- Trang Chủ
- Thạc sĩ - Tiến sĩ - Cao học
- Tóm tắt luận văn thạc sĩ: Nghiên cứu ảnh hưởng của thuế thu nhập doanh nghiệp đến sự lựa chọn chính sách kế toán của doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Đà Nẵng
Xem mẫu
- 1
B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O
Đ I H C ĐÀ N NG
PH M TH BÍCH VÂN
NGHIÊN C U NH HƯ NG C A THU THU NH P DOANH NGHI P
Đ N S L A CH N CHÍNH SÁCH K TOÁN C A CÁC DOANH
NGHI P TRÊN Đ A BÀN THÀNH PH ĐÀ N NG
Chuyên ngành: K TOÁN
Mã s : 60.34.30
TÓM T T LU N VĂN TH C SĨ QU N TR KINH DOANH
Đà N ng tháng 01 Năm 2012
- 1
Công trình ñư c hoàn thành t i
Đ I H C ĐÀ N NG
Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS. TS NGUY N CÔNG PHƯƠNG
Ph n bi n 1: TS Đoàn Th Ng c Trai
Ph n bi n 2: TS Phan Th Minh Lý
Lu n văn ñư c b o v trư c H i ñ ng ch m Lu n văn t t
nghi p th c sĩ Qu n tr kinh doanh h p t i Đ i h c Đà N ng
vào ngày 07 tháng 01 năm 2012
Có th tìm hi u lu n văn t i:
- Trung tâm Thông tin-H c li u, Đ i h c Đà N ng
- Thư vi n trư ng Đ i h c Kinh t , Đ i h c Đà N ng
- 1
M Đ U
1.Tính c p thi t c a ñ tài
Ngày 15/02/2005 B Tài chính có quy t ñ nh s 12/2005/QĐ-BTC
ban hành và công b 06 chu n m c k toán, trong ñó có chu n m c k
toán s 17 "Thu thu nh p doanh nghi p". K t khi xu t hi n Chu n m c
k toán này, nguyên t c ño lư ng l i nhu n k toán khác bi t ñáng k so
v i thu nh p ch u thu . Tuy nhiên, nh n th c ñ y ñ ñ v n d ng Chu n
m c này là công vi c không d dàng. Vì v y, nghiên c u nh hư ng c a
thu thu nh p doanh nghi p ñ n s l a ch n các chính sách k toán c a
các doanh nghi p là v n ñ h t s c c p thi t, có tính ng d ng vào th c
ti n cao nh m giúp cho các nhà ho ch ñ nh chính sách rà soát, ñánh giá
ñúng hơn chu n m c ban hành. Chính vì th , tôi ch n ch ñ :
"Nghiên c u nh hư ng c a thu thu nh p doanh nghi p ñ n s l a
ch n các chính sách k toán c a các doanh nghi p trên ñ a bàn thành
ph Đà N ng" làm ñ tài t t nghi p.
2. M c tiêu nghiên c u
Nghiên c u này nh m phân tích s nh hư ng c a thu ñ n s l a ch n
các chính sách k toán c a các doanh nghi p c góc ñ lý thuy t và th c
ti n. Nghiên c u lý thuy t nh m làm rõ s g n k t c a thu v i k toán,
qua ñó làm căn c ñ gi i thích nh hư ng c a thu ñ i v i s l a ch n
chính sách k toán c a doanh nghi p.
3. Đ i tư ng và ph m vi nghiên c u
Lu n văn này nghiên c u m t s v n ñ cơ s lý lu n v m i liên h
gi a k toán - thu nói chung. C th lu n văn t p trung nghiên c u s nh
hư ng c a thu thu nh p doanh nghi p ñ n s l a ch n các chính sách k
toán c a các doanh nghi p trên ñ a bàn thành ph Đà N ng
- 2
V ph m vi nghiên c u, ñ tài kh o sát thông qua báo cáo tài chính
c a các doanh nghi p trên ñ a bàn Đà N ng k t h p v i ñi u tra th c t
công tác k toán c a các doanh nghi p
4. Phương pháp nghiên c u
Lu n văn này s d ng phương pháp ñi u tra ch n m u, phân tích k t
h p. T ñó, ñưa ra nh ng k t lu n, ñánh giá, nh n ñ nh v s nh hư ng
c a thu thu nh p doanh nghi p ñ n s l a ch n các chính sách k toán
c a các doanh nghi p.
Lu n văn s d ng d li u th c p và sơ c p.
5. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài
K t qu nghiên c u c a lu n văn s giúp cho doanh nghi p nh n th c
rõ ràng hơn tính ñ c l p và ph thu c gi a k toán và thu , qua ñó thay ñ i
cách nhìn v nh hư ng c a thu ñ i v i công tác k toán nói chung và l a
ch n chính sách k toán nói riêng.
K t qu c a nghiên c u này cũng cung c p thông tin h u ích cho các
nhà ho ch ñ nh chính sách, các nhà th c thi chính sách (thu , ki m toán)
ñ ñi u ch nh, v n d ng k tóan và thu trong ñi u hành và tác nghi p.
