸c-t¬ (Bonaparte), Gi«-dÐp S¸c-l¬-P«n, hoµng th©n Na-p«-lª-«ng (1822 - sù Ph¸p, t¸c gi¶ cña nh÷ng t¸c phÈm vÒ tróc thµnh vµ ph¸o binh.-249. 1891) - con trai cña Giª-r«m B«-na-p¸c-t¬, anh em hä thóc b¸ víi Na-p«-lª-«ng Boa-s« (Boichãt), Gi¨ng Ba-ti-xt¬ (sinh n¨m) - nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ Ph¸p theo III, sau khi anh c¶ mÊt (1847) lÊy tªn lµ Giª-r«m, trong thêi kú nÒn Céng hoµ ph¸i céng hoµ, nghÞ sÜ Quèc héi lËp ph¸p (1849), tham gia cuéc khëi nghÜa ngµy thø hai, nghÞ sÜ Quèc héi lËp ph¸p vµ lËp hiÕn, n¨m 1854 chØ huy mét s­ ®oµn ë 13 th¸ng S¸u n¨m 1849, vÒ sau l­u vong ra n­íc ngoµi.-523. Cr­m, trong cuéc chiÕn tranh ¸ o - I-ta-li-a - Ph¸p n¨m 1859 chØ huy mét qu©n Boi-xt¬ (Beust), Phri-®rÝch) (1817 - 1899) - sÜ quan §øc, tõ chøc do niÒm tin vÒ ®oµn; næi tiÕng vÒ biÖt hiÖu Pl«ng - Pl«ng vµ hoµng th©n §á.-75, 506, 518, 530, chÝnh trÞ, n¨m 1848 uû viªn Ban chÊp hµnh Héi liªn hiÖp c«ng nh©n Khuªn, 532, 614, 647, 682, 701-706, 710, 714-717, 724, 726, 734, 735, 746, 747, 751, 797, mét trong nh÷ng biªn tËp viªn cña b¸o "Neue Kölnische Zeitung" (th¸ng ChÝn 876. n¨m 1848 - th¸ng Hai n¨m 1849), tham gia cuéc khëi nghÜa Ba-®en - Pphan-x¬ n¨m 1849; sau c¸ch m¹ng l­u vong sang Thuþ SÜ, gi¸o s­ gi¸o dôc häc.-554. B«-na-p¸c-t¬, L u-i - xem Na-p«-lª-«ng III. Boãc-hai-m¬ (Borkheim), Xi-ghi-dmun-®¬ Lót-vÝch (1825 - 1885) - nhµ b¸o §øc, B«-na-p¸c-t¬ (Bonaparte), Lu-i (1778 - 1846) - em cña Na-p«-lª-«ng I, vua Hµ Lan nhµ d©n chñ, tham gia cuéc khëi nghÜa Ba-®en - Pphan-x¬ n¨m 1849, sau khi (1806 - 1810).-705. cuéc khëi nghÜa bÞ ®Ì bÑp, l­u vong khái §øc, tõ n¨m 1851 lµ nhµ bu«n ë Lu©n §«n; cã quan hÖ h÷u nghÞ víi M¸c vµ ¡ng-ghen.-492-496, 507, 509, 534, 890. B«-na-p¸c-t¬ (Bonaparte), Luy-xiªng (1775 - 1840) - em cña Na-p«-lª-«ng I, mét trong nh÷ng ng­êi tæ chøc cuéc chÝnh biÕn ngµy 18 th¸ng S­¬ng mï (9 th¸ng B«-®i-xc«, I-a-cèp An-®rª-ª-vÝch (sinh n¨m 1794) - sÜ quan Nga, vÒ sau th¨ng cÊp M­êi mét) n¨m 1799; c«ng sø ë T©y Ban Nha (1800 - 1802).-200. t­íng; ®Çu cuéc ChiÕn tranh Cr­m (1853 - 1856) - t­ lÖnh ph¸o ®µi B«-m¸c- xun-®¬.-355. B«-ne-ri-uýt (Bonerius), Un-rich - nhµ th¬ §øc thêi Trung cæ, nhµ truyÒn gi¸o tu B«-h¸c-ne (Beauharnais), ¥-gien, hoµng th©n (1781 - 1824) - t­íng Ph¸p, con viÖn; t¸c gi¶ tËp ngô ng«n "§¸ quÝ" viÕt dùa theo nguån t­ liÖu la-tinh vµ xuÊt chång tr­íc cña vî Na-p«-lª-«ng I, tham gia c¸c cuéc chiÕn tranh cña n­íc b¶n n¨m 1350.-710. Ph¸p Na-p«-lª-«ng n¨m 1805 - 1814, phã v­¬ng I-ta-li-a.-83, 190-193, 642. B«-ni-pha-x¬ (Boniface), Lu-i (sinh n¨m 1796) - nhµ b¸o Ph¸p, thuéc ph¸i B«-na- B«-li-va-r¬-i - P«n-te (Bolivar y Ponte), Xi-m«n (1783 - 1830) - nhµ ho¹t ®éng chÝnh p¸c-t¬.-700, 733. trÞ lçi l¹c Nam Mü, mét trong nh÷ng nhµ l·nh ®¹o chÝnh trÞ cña nh÷ng cuéc chiÕn tranh giµnh ®éc lËp cña c¸c thuéc ®Þa T©y Ban Nha ë Nam Mü, tæng B«-ni-s¬ (Bãnis), Sa-mu-en (1810 - 1879) - nhµ luËt häc vµ nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ thèng n­íc Céng hoµ C«-l«m-bi-a (1819 - 1830).-275-294, 744, 889. Hung-ga-ri, tham gia c¸ch m¹ng n¨m 1848 - 1849, ñng hé C«-sót.-889. B«-na-p¸c-t¬ - dßng hä hoµng ®Õ ë Ph¸p (1804 - 1814, 1815 vµ 1852 - 1870).-683, B«-r«-d¬-®in, N i-c«-lai Mi-khai-l«-vÝch (1777 - 1830) - t­íng Nga, tham gia chiÕn 702, 710. tranh chèng n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng.-317. B«-na-p¸c-t¬ - xem Na-p«-lª-«ng I. B«-vÐt (Boves), H«-xª T«-m¸t (mÊt n¨m 1814) - sÜ quan T©y Ban Nha, thñ lÜnh ®éi
  11. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 2232 2233 b ¶n chØ dÉn tªn ng­êi b¶n chØ dÉn tªn ng­êi qu©n li-a-nª-rèt chiÕn ®Êu chèng l¹i bän ®Þa chñ Crª-«-l«, tr­íc n¨m 1814, ®éi Brau-n¬ (Brown), Gioãc-gi¬ (1790 - 1865) - t­íng Anh, tham gia cuéc chiÕn tranh ë b¸n qu©n li-a-nª-rèt bÞ ng­êi T©y Ban Nha lîi dông ®Ó ®µn ¸p phong trµo gi¶i ®¶o I-bª-ri-c¬ (1808 - 1814), trong nh÷ng n¨m 1854 - 1855 chØ huy s­ ®oµn ë phãng d©n téc cña c¸c thuéc ®Þa T©y Ban Nha ë Nam Mü.-279, 280. Cr­m.-76. B«-xkª (Bosquet), Pi-e Gi«-dÐp Phr¨ng-xoa (1810 - 1861) - nguyªn so¸i Ph¸p, nhµ Bren-ta-n« (Brentano), L«-ren-x¬ (1813 - 1891) - nhµ d©n chñ tiÓu t­ s¶n ë Ba-®en, céng hoµ t­ s¶n, vÒ sau tham gia ph¸i B«-na-p¸c-t¬, trong nh÷ng n¨m 30 - 50 nghÒ nghiÖp luËt s­; n¨m 1848 ®¹i biÓu Quèc héi Phran-phuèc thuéc c¸nh t¶, tham gia chiÕn tranh x©m l­îc An-giª-ri, n¨m 1854 chØ huy mét s­ ®oµn sau ®ã n¨m 1849 ®øng ®Çu chÝnh phñ l©m thêi Ba-®en, sau khi cuéc c¸ch m¹ng Ba- mét qu©n ®oµn ë Cr­m (1854 - 1855).-75, 172-173. ®en - Pphan-x¬ bÞ dÑp, l­u vong sang Thuþ SÜ råi sang Mü.-520, 582, 793. B«i-¸c-®« (Bojardo), Ma-tª-« Ma-ri-a (1434 - 1494) - nhµ th¬ I-ta-li-a thêi kú Phôc Bri-la - Xa-va-ranh (Brillat - Savarin), An-xen-m¬ (1755 - 1826) - nhµ v¨n Ph¸p, t¸c h­ng, t¸c gi¶ bµi th¬ "R«-lan si t×nh".-871. gi¶ cuèn "Sinh lý häc vÒ vÞ gi¸c".-714. Bèp-xin (Bobzin), Phri-®rÝch Hen-rÝch C¸c-l¬ (sinh n¨m 1826) - thî thñ c«ng §øc, Bri-«ng (Brion), Lu-i (1782 - 1821) - th­¬ng nh©n b¸n bu«n C«-l«m-bi-a, tham gia n¨m 1847 thµnh viªn Héi liªn hiÖp c«ng nh©n §øc ë Bruy-xen; tham gia cuéc cuéc chiÕn tranh giµnh ®éc lËp cña thuéc ®Þa T©y Ban Nha ë Nam Mü, ñng hé B«- khëi nghÜa Ba-®en - Pphan-x¬ n¨m 1849, sau ®ã l­u vong sang Lu©n §«n; cïng li-va-r¬, gèc ng­êi Hµ Lan.-282-285. víi Xt¬-ru-v¬ l·nh ®¹o Héi liªn hiÖp nh÷ng ng­êi l­u vong d©n chñ t­ s¶n §øc Bru-xi-ª (Broussier), Gi¨ng Ba-ti-xt¬ (1766 - 1814) - t­íng Ph¸p, tham gia c¸c cuéc ë Lu©n §«n.-496. chiÕn tranh cña n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng.-317. Bíc-l©y - xem X ª-xin, Uy-li-am. Brun-nèp, Phi-lÝp I-va-n«-vÝch, nam t­íc (1797 - 1875) - nhµ ngo¹i giao Nga, c«ng sø (1840 - 1854, 1858 - 1860) råi ®¹i sø (1860 - 1874) ë Lu©n §«n.