1. Trang Chủ
  2. Triết học
  3. [Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 11 phần 9

[Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 11 phần 9

CÁC-XƠ THẤT THỦ. - I Vì vậy Cla-ren-đôn đánh điện phản đối phương án của Thổ Nhĩ Kỳ; tuy bức điện đề ngày gửi là 14 tháng bảy, mãi 30 tháng Bảy nó mới được chuyển tới Công-xtăng-ti-nô-plơ, bấy giờ, như chúng ta thấy, huân tước Rết-clíp-phơ lại viết cho Claren-đôn. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 782 C.MÁC 391 CÁC-XƠ THẤT THỦ. - I 783 b ằng điện. Vì vậy Cla-ren-đôn đánh điện phản đối phương án của n gay lập tức”. Qua một bức điện k

Thể loại Tài liệu miễn phí Triết học

Số trang 49

Ngày tạo 8/29/2018 8:26:45 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước

Tên tệp

Tải [Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx -... (.pdf)

Xem mẫu

  1. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 782 C.MÁC 391 CÁC-XƠ THẤT THỦ. - I 783 b ằng điện. Vì vậy Cla-ren-đôn đánh điện phản đối phương án của n gay lập tức”. Qua một bức điện khác đề ngày 23 tháng Bảy, chúng ta thấy rằng ông ta vẫn chưa nhận được điện trả lời. Như Thổ Nhĩ Kỳ; tuy bức điện đề ngày gửi là 14 tháng bảy, mãi 30 chúng tôi đã nói từ trước, trên thực tế chưa có sự xác nhận về việc tháng Bảy nó mới được chu yển tới Công-xtăng-ti-nô-plơ, bấy nhận được điện trả lời trước ngày 30 tháng Bảy. Vì vậy, không giờ, như chúng ta thấy, huân tước Rết-clíp-phơ lại viết cho Cla- nghi ngờ gì nữa, ngày tháng ở Luân Đôn được ghi trên bức điện ren-đôn những dòng sau đây: khẩn của Cla-ren-đôn là b ịa đặt , và sự thực thì bức điện ấy đã “ Ý ki ế n k hô n g t á n t hà n h c ủ a c hí nh p h ủ c ủa n ữ h o à n g đ ối v ới k ế hoạ c h c hi được gửi đi chậm hơn mấy tuần so với ngày tháng được ghi trong vi ệ n c h o qu â n đ ội c ủa vu a T hổ N hĩ Kỳ ở Cá c - xơ, đ ư ợc đ ư a r a gầ n đ â y, đ ư ơ n g cuốn Sách xanh. Sự bịa đặt ấy bóc trần mục đích kéo dài thời n hi ê n l ạ i t ă n g t hê m sự b ối r ối c ủa Tr i ề u đì nh T h ổ Nhĩ K ỳ. B ổ n p hậ n c ủa t ô i l à gian. Người ta cần bắt người khác phải để mất thời gian quí báu, c h u yể n ý ki ế n ấ y c h o c á c b ộ t rư ở n g Th ổ Nhĩ Kỳ k hô ng n h ữ ng v ới t í n h c á c h phả n gây ra sự hoài nghi và dao động, và điều quan trọng hơn cả là: á n h ý k i ế n , mà c ò n v ớ i t í n h c á c h p h ủ q u y ế t v i ệ c sử d ụ n g đ ộ i q u â n c ủ a t ư ớ n g buộc Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ để phí cả tháng Bảy vào việc chuẩn V i - vi -a n. Sa u đ ó , l ậ p t ứ c di ễ n ra mộ t t ì n h t r ạ ng é o l e hế t sức n g hi ê m t r ọ n g. bị cuộc viễn chinh của tướng Vi-vi-an, mà theo quyết định của C hí n h ph ủ c ủa nữ h oà n g k hô n g n hữ n g c ấ m sử d ụn g q u â n độ i , mà c ò n q uyế t t â m Chính phủ Anh, thì không được tiến hành. l ựa chọn một kế hoạch khác - cử quân tăng viện đến Éc-de-rum qua ngả Tơ-ra-pê-d un. Ý k i ế n đ ó đ ã vấ p phả i ở đâ y sự p hả n đối c ủa Tri ề u đ ì n h T h ổ Nhĩ Kỳ, c ũ ng n h ư hế t 1* t hẩ y các nhâ n vật c hí nh t hức và tư nhâ n. Xê -ra -xkia , Ô- me -rơ-pa -sa, tư ớng Ha i -ô n và c á c sĩ qua n c ủa c hú n g t a , t ấ t c ả họ đ ề u đ ồn g ý v ới T ri ề u đ ì n h Th ổ Nhĩ Kỳ và đ ạ i sứ q uá n P há p rằ n g c ầ n p hả i l ự a c họ n c u ộc hà n h q uâ n k i ề m c hế t he o h ư ớn g R ê -đ ú t - Ca -l ơ vì n hư t hế có t hể đe m l ạ i t hắ n g l ợi t o l ớ n, đ ư ơn g n hi ê n l à v ới đ i ề u k i ệ n c ó sự bả o đ ả m t ư ơ n g ứ n g về p h ư ơn g t i ệ n vậ n t ả i , l ươ n g t hự c và c á c n hu yế u p hẩ m k há c … Tu y n hi ê n, c á c t i n t ứ c gử i đế n t ừ Cá c - x ơ l ạ i t uyệ t nhi ê n k hô ng l à m c h o n g ư ời t a yê n t â m, c ò n t h ời gi a n q uý bá u t hì k hô n g t r á n h k h ỏi bị p hu n g p hí và o n hữ n g sự h oà i n g hi và d a o đ ộ n g” . V ì con đường từ Công-xtăng-ti-nô-plơ đến Luân Đôn không dài hơn tí nào so với đoạn đường từ Luân Đôn đến Công-xtăng-ti- nô-plơ, nên người ta rất đỗi ngạc nhiên trước sự việc bức điện khẩn của Rết-clíp-phơ gửi từ Công-xtăng-ti-nô-plơ ngày 12 tháng Bảy thì đến ngày 14 tháng Bảy Luân Đôn đã nhận được, trong khi đó điện khẩn của Cla-ren-đôn gửi từ Luân Đôn ngày 14 tháng Bảy thì mãi đến 30 tháng Bảy hoặc vào khoảng gần ngày ấy Công- xtăng-ti-nô-plơ mới nhận được. Trong bức điện khẩn ngày 19 tháng Bảy, Rết-clíp-phơ tỏ ý không hài lòng về sự im lặng của chính p hủ đ ã đ ược ông ta khẩn thiết yêu cầu “cho biết ý kiến 1* - Ru-sđi-pa-sa (bộ trưởng chiến tranh)
  2. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 784 C.MÁC 392 CÁC-XƠ THẤT THỦ. - II 785 viễn chinh Éc-de-rum via Tơ-ra-pê-dun. Khi đã nhận được tin quân Nga đã chiếm được con đường cái đi lại giữa Éc-de-rum và Các-xơ và chiếm được một phần lương thực chuẩn bị cho số quân ở Các-xơ, thì người ta thực hiện sau lưng đại sứ quán Anh ý định độc lập chi viện tức khắc từ Tơ-ra-pê-dum. Kèm theo báo cáo ngày 16 tháng Bảy 1855 của Rết-clíp-phơ có thư của phó lãnh sự Xti-ven, nội dung như sau: II T ơ-ra -pê-dun, ngà y 9 t há ng Bảy 1 855 Thưa quý ngài ! Vì sự dao động về chiến lược của Chính phủ Anh không cho phép chính phủ này trong ba tháng qua bày tỏ rõ ràng quan điểm Tôi hâ n hạ nh bá o đ ể Ngài bi ết rằ ng Ha-phi-d ơ-pa -sa lê n đ ường đi Éc-d e-rum của mình đối với những hoạt động quy mô mà Triều đình Thổ Nhĩ hôm q ua với 300 phá o bi nh và 20 k hẩ u phá o dã c hiế n. Hiệ n nay đ ang t hành l ậ p một Kỳ định tiến hành, nên điều tốt nhất mà nó có thể làm là cấp tốc cử đ ơn vị lớn quân phi c hí nh quy mà quâ n số d ự tí nh lê n t ới 10 000 ngư ời; đ ơn vị nà y vào lúc đó một đơn vị nhỏ của mình via Éc-de-rum để khôi phục lê n đ ư ờng hô m na y c ũng t he o hư ớng ấ y giao thông giữa thành phố này với Các-xơ. Liên quân làm chủ Hắc (Ký tê n: x t i-ven ) Hải, còn Chính phủ Anh thì hoàn toàn nắm được 4 000 lính ba-si- R ết-clíp-phơ, theo chức trách của mình, lập tức đòi Xê-ra-xkia bu-dúc dưới quyền chỉ huy của tướng Bít-xơn, đây là đơn vị duy giải thích xem tại sao lờ tịt việc tập kết 10 000 quân phi chính qu y nhất có khả năng chiến đấu của kỵ binh phi chính quy Thổ Nhĩ Kỳ. ở Tơ-ra-pê-dun và việc Ha-phi-dơ-pa-sa đến Éc-de-rum. Đổ bộ ở Tơ-ra-pê-dun, đơn vị này có thể đến Éc-de-rum trong 10 “ Tấ t c ả n h ữ ng đ i ề u mà t ô i n g h e n gà i ấ y nó i về vấ n đ ề ấ y ” - ô n g t a p h à n n à n ngày, hộ tống đoàn quân lương chở đến Các-xơ và, do đó, tạo khả - “ đ ó l à Tu - x u m- p a - sa đ ư ợc l ệ n h đ i T ơ - r a - p ê - d u n , r ồ i có t hể l à t ừ đ ó đi Xi - v a - năng cho cứ điểm tiếp tục cuộc đề kháng của mình từ một tháng x ơ, nơ i mà ô n g t a p hả i c hi ê u mộ 4 0 0 0 b i n h sĩ p h i c h í n h q u y v à c ù n g h ọ t i ế n r a đến một tháng rưỡi, nghĩa là cho đến khi mùa đông rét mướt của c hi ế n t r ư ờ n g ” . Ác-mê-ni bắt đầu sẽ buộc phía vây hãm ngừng các hành động tấn N ếu kẻ các đường giữa Tơ-ra-pê-dun, Xi-va-xơ và Éc-de-rum, công. Ngày 7 tháng Bảy, tướng Bít-xơn viết thư cho Rết-clíp-phơ, yêu cầu Rết-clíp-phơ sử dụng quân của ông ta vào hành động quân thì thấy rằng những đường ấy tạo thành một tam giác cân mà cạnh sự tích cực. đáy của nó, tức là đường từ Tơ-ra-pê-dun đến Éc-de-rum, ngắn Lời thỉnh cầu của ông ta không được coi trọng. Ngày 14 tháng hơn mỗi cạnh sườn khoảng một phần ba. Do đó, phái quân tăng Tám, bản thân quân đội gửi đơn thỉnh cầu, yêu cầu đừng để họ ngồi viện thẳng từ Tơ-ra-pê-dun đ ến Éc-de-rum, chứ không phải cử không nữa, mà hãy cử họ sang châu Á. Không có sự trả lời nào cả. Tu-xum-pa-sa từ Công-xtăng-ti-nô-plơ đến Tơ-ra-pê-dun, rồi từ Ngày 12 tháng Chín Bít-xơn đánh bạo trình bày lần thứ ba ý kiến Tơ-ra-pê-dun “có thể” đến Xi-va-xơ, nơi mà ông ta có thể mất của mình. Vì Chính phủ Anh không muốn chịu đựng lâu hơn nữa sự thời gian vào việc tuyển mộ quân lính phi chính qui, để rồi sau đó quấy rầy của kẻ cầu xin thiếu tế nhị kia, nên đã sử dụng các âm có thể là cùng họ tiến về Éc-de-rum, điều đó có nghĩa là làm cho mưu quân sự - ngoại giao mà kết quả là Bít-xơn bị triệu hồi ra khỏi sự kiện chuyển biến quá nhanh chóng, điều mà đại sứ Anh không quân đội. Vì bản thân Bít-xơn bị triệu hồi, nên toàn bộ thư từ của thể không trách cứ phía Thổ Nhĩ Kỳ. Không dám nói với Xê-ra-xkia ông ta với chính phủ đều bị rút ra khỏi cuốn Sách xanh. rằng việc chi vi ện cho thành phố bị vây là tùy thuộc vào sự trì Như chúng ta đã biết, Chính phủ Anh đã ôm khư khư lấy cuộc
  3. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 786 C.MÁC 393 CÁC-XƠ THẤT THỦ. - II 787 h oãn có tính toán cẩn thận, huân tước Rết-clíp-phơ nêu lên với có thể họ sẽ buộc phải đầu hàng, quân đóng giữ Các-xơ trên thực tế là quân đội Thổ Nhĩ Kỳ ở châu Á; nếu số quân đóng giữ Các-xơ ông ta một câu hỏi: đầu hàng thì Éc-de-rum, thành phố do vị trí địa lý mà rất khó cố “ Phải c hă ng có t hể hoài nghi điề u sa u đ â y: đ ơn vị l í nh ba-si-bu-dúc l ớn ấ y đư ợc thủ, sẽ rơi vào tay địch và đối phương sẽ khống chế được tuyến t ậ p hợp vội và ng và hỗn đ ộn như vậ y sẽ c hỉ có l ợi c ho kẻ t hù” ? giao thông với Ba Tư, cũng như với phần lớn Tiểu Á; nên chấp V à khi Xê-ra-xkia bác bỏ một cách có lý điều đó, nói rằng : nhận đề nghị của ông ta, liên quân có thể lợi dụng những ưu thế “ Ông ta k hẩ n t hiết yêu cầ u c hi ti ền để trả l ương c ho lí nh ba -si-bu-dú c, vì đấy là chủ yếu mà họ có được, tức là sự thuận tiện của vận tải đường điề u ki ện cơ bả n c ho mọi sự phục t ùng c ủa họ, và t hậ m c hí ô ng ta cò n d ọa từ c hức biển và đạo quân Thổ Nhĩ Kỳ duy nhất có đầy đủ sức chiến đấu nế u yê u cầ u c ủa ô ng ta k hô ng đư ợc t hỏa mã n”, t hì huâ n tư ớc Rết -clí p-phơ l ậ p t ức t ỏ và sẵn sàng tiến quân, tức là đạo quân của chính Ô-me-rơ-pa-sa. r a nặ ng tai. Đối với bị vong lục ấy, nguyên soái Pê-li-xi-ê và tướng Xim-xơn N ếu chúng ta xét đến một kế hoạch tác chiến khác, do Triều trả lời rằng “do thiếu những thông tin bổ sung, nên các ông cho đình Thổ Nhĩ Kỳ đề nghị và bị các nước đồng minh của nó phá rằng triệu tập hội nghị là quá sớm”. Mặc dù như vậy, ngà y 12 hoại, thì chúng ta sẽ rơi vào một mớ bòng bong khó bề gỡ nổi. tháng Bảy Ô-me-rơ-pa-sa lại gửi thư cho họ nói rằng: “ trong khi đó ông t a đã nhậ n đ ư ợc điệ n k hẩ n c ủa chí nh phủ c ủa ô ng t a, că n c ứ Qua báo cáo của trung tá Xim-môn-xơ, đại diện của Anh tại doanh trại của Ô-me-rơ-pa-sa, gửi cho huân tước Cla-ren-đôn vào bứ c đi ện khẩ n ấ y t hì t oà n bộ lã nh t hổ c hâ u Á c ủa Thổ Nhĩ Kỳ c ho đế n t ậ n c ổng ngày 15 tháng Bảy, và qua bị vong lục của Ô-me-rơ-pa-sa kèm t hà nh Cô ng-xtă ng-ti -nô- pl ơ đề u khô ng đư ợc bả o vệ, và d o mỗi gi ờ đề u quý bá u, nê n theo báo cáo đó, ta có thể xác định sự việc sau đây: Ngày 23 c hí nh phủ yê u cầ u ô ng ta l ậ p t ức tì m ki ếm sử d ụng mọi phương ti ệ n và tài nguyê n cầ n tháng Sáu Ô-me-rơ-pa-sa nhận được thư của tướng Uy-li-am-xơ t hiết để ngă n ngừa mối hiể m nguy t o l ớn mà c hí nh phủ Thổ Nhĩ Kỳ, d o đó cả sự cho biết tuyến giao thông với Éc-de-rum đã bị cắt đứt, và yêu nghi ệp c ủa l iê n quân, đ a ng l â m và o”. “ Trong tì nh hì nh đó” - ô ng t a nói t hê m - “ Ở cầu - với lời lẽ khẩn khoản nhất là lập tức cần gửi quân tăng viện Crư m c ó 60 0 00 bi nh sĩ phầ n l ớn l à ngư ời si nh t rư ởng ở c hâ u Á, và gia đì nh và t ài đến Các-xơ hoặc tiến hành một hành động kiềm chế quy mô từ sả n c ủa họ đa ng đứ ng t rư ớc nguy c ơ bị địc h tiê u diệt , và xét rằ ng đ ạ o quâ n ấ y ở C rư m phía Rê-đút-Ca-lơ. Ngày 7 tháng Bảy, Ô-me-rơ-pa-sa gửi bị k hô ng hoạt đ ộng gì, vả lại, xe m r a k hô ng có hy vọng sử d ụng họ t rong tư ơng lai gầ n vong lục cho cá c thống soái tối cao