6. K t c u c a lu n văn
Ngoài ph n m ñ u, k t l ân, lu n văn g m có ba chương. Chương 1
ñ c p ñ n cơ s lý thuy t v s nh hư ng c a thu ñ n s l a ch n các
chính sách k toán. Đánh giá s nh hư ng c a thu ñ n s l a ch n chính
sách k tóan c a các doanh nghi p trong th c t ñư c trình bày chương
2. Chương 3 trình bày k t qu nghiên c u và m t s ñ xu t liên quan ñ n
chính sách k toán, thu c a các doanh nghi p.
- 3
CHƯƠNG 1
CƠ S LÝ THUY T V NH HƯ NG C A THU Đ N S L A
CH N CHÍNH SÁCH K TOÁN C A DOANH NGHI P
1.1 M c tiêu, nguyên t c và yêu c u c a k toán
1.1.1 Đ nh nghĩa v chính sách k toán
Chính sách k toán c a doanh nghi p là nh ng nguyên t c, cơ s và các
phương pháp k toán c th ñư c doanh nghi p áp d ng trong quá trình
l p và trình bày báo cáo tài chính [6].
L a ch n chính sách k toán là vi c l a ch n có cân nh c n m trong
khuôn kh c a chu n m c k toán v các nguyên t c, cơ s và phương
pháp k toán mà doanh nghi p có th áp d ng trong các trư ng h p khác
nhau nh m ph c v cho m c ñích ch quan c a nhà qu n tr .
1.1.2 M c tiêu c a k toán
K toán v i b n ch t là h th ng cung c p thông tin, ki m tra tình hình
và s bi n ñ ng tài s n trong các doanh nghi p, k toán tr thành công c
qu n lý quan tr ng
1.1.3 Nguyên t c k toán cơ b n
Cơ s d n tích; Nguyên t c phù h p;Nguyên t c ghi nh n doanh thu;
Nguyên t c th n tr ng
1.1.4 Yêu c u thông tin k toán
Chính xác, trung th c, khách quan; So sánh ñư c; K p th i; D hi u
1.2 M c tiêu, nguyên t c và yêu c u thu
1.2.1 Đ nh nghĩa thu
Có nhi u ñ nh nghĩa v thu , theo giáo trình "Lý thuy t v thu "
(H c vi n Tài chính, năm 2008) thì : "Thu là m t kho n ñóng góp b t
bu c t các th nhân và pháp nhân cho Nhà nư c theo m c ñ và th i h n
ñư c pháp lu t qui ñ nh, nh m s d ng cho m c ñích công c ng "
- 4
Thu thu nh p doanh nghi p là m t lo i thu tr c thu ñánh vào ph n
thu nh p c a doanh nghi p sau khi tr ñi các chi phí liên quan ñ n thu
nh p c a cơ s s n xu t kinh doanh, d ch v .
1.2.2 M c tiêu c a thu
Thu là công c quan tr ng c a nhà nư c trong vi c t o ra ngu n thu
cho ngân sách cũng như vi c th c hi n ñi u ti t ho t ñ ng s n xu t kinh
doanh theo ñ nh hư ng phát tri n c a Nhà nư c
1.2.3 Nguyên t c cơ b n c a thu
Nguyên t c lu t ñ nh; Nguyên t c bình ñ ng và không phân bi t; Nguyên
t c ñánh thu theo kh năng tài chính c a ñ i tư ng n p thu .
1.2.4 Yêu c u c a thu
Công b ng; Hi u qu ; Trung l p; n ñ nh; Ti n l i
1.3. Phân tích s tương ñ ng và khác bi t gi a m c tiêu k toán và
m c tiêu c a thu
M c tiêu c a k toán là cung c p thông tin v tình hình tài chính c a
doanh nghi p m t cách trung th c, h p lý (true and fair) cho các ñ i tư ng
có quan tâm ñ n tình hình tài chính c a doanh nghi p và là cơ s ñ h ra
các quy t ñ nh kinh t có liên quan ñ n doanh nghi p.
M c tiêu chính c a thu là t o ngu n thu cho qu c gia và ñi u ti t
các ho t ñ ng s n xu t, kinh doanh theo ñ nh hư ng c a nhà nư c. Nên
vi c tính toán ch tiêu doanh thu,chi phí và l i nhu n c a doanh nghi p sao
cho ñ m b o nhà nư c thu ñúng, thu ñ s thu ñ nhà nư c có ñ ngu n
thu trang tr i cho các ho t ñ ng thư ng xuyên c a nhà nư c.
S khác nhau gi a l i nhu n k toán và thu nh p ch u thu là do
chúng ñư c xác ñ nh d a trên nh ng quy ñ nh khác nhau. L i nhu n k
toán ñư c xác ñ nh theo quy ñ nh c a chu n m c k toán và ch ñ k
toán; trong khi ñó thu nh p ch u thu ñư c xác ñ nh theo quy ñ nh c a
Lu t thu thu nh p doanh nghi p hi n hành
- 5
Đ ñánh giá m i liên h gi a vi c l p báo cáo thu và báo cáo tài
chính, theo Lamb và các c ng s (1998) liên k t gi a thu và k toán có
th x y ra theo các hư ng và ñư c tóm lư c b i TS. Nguy n Công Phương
(2010)
* Trư ng h p 1: Đ c l p gi a k toán và thu
Trư ng h p này t n t i các nguyên t c k toán khác v i nguyên t c c a
thu . D ng này cho th y thu không có nh hư ng ñ n quy t ñ nh v n
d ng chính sách k toán ñ l p và trình bày báo cáo tài chính. Ví d : N p
các kho n ti n ph t (vi ph m hành chính, vi ph m giao thông, vi ph m ch
ñ ñăng ký kinh doanh, vi ph m trong lĩnh v c ch ng khoán…) h ch toán
vào chi phí, còn thu thì không tính vào chi phí.