-644. Bíc-x¬ (Burnes), A-lÕch-xan-®r¬ (1805 - 1841) - sÜ quan Anh, mét trong nh÷ng ng­êi tæ chøc viÖc bµnh tr­íng thuéc ®Þa Anh ë Trung ¸; n¨m 1836 - 1838 lµm Bruyn (Brune), Ghi-«m Ma-ri An-n¬ (1763 - 1815) - nguyªn so¸i Ph¸p, nhµ ho¹t nhiÖm vô ®Æc biÖt ë Ca-bun; n¨m 1839 - 1841 nhËn chøc vô cè vÊn chÝnh trÞ ®éng cña c¸ch m¹ng t­ s¶n Ph¸p cuèi thÕ kû XVIII, phÇn tö Gia-c«-banh - bªn c¹nh bé t­ lÖnh qu©n ®éi Anh ë Ca-bun.-102, 103, 105. §¨ng-t«ng ph¸i h÷u, vÒ sau ñng hé B«-na-p¸c-t¬ tham gia c¸c cuéc chiÕn tranh cña n­íc Céng hoµ Ph¸p vµ cña n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng.-174-177. Bra-s¬ (Bra), Au-gu-xt¬ (1818 - 1876) - nhµ b¸o §øc, tham gia c¸ch m¹ng n¨m 1848 - 1849 ë §øc, sau khi c¸ch m¹ng bÞ ®Ì bÑp, l­u vong sang Thuþ SÜ, nh÷ng Bu-chi-e-nhÐp, A-p«-li-na-ri Pª-tr«-vÝch (1787 - 1866) - nhµ ngo¹i giao Phæ, ®¹i sø ë n¨m 1859 - 1860 lµ chñ bót b¸o "Neue Schweizer Zeitung", vÒ sau ñng hé Bi- Thæ NhÜ Kú (1830 - 1842), nh÷ng n¨m 1843 - 1856 c«ng sø ë R«-ma, sau ®ã xm¸c.-701, 702. trong nh÷ng n¨m 1856 - 1858 c«ng sø ë Thæ NhÜ Kú.-642. Bu-ghen-ha-ghen (Buggenhagen) (thÕ kû XVIII) - c«ng tr×nh s­ qu©n sù ë MÕch- Brai-®¬n (Brydon), Uy-li-am (1811 - 1873) - b¸c sÜ qu©n ®éi Anh, tham gia cuéc clen-bua.-420. chiÕn tranh Anh - ¸p-ga-ni-xtan (1838 - 1842).-106. Bu-li-e-r¬ (Bullier) - nhµ b¸o Ph¸p, thuéc ph¸i B«-na-p¸c-t¬.-700. Bran-®en-buèc (Brandenburg), Phri-®rÝch Vin-hem, b¸ t­íc (1792 - 1850) - t­íng Phæ vµ nhµ ho¹t ®éng nhµ n­íc Phæ, ®øng ®Çu néi c¸c ph¶n c¸ch m¹ng (th¸ng Bu-r« (Bureau), hai anh em, Ga-xpa (mÊt n¨m 1469) vµ Gi¨ng (mÊt n¨m 1463) - M­êi mét n¨m 1848 - th¸ng M­êi mét n¨m 1850).-793. c¸c c«ng tr×nh s­ qu©n sù Ph¸p, trong nh÷ng n¨m 30 ®Õn 50 l·nh ®¹o ph¸o binh Ph¸p, tiÕn hµnh nhiÒu cuéc c¶i tiÕn trong ph¸o binh.-242.
  12. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 2234 2235 b ¶n chØ dÉn tªn ng­êi b¶n chØ dÉn tªn ng­êi Bu-th¬ (Bute), Gi«n Xtiu-¸c, b¸ t­íc (1713 - 1792) - nhµ ho¹t ®éng nhµ n­íc Anh, vµ Ma-rèc, trong nh÷ng n¨m 1841 - 1847, toµn quyÒn ë An-giª-ri, trong nh÷ng thuéc ®¶ng To-ri, thñ t­íng (1761 - 1763).-630. n¨m 1848 - 1849 tæng t­ lÖnh ®¹o qu©n An-p¬, ®¹i biÓu Quèc héi lËp ph¸p.- 271-274. Bu-xca (Busca), Ga-bri-« (kho¶ng 1540 - 1601) - c«ng tr×nh s­ qu©n sù I-ta-li-a, t¸c gi¶ t¸c phÈm vÒ x©y c«ng sù.-409. Buy-lèp (Bulow), Phri-®rÝch Vin-hem, b¸ t­íc §en-nª-vÝt ( 1755 - 1816) - t­íng Phæ, tham gia chiÕn tranh chèng n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng.-204, 222, 226, 227. Bu-xma-r¬ (Bousmard), H¨ng-ri Gi¨ng Ba-ti-xt¬ (1749 - 1807) - c«ng tr×nh s­ qu©n sù Ph¸p, tõ n¨m 1792 phÇn tö l­u vong ph¶n c¸ch m¹ng, phôc vô n­íc Phæ, Buy-x¬ (Bucher), L«-t¸c (1817 - 1892) - quan chøc Phæ, nhµ chÝnh luËn; n¨m 1848 n¨m 1807 l·nh ®¹o viÖc phßng ngù §an-txÝch chèng l¹i qu©n ®éi cña Na-p«-lª- ®¹i biÓu Quèc héi Phæ thuéc ph¸i trung t¶; sau khi c¸ch m¹ng 1848 - 1849 bÞ «ng; t¸c gi¶ nh÷ng t¸c phÈm vÒ tróc thµnh.-418. ®Ì bÑp, l­u vong sang Lu©n §«n, phãng viªn cña b¸o "National - Zeitung" ë BÐc-lin, vÒ sau thuéc ph¸i d©n téc - tù do, ñng hé Bi-xm¸c.-596, 605. Bu-x¬ (Bu), Phran-tx¬ I-«-dÐp (1803 - 1878) - nhµ luËt häc vµ nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ §øc, chèng l¹i b¸ quyÒn cña Phæ, thuéc ph¸i gi¸o quyÒn quyÕt liÖt, ®¹i biÓu BuyÕc-ghÐc-x¬ (Burgers), Hen-rÝch (1820 - 1878) - nhµ chÝnh luËn cÊp tiÕn §øc, quèc héi.-594. céng t¸c viªn cña b¸o "Rheinische Zeitung" (1842 - 1843), n¨m 1848 héi viªn chi bé Khuªn cña §ång minh nh÷ng ng­êi céng s¶n, mét trong nh÷ng biªn tËp Bóc-xghÐp-®en, Phª-®o Phª-®«-r«-vÝch, b¸ t­íc (1750 - 1811) - t­íng Nga, nh÷ng n¨m 1805 vµ 1806 tham gia c¸c cuéc chiÕn tranh chèng n­íc Ph¸p Na-p«-lª- viªn cña b¸o "Neue Rheinische Zeitung", tõ 1850 uû viªn Uû ban trung ­¬ng «ng.-140. §ång minh nh÷ng ng­êi céng s¶n, trong vô ¸n nh÷ng ng­êi céng s¶n ë Khuªn (1852) bÞ xö 6 n¨m tï, vÒ sau tham gia ®¶ng tiÕn bé.-803. Buèc-b«ng - triÒu ®¹i ë Ph¸p (1589 - 1792, 1814 - 1815 vµ 1815 - 1830).-205, 271. Buèc-m«n (Bourmont), Lu-i Au-gu-xt¬ VÝch-to ®¬ (1773 - 1846) - t­íng Ph¸p, tõ C 1830 lµ nguyªn so¸i, phÇn tö b¶o hoµng; n¨m 1830 chØ huy qu©n viÔn chinh x©m l­îc An-giª-ri.-131, 132. Ca-bª (Babet), £-chiªn (1788 - 1856) - nhµ chÝnh luËn Ph¸p, ®¹i biÓu xuÊt s¾c cña Buèc-ri-en-n¬ (Bourrienne), Lu-i ¨ ng-toan Ph«-ven-l¬ ®¬ (1769 - 1834) - nhµ ngo¹i chñ nghÜa céng s¶n hoµ b×nh kh«ng t­ëng, t¸c gi¶ cuèn "Cuéc du hµnh ë I-ca- giao vµ nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ Ph¸p, b¹n häc cña Na-p«-lª-«ng B«-na-p¸c-t¬, ri".-570, 571. bÝ th­ riªng cña «ng ta (1797 - 1802), ®¹i biÓu ë H¨m-buèc (1804 - 1813), sau Ca-bãt (Cabot), Gi«n (Ca-b«-t«, Gi«-van-ni) (kho¶ng 1450 - 1498) - nhµ hµng h¶i I- ch¹y sang phÝa v­¬ng triÒu Buèc-b«ng.-148-149, 176. ta-li-a phôc vô cho n­íc Anh, n¨m 1497 ph¸t hiÖn mét bé phËn bê biÓn B¾c Bóp-na ph«n Li-ti-x¬ (Bubna von LittiÐ), PhÐc-®i-n¨ng, b¸ t­íc (1768 - 1825) - Mü.-468. t­íng vµ nhµ ngo¹i giao ¸o, gèc ng­êi TrÐc; nh÷ng n¨m 1813 - 1814 vµ 1815 Ca-hi-gan (Cajigl), Hoan Ma-nu-en (1757 - 1823) - t­íng T©y Ban Nha, nh÷ng n¨m tham gia c¸c cuéc chiÕn tranh chèng n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng.-232. 1813 - 1815 chØ huy qu©n ®éi chèng l¹i phong trµo gi¶i phãng d©n téc cña c¸c Buy-gi« ®¬ la Pi-c«n-n¬-ri (Bugeaud de la Piconnecrie), T«-ma R«-be (1784 - 1849) thuéc ®Þa T©y Ban Nha ë Nam Mü.-278. - nguyªn so¸i Ph¸p, thuéc ph¸i Oãc-lª-¨ng, h¹ nghÞ sÜ thêi kú nÒn Qu©n chñ Ca-men-xki, Mi-kha-in Phª-®«-t«-vÝch, b¸ t­íc (1738 - 1809) - nguyªn so¸i Nga, th¸ng B¶y, chØ huy ®éi qu©n ®µn ¸p cuéc khëi nghÜa cña ph¸i céng hoµ ë Pa-ri n¨m 1806 lµm tæng t­ lÖnh trong cuéc chiÕn tranh chèng n­íc Ph¸p Na-p«-lª- n¨m 1834, mét trong nh÷ng ng­êi tæ chøc cuéc chiÕn tranh x©m l­îc An-giª-ri «ng.-140.