liên q uân - Xim-xơn và vào hoạt đ ộng t íc h cự c, c ho nê n, với bổn phậ n c ủa mì nh đ ối với quốc vư ơng c ủa tôi Pê-li-xi-ê - kiên quyết đòi triệu tập hội nghị các viên tư lệnh lục quân và hải quân của liên quân để có quyết định ngay. T rong bị và vì l ợi íc h của sự nghi ệ p c hung, tôi t hấ y cầ n nhắc lại đề nghị t rư ớc đây c ủa tôi”. vong lục, ông ta nêu lên: V ì vậy, ông ta yêu cầu các tướng lĩnh liên quân triệu tập hội “ bả n thâ n ô ng ta cù ng với một bộ phậ n quân đội c ủa ô ng ta ở đâ y” (ở Ba-la -cl a - nghị tại tổng hành dinh quân Anh. Đồng thời cùng với bức thư gửi va ) “ và ở Kéc- sơ, với 25 000 bộ bi nh và 3 0 00 kỵ bi nh c ủa Ép-pa -tô-ni và một số các tướng lĩnh liên quân ấy, ông ta đã thuyết phục trung tá Xim- l ượng phá o bi nh t ư ơng ứng sẽ tiế n về một đị a điể m nà o đó trê n bờ biể n Séc -kê -xi-a, môn-xơ gửi thư mật cho tướng Xim-xơn và đô đốc Lai-ôn-xơ mà bằ ng cá c h uy hi ế p t uyế n gi a o t hô ng c ủa quâ n Nga từ đị a đi ể m nà y, ô ng ta sẽ buộc chúng tôi trích dẫn trong đó đoạn sau đây: quâ n Nga rút bỏ c uộc vâ y đ á nh Các -xơ”. Đ ể luận chứng cho đề nghị của mình, Ô-me-rơ-pa-sa vạch rõ T ri ề u đì nh T h ổ Nhĩ K ỳ đ ề n ghị t ư ớn g Vi - vi - a n d ẫ n đ ầ u đạ o q uâ n T hổ N hĩ Kỳ rằng quân đội Thổ Nhĩ Kỳ ở châu Á, với số lượng 10 000 người t i ế n về Rê -đ ú t - C a -l ơ … Như ng Ô - me -r ơ - pa - sa c h o rằ n g p há i đ ơ n vị ấ y đ ế n đ ó l à đang bị một lực lượng vượt trội của quân Nga vây hãm trong dinh p hi ê u l ư u, vì bi n h sĩ c ò n c hư a q ue n c ác sĩ qua n c ủa mì n h, c ò n cá c sĩ qua n t hì lũy ở Các-xơ, đang lâm vào tình trạng là khi thi ếu lương thực rất k hô n g nói t i ế n g nói c ủa bi n h sĩ , d o đó k hô ng t hể c hỉ h u y h ọ t rê n c hi ế n t rư ờn g;
  4. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 788 C.MÁC 394 CÁC-XƠ THẤT THỦ. - II 789 đ ội quâ n nà y t uy có t hể l à m nhi ệ m vụ đ ồn t rú, như ng c hưa t hể phái họ và o sâ u nội “ trong tì nh hì nh nà y, ô ng ta t hấ y mì nh có t rác h nhi ệ m đ i Cô ng- xt ă ng-ti-nô -pl ơ mấ y ngà y đ ể t ha m k hả o ý kiế n với c hí nh phủ c ủa ô ng ta ”. địa. Ngoài ra đ ơn vị nà y về số l ư ợng t hì quá yế u để có t hể hoà n t hà nh hoạt động quâ n sự đ ư ợc dự đị nh. Ô-me -rơ-pa -sa c ũng gi ữ ý ki ế n c ho rằ ng bả n t hâ n ngài đ ược sự t í n V à quả thực là hai ngày sau, ngày 16 tháng Bảy, ông ta đã đi nhiệ m c ủa người Thổ Nhĩ Kỳ và rất có t iế ng tă m ở c hâ u Á, nơi mà ô ng ta đã tiế n hà nh Công-xtăng-ti-nô-plơ đem theo trung tá Xim-xơn; nhưng đi theo mấ y c hi ế n dịc h, t hì sẽ đ ư ợc t hiệ n cả m c ủa dâ n c ư và sẽ kiế m đư ợc, nhờ sự gi ú p đ ỡ ông ta còn có một viên trung tá Xuy-lô nào đó, “đi với lý do phục hồi sức khỏe của mình” (xem phụ lục của văn kiện về Các-xơ, c ủa họ, l ương t hực và ti n tức tì nh bá o dễ d à ng hơn l à người nư ớc ngoài k hô ng bi ết số 270) nhưng thực ra, viên sĩ quan này được các tướng Pê-li-xi-ê t iế ng nói, c ũng như đ ất nước họ”. và Xim-xơn trao nhiệm vụ phá hoại kế hoạch của Ô-me-rơ-pa-sa. H ội n ghị đ ư ợc t ri ệu t ập vào ngà y 14 t hán g Bảy, gồm có Xuy-lô, sĩ quan bộ tham mưu của tướng Xim-xơn, đã mang đến Ô- me-rơ-pa-sa, trung tá Xim-môn-xơ, các tướng Xim-xơn, Pê-li-xi-ê, cho Rết-clíp-phơ bức thư của anh chàng đáng thương hại Xim-xơn, Mác-tanh-prê và các đô đốc Lai-ôn-xơ, Bruy-a và Xtiu-át tham cái tên bại tướng không may mắn nhất trên thế giới ấy, như dự. Ô-me-rơ-pa-sa trình bày tỉ mỉ về binh lực của quân Nga ở tướng Ê-van-xơ gọi hắn; trong thư này, Xim-xơn nói với viên đại châu Á và về hoạt động quân sự của họ ở ngoại ô Các-xơ. Ông ta sứ không phải về việc ông ta và các đồng sự của ông ta không tin phát triển tường tận các luận cứ nêu trên và kiên quyết bảo vệ ý vào sự khẳng định của Ô-me-rơ-pa-sa, mà về việc “họ dứt khoát kiến cho rằng. phản đối việc rút bất cứ đơn vị quân đội nào ra khỏi Crưm trong “ Khô ng t hể để phí t hê m t hời gi a n và o vi ệc c huẩ n bị c uộc hà nh quâ n, nhằ m mục lúc này”; tiếp nữa, không nói về việc họ cảm thấy cần phải giấu đíc h cả n trở c uộc t iế n quâ n sâ u t hê m nữ a c ủa quâ n Nga và o c hâ u Á”. không cho Ô-me-rơ-pa-sa biết ý kiến của họ, mà là về việc ông N hưng, như trung tá Xim-môn-xơ đã báo cáo với Cla-ren-đôn, ta, Xim-xơn, “ các tư ớng lĩ nh và đô đốc k hô ng nhậ n đ ư ợc c ủa các đại sứ của mì nh ở Cô ng- “ khẩ n k hoả n yê u cầ u ngài đó sử d ụng ả nh hưởng đặ c bi ệt c ủa mì nh đối với Tri ề u xtă ng-t i-nô-pl ơ nhữ ng ti n tứ c t ì nh bá o buộc họ phải ti n rằ ng tì nh hì nh ở c hâu Á quả đì nh Thổ Nhĩ Kỳ để c ho ý kiế n c ủa ông t a t hắ ng ý kiế n c ủa quý ngài Ô-me- rơ-pa -sa”, t hự c đa ng lâ m và o nguy hi ể m như Ô-me -r ơ- pa- sa miê u t ả că n c ứ vào t hông t ri nhậ n vì “ lợi íc h quốc gi a t rọng đ ại đã được đặt và o ca nh bạ c” và “ t hắ ng l ợi c ủa Ô-me -rơ- đ ư ợc c ủa c hí nh phủ mì nh”, nên họ đã quyết đị nh “ k hô ng phát bi ể u ý kiế n nà o về vấ n pa- sa có t hể gâ y ra nhữ ng hậu quả nghi ê m t rọng”. đề nà y do t hiế u nhữ ng ti n t ức tì nh bá o tư ơng ứ ng”. Đấy chính là thắng lợi! Thắng lợi có thể có của Ô-me-rơ-pa-sa T óm lại, trong trường hợp này, các tướng lĩnh liên quân từ chối làm cho Pê-li-xi-ê mất ngủ, cái con người mà cho tới nay không phát biểu ý kiến về vấn đề ấy, vì họ không nhận được tin tức tình thể khoe khoang về điều gì khác ngoài trận đánh nhục nhã ngà y báo của chính phủ mình. Sau đó, các chính phủ đồng minh từ chối 18 tháng Sáu. Tên đáng thương hại Xim-xơn, viên bại tướng ra những mệnh lệnh cần thiết, vì các tướng lĩnh của họ không phát không gặp ma y mà tướng Ê-van-xơ đã mô tả là con người thiển biểu ý kiến của mình. Kinh ngạc trước thái độ lạnh lùng của các cận bẩm sinh, vẫn khá quỷ quyệt để lợi dụng tình cảnh khó khăn viên tư lệnh liên quân, trước cử chỉ lạ lùng của họ lấy việc họ của đồng sự của mình trong giới chỉ huy và thực hiện, sau lưng không tin vào sự thật làm lý do để không phát biểu ý kiến của họ về Ô-me-rơ-pa-sa, hoạt động âm mưu, - có thể nói, đó là sự cơ động những sự thật ấy, và trước sự chê trách không tế nhị của họ rằng duy nhất mà ông ta đã tiến hành trong cả thời gian diễn ra chiến dịch Crưm. Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ nói dối, nên Ô-me-rơ-pa-sa, người duy nhất quan tâm trực tiếp đến vấn đề này, đã lập tức đứng lên và tuyên bố Trong điện khẩn ngày 19 tháng Bảy, Rết-clíp-phơ viết cho dứt khoát rằng: Cla-ren-đôn:
  5. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 790 C.MÁC 395 CÁC-XƠ THẤT THỦ. - II 791 “ đê m hôm ki a” (17 t há ng B ả y) “ ô ng ki nh ngạc k hi đ ư ợc bi ết rằng Ô- me- rơ-pa -sa này, vả lại ông ta còn tuyên bố rằng “chính phủ của nữ hoàng có thiện cảm với điều đó”, và bày tỏ “niềm h y vọng của mình là bất ngờ t ừ C rư m đế n và t rự c tiếp gặp Xê-ra -xki a”. chính phủ của hoàng đế cũng đồng ý với điểm đó”. Ô ng vui mừng về tin tức của người pha-na-ri-ốt 327 P i-da-ni Trong đoạn này của bức điện khẩn, Ép-pa-tô-ri được cố tình cho biết tin là: đặt thay cho Ba-la-cla-va. Qua báo cáo của trung tá Xim-môn-xơ, “ vi ệc t ổng t hống c hế đ ế n đâ y mà khô ng đư ợc phép c ủa c hí nh phủ đ ã gâ y ra sự bất đề ngày 15 tháng Bảy và do Cla-ren-đôn nhận được ngày 30 tháng bì nh nhất đị nh” và nói rằ ng “ ông t a tin c hắc rằ ng l ợi íc h c ủa li ê n quâ n sẽ đư ợc bả o Bảy, thì thấy rằng trong bị vong lục của mình gửi các tướng lĩnh đả m t ốt hơn hết , nế u Ô-me -rơ-pa-sa lậ p t ức t rở về Crư m để chỉ huy quâ n lí nh c ủa liên quân, cũng như trong hội nghị quân sự, Ô-me-rơ-pa-sa đều mì nh” . đòi kỳ được cầm đầu bộ phận quân đội đang ở đây (ở Ba-la-cla- T uy có sự tin chắc ấy của Rết-clíp-phơ, Ô-me-rơ-pa-sa đã lưu va); ông ta cho rằng bộ phận quân đội này, mà ông điều từ Ép-pa- lại Công-xtăng-ti-nô-plơ từ 17 tháng Bảy mãi cho đến đầu tháng tô-ri, là đơn vị duy nhất thích hợp với việc tác chiến ở châu Á. Ô- Chín. Dưới đây chúng ta sẽ thấy rằng do đâu mà đã xảy ra sự me-ra-pa-sa đã thay đổi ý kiến khi đến Công-xtăng-ti-nô-plơ lãng phí thời gian ấy. chăng? Qua báo cáo ngày 2 tháng Tám có thể rút ra kết luận hoàn toàn ngược lại, trong báo cáo này, Xim-môn-xơ báo tin. Ngày 23 tháng Bảy, Rết-clíp-phơ báo cho Cla-ren-đôn: “ N gà i Ô- me - r ơ- pa - sa bá o v ới t ô i rằ n g đ ể b ổ su n g quâ n số, ô n g t a vui l ò ng “ Ô-me -rơ-pa-sa đ ã đề nghị Triề u đình Thổ Nhĩ Kỳ t ra o c ho ô ng ta t hực hi ệ n c uộc c un g c ấ p bấ t c ứ b ộ p hậ n n à o c ủa q uâ n đ ội T h ổ Nhĩ K ỳ ở d ư ới q u yề n c hỉ h u y c ủa xâ m nhập và o Gru-di -a lấ y R ê-đút - Ca -l ơ là m đi ể m xuất phát, đ ồng t hời sử d ụng C a- ô ng t a , t r ừ sư đ oà n hi ệ n na y đa n g đ ó n g t r on g d oa nh t rạ i gầ n X ê - va - xt ô - pô n, sư t a -ít vì l ợi ích c ủa mì nh”. đ oà n nà y g ồm n hữ n g q uâ n sĩ ư u t ú c ủa ô n g t a và , đ ư ơ n g nhi ên, ô n g t a mu ốn gi ữ Đ ề nghị ấy đã được thảo luận đêm hôm trước (22 tháng Bẩy) nó bê n mì nh đ ề p hò ng t rư ờ ng h ợp sử d ụ n g nó đ ể t hự c hi ệ n c uộc t i ế n quâ n đ ư ợc trong hội nghị ở dinh thủ tướng, và qua thảo luận đã quyết định: d ự đị nh và o c hâ u Á”. C ó bằng chứng gì để chứng minh rằng trong hội nghị diễn ra “ thà nh phầ n đ ơn vị quâ n d ự đị nh dù ng để hoà n t hà nh nhiệ m vụ nói t rê n dư ới đêm 21 rạng 22 tháng Bảy, Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ đã đi đến q u y ề n c h ỉ h u y c ủa Ô - me - r ơ - p a - sa , sẽ đ ư ợ c l ấ y t ừ É p- pa - t ô- r i 2 0 0 0 0 n gư ờ i v à quyết định trái ngược với đề nghị của Ô-me-rơ-pa-sa không? t ừ B u n- ga -ri 5 000 người , c ò n quâ n số t hi ế u c ủa đ ơn vị quâ n đó ng ở Ép-pa -t ô-ri t hì Cũng trong bức điện khẩn ngày 23 tháng Bảy mà trong đó Rết- sẽ đư ợc bổ sung bằ ng nhữ ng đ ơn vị bổ sung mới . Tr ường hợp kế hoạ c h t rê n bị phả n clíp-phơ báo cáo về việc Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ thông qua quyết đ ối t hì đề nghị sửa đ ổi bằ ng các h c hỉ l ấ y ở Cr ưm 1 0 00 0, cò n l ấy t ừ B un-ga -ri 15 000 định, Rết-clíp-phơ nói với Cla-ren-đôn rằng: ngư ời, kể cả những ngư ời sẽ phải t ha m gia đ ơn vị quâ n đội nà y”. “ Ô - me - r ơ - p a - sa đ ư ợ c n hà v u a t i ế p đ ó n r ấ t t h â n t h i ế t v à đ ư ợ c k h e n t hư ở n g B ức điện khẩn ấy, mà nghe nói, Cla-ren-đôn đã nhận được k h á h ậ u h ĩ n h ” , đ ồ n g t h ờ i b ổ s u n g c â u : “ t ô i t hấ y k h ô n g c ầ n n h ắ c l ạ i r ằ n g ô ng ngày 1 tháng Tám và đã lợi dụng ngay việc nhận được đó để điện t a c ó q ua n h ệ t ố t đ ẹ p n hấ t v ớ i c á c b ộ t r ư ở n g c ủ a n h à vu a T h ổ N h ĩ K ỳ , n h ấ t l à cho đại sứ Anh ở Pa-ri là huân tước Cau-li, - rõ ràng là đã bị cố v ớ i Xê - r a - x k i a - pa - sa ” . tình xu yên tạc ở đoạn có ý nghĩa quyết định. Ở đây muốn nói đến đoạn nói rằng Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ đề nghị rút ở Ép-pa-tô-ri D o đó, không thể nói đến sự bất đồng nào giữa Triều đình 20 000 người, chuyển số này cho Ô-me-rơ-pa-sa chỉ huy và thay Thổ Nhĩ Kỳ và vị tổng tư lệnh của nó. Triều đình và Ô-me-rơ-pa-sa thế họ ở Ép-pa-tô-ri bằng một đơn vị quân Thổ Nhĩ Kỳ. Trong đều ngạc nhiên như nhau khi nhận được chỉ thị của Luân Đôn là bức điện gửi huân tước Cau-li, Cla-ren-đôn đã dẫn ra chính đoạn chuyển số quân ở Ép-pa-tô-ri cho Ô-me-rơ-pa-sa chỉ huy, và điều