* Trư ng h p 2: Tương ñ ng gi a k toán và thu
Theo d ng này các nguyên t c thu và nguyên t c c a k toán gi ng
nhau. Đi u này có nghĩa là thu có nh hư ng ñáng k ñ i v i quy t ñ nh
v n d ng chính sách k toán ñ l p và trình bày báo cáo tài chính. Ví d :
Đánh giá hàng t n kho, ñ i v i hàng nh p kho c thu và k toán ñ u s
d ng nguyên t c giá th c t . Đ i v i hàng xu t kho ( FIFO, LIFO, th c t
ñích danh, bình quân gia quy n).
* Trư ng h p 3: Thu d a vào k toán
M t nguyên t c k toán ñư c s d ng ñ l p báo cáo tài chính và cũng
ñư c s d ng cho m c tiêu thu trong khi không t n t i nguyên t c thu
ho c t n t i nhưng ít chi ti t. Nguyên t c k toán chi ti t hoá nguyên t c
thu có nghĩa là khi k toán s d ng nguyên t c nào thì thu s d ng theo
nguyên t c ñó. D ng này th hi n s nh hư ng c a k toán ñ i v i thu .
Ví d : Khi tính giá thành s n ph m c n ph i có nh ng chi phí liên quan
ñ n quá trình t o ra s n ph m thư ng v n d ng nguyên t c giá phí và
nguyên t c phù h p, nguyên t c th n tr ng, c n tính toán chính xác và h p
lý. Cho nên trong báo cáo thu cũng s d ng các nguyên t c trên.
- 6
* Trư ng h p 4: K toán tuân theo thu
M t nguyên t c thu ñư c phép s d ng cho m c tiêu thu và cũng
ñư c s d ng cho m c tiêu l p báo cáo tài chính. Nguyên t c thu chi ti t
hoá nguyên t c k toán trong khi không t n t i nguyên t c k toán ho c t n
t i nhưng ít chi ti t. D ng này th hi n s nh hư ng c a thu ñ i v i k
toán. Ví d : Theo lu t thu TNDN, m c trích kh u hao TSCĐ căn c vào
giá tr TSCĐ và th i gian trích kh u hao.
* Trư ng h p 5: Ch ng c a thu
M c dù t n t i nguyên t c thu và nguyên t c k toán song song, thay vì
v n d ng nguyên t c k toán, nguyên t c thu luôn ñư c v n d ng ñ x lý
các giao d ch, các ñ i tư ng trong k toán ñ l p báo cáo tài chính. D ng
này ph n ánh hành vi c a k toán (ch u s nh hư ng l n c a thu ). Ví d :
Vi c trích l p d phòng (b o hành s n ph m, hàng hoá, công trình xây l p)
ñư c quy ñ nh trong thông tư l p d phòng c a B Tài chính ñ làm căn
c tính chi phí thu thu nh p doanh nghi p.
CHƯƠNG 2
ĐÁNH GIÁ NH HƯ NG C A THU THU NH P DOANH
NGHI P Đ N S L A CH N CHÍNH SÁCH K TOÁN TRONG
TH C T
2.1 Đánh giá chênh l ch gi a l i nhu n k toán và thu nh p ch u thu
các doanh nghi p
2.1.1 Mô hình nghiên c u
TE
ETR = x 100 (2.1)
AP (1)
TE
STR = x 100 (2.2)
AP + (-) PD +(-) TD
- 7
2.1.2 Thu th p s li u
Ch n m u ñư c ti n hành t i 14 doanh nghi p trên ñ a bàn thành ph
Đà N ng ñã niêm y t và th c hi n giao d ch trên sàn ch ng khoán Hà N i,
TPHCM và phân tích các thông tin trên báo cáo tài chính giai ño n 2006
ñ n năm 2010 c a chúng. Các ch tiêu t ng l i nhu n k toán trư c thu
TNDN, các kho n ñi u ch nh tăng, các kho n ñi u ch nh gi m, t ng thu
nh p ch u thu TNDN, chi phí thu TNDN hi n hành, chi phí thu TNDN
hoãn l i trên b ng thuy t minh báo cáo tài chính và báo cáo k t qu kinh
doanh ñư c quan tâm
D a vào công th c (2.1), (2.2) trên, s tính toán và t ng h p l i s
li u ñư c th hi n trong b ng 2.1 (trang 8)
2.1.3. Phân tích k t qu
Qua phân tích k t qu , ch ra r ng l i nhu n k toán khác v i thu nh p
ch u thu d n ñ n ETR (t su t thu TNDN th c t ) khác bi t so v i STR (
t su t thu TNDN danh nghĩa). C th là, giai ño n t năm 2006 ñ n năm
2008, STR ph thông là 28% nhưng ETR c a các doanh nghi p có th l n
hơn ho c nh hơn STR. Tương t như v y, t năm 2009 ñ n 2010, STR
ph thông là 25% nhưng ETR c a các doanh nghi p l n hơn, b ng ho c
nh hơn STR. Đi u này ch ng t , các doanh nghi p trên có phát sinh
chênh l ch vĩnh vi n (PD). Các chênh l ch vĩnh vi n mà trong quá trình
thu th p s li u, tác gi nh n th y bao g m: c t c ñư c chia, lãi (l )
chênh l ch t giá, các kho n ti n ph t (thu , hành chính, vi ph m trong
lĩnh v c ch ng khoán), chi phí thù lao c a thành viên h i ñ ng qu n tr
không tr c ti p ñi u hành công ty, phí tư v n phát hành tăng v n ñi u l ,
niêm y t ch ng khoán, phí ñăng thông báo chi tr c t c, ch t danh sách
c ñông và các kho n chi phí không h p lý, h p l khác.