  13. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 2236 2237 b ¶n chØ dÉn tªn ng­êi b¶n chØ dÉn tªn ng­êi Ca-x¸t - xem La-x¬ Ca-x¸t, Ma-nu-en Ma-ri-a. Ca-m«-en-x¬ (Camöes), Lu-i (kho¶ng 1524 - 1580) - nhµ th¬ vÜ ®¹i Bå §µo Nha thêi kú Phôc h­ng; t¸c gi¶ b¶n anh hïng ca "Lau-di-¸t".-584, 706. Ca-xlª-ri (Castlereagh), R«-bíc Xtiu-¸t, tö t­íc (1769 - 1822) - nhµ ho¹t ®éng nhµ n­íc Anh, thuéc ®¶ng To-ri, bé tr­ëng chiÕn tranh vµ thuéc ®Þa (1805 - 1806, Ca-p«-®i-xt¬-ri, I-«-han, b¸ t­íc (1776 - 1831) - nhµ ho¹t ®éng nhµ n­íc vµ nhµ 1807 - 1809), bé tr­ëng ngo¹i giao (1812 - 1822).-630. ngo¹i giao Hy L¹p; nh÷ng n¨m 1809 - 1822 phôc vô ë n­íc Nga, thø tr­ëng ngo¹i giao Nga (1815 - 1822), tæng thèng Hy L¹p (1827 - 1831); thi hµnh chÝnh Ca-xten-la (Castella) - nhµ ho¹t ®éng nhµ n­íc Thuþ SÜ, phÇn tö cÊp tiÕn, trong s¸ch th©n Nga, bÞ gi¸n ®iÖp n­íc ngoµi ¸m h¹i.-641. nh÷ng n¨m 1847 - 1856 uû viªn chÝnh phñ bang Phr©y-buèc (Phri-buèc).-523. Ca-ram-din, N i-c«-lai Mi-khai-l«-vÝch (1766 - 1826) - nhµ sö häc vµ nhµ v¨n xuÊt Ca-xti-li-« (Castillo), Ma-nu-en (mÊt n¨m 1816) - t­íng C«-l«m-bi-a, tham gia s¾c Nga, nhµ viÕt sö chÝnh thøc cña AlÕch-xan-®r¬.-638. chiÕn tranh giµnh ®éc lËp cña c¸c thuéc ®Þa T©y Ban Nha ë Nam Mü, n¨m 1815 chØ huy ®éi qu©n ®ån tró C¸c-ta-hª-na, chèng l¹i B«-li-va-r¬.-277, 280. Ca-ta-ca-di, Ga-vrin An-t«-n«-vÝch (1794 - 1867) - nhµ ngo¹i giao Nga, gèc Hy L¹p, c«ng sø ë Hy L¹p (1833 - 1843), quan khu mËt.-641. Ca-xtri-èt-t« (Castriotto), Gia-c«-m« (mÊt n¨m 1562) - c«ng tr×nh s­ qu©n sù I-ta-li- a.-408, 417. Ca-ti-li-na (Lu-xi-ut XÐc-gi-ut Ca-ti-li-na, (kho¶ng 108 - 62 tr­íc c«ng nguyªn) - nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ La M·, quÝ téc, ng­êi tæ chøc ©m m­u chèng l¹i nÒn C¸c-li-ª (Carlier), Pi-e (1799 - 1858) - côc tr­ëng côc c¶nh s¸t Pa-ri (1849 - 1851), céng hoµ quÝ téc.-531. 543, 691. thuéc ph¸i B«-na-p¸c-t¬.-527. Ca-t« (Mac-quýt, Pooc-xi-ut Ca-t« Lín) (234 - 149 tr­íc c«ng nguyªn) - nhµ ho¹t C¸c D òng c¶m (1433 - 1477) - c«ng t­íc Buèc-gun-®i (1467 - 1477), ng­êi cã m­u ®éng chÝnh trÞ vµ nhµ v¨n La M·, b¶o vÖ ®Æc quyÒn cña quÝ téc, n¨m 184 tr­íc ®å chiÕm Thuþ SÜ; ®­îc nh¾c ®Õn mét c¸ch mØa mai khi so s¸nh víi C¸c Ph«- c«ng nguyªn ®­îc bÇu lµm quan gi¸m s¸t, sù nghiªm kh¾c cña «ng trong c«ng gt¬.-519, 520, 523-526, 597. t¸c gi¸m s¸t ai nÊy ®Òu biÕt.-778. C¸c-l¬ - £-ma-nu-en II ( 1751 - 1819) - vua X¸c-®i-ni (1796 - 1802).-175. Ca-ve-nh¾c (Cavaignac), Lu-i ¥-gien (1802 - 1857) - t­íng vµ nhµ ho¹t ®éng chÝnh C¸c-l¬ V Lª-«-p«n, c«ng t­íc L«-ta-rin-ghen (1643 - 1690) - nguyªn so¸i ¸o, n¨m 1683 trÞ Ph¸p, phÇn tö céng hoµ t­ s¶n «n hoµ; trong nh÷ng n¨m 30 - 50 tham gia - 1688 chØ huy qu©n ¸o trong cuéc chiÕn tranh ¸o - Thæ NhÜ Kú 1683 - 1699.- x©m chiÕm An-giª-ri, n¨m 1848 toµn quyÒn An-giª-ri (tõ th¸ng Ba) råi bé 327. tr­ëng chiÕn tranh cña Ph¸p (tõ th¸ng N¨m), ®µn ¸p cùc kú tµn khèc cuéc khëi C¸c-l¬ - Lót-vÝch - I-«-han (1771 - 1847) - ®¹i c«ng t­íc ¸o, nguyªn so¸i, tæng t­ nghÜa th¸ng S¸u cña c«ng nh©n Pa-ri, ®øng ®Çu chÝnh quyÒn hµnh ph¸p (th¸ng lÖnh trong cuéc chiÕn tranh víi Ph¸p (1796, 1799, 1805 vµ 1809), bé tr­ëng S¸u - th¸ng Ch¹p n¨m 1848).-134, 526, 655, 656. chiÕn tranh (1805 - 1809).-83, 84, 87, 123, 194. Ca-vua (Cavour), Ca-min-l« Ben-d«, b¸ t­íc (1810 - 1861) - nhµ ho¹t ®éng nhµ n­íc C¸c-l¬ M¸c-ten ( kho¶ng 688-741)- tÓ t­íng Phran-c¬, trªn thùc tÕ lµ ®øng ®Çu nhµ I-ta-li-a, nhµ t­ t­ëng vµ l·nh tô cña giai cÊp t­ s¶n tù do b¶o hoµng vµ cña quÝ n­íc Phran-c¬.-368. téc t­ s¶n ho¸; ®øng ®Çu chÝnh phñ X¸c-®i-ni (1852 - 1859 vµ 1860 - 1861), thi C¸c-ma-ni-«-la (Carmagnola), Phran-se-xc« B u-x«n-n¬ (kho¶ng 1380 - 1432) - chØ hµnh chÝnh s¸ch thèng nhÊt n­íc I-ta-li-a tõ trªn xuèng, d­íi sù l·nh ®¹o cña huy qu©n ®¸nh thuª I-ta-li-a, n¨m 1426 - 1432 chØ huy liªn qu©n V¬-ni-d¬ vµ v­¬ng triÒu Xa-voa vµ dùa vµo sù ñng hé cña Na-p«-lª-«ng III, n¨m 1861 l·nh Phlo-ren-xi-a trong cuéc chiÕn tranh chèng Mi-la-n«.-343. ®¹o chÝnh phñ thèng nhÊt ®Çu tiªn I-ta-li-a.-524, 691, 692, 711, 712.