  6. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 792 C.MÁC 396 CÁC-XƠ THẤT THỦ. - II 793 c ủa Ô-me-rơ-pa-sa những đơn vị quân đóng ở gần Xê-va-xtô-pôn ngày 16 tháng Bảy, lại mất hơn nửa tháng để đến Công-xtăng-ti- và ở Kéc-sơ. Chính phủ Anh theo đuổi mục đích gì khi nó bịa ra nô-plơ. Ngày 30 tháng Bảy, bức điện đó còn chưa đến Công-xtăng- đoạn trên trong bức điện khẩn ? Chính phủ Anh ra sức che giấu ti-nô-plơ khi Rết-clíp-phơ viết: dư luận về sự việc là trước Chính phủ Pháp nó tỏ ra là người ủng “ Việc c hí nh phủ c ủa nữ hoà ng đ òi k ỳ đ ư ợc phái quâ n t ă ng việ n via Tơ-ra- pê- dun hộ kế hoạch của Ô-me-rơ-pa-sa, nhưng đồng thời bằng cách xếp đã đ ặt Triề u đì nh Thổ Nhĩ Kỳ và o hoà n cả nh rất khó khă n”. đặt lại câu chữ một cách giản đơn, nó đã biến đề nghị của chính Đ ủ thấy, Rết-clíp-phơ còn chưa nhận được điện khẩn của Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ thành một điều trực tiếp trái ngược. Thế Cla-ren-đôn nói rằng chính phủ của nữ hoàng không có gì phản là phát sinh ra lý do mới để tranh luận. Sự việc ngày càng phức đối cuộc viễn chinh ở Rê-đút-Ca-lơ, nếu đích thân Ô-me-rơ-pa- tạp, và tình hình đó đã khiến người ta lãng phí cả tháng Tám và sa tiến hành cuộc viễn chính đó. Đặc trưng của vấn đề niên biểu tháng Chín vào việc phát ra những mệnh lệnh và phản mệnh của tấn kịch quân sự ngoại giao kỳ quặc ấy là: tất cả những bức lệnh. Các trò giả mạo của Chính phủ Anh thậm chí còn thấy điện khẩn nhằm mục đích gâ y ra sự dây dưa đều đến đặc biệt được cả trong việc xếp đặt các văn kiện trong cuốn Sách xanh. nhanh chóng, trong khi các bức điện khẩn dường như đề nghị Để làm rối trí bạn đọc, bức điện của Cla-ren-đôn gửi Cau-li-in ở đẩy nhanh hoạt động thì lại đến với sự chậm trễ không giải thích trang 248 sau đó, ở những trang 248 - 252 là đoạn trích dẫn từ được. Nhưng trong bức điện khẩn cuối cùng của Cla-ren-đôn mà bức điện khẩn của Rết-clíp-phơ gửi ngày 19 tháng bảy, thư của chúng tôi dẫn ra còn có một chỗ không kém phần kinh ngạc. Xim-xơn gửi Rết-clíp-phơ ngày 16 tháng Bảy, thư và bị vong lục Trong khi huân tước Rết-clíp-phơ viết ngày 19 tháng Bảy từ của Ô-me-rơ-pa-sa và chỉ ở cuối cùng mới đăng bức điện khẩn Công- xt ăn g-ti - nô -pl ơ r ằn g ô ng ta ngạc n hi ê n khi đ ược b i ết của Rết-clíp-phơ ngày 23 tháng Bảy mà kết quả của nó tuồng Ô- me-rơ-pa-sa đột nhiên đi Công-xtăng-ti-nô-plơ, thì ngay từ như là bản chỉ thị của Cla-ren-đôn gửi Cau-li. ngày 16 tháng bảy, nghĩa là vào hôm mà Ô-me-rơ-pa-sa rời Bây giờ cần trình bày vắn tắt hoạt động của bộ ngoại giao ở Crưm, Cla-ren-đôn đã từ Luân Đôn báo cho Rết-clíp-phơ rằng: phố Đao-ninh và nghiên cứu kỹ bá tước Cla-ren-đôn là người đã “Tôi nghe nói, Ô-me-rơ-pa-sa dự định đi Công-xtăng-ti-nô-plơ”. sốt sắng đóng ở đây vai trò thư ký chính của Pan-mớc-xtơn vĩ Chúng ta biết rằng bản thân Ô-me-rơ-pa-sa đã quyết định như thế đại. Hai ngày sau khi gửi điện khẩn cho Rết-clíp-phơ, ngày 16 chỉ vào ngày 14 tháng Bảy, khi hội nghị quân sự kết thúc. Trong tháng Bảy Cla-ren-đôn lại gửi cho Rết-clíp-phơ một bức điện thời gian từ 14 đến 16 tháng Bảy không có tàu nào đi từ Xê-va- khẩn khác kết thúc bằng câu nói sau đây: xtô-pôn đến Công-xtăng-ti-nô-plơ, và Ô-me-rơ-pa-sa buộc phải yêu “ C hí nh phủ của nữ hoà ng vẫ n đề nghị như t rư ớc đâ y, l à “ tất cả c ác đ ơn vị quâ n cầu đô đốc Lai-ôn-xơ điều cho ông ta sử dụng chiếc chiến hạm Anh “Dũng cảm”. Phải chăng có thể tin rằng những bức điện mà bộ đội phái đi chi viện cho số quân ở Các-xơ đều tiến về Tơ-ra-pê-dun. Nếu Ô-me-rơ-pa-sa, ngoại giao gửi từ Luân Đôn đi cần 17 ngày để đến Công-xtăng-ti- như tôi đã nghe nói , có ý đị nh đi Công-xtă ng-t i-nô-pl ơ và đ ã t hự c sự quyết đị nh đe m nô-plơ, trong khi những bức điện mà bộ này nhận được từ Crưm thì t he o một bộ p hận nà o đ ó c ủa quâ n đ ội c ủa ô ng t a c ù ng với đơn vị quâ n gồ m ngư ời lại đã đưa tin tức về các sự kiện thậm chí trước khi chúng xảy ra? Tuy-ni-di và An-ba -ni ở R ê-đút-Ca -l ơ, t hì c hí nh phủ c ủa nữ ho à ng c ũng k hô ng phả n Tình hình không hoàn toàn như thế. Liên lạc giữa Xê-va-xtô-pôn và đ ối điề u đó ”. Vác-na thực hiện qua đường điện tín dưới nước, còn liên lạc giữa T rong khi bức điện khẩn của Rết-clíp-phơ gửi từ Công-xtăng-ti- Vác-na và Luân Đôn thực hiện bằng hệ thống điện tín thường, cho nô-plơ ngày 23 tháng Bả y, đ ến L uân Đôn ngày 1 tháng T ám nên Cla-ren-đôn có thể nhận được tin tức ngay hôm họp hội vừa trò n sau 9 ngày, thì bức điện khẩn của Cla-ren-đô n, đ ề
  7. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 794 C.MÁC 397 CÁC-XƠ THẤT THỦ. - III 795 n ghị quân sự. Nhưng bức điện gửi từ Xê-va-xtô-pôn đâu rồi? Đương nhiên, nó không có trong cuốn Sách xanh. Đơn giản là nó b ị xó a. Tại sa o? X em r a t hì chí nh đ ường d â y đ i ện q ua đó Cla-ren-đôn nhận được tin tức về việc Ô-me-rơ-pa-sa dự định đi Công-xtăng-ti-nô-plơ, lại đã báo cho ông ta biết sự phản đối mà Ô-me-rơ-pa-sa gặp phải từ phía Pê-li-xi-ê, tức là từ phía Chính phủ Pháp. Lẽ tự nhiên là từ đây nảy ra câu hỏi là tại sao Cla-ren-đôn I II yên chí chờ đợi từ 16 tháng Bảy đến 1 tháng Tám, không báo cho Chính phủ Pháp biết việc đó và không tiến hành đàm phán với Ngày 2 tháng Tám 1855, huân tước Cau-li điện từ Pa-ri rằng “bá chính phủ nà y về vấn đề mà kết cục của toàn bộ chiến dịch phụ tước Va-lép-xki thấy trước sự phản đối đối với phương án” mà Cla- thuộc vào? Để đề phòng câu hỏi ấy, bức điện nói trên đã bị giấu ren-đôn đã nhân danh Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ đưa ra. Như vậy, bá biến đi. Nhưng nếu như Cla-ren-đôn đã rút bỏ bức điện đánh từ tước Cla-ren-đôn giảo quyệt có dịp để phô bày, trong bức điện khẩn Crưm, thì tại sao ông ta lại công bố bức điện của mình được gửi ngày 3 tháng Tám, nhiệt tình yêu nước của mình và đổ lỗi cho từ Luân Đôn, ngày 16 tháng Bảy? Vì không thể xác định có bao Chính phủ Pháp chịu trách nhiệm về những hậu quả nghiêm trọng giờ nó đến Công-xtăng-ti-nô-plơ không, nên việc bỏ xót nó trong có thể xảy ra trong trường hợp Các-xơ và Éc-de-rum rơi vào tay cuốn Sách xanh không phải là một thiếu xót gì lớn. Ở đây người quân Nga. Ngày hôm sau, 4 tháng Tám, Cla-ren-đôn nhận được bức ta theo đuổi hai mục đích. Một mặt, cần chứng tỏ rằng Chính phủ điện sau đây gửi từ Pa-ri: Anh sẵn sàng chi viện cho Các-xơ bất chấp những khó khăn mà B ằ ng điệ n t í n Bô-na-pác-tơ gây ra, do đó, dồn lên đầu Bô-na-pác-tơ toàn bộ trách nhiệm về sự trì hoãn. Mặt khác, cần chứng minh rằng Cla- Huâ n tư ớc C a u-li gửi bá tư ớc Cla-re n-đô n ren-đôn tin vào bức điện giả ngày 23 tháng Bảy và ông ta sẵn Pa- ri, ngày 4 thá ng Tá m 1855 sàng trao cho Ô-me-rơ-pa-sa bất cứ bộ phận nào trong đội quân của ông ta, khi chưa biết rằng Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ quyết định Chí nh phủ P há p k hông cả n t rở c uộc vi ễ n c hi nh Ti ể u Á mà Ô- me -rơ-pa -sa d ự đị nh buộc phải trao cho Ô-me-rơ-pa-sa số quân ở Ép-pa-tô-ri. Tuy tiế n hà nh, với điề u kiệ n là quâ n số Thổ Nhĩ Kỳ ở Xê -va -xt ô-pôn sẽ k hông gi ả m đi. nhiên, khi biết rõ quyết định ấy, ông ta đã khăng khăng giữ lấy T uy có điều kiện đặt trước ấy, bức điện ấy vẫn có nghĩa là sự nó bất chấp mọi sự phản kháng của Ô-me-rơ-pa-sa và của Triều thừa nhận vô điều kiện đề nghị mà Cla-ren-đôn đã nhân danh Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ. Toàn bộ hành động của Cla-ren-đôn - việc ông đình Thổ Nhĩ Kỳ đưa ra ngày 1 tháng Tám, căn cứ vào đề nghị này ta khuyến khích triều đình bận rộn trong suốt tháng Bảy vào thì số quân đóng ở Ép-pa-tô-ri phải được giao cho Ô-me-rơ-pa-sa, cuộc viễn chinh Vi-vi-an, trì hoãn cuộc đàm phán với Bô-na-pác- còn quân của tướng Vi-vi-an sẽ thay thế những đơn vị ấy. Cũng tơ đến tháng Tám, thay thế đề nghị của Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ ngày hôm ấy, Cla-ren-đôn điện cho Rết-clíp-phơ: trong điện khẩn gửi Pa-ri bằng đề nghị giả mạo mà sự tiếp thu “Ngày 4 tháng Tám. Ô-me-rơ-pa-sa có thể đi chi viện cho của Na-pô-lê-ông đối với đề nghị ấy, không nghi ngờ gì nữa, đã Các-xơ, với điều kiện là ông ta không giảm quân số Thổ Nhĩ Kỳ trở thành nguồn gốc của một mớ bòng bong mới trong vở hài ở Xê-va-xtô-pôn và để nguyên số quân đóng giữ ở Ê-ni-cay-lơ”. kịch sai lầm ấy - tất cả những hành động ấy chỉ phục vụ một mục Chính phủ Pháp chỉ phản đối việc giảm quân số Thổ Nhĩ Kỳ ở đích: giết thời gian. Xê-va-xtô-pôn. Chính phủ Anh lại thêm vào đó một trở ngại nữa,
  8. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 796 C.MÁC 398 CÁC-XƠ THẤT THỦ. - III 797 p háo binh”; hiện nay Cla-ren-đôn cấm Triều đình Thổ Nhĩ K ỳ đ ặt ra việc cấm sử dụng số quân Thổ Nhĩ Kỳ ở Ê-ni-ca-lơ. Ngày động đến số quân đóng giữ Kéc-sơ; ông ta mở rộng sự phản đối 8 tháng Tám Cla-ren-đôn nhận được thư của tướng Uy-ni-am-xơ của Bô-na-pác-tơ đối với việc rút quân khỏi khu vực Xê-va-xtô-pôn gửi từ Các-xơ, đề ngày 14 tháng Bảy, thông báo rằng ngày 11 và ra toàn bộ Crưm, trừ Ép-pa-tô-ri, thêm vào đó, ở đây số lượng 12 tháng Bảy tướng Mu-ra-vi-ép đã tiến hành trinh sát ở gần cứ quân bị triệu hồi thậm chí bị rút xuống còn 10 000 - 12 000 điểm và ngày 13 tháng Bảy. người, chứ không phải 20 000 người, như ông ta nêu ra trong “ ô ng t a đ ã cù n g q u â n l í nh c ủa mì nh x uấ t hi ệ n t ạ i c á c đ i ể m c a o p hí a na m ở bức điện khẩn gửi Chính phủ Pháp ngày 1 tháng Tám. Như một c a o h ơ n Cá c - x ơ, n hữ n g đ i ể m c a o nà y l à c hi ế c c hì a k hó a đ ối v ới sự p hò n g ngự c ủa tên hề hóm hỉnh, ông ta cho Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ có quyền tìm c hú n g t a và nă m 18 2 8 C ác - x ơ đ ã bị c hi ế m, sa u k hi mấ t n hữ ng đ i ể m c a o ấ y” . kiếm quân lính “ở bất cứ nơi nào khác”. Sau khi nhồi tạc đạn ở B ức thư kết thúc như sau: Luân Đôn, hiện nay ông ta có thể yên chí chờ nó nổ ở Công- xtăng-ti-nô-plơ. “ tôi vừa đư ợc biết t ư ớng Nga đang c hờ quâ n t ă ng việ n từ Bai -a -dét vi a Gum-r i đ ế n v à n hữ n g đ ơ n vị t ừ n g l à đ ơ n vị q uâ n p hò n g t h ủ đã bị đ i ề u k h ỏi b ờ bi ể n Sé c - Trong bức điện khẩn của Cla-ren-đôn gửi Rết-clíp-phơ ngày k ê - xi cá c h đ â y k hô ng l â u, c ũ n g đa n g t i ế n sâ u và o Gr u -d i -a và c ó t hể t ha m gi a và o 16 tháng Bảy, chúng ta ngạc nhiên trước câu viết sau đây: n hữ n g hà n h đ ộ n g sa u nà y ở Ti ể u Á ” ( số 2 7 6) . “ Nế u Ô-me -rơ-pa -sa - mà t ôi nghe nói, d ự đị nh đi Cô ng- xtă ng-ti-nô -pl ơ - quả Ý đ ồ giảm quân số Thổ Nhĩ Kỳ của Cla-ren-đôn đã nhận được t hự c quyết đị nh đ em t he o một bộ phậ n nà o đó c ủa quâ n đội ô ng t a đi R ê-đút-Ca-l ơ, đà thúc đẩy mới, ngay khi ông ta vừa biết tin về số quân tăng t hì c hí nh phủ của nữ hoà ng c ũng k hô ng phản đối điề u đó ”. viện của Nga. Ông ta lập tức thảo ra một bức điện khẩn và bổ Q ua thư của Phu-át - Ê-phen-đi gửi Rết-clíp-phơ ngày 31 sung index militum prohibitorum1 * c ủa mình: tháng Bảy, thư trả lời của Rết-clíp-phơ ngày 4 tháng Tám và thư B ằ ng điệ n tí n của Rết-clíp-phơ ngày 8 tháng Tám (xem văn kiện 282 và phụ lục) thì thấy rằng các bức điện khẩn của Cla-ren-đôn gửi từ ngà y Bá t ước Cla -re n-đôn gửi huâ n tức Rết -clí p- phơ 16 tháng Bẩy đến ngà y 8 tháng Tám đều chưa đến Công-xtăng-ti- Bộ ngoại gi a o, ngà y 9 t há ng Tá m 1855 nô-plơ. Trong thư của mình, Phu-át-pa-sa xác nhận rằng việc Quâ n c ủa t ư ớ n g Vi - vi - a n l ậ p t ứ c t i ế n về É p- pa -t ô -ri . Q uâ n T h ổ Nhĩ K ỳ, v ới chuẩn bị (cuộc viễn chinh Min-grê-li-a) đã bắt đầu thì nay bị q uâ n số 1 0 0 0 0 - 1 2 0 0 0 n gư ời đ ó n g ở đ ấ y, p hải c hu yể n đ i Rê - đú t - C a -l ơ d ư ới đình lại, “vì còn chưa nhận được sự trả lời chính thức và rõ q u yề n c hỉ h uy c ủa Ô - me -r ơ - pa - sa . Q uâ n s ố Th ổ Nhĩ Kỳ ở Ba -l a -c l a - va và Ké c - s ơ ràng” (từ Luân Đôn) “mà người ta đang mong đợi”, và bênh vực k hô n g đư ợc gi ả m đi . Q uâ n số T h ổ Nhĩ Kỳ đ a ng t i ế n về R ê -đú t - C a -l ơ d ư ới q uyề n kế hoạch viễn chinh Min-grê-li-a của Thổ Nhĩ Kỳ, “chống lại c hỉ h u y c ủa Ô- me - r ơ- pa - sa phả i b ổ su n g t hí c h đ á n g bằ n g n hữ n g đ ơ n vị l ấ y t ừ luận điểm cơ bản trong bức điện khẩn của Anh” mà căn cứ vào B u n- ga -r i h oặ c c á c n ơi k há c , c hứ k hô n g p hải t ừ C rư m. đó thì “quân tăng viện p hải đ ược gửi đi Tơ-ra-pê-dun qua Éc-de- V ì vậy chúng ta thấy rằng Cla-ren-đôn lại mở rộng phạm vi rum”. Trong thư trả lời ngày 4 tháng Tám, Rết-clíp-phơ nói rằng: cấm đoán của mình. Nhớ lại điện khẩn của trung tá Xim-môn-xơ ngày 15 tháng Bẩy nói rằng Ô-me-rơ-pa-sa dự định hành động “với “ C á c h đ â y k hô n g l â u bu ộc p hả i t hô n g t ri ý k i ế n c ủa c hí n h p hủ mì n h, ô ng đ ã bộ phận quân đội của mình đóng ở đây” (ở Ba-la-cla-va) “và ở Kéc-sơ, h oà n t hà n h n g hĩ a v ụ ấ y và đ a u k h ổ nhậ n t hấ y T ri ề u đ ì n h Th ổ N hĩ Kỳ đ ã l â m và o t ì nh c ả n h k hó kh ă n n h ư t hế nà o” . với 25 000 bộ binh và 3 000 kỵ binh điều từ Ép-pa-tô-ri và với mà tình hình ấy càng trở nên phức tạp do ý kiến mà “ông buộc phải nói ra”; đồng thời ông ta bổ sung rằng: 1* - danh sách số quân được xếp vào loại cấm sử dụng