Đ ng th i, cũng qua b ng s li u 2.1, ch ra r ng các doanh nghi p
trên không có phát sinh chi phí thu TNDN hoãn l i. Đi u ñó, có nghĩa là
không có phát sinh chênh l ch t m th i các doanh nghi p trên.
- 8
B ng 2.1: Tính toán ETR và chi phí thu TNDN hoãn l i
TT Tên công ty ETR (%) Chi phí thu TNDN hoãn l i
2006 2007 2008 2009 2010 2006 2007 2008 2009 2010
1 Công ty CP cao su 28 28,25 25,01 25,05 0 0 0 0 0
Đà N ng
2 Công ty CP nh a Đà 28 25,06 25 0 0 0 0 0
N ng
3 Công ty CP sách 28,55 28,5 27,74 25,41 24,17 0 0 0 0 0
giáo d c Đà N ng
4 Công ty CP xi măng 28 25,68 31,72 0 0 0 0 0
H i Vân
5 Công ty CP bê tông 28,05 28,05 28,04 25,22 24,82 0 0 0 0 0
Hoà C m
6 Công ty CP sách và 28,69 25,77 25,16 0 0 0 0 0
thi t b trư ng h c
Đà N ng
7 Công ty CP cơ ñi n 28 27,88 27,76 24,55 24,49 0 0 0 0 0
Mi n Trung
8 Công ty CP xi măng 28,17 30,51 25,27 25,30 0 0 0 0 0
v t li u xây d ng và
xây l p Đà N ng
9 Công ty CP ñ u tư 26,26 24,81 24,73 0 0 0 0 0
và phát tri n giáo
d c Đà N ng
10 Công ty CP thép 24,67 25,04 0 0 0 0 0
DANA - Ý
11 Công ty CP Đá xây 28 28 28 25,64 25,39 0 0 0 0 0
d ng Hoà Phát
12 Công ty in sách giáo 28,27 28,66 28,24 25,66 25,82 0 0 0 0 0
khoa Hoà Phát
13 Công ty 25,75 28,53 25,80 25,35 0 0 0 0 0
VINACONEX 25
14 Công ty CP xây l p 28,05 25 25 0 0 0 0 0
d u khí Mi n Trung
- 9
2.2. V n d ng chu n m c k toán và ch ñ thu thu nh p doanh
nghi p trong công tác k toán
2.2.1 Câu h i nghiên c u
- Th nh t: Thu có ph i là m c tiêu ưu tiên c a vi c l p báo cáo tài chính
trong các doanh nghi p? M c tiêu này có khác nhau gi a các doanh nghi p
theo quy mô và lo i hình doanh nghi p hay không ?
- Th hai: Các doanh nghi p v n d ng chu n m c k toán s 17- Thu thu
nh p doanh nghi p, lu t thu TNDN và các thông tư hư ng d n trong vi c
l p và trình bày báo cáo tài chính các doanh nghi p trên ñ a bàn Đà
N ng như th nào? Có s khác bi t v vi c v n d ng chu n m c và lu t
thu TNDN các lo i hình doanh nghi p không?
- Th ba: Có s khác bi t hay không v l a ch n chính sách k toán ñ l p
báo cáo tài chính và l p báo cáo thu các doanh nghi p trên ñ a bàn Đà
N ng? Vi c l a ch n này có khác bi t gi a các doanh nghi p theo quy mô
hay không?
2.2.2 Phương pháp nghiên c u
Phương pháp ñi u tra ch n m u, phương pháp phân tích
2.2.2.1 Ch n m u
+ Doanh nghi p ñi u tra
Các doanh nghi p trên ñ a bàn Đà N ng có các lo i hình sau: doanh
nghi p có v n nhà nư c chi ph i, công ty c ph n, công ty trách nhi m
h u h n, doanh nghi p tư nhân
+ Ngư i ñư c ñi u tra
Nh ng cán b k toán, cán b lãnh ñ o am hi u v thu và các chính
sách k toán, ñã t ng làm vi c tr c ti p ho c tham gia ch ñ o công tác k
toán và thu c a doanh nghi p.