  14. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 2238 2239 b ¶n chØ dÉn tªn ng­êi b¶n chØ dÉn tªn ng­êi hung ¸c cña c¸ch m¹ng t­ s¶n Ph¸p cuèi thÕ kû XVIII, thñ t­íng (1753 - 1792).- Cam-ba-xª-re-x¬ (CambacÐrÌs), Gi¨ng Gi¨c Rª-gi (1753 - 1824) - nhµ ho¹t ®éng 630. nhµ n­íc Ph¸p, nhµ luËt häc, chñ tÞch Héi nghÞ Quèc ­íc (1794 - 1795), sau ®ã lµ uû viªn chÊp chÝnh, mét trong nh÷ng b¹n chiÕn ®Êu gÇn gòi cña Na-p«-lª- C¨m-brÝt-gi¬ (Cambridge), Gioãc-gi¬ Uy-li-am Phrª-®ª-rÝch S¸c-l¬, c«ng t­íc (1819 «ng I, mét trong nh÷ng ng­êi so¹n th¶o "Bé d©n luËt".-714. - 1904) - t­íng Anh, n¨m 1854 chØ huy s­ ®oµn ë Cr­m, tæng t­ lÖnh qu©n ®éi Anh (1856 - 1895).-75, 76. Cam-m¬ (Kamm), Phri-®rÝch (mÊt n¨m 1867) - thî thñ c«ng §øc, nhµ d©n chñ tiÓu t­ s¶n, tham gia cuéc khëi nghÜa Ba-®en - Pphan-x¬ n¨m 1849, sau khi cuéc Cla-ri (Clary), Ðp-ghª-nhi BÐc-na-r®i-na §ª-di-r¬ (1777 - 1860) - vî BÐc-na-®èt-t¬.- khëi nghÜa bÞ ®Ì bÑp, l­u vong sang Thuþ SÜ, héi viªn Héi liªn hiÖp c«ng nh©n 196. §øc ë Gi¬-ne-v¬, n¨m 1852 l­u vong sang Mü.-504, 511. Clai-xt¬ (Kleist), Phri-®rÝch Hen-rÝch PhÐc-®i-n¨ng £-min (1762 - 1823) - t­íng Phæ sau Cam-ran - con trai cña s¾c ¸p-ga-ni-xtan Ma-kh¬-mót, tõ n¨m 1829 cÇm quyÒn ë th¨ng nguyªn so¸i, tham gia chiÕn tranh chèng n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng.-226, 228- Hª-r¸t.-101. 232. Can-®ª-r«n ®¬ la B¸c-ca (Calderon de la Barca), Pª-®r« (1600 - 1681) - nhµ so¹n Cl¸p-ca (Klapka), §uyÕc-gi¬ (Ghª-oãc-g¬) (1820 - 1892) - t­íng Hung-ga-ri, thêi kú kÞch xuÊt s¾c T©y Ban Nha.-490, 787. c¸ch m¹ng 1848 - 1849 chØ huy mét ®¹o qu©n Hung-ga-ri; th¸ng S¸u - th¸ng Can-n¬-ghi-x¬ (Kannegieber), C¸c-l¬ Lut-vÝch (1781 - 1861) - nhµ th¬ vµ phiªn dÞch ChÝn n¨m 1849, t­ lÖnh ph¸o ®µi C«-moãc-n¬, n¨m 1849 l­u vong ra n­íc §øc.-552, 585. ngoµi, trong nh÷ng n¨m 50 cã quan hÖ víi tËp ®oµn B«-na-p¸c-t¬, n¨m 1867 Can-r«-bÐc (Canrobert), Phr¨ng-xoa XÐc-ten (1809 - 1895) - t­íng Ph¸p, tõ n¨m sau khi ®­îc ©n x¸ trë vÒ Hung-ga-ri.-328, 705, 714, 716, 735, 743, 746, 748- 1856 nguyªn so¸i, thuéc ph¸i B«-na-p¸c-t¬, trong nh÷ng n¨m 30 - 40 tham gia 755. x©m chiÕm An-giª-ri; mét trong nh÷ng ng­êi tham gia tÝch cùc vµo cuéc chÝnh Clau-d¬-vit-x¬ (Clausewitz), C¸c-l¬ (1780 - 1831) - t­íng Phæ vµ nhµ lý luËn qu©n biÕn ngµy 2 th¸ng Ch¹p n¨m 1851; n¨m 1854 chØ huy s­ ®oµn råi tæng chØ huy sù xuÊt s¾c nhÊt cña giai cÊp t­ s¶n, nh÷ng n¨m 1812 - 1814 phôc vô cho qu©n qu©n ®éi ë Cr­m (1854 - 1855).-75, 135. ®éi Nga.-295. Can-tª-r¾c (Canterac), H«-xª (kho¶ng 1779 - 1835) - t­íng T©y Ban Nha, trong nh÷ng n¨m 1816 - 1824 tham m­u tr­ëng qu©n ®éi cña t­íng XÐc-na chèng l¹i ClÐc-ph¬ (Clerfayt), C¸c-l¬ (1733 - 1798) - nguyªn so¸i ¸o, tham gia cuéc chiÕn phong trµo gi¶i phãng d©n téc cña c¸c thuéc ®Þa T©y Ban Nha ë Nam Mü.-214. tranh ¸o - Thæ NhÜ Kú (1788 - 1789), nh÷ng n¨m 1794 - 1795 tæng t­ lÖnh qu©n ®éi ¸ o trong cuéc chiÕn tranh chèng n­íc Céng hoµ Ph¸p.-93, 194. C¸p-txª-vÝch, Pi-èt Mi-khai-l«-vÝch (1772 - 1840) - t­íng Nga, tham gia cuéc chiÕn tranh chèng l¹i n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng.-228-231. ClÐc-vin (Clairville), Lu-i Phr¨ng-xoa (hä thËt lµ Ni-c«-l¬) (1811 - 1879) - nhµ so¹n C¸t-c¸c-t¬ (Cathcart), Gioãc-gi¬ (1794 - 1854) - t­íng Anh, n¨m 1854 chØ huy s­ kÞch Ph¸p.-885. ®oµn ë Cr­m.-76. Clª-bÐc (KlÐber), Gi¨ng Ba-ti-xt¬ (1753 - 1800) - t­íng Ph¸p, tham gia cuéc chiÕn Cau-li (Cowley), Hen-ri Ri-sít S¸c-l¬ Oen-xli, nam t­íc (1804 - 1884) - nhµ ngo¹i tranh cña n­íc Céng hoµ Ph¸p chèng l¹i liªn minh thø nhÊt cña c¸c n­íc ch©u giao Anh, ®¹i sø ë Pa-ri (1852 - 1867).-661, 644, 684, 709, 711, 713. ¢u.-194. Cau-nÝt-x¬ (Kaunitz), Ven-xen An-t«n, c«ng t­íc (1711 - 1794) - nhµ ho¹t ®éng nhµ Clª-«-men III (255 - 219 tr­íc c«ng nguyªn) - vua Xp¸c-t¬ (235 - 221).-194. n­íc vµ nhµ ngo¹i giao ¸o, ñng hé c¸i gäi lµ chÕ ®é chuyªn chÕ s¸ng suèt, kÎ thï
  15. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 2240 2241 b ¶n chØ dÉn tªn ng­êi b¶n chØ dÉn tªn ng­êi Cl«-den (Clausel), BÐc-tran, b¸ t­íc (1772 - 1842) - t­íng Ph¸p, tõ n¨m 1831 th¨ng Coãc-nê (Korn), A-®«n-ph¬ (1822 - 1904) - sÜ quan Phæ (tr­íc n¨m 1845), tham gia nguyªn so¸i, trong nh÷ng n¨m 1809 - 1814 tham gia cuéc chiÕn tranh trªn b¸n ®¶o c¸ch m¹ng n¨m 1848 - 1849 ë §øc, sau khi c¸ch m¹ng thÊt b¹i, l­u vong ë I-be-ri-c¬, t­íng toµn quyÒn An-giª-ri (1830 - 1831 vµ 1835 - 1837).-131, 134, 322- Thuþ SÜ råi tõ 1857 ë ¸c-hen-ti-na.-492, 495, 520. 324. Coãc-ph¬, Phª-®o C¸c-l«-vich, nam t­íc (1774 - 1826) - t­íng Nga, tham gia chiÕn Cl«-tin-®a, c«ng chóa Xa-voa (1843 - 1911) - con g¸i vua X¸c-®i-ni Vich-to £-ma- tranh chèng n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng.-317. nu-en II, tõ n¨m 1859 lµ vî cña hoµng th©n Na-p«-lª-«ng.-735. Coãc-te-x¬ (Cortes), Ðc-nan (PhÐc-nan-®«) (1485 - 1547) - thùc d©n T©y Ban Nha, Cl«-xman (Clomann)- sÜ quan §øc, nhµ d©n chñ tiÓu t­ s¶n, tham gia cuéc khëi kÎ chinh phôc quèc gia cña ng­êi AxÝt (Mª-hi-c«) (1519 - 1521).-398. nghÜa Ba-®en - Pphan-x¬ n¨m 1849, sau ®ã l­u vong ë Thuþ SÜ.-702. C«-l¸t-chÕch (Kolatschek), A-®«n-ph¬ (1821 - 1889) - nhµ b¸o vµ nhµ ho¹t ®éng Clót-x¬ (Clu), A-®«n-ph¬ (mÊt sau n¨m 1889) - c«ng tr×nh s­ §øc, héi viªn cña chÝnh trÞ ¸o, trong n¨m 1848 - 1849 lµ ®¹i biÓu Quèc héi Phran-phuèc, thuéc §ång minh nh÷ng ng­êi céng s¶n, n¨m 1848 lµ th­ ký cña Héi liªn hiÖp gi¸o ph¸i d©n chñ tiÓu t­ s¶n, ng­êi xuÊt b¶n c¸c t¹p chÝ "Deutsche Monatsschrift" dôc c«ng nh©n ë Ma-in-x¬, n¨m 1849 l­u vong sang Mü; phôc vô trong bé h¶i (1850 - 1851) vµ "Stimmen der Zeit" (1858 - 1862).-585, 620, 888. qu©n ë Oa-sinh-t¬n; trong nh÷ng n¨m 50 th­êng xuyªn trao ®æi th­ tõ víi M¸c C«-lÐt (Collet), C«-let §èp-x¬n - nhµ b¸o vµ nhµ ho¹t ®éng x· héi Anh, biªn tËp vµ ¡ng-ghen, céng t¸c víi nhiÒu tê b¸o c«ng nh©n vµ d©n chñ ë §øc, Anh vµ viªn tê b¸o cña ph¸i Uèc-cac-t¬ "Free Press" (1859 - 1865).