  9. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 798 C.MÁC 399 CÁC-XƠ THẤT THỦ. - III 799 “ Tuy chính phủ của nữ hoàng tu yê n bố dứt khoát lựa chọ n nhận sự phủ quyết của Chính phủ Anh đối với cuộc viễn chinh những hành đ ộng trực tiếp hơn, xuyên q ua Tơ-ra-pê-dun và Min-grê-li-a. Tại sao ông ta không dẫn ra bức điện khẩn của ông Éc-de-rum, nhưng sự phản đối của nó đối với hành đ ộng kiềm ta gửi ngày 16 tháng Bẩy? Đó chính là vì bức điện này chỉ có chế từ p hía Séc-kê-xi hoàn toàn có khả năng giảm đi, nếu các trong cuốn Sách xanh, chỉ được viết cho cuốn Sách xanh và chưa lực lượng được sử dụng vào mụ c đích đó là thuần nhất về bao giờ vượt ra ngoài phạm vi Bộ ngoại giao ở phố Đao-ninh. thành p hần và có thể tin cậy được”. Rết-clíp-phơ rõ ràng là đoán được cạm bẫy mà người ta chăng ra Trong bức điện khẩn gửi Cla-ren-đôn ngày 8 tháng Tám Rết- đối với ông ta, đã viết cho Cla-ren-đôn ngày 13 tháng Tám (văn clíp-phơ tỏ ý bất bình về chỗ chính phủ: kiện số 286) như sau: “ vẫ n c ó ý đ ị n h gá n c ho Tơ -ra - pê -d u n ý n ghĩ a qua n t r ọn g l à đ ị a đ i ể m d u y n hấ t “ Thư a N g ài , t ô i vừ a đ ọc x on g bứ c đ i ệ n n gà y 9 t h á ng Tá m c ủa N gà i . Tô i t ừ đó c ó t hể c hi vi ệ n t hự c t ế … T ấ t c ả c á c bậ c q u yề n uy quâ n sự đ ề u k i ê n q u yế t t ỏ k hô n g n ghi n g ờ gì l à vi ệ c C hí nh p h ủ An h p hê c h uẩ n t i ế n h à n h hà n h đ ộn g k i ề m ý ủ n g h ộ nó ” (c u ộc vi ễ n c hi n h M i n- grê - l i -a ) … T u y c ó nhi ề u l ý d o ki ê n qu yế t ủ n g c hế t ừ p hí a Rê -đ ú t - Ca -l ơ sẽ l à m c h o C hí n h ph ủ T h ổ Nhĩ K ỳ , c ũ n g n hư Ô - me - r ơ- h ộ k ế h oạ c h c hi vi ệ n d u y n hấ t c ó t hể t h ự c hi ệ n đ ư ợc , t ô i vẫ n t hẳ n g t hắ n bá o c h o pa - sa , rấ t mự c hà i l ò n g. Nội d u n g c ủa bứ c đ i ệ n t r ư ớ c nê u rõ rằ n g c hỉ c ó t hể t i ến Tri ề u đ ì n h T h ổ Nhĩ K ỳ q ua n đi ể m h oà n t oà n t rá i n gư ợc c ủa c hí nh ph ủ mì n h” . q uâ n về C á c - x ơ qu a n gả T ơ- ra - pê -d un, đ ã gâ y ra sự t hấ t v ọ n g rõ rà n g” . T hư trả lời của Cla-ren-đôn (20 tháng Tám) đối với bức điện R ết-clíp-phơ không biết tí gì về một loạt “bức điện” của Cla- khẩn sau chót trên đây của Rết-clíp-phơ phải được nghiên cứu ren-đôn. Ông ta chỉ biết bức điện nói trên trong đó chỉ rõ rằng từ hai mặt: trong mối quan hệ với luận điểm của Rết-clíp-phơ “chỉ có thể” tiến hành cuộc viễn chinh qua ngả Tơ-ra-pê-dun. cho rằng, theo ông ta, trước ngày 8 tháng Tám Chính phủ Anh đã Ông ám chỉ bức điện ngày 13 tháng Bẩy được khẳng định bằng phản đối cuộc viễn chinh Min-grê-li-a, và trong mối quan hệ với bức điện ngày 14 tháng Bẩy. Ông hoàn toàn không biết gì về sự kế hoạch mà Cla-ren-đôn gửi đi Pa-ri ngày 1 tháng Tám dưới tồn tại của bức điện khẩn ngày 16 tháng Bẩy. Chúng tôi nhấn hình thức kế hoạch của chính Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ về điểm thứ mạnh về điều đó vì một nguyên nhân rất giản đơn. Đọc lướt qua nhất, Cla-ren-đôn tuyên bố (xem văn kiện số 283): văn kiện về Các-xơ là hoàn toàn đủ để mỗi người đều tin rằng Chính phủ Anh b ền bỉ ra sức phá hoại kế hoạch của Triều đình “ M ột l oạt đi ệ n tí n và bứ c đi ệ n khẩ n ngà y 4 t há ng Tá m của t ôi , mà N gà i phả i Thổ Nhĩ Kỳ. Những sự giả mạo, xuyên tạc và lừa bịp mà chúng nhậ n đ ư ợc sa u k hi đ i ệ n k hẩ n c ủa Ngà i đ ược gử i đ i , sẽ cho Ngà i t hấ y rằ ng c hí nh ph ủ tôi phát hiện thấy, đã chứng minh rằng Chính phủ Anh tuy vậ y c ủa nữ h oà ng c ù ng với c hí nh ph ủ c ủa h oà ng đ ế P há p đ ã đồn g ý đ ể Ô- me -r ơ- pa -sa cũng đã nhận thức được rằng nó làm trò giả mạo và những sự giả t i ế n về c hâu Á nhằ m mục đ í c h t hự c hi ệ n một hành đ ộ ng k i ề m c hế đ ể c hi vi ệ n c ho mạo ấy đã phơi bầy sự thật là Chính phủ Anh đã có một kế hoạch C á c -xơ; về mặ t nà y c hí nh p hủ c ủa nữ h oàng k hô ng c ò n gi ữ bằ ng đ ược qua n đi ể m được suy tính từ trước mà nó không dám công khai nói ra. mà nó gi ữ t ừ đ ầ u l à sự c hi vi ệ n phả i đư ợc t i ế n hà nh qua ngả Tơ-ra -pê -d un” . T heo cuốn Sách xanh thì Cla-ren-đôn nói chung đã không gửi Bây giờ chúng ta hãy xem xét bức điện khẩn ngày 20 tháng thêm một bức điện nào ngoài bức điện khẩn ngày 14 tháng Bẩy, Tám của Cla-ren-đôn từ một khía cạnh khác. trong đó ông ta phản đối cuộc viễn chinh Min-grê-li-a và yêu cầu “ Ô- me -r ơ - pa - sa ” - C l a - re n-đ ô n nó i - “ v ới t ư c á c h t ư l ệ n h quâ n đ ội c ủa vua quân Thổ Nhĩ Kỳ rút khỏi Các-xơ và Éc-de-rum, và bức điện Th ổ N hĩ Kỳ, c ó qu yề n t ự d o h oà n t oà n t r o n g vi ệ c c hỉ đ ạ o vi ệ c đ i ề u độ n g q uâ n c ủa khẩn ngày 9 tháng Tám mà đương nhiên là Rết-clíp-phơ không thể mì n h, sử d ụ n g c hú n g t ốt n hấ t c h o sự ng hi ệ p c h u ng; sự hạ n c hế d u y n hấ t đ ối v ới nhận được ngày 8 tháng Tám. Chúng ta đứng trước một sự biến đổi t ự d o h à n h đ ộ n g c ủa ô n g t a l à đ i ề u k i ệ n mà h a i c hí n h p h ủ đ ặ t r a đ ể c h o c u ộ c rành rành, khi ông ta nói về “một loạt bức điện” trong đó đã phủ t i ế n q u â n v ề c h â u Á k h ô n g g â y r a b ấ t c ứ s ự gi ả m q uâ n s ố n à o c ủa T h ổ N h ĩ Kỳ
  10. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 800 C.MÁC 400 CÁC-XƠ THẤT THỦ. - III 801 ở k h u vực Xê - va - xt ô n- pô n và ở Ê - ni -c a -l ơ, t ro n g k hi c á c đ ơn vị q uâ n Th ổ Nhĩ Kỳ “ Ô- me -r ơ - pa - sa ” - Rế t -c l í p - ph ơ nói t r on g bức đ i ệ n k hẩ n gử i Cl a -re n -đ ô n n gà y 1 6 t há n g Tá m ( số 2 9 4 ) - “ p h ả n đ ối một c ác h k i ê n q u yế t n hấ t k ế h oạ c h bố t rí d ư ới quyề n c hỉ huy của t ướng Vi -vi -a n có t hể dù ng đ ể t ha y t hế nhữ ng đ ơn vị quâ n đ ơn vị q uâ n đ ội đ ó n g ở É p - pa -t ô - ri đ ã đ ư ợc t r uyề n đ i t he o c on đ ư ờ ng đ i ệ n t í n Thổ Nhĩ Kỳ mà c hắc l à Ô-me -rơ-pa -sa sẽ đ e m t he o mì nh ra khỏi Ép-pa -t ô-ri”. đ án h t ừ L uâ n Đ ô n đ ế n É p- pa -t ô- ri , v à c h o r ằ n g k hô n g t hể gá n h t rá c h n hi ệ m c hỉ T heo bức điện khẩn của Cla-ren-đôn gửi đi Pa-ri ngày 1 tháng h uy c u ộc vi ễ n c hi n h c hừ ng nà o số quâ n T hổ N hĩ Kỳ đ a ng ở gầ n Xê - va - xt ô - pô n Tám thì Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ đã đề nghị trao cho Ô-me-rơ-pa-sa k hô n g đ ư ợc p hé p t ha m gi a c u ộc vi ễ n c hi nh” . chỉ huy các đơn vị quân đội được điều từ Ép-pa-tô-ri và không N hư thế là chúng ta thấy rằng kế hoạch Ép-pa-tô-ri - mà đụng đến số quân Thổ Nhĩ Kỳ ở gần Xê-va-xtôn-pôn. Làm thế tuồng như được thông báo về Luân Đôn ngà y 23 tháng Bẩy - đã nào mà ông ta có thể gọi sự đồng ý giản đơn với đề nghị của bản được chuyển từ Luân Đôn đến Công-xtăng-ti-nô-plơ ngày 9 thân Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ là “sự hạn chế tự do hành động của tháng Tám, như hiện nay người ta đã khẳng định. Ô-me-rơ-pa-sa”? Nhưng mặt khác, liệu ông ta có thể hành động Ngày 16 tháng Tám, trung tá Xim-môn-xơ cũng gửi điện khẩn khác được không, nếu cũng chính bức điện khẩn của Rết-clíp- cho Cla-ren-đôn (văn kiện số 297): phơ mà ông ta đã trả lời, nhắc nhở rằng Ô-me-rơ-pa-sa đã hy vọng có được 17 000 người từ Ba-la-cla-va và 3 000 người từ “ Thưa ngài, t ôi phải bá o với Ngài rằ ng Xê -ra- xki a, sa u k hi nhậ n đư ợc t hông t ri Kéc-sơ đến v.v.. Vì vậy, ý kiến được nêu lên trong điện khẩn của c ủa huâ n tư ớc Xt ơ-rát-pho đ ơ Rết -clí p-phơ nói rằ ng c hí nh phủ của nữ hoà ng đã quyết ông ta gửi Pa-ri với tính cách là đề nghị của bản thân Triều đình đị nh phái quân Thổ Nhĩ Kỳ đế n Ép-pa-tô -ri, đã bá o c ho Ngài Ô- me -r ơ- pa - sa bi ết về Thổ Nhĩ Kỳ thì hiện nay người ta lại ép Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ quyế t đị nh ấ y. Ô-me -r ơ- pa- sa c ho rằ ng sự điề u động ấ y k hô ng tạ o c ho Tri ều đì nh Thổ tiếp nhận với tính cách là ý kiến của các nước đồng minh phương Nhĩ Kỳ k hả nă ng tậ p t r ung lực l ư ợng c ầ n t hiết đ ể tiế n hà nh c uộc t iế n quâ n về c hâ u Á Tây của Thổ Nhĩ Kỳ. nhằ m c ứ u vã n đ ội quâ n ở C ác -xơ, đã gửi bá o c á o c ho Xê -ra -xkia… Ô- me- rơ-pa -sa t uy Tr ướ c ng à y 13 th án g Tám - vừa vặ n một t há ng k ể t ừ khi đòi bằ ng đ ược đe m t he o mì nh quâ n lí nh c ủa ô ng t a được điề u t ừ gầ n Xê -va -xtô -pô n, Ô- me-rơ-pa-sa đề nghị với các tướng lĩnh liên quân về cuộc viễn song vẫ n sẽ rút một bộ phậ n c ủa đ ội quâ n ấ y, c ũng như c ác đ ơn vị c ủa đ ội quâ n Thổ chinh Min-grê-li-a của mình - Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ chịu ấn Nhĩ Kỳ ở Ké c -xơ để bổ sung và o đ ội quâ n Anh - Thổ Nhĩ Kỳ với số lư ợng cầ n t hiết tượng nặng nề vì nguyên nhân là Chính phủ Anh phản đối cuộc để đ ưa đ ội quâ n nà y đế n mứ c đ ủ quâ n số… The o tôi t hì đề nghị nà y là đề nghị duy viễn chinh đó, và tất cả mọi việc chuẩn bị của Triều đình Thổ nhất đe m l ại hy vọng c ứ u vã n đội quân ở C á c-xơ, đư ơng nhiên l à với việ c t uâ n t hủ Nhĩ Kỳ để chi viện Các-xơ, do đó, cũng bị ngừng lại. Mãi đến nhữ ng điề u kiệ n, như Ngài Ô-me -rơ-pa -sa đã rõ, d o c hí nh phủ Anh và P há p đ ặt ra, - ngày 13 tháng Tám, cuối cùng Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ mới thoát nhữ ng điề u kiệ n nà y quy đị nh rằ ng c uộc viễ n c hi nh k hô ng đ ư ợc gâ y ra sự gi ảm sút khỏi cảnh khủng khiếp ấy và hài lòng được biết rằng các đồng nghi êm trọng quâ n số ở Crư m, và do đó, đề nghị t hứ nhất của Ô-me -r ơ- pa- sa trì nh minh phương Tây của mình đã đồng ý với quyết định mà triều bày với các tư ớng lĩ nh - mà tôi đã bá o cá o trong bứ c điệ n k hẩ n ngà y 15 t há ng Bẩ y - đình này đã thông qua ngày 22 tháng Bẩy. Rút cục, đến nay k hô ng t hể t hực hi ệ n đư ợc. Pa -sa hoài nghi khô ng biết c uộc vi ễn c hi nh hi ệ n nay cò n Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ có thể hướng những cố gắng của mình đ ủ kị p t hời đ ể cứ u vã n số quân đ ó ng gi ữ Cá c-xơ ha y khô ng. Nhưng nế u t hậ m c hí chống lại Mu-ra-vi-ép, chứ không phải Cla-ren-đôn. Ngày 15 k hô ng c hi việ n đ ư ợc c ho C ác -xơ, thì dù sa o c uộc viễ n c hi nh nà y vẫ n c ả n trở địc h tháng Tám hội nghị của đế quốc Ốt-tô-man đã được triệu tập để c ủng c ố ở khu vự c c ủa Pa -sa ở Éc -de -rum và khô ng để c ho c húng c huẩ n bị c ho cuộc thảo luận và tìm kiếm những biện pháp hữu hiệu nhất để chi viện tấ n c ô ng mới và o sâ u đất nư ớc tr ong chi ế n dịc h sắ p t ới ”. cho Các-xơ. Kết quả của cuộc thảo luận ấy làm cho người ta hết B ị vong lục của Ô-me-rơ-pa-sa gửi Xê-ra-xkia mà người ta viện sức kinh ngạc, cũng như hết sức bất ngờ.