2.2.2.2 B ng câu h i ñi u tra
- 10
B ng câu h i ñi u tra g m có hai ph n: Ngoài ph n thông tin chung v
ngư i tr l i và doanh nghi p mà h ñang làm vi c, ph n còn l i liên quan
ñ n s nh n th c c a ngư i tr l i v hai khái ni m thu nh p ch u thu và
l i nhu n k toán.
Dư i ñây tóm t t n i dung c a b ng câu h i:
Câu 1 liên quan ñ n hai khái ni m l i nhu n k toán và thu nh p ch u
thu . M c tiêu câu h i này là xem xét nh n th c c a ngư i tr l i v hai
khái ni m này là gi ng nhau hoàn toàn, gi ng nhau m t ph n, hay khác
nhau hoàn toàn.
Câu h i s 2 nh m thu th p thông tin v m c tiêu l p báo cáo tài chính
các doanh nghi p, trong ñó có m c tiêu thu .
Câu 3 tìm hi u xem trong th c t doanh nghi p l p và trình bày báo cáo
tài chính d a vào quy ñ nh c a ch ñ và chu n m c k toán, ho c quy
ñ nh c a lu t thu TNDN và các thông tư hư ng d n th c hi n. M c tiêu
câu h i này là kh o sát xem bao nhiêu ph n trăm các doanh nghi p l p và
trình bày báo cáo tài chính d a trên ch ñ và chu n m c k toán hay d a
trên lu t thu TNDN. Và li u r ng, s nh n th c v hai khái ni m l i
nhu n k toán và thu nh p ch u thu có nh hư ng ñ n hành ñ ng c a h
trong công tác k toán và thu doanh nghi p không?
M c tiêu câu h i s 4 là xem xét vi c l p và trình bày báo cáo tài chính
các doanh nghi p d a vào ch ñ và chu n m c k toán như th nào?
Có 2 phương án có th (1) là c n thi t vì chu n m c này giúp cho doanh
nghi p qu n tr chi phí thu TNDN; (2) làm cho thông tin v thu TNDN
trên báo cáo tài chính ñư c trung th c, h p lý hơn.
Câu h i s 5 nh m thu th p thông tin v vi c v n d ng lu t thu TNDN
và các thông tư hư ng d n như th nào? Có 2 phương án: (1) c n thi t vì
lu t thu TNDN d hi u, d áp d ng; (2) giúp cho công vi c c a k toán
tr nên d dàng , ñơn gi n hơn vì ph c v cho c công tác l p báo cáo
thu
- 11
Câu s 6 kh o sát vi c v n d ng các phương pháp, nguyên t c c a k
toán trong vi c l p báo cáo tài chính và báo cáo thu . M c tiêu c a câu này
là xem xét vi c v n d ng các phương pháp, nguyên t c c a k toán có
gi ng nhau hay không gi a vi c l p báo cáo tài chính và báo cáo thu . N u
gi ng nhau nghĩa là k toán ph thu c vào thu , n u gi ng nhau m t ph n
thì k toán và thu có ph n ñ c l p, n u hoàn toàn khác nhau thì k toán và
thu hoàn toàn ñ c l p. Trong trư ng h p gi ng nhau thì l i nhu n k toán
và thu nh p ch u thu b ng nhau (nghĩa là ETR= STR)
2.2.2.3 X lý s li u
2.2.3 K t qu x lý s li u
2.2.3.1 Thông tin v doanh nghi p ñi u tra và ngư i tr l i
Trong s 190 doanh nghi p ñư c ñi u tra có 15 doanh nghi p có v n
nhà nư c chi ph i (chi m t l 7,9%); 39 công ty c ph n (chi m t l
20,5%); 114 công ty trách nhi m h u h n (chi m t l 60%), và s lư ng
doanh nghi p tư nhân là 22 (chi m t l 11,6%). S li u minh ho b ng
2.2. V quy mô doanh nghi p có 48 doanh nghi p có quy mô l n và 142
doanh nghi p có quy mô v a và nh (B ng 2.3). S ngư i ñư c ñi u tra
ch y u công tác b ph n k toán tài chính (179 ngư i), còn l i 11 ngư i
làm b ph n Ban Giám ñ c (B ng 2.4). V trình ñ ngư i tr l i thì ch
y u là trình ñ ñ i h c và trình ñ cao ñ ng, s lư ng tương ng là 101
ngư i và 73 ngư i (B ng 2.5)
B ng 2.3: Quy mô doanh nghi p
STT Quy mô doanh nghi p SL T l %
1 Quy mô l n 48 25,3
2 Quy mô v a và nh 142 74,7
T ng 190 100
- 12
2.2.3.2 S hi u bi t c a ngư i tr l i v k toán và thu
B ng 2.8:Vi c l p báo cáo tài chính doanh nghi p nh m ñáp ng
nh ng nhu c u nào sau ñây (1-ít ưu tiên nh t; 5 là ưu tiên nh t)
Lo i hình Ch tiêu C ñông, Cơ Cơ quan Ngân hàng Nhà qu n
doanh các bên quan qu n lý và các t tr c a
nghi p góp v n thu nhà ch c tín doanh