-615, 899. Mü.-780. C«-la-®« (Collado), Lu-i-x¬ (thÕ kû XVI) - c«ng tr×nh s­ qu©n sù T©y Ban Nha.-244. Cmª-ti (Kmety), §uyÕc-®¬ (Ghª-oãc-g¬) (1810 - 1865) - t­íng Hung-ga-ri, tham gia cuéc c¸ch m¹ng n¨m 1848 - 1849 ë Hung-ga-ri, sau khi c¸ch m¹ng thÊt b¹i l­u C«-l«-vr¸t - Cra-cèp-xki (Kolowrat - Krakowsky), I-«-han Nª-p«-móc C¸c-l¬, b¸ t­íc (1748 - 1816) - t­íng ¸o, tõ n¨m 1809 nguyªn so¸i, tham gia chiÕn tranh vong sang Thæ NhÜ Kú, ë ®©y nhËp quèc tÞch Thæ NhÜ Kú, lÊy tªn lµ I-xma-in- chèng n­íc Céng hoµ Ph¸p vµ n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng.-84. pa-sa, mang qu©n hµm cÊp t­íng cña Thæ NhÜ Kú, tham gia cuéc ChiÕn tranh Cr­m (1853 - 1856).-329-330. C«-l«ng (Colombo), Cri-xtèp (1451 - 1506) - nhµ hµng h¶i lçi l¹c, ®· ph¸t hiÖn ra ch©u Mü, phôc vô cho T©y Ban Nha, ng­êi gèc Giª-n¬.-468. Cnª-txich (Knezich), Ca-r«i (kho¶ng 1808 - 1849) - t­íng Hung-ga-ri, trong thêi kú c¸ch m¹ng n¨m 1848 - 1849 chØ huy ®¬n vÞ qu©n ®éi c¸ch m¹ng Hung-ga-ri.- C«-sót (Kossuth), La-i-èt (Lót-vÝch) (1802 - 1894) - l·nh tô phong trµo gi¶i phãng 330. d©n téc Hung-ga-ri, l·nh ®¹o c¸c phÇn tõ d©n chñ t­ s¶n trong c¸ch m¹ng n¨m 1848 - 1849, ®øng ®Çu chÝnh phñ c¸ch m¹ng Hung-ga-ri, sau khi c¸ch m¹ng Coãc-®«-ba (Cãrdoba), H«-xª Ma-ri-a (1799 - 1829) - t­íng C«-l«m-bi-a, tham gia thÊt b¹i, l­u vong khái Hung-ga-ri, trong nh÷ng n¨m 50 t×m sù ñng hé trong tËp chiÕn tranh giµnh ®éc lËp cña c¸c thuéc ®Þa T©y Ban Nha ë Nam Mü.-213. ®oµn B«-na-p¸c-t¬.-328, 648, 670, 704, 735-750, 872, 888, 889, 895. Coãc-®«-va - xem PhÐc-nan-®Ðc ®ê Coãc-®«-va G«ng-xa-l«. C«n-b¬ (Kolb), Gu-xtap £-®u-¸c (1798 - 1865) - nhµ b¸o §øc, mét trong nh÷ng biªn tËp viªn cña b¸o "Allgemeine Zeitung" ë Au-xbuèc.-616, 909. Coãc-m«n-tanh (Cormontaigne), Lu-i ®ê (kho¶ng 1696 - 1752) - t­íng Ph¸p, c«ng tr×nh s­ qu©n sù, t¸c gi¶ nhiÒu t¸c phÈm vÒ tróc thµnh.-113, 409-412, 416-420, C«n-®¬ (Conde), H«-xª An-t«-ni-« (1765 - 1820) - nhµ sö häc T©y Ban Nha, nghiªn cøu 428. vÒ
  16. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 2242 2243 b ¶n chØ dÉn tªn ng­êi b¶n chØ dÉn tªn ng­êi A RËp, t¸c gi¶ nhiÒu t¸c phÈm vÒ sù thèng trÞ cña ng­êi A RËp ë T©y Ban Nha.- t­ s¶n ho¸ trong thêi kú c¸ch m¹ng t­ s¶n Anh thÕ kû XVII; tõ n¨m 1853 lµ 240. ng­êi nhiÕp chÝnh Anh, Xcèt-len vµ Ai-r¬-len.-373. C«n-hai-m¬ (Cohnheim), M¸c-c¬ - nhµ d©n chñ tiÓu t­ s¶n §øc, tham gia phong Cruy-®ª-ne-r¬ (Krüdener), B¸p-ba-ra I-u-li-a, nam t­íc phu nh©n (1764 - 1824) - n÷ v¨n sÜ, ng­êi truyÒn b¸ chñ nghÜa kiÒn thµnh; vµo thÕ kû XIX ng­êi ta nhËn trµo c¸ch m¹ng ë Ba-®en vµo nh÷ng n¨m 1848 - 1849, sau khi c¸ch m¹ng thÊt xÐt sai r»ng t­ t­ëng thµnh lËp Liªn minh thÇn th¸nh lµ do bµ ®­a ra.-634. b¹i, l­u vong khái n­íc §øc.-492, 495, 496, 520. Ctª-xi-¸t (gi÷a thÕ kû V - ®Çu thÕ kû IV tr­íc c«ng nguyªn) - nhµ sö häc vµ thÇy C«n-xtan-tin, Ni-c«-la-ª-vÝch (1827 - 1892) - ®¹i c«ng t­íc Nga, con thø cña Ni-c«- thuèc Cæ Hy L¹p, t¸c gi¶ t¸c phÈm vÒ Ên §é vµ Ba T­ Cæ ®¹i.-239. lai, ®« ®èc, l·nh ®¹o ngµnh h¶i qu©n (1853 - 1881) vµ h¹m ®éi (1855 - 1881).- 606, 614, 654, 877, 896, 898, 900. Cu-da (Cuza), A-lÕch-xan-®ru (1820 - 1873) - nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ Ru-ma-ni, n¨m 1859 - 1866 lÊy v­¬ng hiÖu A-lÕch-xan-®r¬ Gi«-han I lµm vua (ng­êi cÇm C«n-xtan-tin, P¸p-vl«-vÝch (1779 - 1831) - ®¹i c«ng t­íc Nga, tõ n¨m 1841 tæng t­ quyÒn) hai C«ng quèc vïng §a-nuýp lµ M«n-®a-vi-a vµ Va-la-khi, n¨m 1862 lÖnh qu©n ®éi Ba Lan, trªn thùc tÕ lµ toµn quyÒn Ba Lan.-165. thµnh quèc gia Ru-ma-ni thèng nhÊt; do ©m m­u cña bän ph¶n ®éng, ph¶i C«ng-gri-v¬ (Congreve), Uy-li-am (1772 - 1828) - sÜ quan Anh, nhµ ph¸t minh qu©n nh­îng ng«i vµ l­u vong ra n­íc ngoµi.-638, 639, 665, 669. sù, n¨m 1808 ph¸t minh ra tªn löa mang tªn «ng.-164. Cu-ª-xta - xem G¸c-xi-a ®¬ la Cu-ª-xta, Grª-go-ri-«. Crai (Kray), Pan (1735 - 1804) - t­íng ¸o, vèn ng­êi Hung-ga-ri, tham gia chiÕn Cu-khoãc-n¬ (C«-khoãc) (Cochoorn), Men-n«, nam t­íc (1641 - 1704) - t­íng Hµ Lan, tranh chèng n­íc Céng hoµ Ph¸p vµ n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng.-194. c«ng tr×nh s­ qu©n sù, t¸c gi¶ nhiÒu t¸c phÈm vÒ x©y c«ng sù.-113, 217-220, 419, Crau-dª, C¸c Phri-®rÝch ¤-guy-xt¬ - xem Phl¬-ri, S¸c-l¬. 420. Cr©y-tx¬, Ki-pri-an An-t«-n«-vÝch, b¸ t­íc (1777 - 1850) - t­íng Nga, tham gia Cu-tu-dèp, Mi-kha-in I-la-ri-«-n«-vÝch, c«ng t­íc (1745 - 1813) - thèng so¸i vÜ ®¹i chiÕn tranh chèng n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng.-319. n­íc Nga.-118, 314-317. Crª-m¬ - xem SÐc-van, Giuy-li-ªn. Cóc (Cook), Giªm-x¬ (1728 - 1779) - nhµ hµng h¶i næi tiÕng Anh, ®· hoµn thµnh ba cuéc hµnh tr×nh quanh tr¸i ®Êt.-398. Cri-xti-an - Phrª-®ª-rÝch ( 1786 - 1848) - hoµng th©n §an M¹ch, n¨m 1813 - 1814 Cxe-rc¬-x¬ (kho¶ng 519 - 465 tr­íc c«ng nguyªn) - vua Cæ Ba T­ (486 - 465 tr­íc toµn quyÒn, n¨m 1814 vua Na-uy, n¨m 1839 - 1848 vua §an M¹ch, lÊy hiÖu lµ c«ng nguyªn).-13, 16, 188. Cri-xti-an VIII.-205. Cxª-n«-ph«n-t¬ ( kho¶ng 430 - kho¶ng 354 tr­íc c«ng nguyªn) - nhµ sö häc vµ nhµ Cri-xtÐc-n¬ (Christern), Gi«-han Vin-hem - t¸c gi¶ mét tËp s¸ch ch©m biÕm xuÊt triÕt häc Cæ Hy L¹p, nhµ t­ t­ëng cña giai cÊp chñ n«.-21. b¶n khuyÕt danh "Cuéc hµnh tr×nh cña b¸c sÜ ¢y-den vµ nam t­íc B©y-den ®i häp héi ®ång hµng tØnh th¸ng T­ n¨m 1847".-626. Cr«-si (Crawshay) - trong nh÷ng n¨m 50 thÕ kû XIX nhµ b¸o Anh ñng hé Uèc-c¸c-t¬.- D 742. Cr«m-oen (Cromwell), ¤-li-v¬ (1599 - 1658) - l·nh tô cña giai cÊp t­ s¶n vµ quÝ téc Da-kha-ri (Zachariae), Hen-rich An-be (1806 - 1875) - nhµ luËt häc §øc, ®¹i biÓu