  11. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 802 C.MÁC 401 CÁC-XƠ THẤT THỦ. - III 803 trong quân đội Thổ Nhĩ Kỳ, cũng như trong quân đội Anh, sẽ bị phá d ẫn trong bức điện khẩn nói trên của trung tá Xim-môn-xơ, đã hoại, người Tuy-ni-di và người Ai Cập sẽ bị đẩy đi làm vật hy sinh được gửi kèm theo thư của Rết-clíp-phơ gửi Cla-ren-đôn ngày 16 một cách có tính toán trước, hệ thống biện pháp bổ sung quân đã tháng Tám. Chúng tôi dẫn ra dưới đây những ý kiến nêu lên được xác lập đối với quân đội Thổ Nhĩ Kỳ ở Ép-pa-tô-ri sẽ bị phá trong bản bị vong lục ấy: hoại; tất nhiên sẽ gây ra những sự chậm trễ, danh tiếng quân sự của “ Đội quâ n đ ó ng ở É p- pa - t ô -ri hi ệ n na y c ó n hi ề u t hà n h phầ n k há c nha u - h ọ Ô-me-rơ-pa-sa sẽ bị tổn thương, còn đội quân Min-grê-li-a sẽ chịu g ồ m n g ư ời Tu y - ni -d i và n gư ời Ai C ậ p và t hi ế u p hư ơn g t i ệ n vậ n t ả i đ ư ờ n g b ộ… cùng số phận giống như đội quân đóng giữ Các-xơ. Khi báo cho H ọ k hô n g t hể hà n h q uâ n c ũ n g n hư c ơ đ ộ n g… Nế u n gư ời Ai C ậ p que n v ới k hí hậ u Cla-ren-đôn biết sự phản kháng kiên quyết ấy, Rết-clíp-phơ thậm nó n g b uộc p hả i t i ế n về c hâ u Á và t i ế n hà n h nh ữ n g hà n h đ ộ n g quâ n sự t r o n g đ i ề u chí không nghĩ rằng bản thân ông ta đã trở thành con kênh mà k i ệ n mùa đ ô n g sắ p t ới t hì h ọ k hô ng t hể t i ế n hà nh n hữ ng c u ộ c c ơ đ ộn g c ầ n t hi ế t , thông qua đó Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ, như người ta mô tả - tuồng và đ ội q uâ n v ới t h à n h p hầ n p hứ c t ạ p ấ y í t c ó h y v ọn g t hắ n g l ợi . Kế h oạ c h ấ y, nế u như đã chuyển cho Cla-ren-đôn một kế hoạch đồng nhất với kế đ ư ợc t hực hi ện, sẽ phá h oạ i sự n hấ t t rí c ủa q uâ n đ ội Thổ N hĩ Kỳ, c ũ n g n hư c ủ a hoạch của Luân Đôn. q uâ n đ ội An h, và k hô n g nê n q uê n r ằ n g t r on g t h ời c hi ế n, sứ c c hi ế n đ ấ u c ủa q uâ n Như vậy là chúng ta có bằng chứng mới không thể chối cãi đ ội , nga y c ả sự t ồ n t ại c ủa bả n t hâ n q uâ n đ ội , p hầ n n hi ề u p h ụ t h u ộc và o sự đ oà n được, chứng minh rằng đề nghị của Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ, dưới k ế t t ro ng hà n g n gũ c ủa nó … Pa - sa c hỉ r õ, mỗi vi ê n t ư ớ ng t i ế n hà n h c hi ế n t ra n h hình thức nó được trình bày trong bức điện khẩn ngày 23 tháng p hả i sớ m t hấ y t rư ớc n h ữ n g đi ề u ki ệ n k hó k hă n nhấ t mà t ì n h hì n h c hi ế n sự c ó t hể Bảy, là sự giả mạo của Luân Đôn và Cla-ren-đôn, khi đề xuất nó đ ặ t h ọ và o, và p hải c ó mọi bi ệ n p há p c ó t hể c ó đ ể n gă n n g ừ a t hấ t b ạ i . Ô ng d ẫ n với Chính phủ Pháp trong bức điện ngày 1 tháng Tám, đã nhận c h ứ n g t rư ờ ng h ợ p đ ội q uâ n ở Cá c - x ơ c ó t hể bị t i ê u d i ệ t t rư ớc khi ô ng t a đ ế n đ ư ợ c thức được hết sức rõ ràng rằng ông ta tiến hành một sự giả mạo c hâ u Á và q uâ n Ng a c ó t hể t i ế n l ê n xa h ơn đ ị a đ i ể m ấ y, và t uyê n b ố r ằ n g q uâ n thô lỗ. đ ội c ủa ô n g t a , với t hà nh p hầ n p hức t ạ p và k hô n g t hể h oà n t oà n t i n c ậ y đ ư ợc , t hì Kế hoạch của Cla-ren-đôn được thực hiện một cách phù hợp ô n g sẽ ở và o t ì n h c ả n h k hó k hă n n hư t ì n h cả n h mà hi ệ n na y đ ội q uâ n ở c hâ u Á chuẩn xác với ý đồ của ông ta. Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ, rút cục đã l â m và o… được thông báo rằng Chính phủ Anh nói chung đồng ý với cuộc M ỗi vi ê n t ướ n g k hi đ ư ợc ủy t há c một h à n h độ n g q uâ n sự nà o đ ó , phả i đồ n g ý viễn chinh của Thổ Nhĩ Kỳ, đồng thời lại biết rằng chính phủ đó v ới hà n h đ ộn g ấ y v à p hư ơ n g p há p t hực hi ệ n nó , đ ể ô n g t a c ó t hể đ ư ợc x e m l à c ó phản đối mọi chi tiết cần thiết cho việc thực hiện cuộc viễn chinh t rá c h nhi ệ m đ ối v ới t i ế n t r ì n h c ủa nó . Qu â n An h - T h ổ Nhĩ Kỳ đư ợc b ổ sun g đ ầ y ấy. Sau khi Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ buộc phải mất đi cả một tháng đ ủ q uâ n số bằ ng n hữ ng đ ơ n vị đ ư ợc đ i ều t ừ B un - ga - ri và Ké c - x ơ, sẽ hầ u n hư trời để đấu tranh chống phương án Éc-de-rum của Cla-ren-đôn, thì t ươ n g đ ư ơ n g v ới q uâ n số c ủa mấ y sư đ oà n ở d ư ới qu y ề n c hỉ h u y c ủa ô n g t a . Cò n đến nay triều đình ấy lại phải mất đi một tháng trời quý giá hơn - nó i về q uâ n số c ủa l i ê n q uâ n t hì k hô n g c ầ n gi ả m gì c ả , nế u ngư ời t a đ ồ n g ý với ý tháng Tám - để phản đối kế hoạch Ép-pa-tô-ri của Cla-ren-đôn. k i ế n c ủa ô n g. Trá i l ạ i , n ế u t h ự c hi ệ n kế hoạ c h d o Luâ n Đô n gử i t ới , t hì hệ t h ốn g Bị vong lục thứ hai của Ô-me-rơ-pa-sa kèm theo điện khẩn c á c bi ệ n p há p đ ã đ ư ợc xá c l ậ p, d o Xê -ra - xk i a đặ t ra để b ổ su ng c h o đ ội q uâ n của Rết-clíp-phơ gửi Cla-ren-đôn đề ngày 20 tháng Tám, nó đ á n h gi ữ É p- pa -t ô -ri , sẽ bị p há h oạ i , và t ấ t n hi ê n sẽ xả y r a sự c hậ m t r ễ , vì sẽ giống bản bị vong lục thứ nhất về nội dung, nhưng có sự bổ sung p hả i t hà n h l ập mộ t t ổ c hứ c h oà n t oà n mới ” . dưới đây (xem văn kiện số 296): V ì vậy, theo ý kiến của Ô-me-rơ-pa-sa, việc thực hiện kế hoạch của Luân Đôn tất nhiên sẽ dẫn tới tình hình là đội quân còn sức “ B ấ t c ứ vi ê n t ư ớ n g n à o đ ị n h t h ự c h i ệ n m ộ t hà n h đ ộn g t ư ơ ng t ự b ấ t c h ấ p chiến đấu cuối cùng của Thổ Nhĩ Kỳ sẽ bị tiêu diệt, sự đoàn kết mọ i n g uyê n t ắ c q uâ n sự, đ ề u sẽ h y si n h d a n h t i ế n g qu â n sự c ủa mì n h và , n g o à i
  12. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 804 C.MÁC 402 CÁC-XƠ THẤT THỦ. - III 805 r a , c ò n l à m c h o t o à n b ộ c á c k ế ho ạ c h c ủ a l i ê n q uâ n b ị đ e d ọ a . T ô i k hô n g đ ồ n g p hư ơ n g t i ệ n c ó t ro n g t a y Tri ề u đ ì n h Th ổ N hĩ Kỳ đ ể t h ự c hi ệ n k ế h oạ c h d o Ô - me - rơ - pa- sa đ ề n ghị … Đã q u yế t đ ị n h g ửi c ô ng hà m c ho c ác đạ i sứ An h và P h á p để họ ý đ i ể m t h ứ n h ấ t , c ũ n g n hư đ i ể m t h ứ h a i . rõ q uyế t đ ị nh c ủa Tr i ề u đ ì nh T h ổ Nhĩ K ỳ v à y ê u c ầ u hạ m đ ội c ủa c hí n h p h ủ họ D ù tôi có nhận lấy việc chỉ huy, điều đó cũng chẳng đem lại gó p p hầ n và o vi ệ c c h u yê n c h ở q uâ n đ ội T hổ N hĩ Kỳ , phá o, k hí t à i , c ũ n g n hư c á c lợi ích gì cho sự nghiệp”. p hư ơ n g t i ệ n vậ n t ả i đ ư ờ ng b ộ đ ế n b ờ bi ể n c hâ u Á… S a u k hi l à m t ấ t c ả nh ữ n g gì Ông ta nhận định đội quân ở Ép-pa-tô-ri là “những người lính mà nó c ó t hể l à m đ ư ợc đ ể t ổ c hứ c c u ộ c t i ế n q uâ n n h ằ m mụ c đ í c h c hi vi ệ n c h o đ ội vô kỷ luật, hỗn tạp về thành phần và không có kinh nghiệm”. q uâ n đ ó n g gi ữ Cá c - x ơ và k hô i ph ụ c t ì nh hì nh ở c hâ u Á, nó” (Tri ề u đì nh T h ổ Nhĩ Ngày 20 tháng Tám (xem văn kiện số 298, điện của Xim- Kỳ ) “ đ ã t rú t b ỏ t rá c h n hi ệ m c ủa mì n h đ ối v ới t a i h ọa c ó t h ể xả y ra , nế u k hô n g mộ t k ế h oạ c h nà o d o nó đ ề n g hị đ ư ợc t hự c hi ệ n. Để c h uẩ n bị đ i ề u đ ộ ng q uâ n đ ội , môn-xơ gửi Cla-ren-đôn) Ô-me-rơ-pa-sa báo cho Xim-môn-xơ C hí n h p h ủ Th ổ Nhĩ Kỳ hi ệ n na y đ ã đ ư a c á c t à u c ủa mì n h đế n Xi -d ô - pô n, nơi đ â y biết tình hình ở Các-xơ dựa vào tin tức của sĩ quan tùy tùng của bi n h l í n h sẽ bắ t đ ầ u đ ư ợc đ ư a xu ố n g t à u. R õ rà n g l à Tr i ề u đ ì nh T h ổ Nhĩ K ỳ vẫ n Xê-ra-xkia, viên sĩ quan này rời Các-xơ ngày 5 tháng Tám và c òn mộ t số đ i ề u h oà i n g hi và l i ệ u nó c ó nê n t hi hà n h n h ữ n g bi ệ n p h á p ki ê n qu yế t đến Công-xtăng-ti-nô-plơ ngày 19 tháng Tám: n hư t hế k hô ng vì đ ội q uâ n An h - T hổ N hĩ Kỳ đ ã n hậ n đ ư ợc l ệ nh c ủa L uâ n Đ ô n “ Khi ô ng ta ra đi , t rong kho t à ng ở t hà nh ph ố C á c -xơ c hỉ c ò n d ự t rữ l ương t hự c t i ế n về É p - pa -t ô - ri ” . đ ủ c ho q uâ n phò n g t hủ t hà n h p hố k hô ng quá một t há ng, hoặ c nhi ề u l ắ m l à 5 t uầ n; T háng Tám đã sắp hết mà Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ vẫn cảm đ ạ n d ư ợc cũng k hô ng đủ c u ng c ấ p c h o quâ n p hò ng t hủ. Như n g t ì nh hì nh đ ó k hô ng c ó ý nghĩ a qua n t rọng, vì t ư ớng M u- ra -vi -é p t uyê n bố với quâ n đội c ủa ô ng t a hi ệ n thấy mình bị trói buộc trong các hành động của mình bởi kế na y, sa u k hi đ ư ợc t ă ng vi ệ n, đã c ó k hoả ng 5 0 0 00 ngư ời - rằng ô ng mu ốn c hi ế m hoạch Ép-pa-tô-ni của Cla-ren-đôn. Sự lo lắng của nó càng tăng C á c -xơ bằ ng nạ n đ ó i và c hi ế m t hà n h ph ố mà k hô ng phả i bắ n một p há t sú n g… Quâ n lên khi các tin tức từ Các-xơ càng trở nên tuyệt vọng hơn, và sau N ga đã buộc d â n c ư t rong c hu vi t á m gi ờ hà n h quâ n (2 8 d ặ m) phả i c huyể n đi hế t hết, nó ra sức đòi Rết-clíp-phơ bấy giờ đã đến Xê-va-xtô-pôn - bấ t c ứ nhữ n g gì họ có về l ư ơng t hực t hực phẩ m… Quâ n phòn g t hủ Éc -d e -ru m g ồm 6 gửi đi bức điện sau đây (văn kiện số 290): 0 0 0 quân c hí nh qui và 1 2 0 0 0 quâ n p hi c hí nh q uy, so ng t ro ng số p hi c hí nh q u y, H u â n t ư ớc R ế t -c l í p- p h ơ gửi bá t ư ớ c Cl a -r e n -đ ô n nhi ề u đ ơ n vị đ ã r ời t hà nh p hố và đ a ng t a n r ã ”. “ Qua c u ộc nó i c huyệ n với Ô- me -rơ- Gầ n Xê- va - xt ô - pô n, 2 6 t há n g Tá m pa -sa ” - Xi m- mô n- xơ nó i - “ t hì t hấ y r õ l à Tri ề u đ ì nh Thổ Nhĩ Kỳ l o buồ n c ự c đ ộ về t ì nh hì n h t hê t hả m ở c hâ u Á, c ò n t ri ển vọn g hoà n t oà n rõ r à ng l à và o c uối t há ng Tô i yê u c ầ u l ậ p t ứ c t hô n g bá o rõ rà n g c h o t ô i : l i ệ u Ô- me - r ơ- pa - sa c ó t h ể nà y h oặ c đ ầ u t há ng Chí n sẽ bị mấ t đi số q uâ n phò n g t hủ C á c- xơ - 1 6 00 0 ngư ời và đ e m t he o t ừ Ba -l a -c l a - va t oà n b ộ hoặ c một b ộ p hậ n q uâ n Th ổ Nhĩ K ỳ với đ i ề u gầ n 2 0 0 k hẩ u phá o, t ron g đó c ó k hoả ng 7 0 k hẩu p há o d ã c h i ế n, t hì đ ã đ ẩy t ri ề u k i ệ n l à n h ữ n g đ ơ n vị ấ y đ ư ợc t ha y t hế bằ n g nhữ n g đ ội quâ n k há c c ó nga n g q uâ n đ ì nh ấ y đế n c hỗ hầ u n hư t u yệ t vọ ng … Tr i ề u đ ì nh Thổ N hĩ K ỳ đ a u l ò ng và t hấ t vọ n g số ha y k hô n g, và t r o ng t rư ờ n g h ợp ấ y c ó c h o phé p đ ội q u â n c ủa t ư ớ n g Vi - vi - a n về c hỗ đ ã để l ã ng phí nhi ề u t hời gia n như t hế và cá c nội các Pa -ri và Luâ n Đô n c hi ế m l ĩ n h t rậ n đ ị a gầ n Xê - va - xt ô - pô n và k hô ng đ i É p - pa- t ô -ni nữ a ha y k hô n g. c ũng như n hà đư ơng c ục q uâ n sự ở C rư m đã k hô ng c oi c á c sự k iệ n c ó ý nghĩ a Ng ư ời t a c h ờ đ ợi Ô- me -r ơ - pa - sa n gà y n à y q ua n g à y kh á c . Ô n g t a đặ t đi ề u k i ệ n ng hi ê m t rọng n hư Tr i ề u đ ì nh Th ổ Nhĩ Kỳ đ ã đá nh gi á , và c ác nội c á c ấ y c hỉ l à m t rư ớ c để t hực hi ệ n c u ộ c vi ễ n c hi n h c ủa ô n g t a l à t ra o c h o ô ng q u yề n hà n h đ ộ ng một vi ệ c l à phả n đ ối nhữ ng đ ề n ghị l uô n l uô n đ ư ợc đư a r a nhằ m mục đ í c h c ả i t hi ệ n t ì nh hì nh c ủa Triề u đì nh Thổ Nhĩ Kỳ và ngă n ngừa t ai họa ” . n hư đ ã nó i ở t rê n. Ôn g t a đ ã đ ưa r a đ ầ y đ ủ bằ n g c h ứ n g c h o v i ệ c đ ó . Nế u c hú n g t a c ó t hể c u ng c ấ p đ ư ợc phư ơ n g t i ệ n vậ n t ả i , t hì xe m r a , sa u một t há ng q uâ n l í n h sẽ N gày 21 tháng Tám, tại hội nghị của Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ đ ổ bộ ở R ê -đ út - Ca -l ơ. Lự c l ư ợ n g q uâ n N ga u y hi ế p Éc -d e -r u m đ ã rú t t he o h ư ớ ng (xem văn kiện số 299, điện Xim-môn-xơ gửi Cla-ren-đôn ngày 23 tháng Tám) Cá c - x ơ. T he o t i n t ức c h o bi ế t t hì và o đ ầ u t h á n g Tá m, q uâ n đ ội Thổ N hĩ Kỳ c ó số “ đã t hô ng qua quyết đị nh hà nh động với nghị l ực l ớn nhất và sử d ụng mọi d ự t rữ l ư ơ ng t h ực đ ủ c h o gầ n ha i t há n g.