nư c d ng nghi p
Công ty N 15 15 15 15 15
có v n
NN chi Trung bình 2,67 4,07 3,87 3,33 4,67
ph i
Đ l ch chu n 1,68 0,96 1,25 1,18 0,62
N 39 39 39 39 39
CT CP Trung bình 4,21 4,36 3,59 3,79 4,23
Đ l ch chu n 1,36 0,96 1,41 1,20 1,25
N 114 114 114 114 114
CTTNHH Trung bình 3,73 4,21 3,74 3,45 4,19
Đ l ch chu n 1,49 1,35 1,42 1,34 1,36
N 22 22 22 22 22
DNTN Trung bình 3,82 4,23 3,09 2,77 4,64
Đ l ch chu n 1,59 1,34 1,60 1,69 0,79
N 190 190 190 190 190
T ng Trung bình 3,75 4,23 3,64 3,43 4,29
Đ l ch chu n 1,52 1,25 1,43 1,37 1,24
Chi Square 22,348 19,147 15,354 27,214 10,078
B c t do 12 12 12 12 12
P-value 0,034 ** 0,085 0,223 0,007** 0,609
- 13
Như trên ñã phân tích, s ưu tiên c a báo cáo tài chính trong vi c cung
c p thông tin k toán cho các ñ i tư ng khác nhau gi a các lo i hình
doanh nghi p có s khác nhau. Nhưng v m t t ng th , các lo i hình
doanh nghi p có xu hư ng l p báo cáo tài chính ưu tiên cung c p thông tin
cho cơ quan thu , chính doanh nghi p. Trong khi ñó, báo cáo tài chính ít
ưu tiên cho ngân hàng và các t ch c tín d ng. Đi u này có th ñư c gi i
thích b i các lý do sau :
* Quy mô doanh nghi p
Hi n nay, trong c nư c có 95% doanh nghi p là doanh nghi p có quy
mô v a và nh (Cao S Kiêm- Ch t ch H i doanh nghi p v a và nh Vi t
Nam). Th t v y, trong 190 doanh nghi p ñư c ñi u tra thì có ñ n 142
doanh nghi p có quy mô v a và nh , trong s doanh nghi p v a và nh thì
có ñ n 99 công ty TNHH và 21 DNTN. Vì ñây là các doanh nghi p ch
y u do tư nhân s h u nên thông tin c a báo cáo tài chính ch y u cung
c p cho chính h .
* Trình ñ và ñ i ngũ nhân viên k toán
Do quy mô c a các doanh nghi p ch y u là quy mô v a và nh nên các
ông ch có xu hư ng ch c n tuy n nhân viên k toán trình ñ trung bình
ho c th p và th m chí là nhân viên kiêm nhi m nhi u ch c v như : nhân
viên văn thư kiêm nhân viên k toán (ñ ti t ki m chi phí ti n lương). Đ c
bi t hơn là có m t s doanh nghi p thuê k toán theo mùa v . Vì v y, ñ i
ngũ k toán trong các doanh nghi p này không n ñ nh, h th ng k toán
manh mún, ho t ñ ng kém hi u qu và thông tin do k toán cung c p
không k p th i ñ ra các quy t ñ nh. Hơn th n a, theo nghiên c u c a TS.
Tr n Đình Khôi Nguyên ch doanh nghi p không bi t s d ng thông tin k
toán cho công tác qu n lý doanh nghi p (chi m 47,1%).
Hơn th n a, ña ph n các công ty TNHH và DNTN ho t ñ ng kinh
doanh mang tính ch t ‘‘gia ñình tr ’’ nên nhân viên k toán thư ng là
ngư i thân trong gia ñình ho c b n bè thân thi t nên h làm vi c theo
- 14
khuynh hư ng c a ông ch và ñáp ng m c tiêu thu . Thông tin k toán
trong nh ng công ty này g n như là ‘‘k toán n i b ’’ vì ch y u ph c v
cho ch doanh nghi p.
* Hai h th ng s cùng t n t i
H th ng th nh t ñư c g i là "k toán n i b " ch có ch doanh nghi p
ñư c bi t. Đó là h th ng "s ch ", không tuân theo b t kỳ quy ñ nh nào
c a pháp lu t. M c tiêu c a h th ng này là cung c p thông tin cho ch
doanh nghi p.
H th ng th hai ñư c g i là "k toán thu ". H th ng này, v hình
th c, theo ñúng quy ñ nh c a pháp lu t nhưng thông tin, s li u trong ñó
hoàn toàn không ph n ánh ñúng th c ti n ho t ñ ng s n xu t, kinh doanh.
M c tiêu c a h th ng này là ñ ñ i phó v i cơ quan thu khi ki m tra
quy t toán. Chính vì v y, trong các doanh nghi p v a và nh x y ra hi n
tư ng "lãi th t, l gi ". Không ít doanh nghi p, sau m t s năm ho t ñ ng
s l c ng d n l n hơn nhi u l n v n ñi u l nhưng ch doanh nghi p v n
r t nhi u ti n ñ mua bán b t ñ ng s n và mua s m các tài s n ñ t ti n.
* Doanh nghi p th ơ v i Lu t
V vi c qu n lý nhà nư c ñ i v i công tác k toán các doanh nghi p.