  17. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 2244 2245 b ¶n chØ dÉn tªn ng­êi b¶n chØ dÉn tªn ng­êi Quèc héi Phran-phuèc (1848 - 1849), thuéc c¸nh h÷u ph¸i gi÷a.-589, 595. giª-ri uû nhiÖm dÞch nh÷ng tËp s¸ch ®¶ kÝch ph¸i B«-na-p¸c-t¬ ra tiÕng A-rËp.- 694-698, 700, 701, 726, 732, 734, 885, 890. Dau-Ðc-hai-m¬ (Sauernheimer) - c«ng nh©n lµm bµn ch¶i §øc, ®Çu nh÷ng n¨m 50 thÕ kû XIX l­u vong sang Thuþ SÜ, chñ tÞch Héi liªn hiÖp c«ng nh©n §øc ë Gi¬- §a-®li (Dudley), R«-bíc (1574 - 1649) - sÜ quan h¶i qu©n vµ nhµ ph¸t minh Anh, t¸c ne-v¬.-504, 511, 512. gi¶ nhiÒu t¸c phÈm vÒ hµng h¶i.-496. D©y-®li-x¬ (Seydlitz), Phri-®rÝch Vin-hem (1721 - 1773) - t­íng Phæ, trong cuéc §a-na (Dana), S¸c-l¬ An-®Ðc-x¬n (1819 - 1897) - nhµ b¸o tiÕn bé Mü, mét trong ChiÕn tranh b¶y n¨m 1756 - 1763 chØ huy c¸c ®¬n vÞ kþ binh, ®ãng vai trß quan nh÷ng biªn tËp viªn cña b¸o "New - York Daily Tribune" vµ "B¸ch khoa toµn träng trong viÖc c¶i tæ kþ binh Phæ.-51, 373, 374, 378, 396. th­ míi cña Mü".-805-807, 884, 885. D¾c-den - C«-buèc-g¬, c«ng t­íc - xem Ðc-ne-xt¬ III. §a-ri I Ghi-xt¸p (550 - 486 tr­íc c«ng nguyªn) - vua Ba T­ Cæ ®¹i.-14, 188, 398. Dª-man s¾c-s¾c ¸ p-ga-ni-xtan (1793 - 1800).-100. §a-vu (Davout), Lu-i Ni-c«-la (1770 - 1823) - nguyªn so¸i Ph¸p, mét trong nh÷ng b¹n chiÕn ®Êu gÇn gòi cña Na-p«-lª-«ng I, tham gia nh÷ng cuéc chiÕn tranh DÕt-t¬ (Saedt), èt-t« Gi«-dÐp A-®«n-ph¬ (1816 - 1886) - quan toµ Phæ, tõ n¨m 1848 cña n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng.-83, 85, 123, 144, 164, 197, 198. ch­ëng lý ë Khuªn, uû viªn c«ng tè trong vô ¸n nh÷ng ng­êi céng s¶n ë Khuªn (1852).-541. §an-gren (Dahlgen), Gi«n A-®«n-ph¬ (1809 - 1870) - sÜ quan h¶i qu©n vµ nhµ ph¸t minh qu©n sù Mü, tõ n¨m 1863 lµ ®« ®èc, t¸c gi¶ nhiÒu t¸c phÈm vÒ ph¸o binh h¶i qu©n.- Di-ghen (Sigel), An-be (1827 - 1884) - sÜ quan Ba-®en, nhµ d©n chñ tiÓu t­ s¶n, 262. tham gia phong trµo c¸ch m¹ng ë Ba-®en nh÷ng n¨m 1848 - 1849; n¨m 1853 l­u vong sang Mü, tham gia cuéc Néi chiÕn ë Mü ®øng vÒ phÝa miÒn B¾c.-581, §an-tiu (Dentu), £-®u-¸c H¨ng-ri Giuyt-xtanh (1830 - 1884) - mét trong nh÷ng 582. ng­êi chñ cña nhµ xuÊt b¶n Ph¸p §an-tiu thuéc ph¸i B«-na-p¸c-t¬.-628-632, 634-637, 654, 664, 666, 670, 679, 683, 691, 695, 885, 890. Di-ghen (Sigel), Phran-tx¬ (1824 - 1902) - sÜ quan Ba-®en, nhµ b¸o, nhµ d©n chñ tiÓu t­ s¶n, tham gia phong trµo c¸ch m¹ng ë Ba-®en n¨m 1848 - 1849, tæng t­ lÖnh §an-t¬ A-li-ghi-e-ri (Dante Alighieri) (1265 - 1321) - nhµ th¬ vÜ ®¹i I-ta-li-a.-519, råi phã tæng t­ lÖnh qu©n ®éi c¸ch m¹ng Ba-®en trong thêi kú cuéc khëi nghÜa 552, 553, 585, 730, 825. Ba-®en-Pphan-x¬ n¨m 1849; sau ®ã l­u vong sang Thuþ SÜ vµ Anh; n¨m 1852 di §'At-xprª (D'Aspre), C«ng-xt¨ng-tin, nam t­íc (1761 - 1809) - t­íng ¸o, tham gia c­ sang Mü, tham gia cuéc Néi chiÕn ®øng vÒ phÝa miÒn B¾c; anh cña An-be Di- chiÕn tranh chèng n­íc Céng hoµ Ph¸p vµ n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng.-199. ghen.-581, 582. §¨ng-t«ng (Danton), Gioãc-gi¬ Gi¾c-c¬ (1759 - 1794) - mét trong nh÷ng nhµ ho¹t D«m-me (Sommer) - ®Çu nh÷ng n¨m 50 thÕ kû XIX mËt th¸m Phæ ë Pa-ri.-527, ®éng lçi l¹c cña c¸ch m¹ng t­ s¶n Ph¸p cuèi thÕ kû XVIII, l·nh tô c¸nh h÷u 863. cña ph¸i Gia-c«-banh.-174, 175. §'E-xte (D'Ester), C¸c Lót-vÝch I-«-han (1811 - 1859) - nhµ x· héi chñ nghÜa vµ nhµ d©n § chñ §øc, nghÒ nghiÖp thµy thuèc, thµnh viªn chi bé Khuªn cña §ång minh nh÷ng ng­êi céng s¶n, n¨m 1848 ®¹i biÓu Quèc héi Phæ, thuéc c¸nh t¶; tõ th¸ng M­êi n¨m 1848, uû viªn Uû ban trung ­¬ng nh÷ng ng­êi d©n chñ ë §øc, ®ãng vai trß §a-§a - nhµ chÝnh luËn A-rËp, nh÷ng n¨m 50 thÕ kû XIX ®­îc nhµ cÇm quyÒn An-
  18. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 2246 2247 b ¶n chØ dÉn tªn ng­êi b¶n chØ dÉn tªn ng­êi tham gia c¸ch m¹ng 1848 - 1849, l­u vong sang Lu©n §«n, uû viªn Ban chÊp xuÊt s¾c trong cuéc khëi nghÜa Ba-®en - Pphan-x¬ n¨m 1849; vÒ sau l­u vong sang hµnh trung ­¬ng §ång minh nh÷ng ng­êi céng s¶n, sau sù ph©n liÖt trong ®ång Thôy SÜ.-586, 769. minh n¨m 1850, tham gia tËp ®oµn bÌ ph¸i - phiªu l­u Vi-lÝch - S¸p-p¬, uû viªn §en-vi-nh¬ (Delvigne), H¨ng-ri Gu-xt¸p (1799 - 1876) - sÜ quan vµ nhµ ph¸t minh Ban chÊp hµnh trung ­¬ng cña tËp ®oµn nµy; vÒ sau tham gia cuéc Néi chiÕn ë qu©n sù Ph¸p.-57, 463. Mü.-862. §ª-c¸c-tua (Decatur), Xti-v¬n (1779 - 1820) - chuÈn ®« ®èc Mü, n¨m 1815 chØ huy §«-xt¬ M«-ha-mÐt (1793 - 1863) - ª-mia ¸p-ga-ni-xtan (1826 - 1839 vµ 1842 - 1863).- ph©n h¹m ®éi t¸c chiÕn chèng l¹i An-giª-ri, Tuy-ni-di vµ T¬ri-p«-li.-130. 101-103, 108. §ª-m«-xten (384 - 322 tr­íc c«ng nguyªn) - nhµ hïng biÖn vµ nhµ ho¹t ®éng chÝnh §«-khtu-rèp, §mi-tri XÐc-ghª-ª-vÝch (1756 - 1816) - t­íng Nga, tham gia chiÕn trÞ lçi l¹c Cæ Hy L¹p, l·nh tô ph¸i chèng Ma-xª-®oan ë A-ten, ñng hé chÕ ®é tranh chèng n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng, thêi kú ChiÕn tranh gi÷ n­íc n¨m 1812 d©n chñ chñ n«.-544. chØ huy qu©n ®oµn.-316,317. §ª-van (Deval) - l·nh sù Ph¸p ë An-giª-ri (1815 - 1827).-130. §«n-g«-ru-cèp, Pi-èt Vla-®i-mi-r«-vÝch, c«ng t­íc (1816 - 1868) - nhµ chÝnh luËn vµ §i-«-gien ë Xi-n«-p¬ (kho¶ng 404 - kho¶ng 323 tr­íc c«ng nguyªn) - nhµ triÕt häc nhµ sö häc Nga, thuéc ph¸i tù do, n¨m 1859 l­u vong ra n­íc ngoµi, trong nh÷ng n¨m 60 xuÊt b¶n nhiÒu tê b¸o vµ t¹p chÝ thuéc khuynh h­íng ®èi lËp, Cæ Hy L¹p, mét trong nh÷ng ng­êi s¸ng lËp ra tr­êng ph¸i Ki-nÝch ph¶n ¸nh céng t¸c víi tê "C¸i chu«ng" cña GhÐc-xen.-638. sù ph¶n ®èi tiªu cùc cña tÇng líp nghÌo khæ trong nh©n d©n chèng l¹i sù chèng trÞ cña bän h÷u s¶n.-513. §¬-la-ma-r¬ (Delamarre), Tª-«-®o Ca-di-mia (1797 - 1870) - chñ ng©n hµng Ph¸p, nhµ chÝnh luËn, tõ n¨m 1844 chñ tê b¸o "Patrie", thuéc ph¸i B«-na-p¸c-t¬.- §i-«-ni-di-èt I Bè (kho¶ng 431 - 367 tr­íc c«ng nguyªn) - b¹o chóa ë Xi-ra-cu-d¬ 728, 729. (kho¶ng 406 - 367 tr­íc c«ng nguyªn).