  13. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 806 C.MÁC 403 CÁC-XƠ THẤT THỦ. - IV 807 lúc mà cuộc cường tập vào Xê-va-xtô-pôn đã đến gần, do đó, Pê- li-xi-ê có lý do nghiêm chỉnh để không cho phép bất cứ sự biến động nào trong thành phần số quân đóng ở gần Xê-va-xtô-pôn. Để giấu giếm những tin tức nhận được, điện khẩn của Rết-clíp- phơ được dẫn ra dưới hình thức các đoạn trích, và nguyên ý của nó bị xuyên tạc. Chúng tôi dẫn ra bức điện khẩn của Cla-ren-đôn gửi huân tước Cau-li: IV B ộ n g oạ i gi a o, n gà y 2 8 t há n g Tá m 1 85 5 Bằng kế hoạch Ép-pa-tô-ri của mình, Cla-ren-đôn đã cản trở C hí n h p h ủ c ủa nữ h oà n g t i n r ằ n g c hí n h p h ủ c ủa hoà n g đ ế sẽ đ ồ n g ý v ới sự t r ả được mọi hành động của Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ trong suốt tháng l ời d ẫ n ra d ư ới đâ y đ ối v ới b ứ c đi ệ n k hẩ n c ủa t ử t ư ớc Xt ơ- rá t - p h o Đơ R ế t -c l í p - Tám. Điện khẩn của Rết-clíp-phơ đã xác nhận lời khẳng định của p hơ g ử i t ừ B a -l a -c l a - v a n gà y 2 6 t há ng T á m. Tr o n g t r ư ờ n g hợ p nà y, xi n N gà i hã y tướng Uy-li-am-xơ nói rằng “lương thực ở Các-xơ vị tất đủ đến v ui l ò n g t rự c t i ế p, t hô ng q ua h uâ n t ư ớc Pa n - mu y - r ơ, c h u yể n ý ki ế n t rả l ời ấ y c ho đầu tháng Chín”. Bị vong lục mà chúng tôi dẫn ra ở đây (phụ lục t ư ớn g Xi m- x ơ n, vị t ư ớ n g nà y sẽ b á o t i n ấ y c h o t ử t ư ớc R ế t -c l í p- p h ơ nế u ô n g t a của văn kiện số 315) đã chứng minh cho thấy quân Thổ Nhĩ Kỳ c òn ở Ba - l a -c l a - va : “ Ô- me - r ơ- pa - sa c ó t hể đ e m t he o mì n h ra k hỏi B a -l a -c l a - va đóng giữ Các-xơ đã kiên trì đứng vững quá thời hạn mà Uy-li- sa ng c h â u Á n hữ ng đ ơ n vị q u â n đ ội c ủa ô n g t a mà ô n g t a t hấ y c ầ n t hi ế t ; n hữ ng am-xơ đã chỉ rõ với tinh thần hy sinh phi thường như thế nào. đ ơn vị nà y p hả i đ ư ợc t ha y t hế b ằ n g số l ư ợn g t ư ơ n g đ ư ơ n g c ác đ ơ n vị đ ư ợc đi ề u C ác - x ơ, ngà y 1 t há n g C hí n 1 85 5 t ừ số q uâ n c ủa t ư ớ n g Vi - vi -a n h oặ c bằ n g c á c đ ơn vị đ ư ợc đ i ề u t ừ É p - pa -t ô - ri că n C hú ng t ô i dù n g l ư ơ ng t hự c rấ t t i ế t k i ệ m. Bi n h sĩ đ ư ợc c hi a nử a k hẩ u p hầ n c ứ v à o q u yế t đị nh c ủa c á c t ư ớn g l ĩ nh l i ê n q uâ n; t he o sự t h ỏa t huậ n v ới c á c đô bằ n g mì và t hị t h oặ c c ơ m. Có k hi c hỉ 1 0 0 đ rắ c - mơ bá n h mì k hô t ha y c h o bá n h mì đ ốc phả i ra n h ữ n g c hỉ t hị t ư ơ ng ứ n g về vi ệ c vậ n c h u yể n quâ n l í nh c ủa ôn g t a” . và k hô ng c ó gì nữ a . Khô n g c ó t i ề n. 3 0 0 0 xạ t hủ t hu ộc c ư d â n h ồi gi á o sắ p sử a Ký t ê n : C l a -re n -đ ô n c hế t đ ó i . Ngư ời Ác - mê - ni -a đ ư ợc l ệ nh d ời t hà n h p h ố và o ng à y ma i . Khô n g c ó đ ạ i mạ c h, hầ u n h ư k hô n g c ó c ỏ ch o n gự a. Ngự a t rô n g như n hữ n g b ộ xư ơ n g c ử đ ộ n g N gay cả trong bức điện khẩn nà y, Cla-ren-đôn cũng không đ ư ợc , q uâ n đ ồn t rú ở đ â y k hô n g t hể sử d ụ n g c hú n g đ ư ợc ; n g ựa c ủa phá o bi n h sắ p thể tự kiềm chế được để không chơi xỏ Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ. sử a r ơi và o t ì n h t rạ n g gi ố ng t hế . Là m t hế nà o đ ể ké o c á c k h ẩ u p há o d ã c hi ế n ?. . . Tuy rằng qua một loạt bị vong lục của Ô-me-rơ-pa-sa, ông ta đã C ó bi ệ n p há p gì đ ể c ứ u vã n đạ o q uâ n nà y? biết rất rõ rằng việc thay thế số quân của Ô-me-rơ-pa-sa ở gần Ký t ê n: U y -l i - a m-x ơ Xê-va-xtô-pôn bằng những đơn vị được điều từ Ép-pa-tô-ri sẽ N gay khi Cla-ren-đôn tin chắc rằng lương thực ở Các-xơ đủ đòi hỏi nhiều thời gian và có thể tác hại rất nhiều đến toàn bộ kế dùng để đến đầu tháng Mười, còn mặt khác, Rết-clíp-phơ xác hoạch, nhưng ông ta dường như vẫn en passant 1 * đ ề nghị với nhận với ông ta rằng nga y cả khi có sự giúp đỡ của tầu vận tải Chính phủ Pháp thay thế số quân ở Xê-va-xtô-pôn bằng quân của liên q uân, thì quân đội của Ô-me-rơ-pa-sa cũng sẽ đến Rê- lính của tướng Vi-vi-an hoặc số quân lính được điều từ Ép-pa-tô-ri. đút-Ca-lơ sớm nhất là vào những ngày đầu tháng Mười, thì ông Pa-ri trả lời như sau: ta đã thấ y ngay rằng không còn nguy hiểm nữa, nếu thú c đẩ y B ằ ng điệ n t í n Chính phủ Pháp tiếp thu kế hoạch của Thổ Nhĩ Kỳ. Ngoài ra, Cla-ren-đôn biết rằng ông ta yêu cầu Chính p hủ Pháp đúng vào 1* - tiện thể
  14. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 808 C.MÁC 404 CÁC-XƠ THẤT THỦ. - IV 809 H uâ n tư ớc Ca u-l i gửi bá tư ớc Cl a -re n-đô n châu Á, đ ư ợc nói đ ế n trong bứ c điệ n khẩ n ngà y 26 t háng Tá m c ủa Ngài, lại mâ u t huẫ n Pa-ri, 29 thá ng Tá m 1855 với nhữ ng ti n t ức gầ n đâ y nhất mà c hí nh phủ c ủa nữ hoà ng nhậ n đ ư ợc. Trong bức Hoà ng đ ế k hô ng p hả n đ ối vi ệ c rút quâ n Th ổ Nhĩ K ỳ ra k hỏi Ba -l a -c la -va và điệ n khẩ n c ủa Ngài, Ngài nói rằ ng Ô-me -r ơ-pa -sa dự t í nh ma ng t he o một bộ phậ n t ha y t hế c hú ng bằ ng n hữ n g đ ơ n vị k há c , với đi ề u k iệ n l à cá c vị t ổng t ư l ệ nh c ủa quâ n Thổ Nhĩ Kỳ ở gầ n Xê- va - xt ô-pôn và t ha y t hế nhữ ng đ ơn vị ấ y bằ ng cá c đ ơn vị l i ê n quân đ ồn g ý ; như ng t rong t ì nh hì nh hi ệ n nay, hoà ng đ ế k hô ng c ó t rá c h nhi ệm c ủa t ư ớng Vi -vi- a n. Song qua điệ n c ủa c hí nh t ướng Xi m-xơn gửi đi sa u đ ó, t hì t hấ y phá t bi ểu t hê m gì nữ a . Tôi đ ã gử i bứ c đ iệ n bá o c á o c ho t ư ớng Xi m-x ơn và sa u c h ữ rằ ng t he o ý kiế n c ủa Ô-me- rơ-pa -sa, đ ơn vị c ủa tư ớng Vi- vi -an cò n c hư a t hí c h hợp “ c hâ u Á”, tô i đ ã t hê m: “ với đi ề u ki ệ n l à Ngà i và t ư ớng P ê -li -xi-ê k hô ng phản đối ”. c ho vi ệc chi ế m lĩ nh t rậ n đị a gầ n Xê-va-xtô -pô n t rư ớc mù a xuâ n t ới. Că n cứ và o ý N guyện vọng thiết tha của huân tước Cla-ren-đôn muốn đẩy kiế n ấ y và sự phả n khá ng c ủa tư ớng Xi m-xơn c hống lại việ c điề u đ ơn vị ấ y đế n nơi nhanh cuộc viễn chinh Min-grê-li-a vào giờ phút hiểm nghèo ấy ô ng t a - sự phả n k há ng nà y dự a và o ý kiế n nói t rê n - c hí nh phủ c ủa nữ hoàng quyế t đã được thể hiện rõ ràng trong bức điện khẩn ngày 7 tháng Chín đị nh rằ ng k hô ng nê n cử đ ơn vị nà y đi hội quâ n với đạ o quâ n ở gầ n Xê- va- xtô-pô n. mà ông ta gửi cho trung tá Xim-môn-xơ bằng bưu điện thường, C la -ren-đ ôn C húng ta lưu ý rằng bức điện khẩn của Xim-x ơn, anh chiến nên mãi đến 23 tháng Chín Xim-môn-xơ mới nhận được. Ngày 5 tháng Chín, Cla-ren-đôn nhận được bức điện khẩn sau đây của binh đáng thương, đã bị cuốn Sách xanh bỏ sót, “ý kiến” của trung tá Xim-môn-xơ (văn kiện số 301): Ô-me-rơ-pa-sa chỉ là một sự giả mạo và “ngày tháng được ghi “ Thưa ngài, tôi phải bá o với Ngài rằ ng Ô-me -rơ-pa-sa đã t uyên bố với t ôi rằ ng mãi về sau”, khi Ô-me-rơ-pa-sa đưa ra ý kiến mới của mình ô ng t a c hỉ c ó t hể rời Cô ng- xt ă ng-ti-nô -pl ơ sớm nhấ t là 5 - 6 ngà y nữ a, vì đa ng l â m mâu thuẫn với ý kiến của ô ng ta đ ưa ra ngà y 2 6 tháng Tám - là và o cô ng tác chuẩ n bị cầ n t hiết c ho cuộc vi ễ n c hi nh c hâu Á, và sự c ó mặ t c ủa ô ng ta xả y vào đầu tháng Bẩ y, như có thể thấ y được qua đoạn trích ở đ â y l à t uyệt đ ối cầ n t hiết c ho vi ệ c hoàn t hà nh c ông vi ệ c c huẩn bị ấ y”. Că n cứ t he o dưới đâ y trong bức điện khẩn của trung tá Xim- môn-xơ gửi đi từ doanh trại ở Ca-ma-rư ngà y 23 tháng Chín 1855: nhữ ng biệ n pháp mà Triề u đì nh Thổ Nhĩ Kỳ t hi hà nh, “ Ô-me -rơ-pa -sa chỉ trô ng cậ y “ Thưa ngài, xin ngài cho phép tôi báo cáo với Ngài rằng Ô-me-rơ-pa-sa đã phát biểu và o hạ m đ ội Thổ Nhĩ Kỳ để c huyê n c hở sa ng châ u Á c on số 50 000 ngư ời và 3 4 00 quan điểm ấy của mì nh trong t hư gửi tướng Xi m-xơn ngay từ đầu tháng Bảy… t rước khi ngự a c hi a t hành hai c huyế n, mà việ c c huyể n hết t oà n bộ số quâ n lí nh sẽ đòi hỏi 3 - 4 ông ta được biết về tình hình nguy ngập của quân đội ở châu Á. Ngay t ừ bấy giờ ông ta đã t uầ n, hoặc mỗi c huyế n cầ n 1 0 đ ế n 14 ngà y… Ô-me -r ơ-pa -sa rất muốn liê n quâ n giú p bày tỏ niềm ti n tưởng vững chắc rằng t ướng Xim-xơn không có ý định sử dụng quân đội ô ng ta c huyê n c hở số quâ n đ ó ng ở gầ n Xê- va- xt ô -pôn và vũ khí tra ng bị c ủa họ, c ũng ấy trong t rường hợp xung đột với địch ở địa hình trống t rải (en rase campagne)… Huân như số ngự a vậ n tải từ Xi -đô-pôn; ô ng ta c ho rằ ng nế u c ho phép hạ m đ ội Anh c hở số tước Ra-glan đã nhiều lần hỏi tôi rằng liệu tôi có cho rằng có thể sử dụng đội quân ấy để quâ n đó ng ở gần Xê -va -xtô -pô n sa ng c hâ u Á sa u k hi hạ m đ ội ấy đã gi ú p c huyê n c hở chiếm lĩnh phòng tuyến ở gần Xê-va-xtô-pôn hay không, và khi tôi hỏi Ô-me-rơ-pa-sa về xong đ ội quâ n đ ư ợc c hỉ định t ha y t hế số quân ở Ba -l a -cla -va, thì nhiệ m vụ đ ó có t hể ý kiến của ông t a về vấn đề này thì ông ta nói với tôi rằng ông ta không t hấy trở ngại gì đ ư ợc hoà n t hà nh t ốt nhất”. cho việc đó, nếu huân tước Ra-glan cho rằng việc đó là hoàn toàn cần thiết ”. V ề bức điện khẩn ấy, Cla-ren-đôn trả lời như sau: T ruyền đạt ý kiến của Ô-me-rơ-pa-sa, được nói ra trước khi B á t ước Cla -ren-đô n gửi trung tá Xi m- mô n-xơ vấn đ ề viễn chinh Min-grê-li-a được đưa ra thảo luận, giả mạo Bộ ngoại gi a o, ngà y 7 thá ng C hí n 185 5 ý kiến ấ y của ông ta, rồi dựa vào sự giả mạo ấ y đ ưa ra kháng Thư a ngài ! nghị của mình, - lẽ đương nhiên, Xim-xơn với cái “đầu óc đần đ ộn ” B á o c á o về c á c bi ệ n p há p mà Ô- mê -r ơ - pa - sa đ ưa r a đ ể c hi vi ệ n c ho đ ội quâ n
  15. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 810 C.MÁC 405 CÁC-XƠ THẤT THỦ. - IV 811 c ủa c hú ng t ôi ở gầ n Xê-va-xt ô-pô n gâ y ra, nhu cầ u l ớn về phương t iệ n vậ n t ải - t ất cả c ủa mình đ ã hành động theo những chỉ thị mật nhận được từ nhữ ng c ái đó gộp lại dẫn t ới t ình hì nh l à hy vọng cứu vã n Các -xơ đa ng giả m đi”. Luân Đôn. Anh chàng đáng thương Xim-xơn là một trong những tác phẩm của Pan-mớc-xtơn, một trong những Gô -lêm N hưng sự thay đổi kế hoạch xoành xạch chính là việc làm của của ông ta. Gô-lêm, như nhà thơ Đức Ác-nim3 28 n ói, là nhữn g bàn tay nội các Anh; nhu cầu cấp bách do hoạt động quân sự ở ụ đ ất mà thầ y phù thủy cao ta y đã b an cho hình dáng con gần Xê-va-xtô-pôn gây ra là một lý do vu vơ, vì sau khi chiếm người và đã thổi vào chúng sức sống nhân tạo. Ngay cả nếu được thành phố thì liên quân chỉ hạn chế ở việc canh giữ đống giả đ ịnh rằng Xim-xơn viết đúng như đ ã mô tả trong b ức điện gạch vụn của nó, còn tình trạng thiếu phương tiện vận tải cần thiết là do phố Đao-ninh đã luôn đưa ra những chỉ thị về việc khẩn của Cla-ren-đô n - việc cuốn Sách xanh bỏ xót b ức điện chuyên chở vô ích quân lính từ Vác-na đến Ê-ni-ca-lơ, Kéc-xơ, này cũng đ ặt nghi vấn cho điều đó - thì bấy giờ Cla-ren-đôn Ép-pa-tô-ri và ngược lại Bô-xpho. cũng không thể sinh ra bất cứ sự hoài nghi nào về ngày tháng Những dự cảm u ám ấy đã tiêu tan trong khoảnh khắc trước phát biểu, cũng như về thực chất của ý kiến của Ô-me-rơ-pa-sa. thắng lợi lóe sáng, như sao băng, mà quân Thổ Nhĩ Kỳ đã giành Ngay từ 15 tháng Bảy, Xim-môn-xơ đã thông báo cho ông ta được ngày 29 tháng Chín đối với các đơn vị cường tập của quân rằng, theo ý kiến của Ô-me-rơ-pa-sa, thì “quân của Vi-vi-an tuy Nga. Trong b áo cáo của mình, cũng đề ngà y hô m ấy, tướn g thích hợp với việc làm nhiệm vụ đóng giữ, nhưng chưa thể phái Uy-li-am-xơ gọi ngày ấ y là “ngày vẻ vang của quân đội Thổ Nhĩ họ vào sâu trong nội địa”, còn trong bức điện khẩn sau đó