Lu t K toán và các văn b n hư ng d n thi hành ñã ñư c ban hành và có
hi u l c. Song, vi c tri n khai Lu t vào th c ti n c a các doanh nghi p
chưa ñư c quan tâm. Công tác ki m tra k toán theo các ñi u 35 ñ n ñi u
38 c a Lu t K toán chưa ñư c tri n khai. Cho ñ n nay, ch có cơ quan
thu quan tâm, ki m tra công tác k toán c a doanh nghi p. Song, vi c
ki m tra công tác k toán các doanh nghi p c a cơ quan thu ch nh m
m c ñích thu thu , do ñó không th toàn di n. Hơn n a, theo quy ñ nh hi n
hành, cơ quan thu không có th m quy n trong vi c x lý ph t vi ph m
hành chính trong lĩnh v c k toán.
Không ít các doanh nghi p, sau hai ba năm ho t ñ ng, khi có thanh tra
thu m i v i vàng ‘‘ch y’’ ñ l p l i các s k toán và báo cáo tài chính.
- 15
* Quy ñ nh c a pháp lu t
nư c ta hi n nay, ngo i tr các công ty c ph n; các doanh nghi p có
v n ñ u tư nư c ngoài; t ch c có ho t ñ ng tín d ng ñư c thành l p và
ho t ñ ng theo Lu t các t ch c tín d ng; ngân hàng và Qu h tr phát
tri n, các doanh nghi p còn l i như : công ty TNHH, DNTN... ñ u‘‘thoát
kh i’’ ki m toán báo cáo tài chính. Vì theo ông Bùi Văn Mai – V trư ng
V Ch ñ k toán c a B Tài chính các lo i hình doanh nghi p này ‘‘t
ch u trách nhi m v báo cáo tài chính c a mình’’ Chính vì v y, báo cáo tài
chính c a các doanh nghi p này ñư c l p như th nào thì tùy thu c vào
nh n th c ch quan c a ch doanh nghi p, nhi u ch doanh nghi p chưa
th t s quan tâm ñ n vai trò qu n lý c a k toán mà h xem k toán như là
m t phương ti n ñ kê khai thu theo yêu c u c a cơ quan thu [15].
* Quy ñ nh cho vay c a các ngân hàng và các t ch c tín d ng
Ph n l n các ngân hàng và t ch c tín d ng c a Vi t Nam th c hi n
ho t ñ ng cho doanh nghi p vay ti n khi doanh nghi p th a mãn các ñi u
ki n v tín d ng. Trong s ñó, có m t quy ñ nh là ‘‘ph i có tài s n th
ch p’’. Theo bà Dương Th H i Hà, GĐ Công ty TNHH H i Gia: “Ngân
hàng ch cho vay khi doanh nghi p có tài s n th ch p. Vì v y, m c dù ñã
có chính sách h tr cho doanh nghi p vay ng n h n nhưng chúng tôi ch
có cách “ñ ng ng m” ngu n v n t ngân hàng’’. (Th i báo Kinh t VN
tháng 03/2006). Đi u này, có th nói lên m t ý r ng, ña ph n các doanh
nghi p khi ñi vay ñã có tài s n th ch p nên các ngân hàng thư ng không
c n xem xét k báo cáo tài chính c a doanh nghi p ñi vay. Th m chí, khi
ngân hàng có yêu c u n p báo cáo tài chính thì th c ra h v n mu n báo
cáo tài chính mà doanh nghi p n p cho cơ quan thu (ñ tin c y cao hơn).
Hay nói cách khác, thông tin k toán th hi n trên báo cáo tài chính c a
các doanh nghi p ít ưu tiên cung c p cho ngân hàng và các t ch c tín
d ng mà ch y u cung c p cho cơ quan thu .
* Các chu n m c k toán nói chung và VAS 17 nói riêng quá khó hi u
- 16
Theo nghiên c u c a TS. Tr n Đình Khôi Nguyên, các chu n m c k
toán quá khó hi u cho các doanh nghi p v n d ng (41,8%). Th t v y, các
k toán viên không c n quan tâm ñ n n i dung chu n m c, vì h cho r ng
chu n m c k toán có quá nhi u khái ni m và thu t ng m i m . Trong
khi ñó, h quan tâm ñ n các thông tư hư ng d n do B Tài chính ban hành
vì thông tư hư ng d n chi ti t và c th hơn. Thông thư ng, các thông tư
hư ng d n thư ng ph c v cho m c tiêu thu hơn là m c tiêu k toán. Bên
c nh ñó, các doanh nghi p ph i luôn cân nh c m i quan h gi a chi phí b
ra và l i ích ñ t ñư c, vì chu n m c k toán khó hi u nên doanh nghi p
mu n v n d ng thì ph i ñ u tư nhi u chi phí (thuê tư v n ch ng h n),
nhưng k t qu ñ t ñư c là gì ?. Các doanh nghi p v a và nh không công
b báo cáo tài chính r ng rãi, không huy ñ ng v n ñ ph c v s n xu t,
kinh doanh thông qua th trư ng ch ng khoán. Chính vì v y, yêu c u trung
th c và h p lý c a báo cáo tài chính cũng không c n thi t.