-333. §¬-la-èt (Delahodde còng lµ de la Hodde, bÝ danh Duy-prª), Luy-xiªng (1808 - §i-txen (Dietzel), Gu-xt¸p (1827 - 1864) - häc gi¶ vµ luËt gia §øc.-732. 1865) - nhµ chÝnh luËn Ph¸p, tham gia c¸c héi c¸ch m¹ng bÝ mËt thêi kú Phôc §i-xra-e-li (Disraeli), Ben-gia-min, tõ 1871 b¸ t­íc Bi-con-xphin-®¬ (1804 - 1881) - tÝch vµ thêi kú NÒn qu©n chñ th¸ng BÈy, mËt th¸m.-527, 550, 863. nhµ ho¹t ®éng nhµ n­íc vµ nhµ v¨n Anh, mét trong nh÷ng l·nh tô cña ®¶ng §¬-la-ra-di-¸t (Delarageaz), Lu-i Hen-ri (1807 - 1891) - nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ To-ri, vµo nöa sau thÕ kû XIX, l·nh tô ®¶ng b¶o thñ; bé tr­ëng tµi chÝnh (1852, Thuþ SÜ, phÇn tö cÊp tiÕn, ñng hé Phu-ri-ª, biªn tËp viªn b¸o "Nouvelliste 1858 - 1859 vµ 1866 - 1868), thñ t­íng (1868 vµ 1874 - 1880).-799. Vaudois".-716. §Ých-ken (Dickens), S¸c-l¬ (1812 - 1870) - nhµ v¨n hiÖn thùc vÜ ®¹i Anh.-547, 682, 878. §¬ Me-xr¬-ra (De Maistre), Cxa-vi-e (1763 - 1852) - nhµ v¨n vµ t­íng Ph¸p, thêi kú c¸ch m¹ng t­ s¶n Ph¸p cuèi thÕ kû XVIII l­u vong sang Nga, t¸c phÈm cña «ng §i-lÝch (Dilich), Vin-hem SÕp-ph¬ (kho¶ng 1575 - 1655) - nhµ v¨n qu©n sù §øc, t¸c ph¶n ¸nh t©m tr¹ng cña quý téc ph¶n c¸ch m¹ng.-783. gi¶ s¸ch gi¸o khoa vÒ vÊn ®Ò qu©n sù vµ x©y c«ng sù.-414. §íc-bi (Derby), £-®u-¸c Gioãc-gi¬ Giª-phri XmÝt Xten-li, b¸ t­íc (1799 - 1869) - §ip-phen-b¾c (Dieffenbach), Ðc-n¬-xt¬ (1811 - 1855) - nhµ khoa häc tù nhiªn §øc, nhµ ho¹t ®éng nhµ n­íc Anh, l·nh tô ®¶ng To-ri, vÒ sau lµ mét trong nh÷ng gi¸o s­ ®Þa chÊt häc ë HÝt-xen (1850).-734. l·nh tô cña ®¶ng b¶o thñ, thñ t­íng (1852, 1858 - 1859 vµ 1866 - 1868).-661, §it-x¬ (Dietz), ¤-xvan-®¬ (kho¶ng 1824 - 1864) - kiÕn tróc s­ §øc ë Vi-xba-®en,
  19. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 2248 2249 b ¶n chØ dÉn tªn ng­êi b¶n chØ dÉn tªn ng­êi 686, 748. §un-x¬ Xc«-tót (Duns Scotus), Gi«n (kho¶ng 1265 - 1308) - nhµ triÕt häc thêi Trung cæ, nhµ triÕt häc kinh viÖn, ®¹i biÓu cña chñ nghÜa duy danh lµ biÓu hiÖn cña §r©y-d¬ (Dreyse), I-«-han Ni-c«-la-ót (1787 - 1867) - nhµ ph¸t minh qu©n sù vµ chñ chñ nghÜa duy vËt thêi Trung cæ.-788, 794. x­ëng Phæ.-464. §uy-c« (Ducos), R«-gie (1747 - 1816), nhµ ho¹t ®éng cña c¸ch m¹ng t­ s¶n Ph¸p, §r©y-c¬ (Drake), Phren-xÝt (kho¶ng 1540 - 1596) - nhµ hµng h¶i Anh, ®« ®èc, n¨m cuèi thÕ kû XVIII, ®¹i biÓu cña giai cÊp ®¹i t­ s¶n, nghÒ nghiÖp luËt s­.-197. 1588 tham gia ®¸nh tan ¸c-ma-®a T©y Ban Nha.-211. §uy-c«-mun (Ducommun), £-li (1833 - 1906), - nhµ ho¹t ®éng nhµ n­íc vµ nhµ b¸o §ron-ke ( Dronke), Ð c-n¬-xt¬ (1822 - 1891) - nhµ chÝnh luËn §øc, ban ®Çu lµ "nhµ Thuþ SÜ, phÇn tö cÊp tiÕn, tõ n¨m 1855, biªn tËp viªn "Revue de GenÌve".-718. x· héi chñ nghÜa ch©n chÝnh", sau lµ thµnh viªn cña §ång minh nh÷ng ng­êi céng s¶n vµ mét trong nh÷ng biªn tËp viªn cña tê "Neue Rheinische Zeitung", §uy-cu-®r¬- H«n-stai-n¬ (Ducoudray Holstein) - sÜ quan Ph¸p, tham gia chiÕn sau c¸ch m¹ng n¨m 1848 - 1849 l­u vong sang Gi¬-ne-v¬, råi n¨m 1851 sang tranh giµnh ®éc lËp cña c¸c thuéc ®Þa T©y Ban Nha ë Nam Mü, t¸c gi¶ cuèn Anh, trong thêi kú ph©n liÖt cña §ång minh nh÷ng ng­êi céng s¶n n¨m 1850, s¸ch cã thiªn kiÕn vÒ B«-li-va-r¬.-294. ñng hé M¸c vµ ¡ng-ghen; vÒ sau rêi bá ho¹t ®éng chÝnh trÞ vµ chuyÓn sang §uy-l«ng (Dulong), Phr¨ng-xoa S¸c-l¬ (1792 - 1834) - luËt s­ vµ nhµ ho¹t ®éng bu«n b¸n.-507, 512, 578. chÝnh trÞ Ph¸p, tõ n¨m 1831 h¹ nghÞ sÜ, thuéc ph¸i ®èi lËp tù do.-272. §ruy-ª d'Ec-lon (Drouet d'Erlon), Gi¨ng Ba-ti-xt¬, b¸ t­íc (1765 - 1844) - t­íng §uy-ga-men A-lÕch-xan-®r¬ ¤-xi-p«-vÝch (1801 - 1880) - t­íng vµ nhµ ngo¹i giao Ph¸p vÒ sau lµ nguyªn so¸i, tham gia c¸c cuéc chiÕn tranh cña n­íc Ph¸p Na- Nga, trong nh÷ng n¨m 1842 vµ 1848 mang sø mÖnh ®Æc biÖt ®Õn C¸c c«ng quèc p«-lª-«ng.-322, 323, 324, 392. vïng §a-nuýp.-641. §ruy-ª (Druey), H¨ng-ri (1799 - 1855) - nhµ ho¹t ®éng nhµ n­íc Thuþ SÜ, phÇn tö §uy-ken (Duquesne), Ap-ram, hÇu t­íc (1610 - 1688) - ®« ®èc Ph¸p, nh÷ng n¨m cÊp tiÕn, uû viªn Héi ®ång liªn bang (1848 - 1854), bé tr­ëng t­ ph¸p vµ c¶nh 1680 - 1683 tiÕn hµnh ho¹t ®éng qu©n sù chèng An-giª-ri vµ T¬-ri-p«-li.-128. s¸t (tõ n¨m 1848), n¨m 1850 tæng thèng Liªn bang Thuþ SÜ.-510, 512, 522-526, §uy-lai (Gyulay), I-gna-x¬, b¸ t­íc (1763 - 1881) - t­íng ¸o, tham gia chiÕn tranh 848, 850, 852-856. chèng n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng.-227. §u-a-n« (Doineau), Au-gu-xt¬ £-®u-¸c (sinh n¨m 1824) - sÜ quan Ph¸p, tõ n¨m §uy-m«ng (Dumont), Gi«-dÐp (1811 - 1861) - nhµ b¸o t­ s¶n §øc, thuéc ph¸i tù do 1853 lµm côc tr­ëng mét côc A RËp ë An-giª-ri n¨m 1856 do giÕt mét ng­êi «n hoµ, tõ n¨m 1831 ph¸t hµnh tê "Kölnische Zeitung"; ®æi hä thµnh M«ng- t¬.-776, 895, 896. An-giª-ri bÞ toµ ¸n båi thÈm xö tö h×nh, n¨m 1857 Na-p«-lª-«ng ®æi thµnh tï chung th©n; n¨m 1859 ®­îc ©n x¸.-135. §uy-mu-ri-ª (Dumouriez), S¸c-l¬ Phr¨ng-xoa (1739 - 1823) - t­íng vµ nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ Ph¸p thêi c¸ch m¹ng t­ s¶n cuèi thÕ kû XVIII, thuéc ph¸i Gi- §u-l«ng (Dulon) - Ru-®«n-ph¬ (1807 - 1870) - môc s­ §øc, ñng hé phong trµo "B¹n r«ng-®anh; n¨m 1792 - 1793 chØ huy qu©n ®éi c¸ch m¹ng ë miÒn B¾c, th¸ng Ba cña ¸nh s¸ng" chèng l¹i gi¸o héi chÝnh thèng, n¨m 1853 l­u vong sang Mü.- n¨m 1793 ph¶n béi n­íc Céng hßa Ph¸p.-174. 569. §uy-pa (Dupas), Pi-e Lu-i (1761 - 1823) - t­íng Ph¸p, tham gia c¸c cuéc chiÕn §u-sÕch ( Dusek), Phran-ti-sÕch (1797 - 1873) - nhµ ho¹t ®éng nhµ n­íc Hung-ga-ri, tranh cña n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng.-199. vèn ng­êi TrÐc, bé tr­ëng tµi chÝnh trong chÝnh phñ c¸ch m¹ng Xª-me-r¬ §uy-panh (Dupin), ¨ng-®rª Ma-ri Gi¨ng Gi¾c (1783 - 1865) - luËt gia vµ nhµ ho¹t (1849).-748. ®éng chÝnh trÞ Ph¸p, thuéc ph¸i oãc-lª-¨ng, sau thuéc ph¸i B«-na-p¸c-t¬.-755.