ông ta Kỳ”. Trong báo cáo ngày 3 tháng Mười (xem văn kiện số 342) nó rằng “ở Ba-la-cla-va và Kéc-xơ, quân của Vi-vi-an sẽ đóng ở ông ta nói với Cla-ren-đôn: các phòng tuyến bên trong”, chứ không ở “địa hình trống trải”. “ Tro n g t h ời gi a n d i ễ n ra c u ộc c hi ế n đ ấ u ké o d à i gầ n 7 gi ờ, bộ bi n h c ũ n g n hư Quá trình cuộc viễn chinh Min-grê-li-a của Ô-me-rơ-pa-sa p há o bi n h Th ổ Nhĩ Kỳ đ ã c hi ế n đ ấ u v ới t i n h t hầ n d ũn g c ả m k hô n g sờ n ; nế u t a không được ghi chép trong cuốn Sách xanh, những tài liệu mà n hớ l ạ i rằ n g t r o n g su ốt gầ n b ố n t há ng t r ời , bi nh sĩ t oà n đ à o c ôn g sự , c òn ba n đ ê m người ta để lộ ra đủ để vạch ra những trở ngại mà các chính phủ l ạ i c a nh gi ữ n h ữ ng c ô n g sự ấ y, nế u n hớ l ạ i rằ ng h ọ t hi ế u t h ố n quầ n á o và c hỉ đồng minh đã đặt ra trên con đường của cuộc viễn chinh đó ngay đ ược p há t c hưa đ ầ y n ử a k hẩ u p hầ n và đ ằ n g đ ẵ n g 2 9 t há n g t rời k hô n g đ ư ợc p há t cả trong thời kỳ sau này, khi họ rất miễn cưỡng đồng ý tiến hành l ư ơn g, t hì t ô i n ghĩ rằ n g, t hư a Ng à i , Ngà i sẽ t h ừa n hậ n rằ n g h ọ đ ã t ỏ ra xứ n g đ á ng cuộc viễn chinh và khi phía Nam Xê-va-xtô-pôn đã bị chiếm. v ới sự k hâ m p h ục c ủa cả ch â u Âu v à , k hô n g ng hi n g ờ gì nữ a , họ đã gi à n h đ ư ợc Ngày 21 tháng Chín, từ doanh trại ở Ca-ma-rư, Xim-môn-xơ viết cho Cla-ren-đôn: q uyề n đ ư ợc xế p và o l oạ i c á c quâ n đ ội hạ n g n h ấ t c ủa c hâ u Âu ” . “ Ngà y 1 8 t há n g C hí n, t ư ớn g P ê -l i - xi -ê đ ồ ng ý phá i ba t i ể u đ oà n l ạ p bi n h Th ổ N hận được tin tức phấn khởi đó, Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ đã N hĩ Kỳ t ừ đ ấ y đ i c h â u Á. Tr o n g một và i ngà y sa u h ọ sẽ đ ế n B a -t u m bằ n g đ ư ờn g gửi lời chúc mừng tới những người bảo vệ Các-xơ (văn kiện số bi ể n. C h o t ới na y t ư ớ ng P ê -l i - xi -ê c ò n c hư a đ ồ n g ý phá i sa n g c hâ u Á n hữ n g đ ơ n 345) trong đó có viết: vị q uâ n T h ổ Nhĩ K ỳ k há c đ a n g đ ó n g ở đ â y” . “ C hú ng t ôi vữ n g t i n và o t i n h t hầ n k hô n g bi ế t r u n sợ và n hi ệ t t ì nh đ ã c ổ vũ “ Đối v ới c â u h ỏi của t ô i ” - R ế t -c l í p- p h ơ nói ngà y 2 6 t há n g C hí n - “ Tri ề u Ng à i , và o â n h uệ vô bi ê n c ủa t hư ợ n g đ ế và c hú n g t ô i t ì m t hấ y sự a n ủi t r o ng ý đ ì n h T h ổ N hĩ Kỳ k hẳ n g đ ị n h với t ô i rằ n g vi ệ c c h uyê n c h ở q uâ n và vậ n t ả i l ươ n g t hự c đ a n g đ ư ợc t i ế n hà nh, n hư n g c h ậ m c hạ p, vì ph ư ơ ng t i ệ n vậ n t ả i dù n g v à o mụ c n ghĩ đó . M ặ t k há c , c hú n g t ôi đ ã c ố gắ n g n gà y đê m đ ể t ì m ra n h ữ n g p hư ơ n g p há p đ í c h đ ó đ ư ợc c ung c ấ p với số lư ợng hạ n chế. Khô ng t hể k hô ng t hấ y rằ ng việc t ha y b uộc đ ị c h p hả i rú t b ỏ c u ộc ba o vâ y. Ti n t ứ c p h ấ n k h ởi ấ y đ ã t h ổi và o c hú n g t ô i đ ổi k ế h o ạ c h xoà n h x oạc h, nh ữ n g nh u c ầ u c ấ p bá c h d o n hữ ng h oạ t đ ộ n g quâ n sự mộ t sứ c số n g mớ i ” .
  16. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 812 C.MÁC 406 CÁC-XƠ THẤT THỦ. - IV 813 T in tức ấy sẽ thổi vào lồng ngực Cla-ren-đôn sức sống mới thiếu tiền gay gắt, và toàn bộ hành động sau này của nó đều tù y dồi dào như thế nào! Chẳng lẽ ông ta, một kẻ ngày đêm đã bận thuộc vào chỗ hiện nay nó có nhận được tiền hay không. Nghị rộn tìm kiếm những cách thức cản trở việc thực hiện những biện viện đã đồng ý cho vay, và Chính phủ Anh đã tuyên bố về khoản pháp do Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ sáng tạo ra, lại không muốn tung cho vay ấ y vào tháng Tám 1855, nhưng qua văn kiện được đệ ra một cách khảng khái ít ra là những lời hoa mỹ hùng biện rẻ trình nghị viện thì thấy rằng trong số 5 triệu bảng được cấp cho tiền về sự đồng tình của mình ha y sao? Không hề có điều đó đâu! Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ thì đến 29 tháng Riêng 1856 mới chi ra Lầm lẫn trong tính toán của mình, ông ta đã trút nỗi bực dọc lên chừng 2 triệu, thậm chí số tiền này lại được gửi đi từng đợt nhỏ đầu Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ trong một bức điện ngắn, có ý châm là 100 000 pao xtéc-linh. biếm và có tính chất khiêu khích (văn kiện số 346). Ngay từ ngày 24 tháng Mười một 1855, Triều đình Thổ Nhĩ “ … Đội quân đóng giữ Các-xơ bị bỏ rơi, không được tăng viện đã lấy l àm hài lòng Kỳ đã tuyên bố (xem văn kiện số 353, phụ lục số 4): được biết rằng ít ra là những sự đau khổ của nó… đã phá tan sự yên t ĩnh của các bộ “ C uối cù ng Ngà i ” (Xê- ra -ki a ) “ đ ế n gặ p t ôi và nói rằ ng t ôi biế t khô ng k é m gì t rưởng Thổ Nhĩ Kỳ, do thiếu mọi bi ện pháp để chi viện thông t hường, nên không bao giờ ô ng t a về nhữ ng c ố gắ n g bề n bỉ mà ô n g t a đã ti ế n hà nh đ ể chi vi ệ n c ho đ ội quâ n ngừng cầu nguyện cho sự an t oàn và thắng lợi của quân đội ấy”. đ óng gi ữ C á c -xơ. Ô-me -r ơ-pa - sa đ ã t rì hoã n d o nhữ ng ngu yê n nhâ n mà ô ng t a, đáng buồn t ha y, k hô ng c ó qu yề n c hi phối . Đấ y l à vi ệ c là m c ủa l i ê n quâ n. Nga y t ừ đ ầ u đ ã C la-ren-đôn, người bạn trầm lặng trước kia của A-bớc-đin, ở t hấ y rõ rằ ng nhữ n g bi ệ n p há p mà quâ n Thổ Nhĩ Kỳ c ó t hể thi hà nh khô n g c ó sự đây lại đứng ra làm chiếc loa thảm hại cho Pan-mớc-xtơn. gi ú p đỡ c ủa đ ội quâ n đ ó ng ở C rư m, đã k hô ng đ ủ để t hực hi ện mục đ í c h đã đị nh… Gần hai tháng nữa lại trôi qua kể từ khi đẩy lùi được cuộc tấn Ngà i rất ki ê n t rì t iế p t ục giả i t hí c h với tô i rằ ng quâ n Th ổ Nh ĩ Kỳ t uyệ t đ ối k hông công của quân Nga ở gần Các-xơ ngà y 29 tháng Chín, cho đến t hể hoà n t hà nh mọi đ i ề u c ầ n t hi ết c ho vi ệ c t á c c hi ế n sau nà y d o sự t rì hoã n t rong ngày cứ điểm đầu hàng vào ngày 24 tháng Mười một. Chính phủ vi ệ c t ra o số t i ề n đ ược va y. Số 1 t ri ệ u ki -lô l ư ơng t hự c mà h ọ đ ã mua đ ể t hỏa mã n Anh đã lợi dụng thời gian ấy như thế nào để cải thiện tình hình? nhu cầ u của quâ n đ ội t hì c hư a đ ến, vì họ k hô ng c ó ti ề n để t hanh t oán số l ư ơng t hực Một là, nó trì hoãn việc cung cấp phương tiện vận tải cần thiết ấ y… Ôn g đ ã vi ế t t hư cho t hủ t ư ớn g rằ n g t ro ng t rư ờng h ợp nế u số t i ề n l ấ y t ừ ngu ồn cho Ô-me-rơ-pa-sa. Ngày 2 tháng Mười, ông Ô-li-phan-tơ, phóng ấ y” (va y nợ) “ k hô ng đư ợc nhậ n t ron g vòn g một t uầ n l ễ, t í nh t ừ ngà y hô m na y, t hì viên báo “Times” viết từ doanh trại của Ô-me-rơ-pa-sa. ô ng t a sẽ t ừ c hứ c ” (t hư c ủa t ư ớng M a n-xphi n-đ ơ gử i huâ n t ư ớc Đơ Rế t -cl í p-phơ) . “ Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ dần dần trở thành một l ực lượng ngày cà ng lớn mạnh. M ột C ó một sự trùng hợp đáng chú ý là đúng vào ngày Các-xơ đầu khi 10 000 quâ n Thổ Nhĩ Kỳ từ Ba-la-cla-va tới - các t ướng lĩ nh liên quân, rút cục, đã hàng, thì Xê-ra-xkia đã giải thích có sức thuyết phục với cố vấn miễ n cư ỡng đ ồng ý việc điều động số quân nà y - thì nó sẽ có t ới gần 50 000 người . Sự quân sự Anh về những ngu yên nhân đích thực của thảm họa ấy : chậ m trễ chủ yếu là do sự dây dưa của bộ tư lệnh của chúng ta ở Crư m k hông cung cấp sự trì hoãn cuộc viễn chinh của Ô-me-rơ-pa-sa do liên quân phương tiện vậ n tải để chuyể n quân lí nh tới đây, và rõ rà ng là nó hoàn t oàn k hông suy không trao cho Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ các đơn vị quân lính của t ính đến việc số quân ấy có đến đây ha y khô ng. Hết sức đáng ti ếc là nguyên nhâ n qua n chính Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ, rồi tiếp đó là việc đình chỉ mọi hành động chiến đấu vào tháng Mười và tháng Mười một do t rọng duy nhất l àm cho Ô-me-rơ-pa-sa không yê n tâ m đối với cuộc viễn chi nh này, cũng Chính phủ Anh không trao cho Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ số tiền bắt nguồn từ chính cái nguồn gốc đã gây ra biết bao nhiêu t ai họa ”. của bản thân nó. N hưng đấy chưa phải là tất cả. Ngay từ tháng Bẩy, trong cuộc Ở Các-xơ khi người ta quyết định đầu hàng ngày 24 tháng tranh lu ận tại nghị vi ện về việc cho Thổ N hĩ K ỳ va y tiền, Mười một thì P an-mớc- xtơn đã tu yên b ố rằn g Triều đìn h T hổ Nhĩ K ỳ đang
  17. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 814 C.MÁC 407 CÁC-XƠ THẤT THỦ. - IV 815 “ binh sĩ chết đói mỗi ngày hằng trăm người. Họ bi ến thành những bộ xương và không đ ã trách Đa-na-ít về tội đã không đổ đầy cái thùng không đá y còn sức chiến đấu, cũng như chạy trốn. Phụ nữ dắt díu con cái đến nhà các viên tướng đòi của mình. t hức ăn và bỏ chúng l ại đó; thành phố đầy rẫy người chết và người sắp chết” (văn kiện số 366). T rong suốt cả thời kỳ mà Cla-ren-đôn phá hoại có hệ thống các kế hoạch của Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ, làm tê liệt lực lượng của nó và giữ chịt số tiền của chính triều đình đó, chúng ta thấy ông ta không ngừng làm cho Triều đình Thổ bị trói chân trói tay chán ngấy ông ta, vì đã khuyên triều đình ấy hành động kiên quyết và chê trách nó chậm chạp. Trong lịch sử thế giới vị tất tìm được sự đối chiếu nào gây ra sự chê cười chua chát hơn là sự đối chiếu giữa một bên là Chính phủ Anh và bằng những hành động phiêu lưu của nó ở Crưm, ở biển Ban-tích, ở Thái Bình Dương và bằng việc những khoản khen thưởng hào hiệp cho các thủ phạm của những thất bại ấy, nó đã biến nước Anh thành trò cười cho châu Âu, - với một bên khác cũng là Chính phủ Anh mà với giọng điệu nghiêm khắc nhất của Ca-tô cổ đại đã chê trách Triều đình Thổ Nhĩ Kỳ về những sai lầm của các nhà hoạt động quân sự và các nhà đương cục dân sự của nó. Chính phủ của các vị Xát-lơ phẫn nộ về tính chất dễ bị mua chuộc của các pa-sa; những người bảo hộ bọn Cô-đrinh-tơn và bọn Ê-li-ốt nằng nặc đòi trừng phạt Xê-lim-pa-sa và Ta-khíp-pa-sa; improvvisatori 1* của Xim-xơn vốn vẫn tức giận chau mày đối với bọn bảo hộ Ô-me-rơ-pa-sa; Pan-muy-rơ - “hãy quan tâm đến Đau-bơ” - lên lớp cho Xê-ra-xkia; Phố Đao-ninh với bọn tiến sĩ Xmít của nó, với bọn Phin-đơ, Ê-ri và Goóc-đôn là bọn thậm chí trong hội nghị của ủy ban Xê-va-xtô-pôn đã chửi bới một vị pa-sa nào đó ở Tơ-ra-pê-dun về tội xếp gậy thông nòng và các chiếc khoan đã không được bó thành bó và không được bọc bằng chiếu gai, - đấy là bức tranh đích thực về cuộc chiến tranh phương Đông. Và trước hết là Cla-ren-đôn dũng cảm với những lời than phiền cảm động về thái độ lạnh nhạt của Triều đ ình Thổ Nhĩ Kỳ! Ôn g ta giố ng như nhân vật Téc- xi-tơ 1* - tác giả ngẫu hứng