* Trình ñ chuyên môn c a ch doanh nghi p
S ch doanh nghi p v a và nh trên ñ a bàn thành ph Đà N ng có
trình ñ t giáo d c ph thông tr xu ng khá l n (49%); trình ñ trung c p
chuyên nghi p (28%); trình ñ ñ i h c (20%); và sau ñ i h c chưa ñ n
(3%) [14]. T k t qu này, có th th y trình ñ chuyên môn, nghi p v c a
ch doanh nghi p còn khá th p. Khi kh i nghi p, ph n l n ch doanh
nghi p ñ u d a trên tri th c v n hành (ki n th c, k năng s n xu t ra s n
ph m c th ) hình thành qua kinh nghi m, r t thi u tri th c chi n lư c và
kh năng qu n lý. Trong khi ñó, g n 90% ch doanh nghi p v a và nh
ñ m nh n luôn vai trò là ngư i qu n lý ñi u hành nên quy n l c qu n tr
t p trung g n như tuy t ñ i. Chính vì thi u trình ñ chuyên môn, nghi p v
nên h ch y u th c hi n m c tiêu ng n h n, ng phó v i th trư ng, nh m
vào l i nhu n trư c m t mà không nhìn th y m c tiêu lâu dài. H không
hi u ñư c k toán là m t công c h tr ñ c l c cho qu n lý và ñi u hành
doanh nghi p. H ch nh m vào l i nhu n trư c m t nên có m t s ch
doanh nghi p nêu v n ñ “làm sao t i ña hóa l i nhu n, nhưng t i thi u
- 17
hóa s thu ph i n p” và báo cáo như th nào nh m ñ m b o yêu c u cho
m c ñích thu khi quy t toán là t t r i [31]. T tư duy qu n lý như v y nên
k toán các doanh nghi p v a và nh trên ñ a bàn thành ph Đà N ng
ch y u ph c v cho m c tiêu thu hơn là m c tiêu k toán.
V n ñ ñ t ra là, s ưu tiên và ít ưu tiên c a báo cáo tài chính có s khác
bi t gi a các doanh nghi p có quy mô khác nhau hay không?
+ Nhìn chung, các P-value c a ki m ñ nh T- test có giá tr l n hơn 0,1
r t nhi u nên s tương quan gi a các bi n theo quy mô là tương ñ i l n
(tr n i dung cu i cùng)
2.2.3.3 V m c tiêu ưu tiên c a báo cáo tài chính
B ng 2.9: M c tiêu báo cáo tài chính theo quy mô
(1- ít ưu tiên nh t; 5 là ưu tiên nh t)
S lư ng doanh nghi p Giá tr trung M cý
N i dung bình theo quy nghĩa (P-
mô value) c a
ki m ñ nh
Quy mô Quy mô v a L n V a và T- test
l n và nh nh
C ñông, các bên góp 48 142 3,91 3,69 0,390
v n
Cơ quan thu 48 142 4,22 4,23 0,988
Cơ quan qu n lý nhà 48 142 3,60 3,65 0,833
nư c
Ngân hàng, các t ch c 48 142 3,41 3,43 0,931
tín d ng
Qu n tr doanh nghi p 48 142 3,95 4,40 0,032**
+ Đ c ng c thêm ki m ñ nh T- test, ki m ñ nh phi tham s Mann-
Whitney ñư c s d ng và cho k t qu trong b ng 2.10
2.2.3.4 Tình hình l p và trình bày báo cáo tài chính
- 18
2.2.3.5 V s l a ch n chính sách k toán trong vi c l p báo cáo tài chính
và l p báo cáo thu
B ng 2.37: S l a ch n chính sách k toán trong vi c l p báo cáo tài
chính và l p báo cáo thu
Các kho n m c Hoàn toàn Giá tr trung M c
gi ng nhau bình theo quy ý
mô nghĩa
(P-
SL T l (%) L n V a và value)
nh
1. Xác ñ nh giá g c c a hàng nh p 162 85,3% 1,14 1,20 0,476
kho
2. Xác ñ nh giá tr c a hàng xu t 141 74,2% 1,25 1,40 0,119
kho
3. L p và hoàn nh p d phòng gi m 134 70,5% 1,37 1,38 0,909
giá hàng t n kho
4. Lãi vay
+ V n hóa 86 56,2% 1,45 1,58 0,337
+ Tính vào chi phí 24 64,9% 1,45 1,50 0,866
5. X lý chênh l ch t giá h i ñoái 131 68,9% 1,43 1,40 0,747
6. Xác ñ nh nguyên giá c a tài s n 159 83,7% 1,20 1,21 0,910
c ñ nh
7. Kh u hao tài s n c ñ nh 144 75,8% 1,25 1,32 0,449
8. L p và hoàn nh p d phòng ph i 133 70,0% 1,37 1,39 0,858
thu khó ñòi
9. L p và hoàn nh p d phòng b o 130 68,4% 1,43 1,45 0,912
hành s n ph m
10. L p và hoàn nh p d phòng 134 70,5% 1,43 1,41 0,853
gi m giá ñ u tư tài chính
11. L p và hoàn nh p d phòng tr 135 71,1% 1,39 1,42 0,778
c p m t vi c làm
nguon tai.lieu . vn