  20. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 2250 2251 b ¶n chØ dÉn tªn ng­êi b¶n chØ dÉn tªn ng­êi §uy-piu ®¬ L«m (Dupuy de L«me), Xta-ni-xla S¸c-l¬ H¨ng-ri L«-ran (1816 - 1885) - bun, nh÷ng n¨m 1819 - 1826 tØnh tr­ëng Bom-bay.-101. c«ng tr×nh s­ qu©n sù vµ c«ng tr×nh s­ ®ãng tµu Ph¸p.-475. En-phin-xt¬n (Elphinstone), Uy-li-am Gioãc-gi¬ Kit (1782 - 1842) - t­íng Anh, n¨m §uy-ph«-r¬ (Dufaure), Giuy-l¬ ¸c-m¨ng Xta-ni-xla (1798 - 1881) - luËt s­ Ph¸p, 1841 chØ huy qu©n ®éi ë Ca-bun trong thêi kú chiÕn tranh Anh - ¸p-ga-ni-xtan nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ t­ s¶n, thuéc ph¸i Oãc-lª-¨ng, ®­îc næi tiÕng réng r·i (1838 - 1842).-104, 105. nhê tham gia c¸c vô xÐt xö vÒ chÝnh trÞ; n¨m 1848, ®¹i biÓu Quèc héi lËp hiÕn, En-xn¬ (Elsner), C¸c Phri-®rÝch M«-rÝt-x¬ (1809 - 1894) - nhµ chÝnh luËn vµ nhµ th¸ng M­êi - th¸ng Ch¹p n¨m 1848, bé tr­ëng néi vô trong chÝnh phñ Ca-ve- ho¹t ®éng chÝnh trÞ Xi-lª-di, phÇn tö cÊp tiÕn, n¨m 1848 ®¹i biÓu Quèc héi Phæ, nh¾c.-660. thuéc c¸nh t¶; trong nh÷ng n¨m 50, mét trong nh÷ng biªn tËp viªn cña tê §uy-p«ng ®¬ I'£-man (Dupont de I'Etang), Pi-e-r¬ ¨ng-toan (1765 - 1840) - t­íng "Neue Oder - Zeitung".-803. Ph¸p, tham gia c¸c cuéc chiÕn tranh cña n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng, n¨m 1808 Em-mÐc-man (Emmermann), C¸c-l¬ - quan chøc kiÓm l©m, chØ huy ph©n ®éi bé trong thêi kú chiÕn tranh cña T©y Ban Nha ®· ®Çu hµng ë gÇn Bai-len víi s­ binh cña qu©n ®éi c¸ch m¹ng Ba-®en - Pphan-x¬ n¨m 1849; sau khi c¸ch m¹ng ®oµn cña m×nh.-176. thÊt b¹i l­u vong sang Thôy SÜ.-554, 556. §uy-r¬ (D ürer), An-brÕch-t¬ (1471 - 1582) - ho¹ sÜ vµ nhµ ®iªu kh¾c vÜ ®¹i §øc; £-ca-lª-ri-na II (1729 - 1796) - n÷ hoµng Phæ (1762 - 1796).-139, 140, 634, 639. nghiªn cøu vÊn ®Ò x©y c«ng sù.-419. £-®¬ (Eudes) (665 - 735) - c«ng t­íc A-qui-tan, tham gia cuéc ®Êu tranh cña ng­êi E Phr¨ng chèng l¹i sù x©m nhËp cña ng­êi A RËp.-368. Ðc-bi-«ng (Herbillon), £-min (1794 - 1866) - t­íng Ph¸p, trong nh÷ng n¨m 40 tham £-®u-¸c-®¬, hoµng th©n xø Oen-x¬ (biÖt hiÖu hoµng th©n §en) (1330 - 1376) - con gia x©m l­îc An-giª-ri, n¨m 1855 chØ huy s­ ®oµn ë Cr­m.-135. vua Anh £-®u III, mét trong nh÷ng thèng so¸i thêi kú ChiÕn tranh tr¨m n¨m Ðc-lon - xem §ru-ª d'Ðc-lon, Gi¨ng Ba-tÝt-xt¬. gi÷a Anh vµ Ph¸p.-445. Ðc-ma-ni (Ermani) - ng­êi xuÊt b¶n vµ chñ hiÖu s¸ch ë Lu©n §«n.-622, 880. £-len-b«-r« (Ellenborough), Ðt-uèt L«, tõ n¨m 1844 b¸ t­íc (1790 - 1871) - nhµ ho¹t ®éng nhµ n­íc Anh, thuéc ®¶ng To-ri, toµn quyÒn Ê n §é (1842 - 1844), Ðc-n¬-xt¬ III (Ernst III) (1784 - 1844) - c«ng t­íc D¾c-den - C«-buèc-g¬ (1806 - 1826) vµ D¾c-den - C«-buèc-g¬ - G«-ta víi v­¬ng hiÖu Ðc-n¬-xt¬ I (1826 - n¨m 1846 bé tr­ëng h¶i qu©n, chñ tÞch Uû ban gi¸m s¸t c«ng viÖc Ê n §é 1844), tham gia chiÕn tranh chèng n­íc Ph¸p Na-p«-lª-«ng.-226. (1858).-107. Ðc-ra-r¬ (Errard), Gi¨ng (1554 -1610) - c«ng tr×nh s­ qu©n sù vµ nhµ to¸n häc £-li-an (thÕ kû II) - nhµ v¨n qu©n sù Hy L¹p.-239. Ph¸p, t¸c gi¶ t¸c phÈm vÒ x©y c«ng sù.-413. £-li-da-bÐt (Elizabeth) (1553 - 1603) - n÷ hoµng Anh (1558 - 1603).-39, 79, 209. En-ghen-h¸c, A n-t«n Ðp-xta-phi-ª-vÝch (1795 - 1872) - t­íng Nga, tham gia ®µn ¸p £-pa-mi-n«ng (kho¶ng 420 - 362 tr­íc c«ng nguyªn) - thèng so¸i vµ nhµ ho¹t ®éng c¸ch m¹ng Ba Lan n¨m 1830 - 1831 vµ c¸ch m¹ng Hung-ga-ri n¨m 1848 - 1849.-167. nhµ n­íc lçi l¹c Cæ Hy L¹p, mét trong nh÷ng l·nh tô cña chÕ ®é d©n chñ chñ n« Ti-van.-22, 90, 92, 435, 457. En-glen-®¬ (Engl·ndar), DÝch-mun (1828 - 1902) - nhµ b¸o ¸o, n¨m 1848 l­u vong sang Anh, mËt th¸m.-222. £-phi-an-t¬ - ng­êi Hy L¹p, vµo n¨m 480 tr­íc c«ng nguyªn ®· ph¶n béi chØ cho ng­êi Ba T­ con ®­êng vßng ®Õn khe nói PhÐc-m«-pi do ®ã lµm cho nh÷ng En-phin-xt¬n (Elphinstone), Ma-un-xtiu-¸c (1779 - 1859) - nhµ ngo¹i giao Anh vµ quan chøc cña C«ng ty §«ng Ê n, nh÷ng n¨m 1808 - 1809 gi÷ chøc ®¹i sø ë Ca- ng­êi b¶o vÖ khe nói ®øng ®Çu lµ vua Xp¸c-t¬ L«-«-nÝt bÞ chÕt.-724.
nguon tai.lieu . vn
Chính trị học Báo chí - Truyền thông Xã hội học Giáo dục học Tâm lý học Lịch sử - Văn hoá Triết học Ngôn ngữ học Thư viện thông tin Văn học nước ngoài Ngư nghiệp Hành chính - Pháp luật Địa lý - Địa danh Văn học Việt nam Lịch sử Đảng CNXH - KH Tư Tưởng HCM Ngụ ngôn - Cổ tích Ca dao - Tục ngữ Hoá học Sinh học Y khoa - Dược Kinh tế học