  18. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 816 C.MÁC 408 NƯỚC PHỔ 817 n ước của “Crédit Mobilier”, mà còn đạt được - trong biên giới mi ền sông Ranh của Phổ và Công quốc Vét-xtơ-pha-li - những thành tựu lớn đến mức là hiện nay tất cả các tầng lớp xã hội, trừ công nhân và tiểu nông, đều bị lôi cuốn bởi sự cuồng nhiệt kiếm C .MÁC lời, thậm chí các nguồn tư bản của giai cấp tiểu tư sản cũng bị tách ra khỏi các kênh thông thường của chúng để tham gia vào những hành động phiêu lưu mạo hiểm nhất, và mỗi một chủ hiệu N ƯỚC PHỔ 329 nhỏ đều biến thành nhà luyện kim đan. Tình trạng bộ phận còn lại của nước Đức cũng không tránh bệnh truyền nhiễm ấy, điều đó có thể thấy được qua đoạn trích dưới đây trong tờ báo của chính phủ “Preussische Correspondenz”: “ Sự q ua n sá t gầ n đ â y đ ối v ới t ì n h hì n h t hị t rư ờ ng t i ề n t ệ đ ã xá c n hậ n đ i ề u d ự đ oá n l à một t r o n g n hữ n g c uộc k h ủ ng h oả n g t hư ơ n g n ghi ệ p đ á n g sợ, l ặ p l ạ i t he o c hu k ỳ, l ạ i đ a ng đ ế n gầ n. Sự p há t t ri ể n đ i ê n c u ồ n g c ủa nạ n đ ầ u c ơ k hô n g k ì m hã m n ổi mà t hoạ t đầ u xả y r a ở nư ớc n g oài , na y đ ã d i ễ n ra ở phầ n l ớ n nư ớc Đứ c t ừ nă m N ạn đầu cơ chứng khoán không kìm hãm được đã biến nước n goá i ; k hô n g n hữ n g sở gi a o d ị c h Bé c -l i n và c á c n hà t ư bả n Ph ổ, mà c ả c á c t ầ ng Pháp thành sòng bạc và làm cho đế quốc của Na-pô-lê-ông biến thành sở giao dịch, - nạn đầu cơ ấy tuyệt nhiên không bó hẹp l ớ p xã hội mà t r ư ớ c đ â y r a sứ c t rá n h t rự c t i ế p t ha m gi a và o h oạ t đ ộ n g mạ o hi ể m trong biên giới nước này. Bệnh dịch này không bị ranh giới c ủa sở gi a o d ị c h c hứ n g k h oá n, c ũ ng đề u bị c uố n và o vò ng xo á y nư ớc ấ y” chính trị ràng buộc, đã vượt qua dẫy núi Pi-rê-nê, dãy An-pơ, C hính phủ P hổ đã viện dẫn nỗi sợ hãi trước cuộc khủn g sông Ranh và - dù rằng điều này thật lạ lùng - bao trùm cả nước hoảng tài chính đang đến gần để làm cái cớ khô ng cho p hép Đức trang nghiêm, nơi mà sự đầu cơ trong lĩnh vực tư tưởng đã thành lập “Crédit Mobilier”, ngờ rằng cái b iểu hiện choáng nhường chỗ cho sự đầu cơ các giấy có giá, summum bonum1 * đ ã mắt của nó ch e đ ậy những mụ c đ ích lừa bịp. Nhưng tổ chức bị nhường chỗ cho tiền thưởng 2 * , ngôn ngữ khó hiểu của phép biện cấm thành lập dưới nhãn hiệu này thì lại có thể đ ược thành lập chứng nhường chỗ cho ngôn ngữ không kém phần khó hiểu của dưới nhãn hiệu khác, cho nên cái gì không được p hép ở Béc- sở giao dịch, nguyện vọng thiết tha hướng tới thống nhất đã lin thì lại có thể được p hép ra đ ời ở Lai-pxích và Hăm-b uốc. nhường chỗ cho lòng ham mê lợi tức cổ phần. Miền sông Ranh Giai đoạn mới của cơn sốt đầu cơ bắt đầu từ khi cuộ c chiến của Phổ, do ở gần nước Pháp, cũng do sự phát triển cao độ của nền công nghiệp và thương nghiệp của nó mà mắc phải bệnh ấy tranh kết thú c, không p hụ thuộc vào sự p hồn vinh thương đầu tiên. Các chủ ngân hàng ở Khuên không những đã tham gia nghiệp thường kèm theo việc ký kết hò a ước, như tình hình đ ã liên minh hình thức với bọn đại bịp ở Pa-ri, cùng chúng mua tờ diễn ra vào năm 1802 và 1815. Lần nà y ch úng ta thấ y đặ c báo “Indépendance belge” 3 30 đ ể làm cơ quan ngôn luận chung, và điểm l à nước P hổ, t rên hìn h t hức, t ỏ r a vui lò n g mở t hị với việc thành lập ngân hàng quốc tế ở Lúc-xăm-bua, chúng không trường củ a mì nh ch o tư b ản và hoạt đ ộ ng đầu cơ củ a p hươn g những lôi cuốn toàn bộ miền Tây Nam nước Đức vào vòng xoáy Tâ y. Khô n g ng hi ngờ gì nữ a, chú ng ta sẽ nha nh ch ó ng ngh e thấ y nh ững tin t ức v ề s ự xu ất hiện con đ ườn g sắt I -a- cút vĩ 1* - phúc lợi tối cao đại với mộ t n há nh chạ y đ ến tậ n Bắc Ki n h và v ề nh ững k ế 2* - tiền thưởng thêm vào lợi tức cổ phần
  19. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 818 C.MÁC 409 NƯỚC PHỔ 819 các nước châu Âu đạt 5/8 số lượng nhập khẩu của Anh. Ngoài ra, h oạ ch k hô ng kém đồ sộ khác; vấn đề khô ng phải là điều gì cụ còn phải thêm vào đó số bông mà Anh chuyển khẩu sang các thể dự định được thực hiện, mà là chất liệu mới có thể được sử nước châu Âu. Việc nhập khẩu nhiều bông ở Pháp chỉ là hiện dụng để du y trì không khí đầu cơ. Chỉ còn thiếu bản hòa ước tượng bề ngoài, vì đại bộ phận số lượng đó lại chuyển từ Ha-vrơ đ ể đ ẩy nhanh sự đại phá sản mà Chính phủ P hổ hết sức sợ hãi. sang Thụy Sĩ, Ba-đen, Phran-phuốc và Ăng-ve. Do đó, sự phát Sự tham gia chưa từng có đối với Phổ vào hoạt động đầu cơ triển của nền công nghiệp châu Âu được tiêu biểu bằng những của châu Âu ấy không thể có được, nếu nền công nghiệp của nó con số nói trên, có nghĩa là sự phát triển trước hết là của nền trong những năm gần đây không đạt được những thành tựu to công nghiệp Đức và chủ yếu là của nền công nghiệp Phổ. Lợi lớn. Chỉ riêng khoản tư bản bỏ vào ngành đường sắt đã tăng từ nhuận mà đại địa chủ thu được trong thời chiến - trong những 19 triệu ta-le Phổ năm 1840 lên đến 154 triệu vào các năm 1854 - năm mất mùa và giá cao - có thể cạnh tranh với số của cải mà 1855. Tổng giá trị của con đường sắt hiện đang được xây dựng giai cấp tư sản công nghiệp tích lũy được trong những năm gần đây. Giá ngựa, giá đại gia súc, gia súc nói chung, ấy là chưa nói được xác định là 54 000 000 ta-le; ngoài ra, chính phủ còn phê đến giá ngũ cốc, trong nội bộ nước Đức đều được duy trì ở mức chu ẩn cho xâ y d ựng n hữn g t u yến đ ườn g sắt mới trị gi á tới cao đến nỗi vị tất cần đến sự tác động của thị trường nước ngoài 5 7 000 000 ta-le. Trong thời kỳ từ năm 1849 đã xuất hiện 87 để cho đại địa chủ có thể tắm trong vàng. Chính số của cải ấy - công ty cổ phần với một số tư bản là 83 000 000 ta-le. Trong trước đây, hai giai cấp ấy chưa bao giờ trải qua một sự tích lũ y những năm 1854 - 1856 đã có 9 công ty bảo hiểm được đăng ký, của cải nhanh chóng như vậy - đặt cơ sở cho cơn sốt đầu cơ hiện với số tư bản là 22 000 000 ta-le. Trong hai năm này, 6 công ty đang hoành hành ở Phổ. cổ phần có 10 500 000 ta-le tư bản đã mở hàng loạt xưởng dệt. Khi cái bong bóng xà phòng ấy tan đi, quốc gia Phổ sẽ trải Qua “Báo cáo về bông” người ta thấy được tổng số bông chở đến qua một thử thách nặng nề. Các giai đoạn phản cách mạng khác các cảng châu Âu trong thời kỳ từ 1853 đến 1856 đã thay đổi nhau, mà nước Phổ đã kinh qua kể từ năm 1849, đã dẫn tới hậu như thế nào. Theo báo cáo chính thức thì sản lượng bông đóng quả là giai cấp quý tộc - địa chủ không đông đảo đã nắm được kiện xuất khẩu trong 7 tháng đầu của những năm nói trên là: chính qu yền; quốc vương Phổ, bằng mọi cách đ ã góp phần tăng cường sự thống trị của giai cấp ấy, thì hiện nay, trong quan hệ t ính t he o kiệ n với nó, đã ở vào địa vị giống như của Lu-i XVIII đối với Chambre 1853 185 4 185 5 185 6 introuvable 331 . Phri-đrích Vin-hem không chịu thỏa mãn với bộ Xuấ t k hẩ u sa ng máy chính quyền quan liêu hờ hững mà vương phụ để lại. Suốt đời Anh 1 100 0 00 840 000 963 000 1 131 0 00 mì nh, ông ta mơ tưởng trang hoàng lâu đài quốc gia Phổ bằng vật Xuấ t k hẩ u sa ng trang trí kiểu lô-tích lãng mạn gì đó. Nhưng dựa vào kinh nghiệm Phá p 255 0 00 229 000 249 000 354 0 00 hoạt động của Herrenhaus 1* của mình, ông ta nhanh chóng tin Xuấ t k hẩ u sa ng chắc rằng trên thực tế, bọn địa chủ, hay là Krautjunkers như người c ác cả ng k hác ở ta gọi chúng ở P hổ, tu yệt nhiên khô ng cho rằng làm đồ trang c hâ u Âu 204 0 00 179 000 167 000 3 46 0 00 T ừ những con số trên đây có thể kết luận rằng nếu năm 1853 sức trung cổ cho chế đ ộ quan liêu là điều hạnh p hú c; chúng các nước ở lục địa châu Âu chỉ nhập khẩu bằng khoảng 1/3 tổng số bông nhập vào Anh, thì đến năm 1856 số lượng nhập khẩu của 1* - viện quí tộc
  20. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 820 C.MÁC 410 NƯỚC PHỔ 821 d ốc sức cố hạ thấp chế độ quan liêu ấy và đẩy nó xuống giữ vai ý c húa và thỏa mãn những kẻ cầm q uyền. Khi thì người ta làm cho nó hiểu rằng “danh dự” là độc quyền của giới quí tộc, khi trò công cụ giản đơn phục vụ những lợi ích giai cấp của chúng. thì người ta làm cho nó xúc động sâu sắc bằng những điều minh Điều đó giải thích sự xung đột giữa bọn gioong-ke và chính phủ, họa hiển nhiên của những giáo lý bị vứt b ỏ từ lâu của Ha-lơ, giữa quốc vương và các vương tử ở Phổ. Để chứng tỏ với chính Bô-nan và Đờ Me-xtơ-rơ. Người công dân Phổ tự hào về trình phủ rằng chúng không đùa đâu, bọn gioong-ke vừa mới cự tuyệt độ học vấn của mình trong lĩnh vực triết học, cảm thấ y bị lăng phê chuẩn việc tiếp tục thu thuế phụ thu được thi hành trong thời nhục khi nhìn thấy những học giả ưu tú bị đuổi khỏi các trường chiến - điều đó là chưa từng thấy ở nước Phổ lập hiến. Chúng đại học, còn sự nghiệp giáo dục thì bị giao phó cho bọn theo thản nhiên tuyên bố một cách kiên quyết rằng trong lãnh địa của chủ nghĩa mô ng muội; các tòa án tôn giáo thì được can thiệt chúng, chúng có đầy đủ quyền lực không kém gì quốc vương Phổ vào công việc gia đình của công dân, còn bản thân anh ta thì bị trên toàn quốc. Chúng đòi kỳ được để làm sao bản hiến pháp, tuy cảnh sát lùa vào nhà thờ vào những ngày chủ nhật. Bọn gioong- ke không thỏa mãn với việc tìm đ ủ mọi cách để không phải nộp vẫn là lời nói rỗng tuếch đối với tất cả các giai cấp khác, nhưng thuế khóa; chú ng còn nhét giai cấp tư sản vào các phường hội lại có ý nghĩa thực tế đối với chúng. Vứt bỏ mọi sự kiểm soát và nghiệp đoàn, làm ô uế các cơ quan thị chính của giai cấp của chế độ quan liêu, chúng đồng thời muốn rằng chế độ quan nà y, thủ tiêu tính độc lập và tính chất không thể phế truất của liêu ấy đè bẹp tất cả các giai cấp hạ tầng khác, với một sức mạnh các quan tòa của giai cấp này, chấm dứt q uyền bình đẳng giữa gấp đôi. các giáo phái v.v.. Trong những trường hợp hiếm có, khi đại Giai cấp tư sản phản bội cuộc cách mạng năm 1848, đã buộc biểu của giai cấp tư sản tại nghị viện bộc lộ sự căm thù chứa phải thỏa mãn với việc chiêm ngưỡng cảnh tượng là bất chấp chất trong lòng họ và đánh bạo đ em cuộc cách mạng sắp nổ ra thắng lợi về mặt xã hội mà họ đạt được nhờ việc tích lũy tư bản để dọa bọn gioong-ke, thì người ta trả lời châm chọc họ rằng không kiềm chế được, song hiện nay họ đã mất mọi vai trò chính cách mạng cũng cần tính sổ với giai cấp tư sản chẳng kém gì trị. Hơn nữa, Krautjunkers coi thường những quy tắc lịch thiệp cần tính sổ với giai cấp quý tộc. sơ đẳng nhất, đã phấn khởi lợi dụng mọi lý do để làm cho giai Sự thực thì ít có khả năng giai cấp đại tư sản lại lãnh đạo cấp tư sản cảm thấy sự hèn kém của nó. Khi các diễn giả của giai cách mạng Phổ như năm 1848. Ở miền Đông nước Phổ, nông dân cấp tư sản định phát biểu tại hạ nghị viện thì bọn gioong-ke rời không những đã mất đi tất cả những cái mà cuộc cách mạng năm ghế của chúng en masse 1 * , còn đối với lời kêu gọi hãy lắng nghe 1848 đã đem lại cho họ trong sự nghiệp giải phóng, mà vẫn như dù là những ý kiến khác với ý kiến của chúng, thì bọn gioong-ke trước đây phải lệ thuộc trực tiếp vào bọn quý tộc về mặt hành cười vào mặt các ngài thuộc phái tả. Khi phái tả than phiền về chính cũng như về mặt pháp lý. Ở miền sông Ranh của nước Phổ, những trở ngại mà họ vấp phải khi tiến hành b ầu cử, thì người ta trả lời nó rằng chính phủ chỉ làm trò n chức trách của mình, nơi mà tư bản chủ yếu được đầu tư vào các xí nghiệp công nghiệp, tránh ch o q uần chú ng khỏi bị q uyến rũ. Khi nó chỉ rõ rằng b áo quá trình nô dịch hóa nông dân bằng các món nợ cầm cố đã phát chí q uý tộc được hưởng tự do hoàn toàn trái ngược với những triển với tốc độ nhanh như tốc độ tăng lợi tức của các món nợ. điều hạn chế được áp đặt cho báo chí tự do, thì người ta nhắc Trong khi ở Áo, dù sao chính phủ cũng thi hành một ít biện pháp nhở nó rằng tự do ở một quốc gia Cơ Đốc giáo có nghĩa là thỏa nào đó để làm yên lòng nông dân, thì ở Phổ người ta đã thử thách mãn không phải những sở thích của các cá nhân, mà là thỏa mãn sự kiên nhẫn của họ bằng đủ mọi biện pháp có thể có. Còn đối với giai cấp công nhân thì chính phủ đàn áp mãnh liệt các cuộc bãi 1* - đồng loạt
nguon tai.lieu . vn
Chính trị học Báo chí - Truyền thông Xã hội học Giáo dục học Tâm lý học Lịch sử - Văn hoá Triết học Ngôn ngữ học Thư viện thông tin Văn học nước ngoài Ngư nghiệp Hành chính - Pháp luật Địa lý - Địa danh Văn học Việt nam Lịch sử Đảng CNXH - KH Tư Tưởng HCM Ngụ ngôn - Cổ tích Ca dao - Tục ngữ Hoá học Sinh học Y khoa - Dược Kinh tế học