Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Hóa học: Nghiên cứu cấu trúc và hoạt tính sinh học một số hợp chất phân lập từ cây cọ hạ long (Livistona halongensis T.H. Nguyen & Kiew) và cây Rau má [Centella asiatica (Linn.) Urban]

I. GIỚI THIỆU LUẬN ÁN I.1. Ý nghĩa của luận án Cuộc sống ngày càng đối mặt với nhiều nguy cơ: thảm họa môi trường, các chứng bệnh nan y như ung thư, HIV/AIDS, bệnh tim mạch hay là những dịch bệnh phức tạp, nguy hiểm mới xuất hiện gần đây: dịch SARS, cúm H5N1, H1N1, v.v....một số loài động, thực vật bị đưa vào sách đỏ và tuyệt chủng. Điều đó thúc đẩy các nhà khoa học phải tìm ra thuốc chữa bệnh có tác dụng chọn lọc, hiệu quả cao và giá thành rẻ để trị bệnh cũng như nghiên cứu tìm cách bảo vệ, bảo tồn các loài động thực vật quý hiếm. Một trong những con đường hữu hiệu để phát hiện ra các chất có hoạt tính tiềm năng, phát triển thành thuốc chữa bệnh cho con người, gia súc và cây trồng là đi từ các hợp chất thiên nhiên. Các hợp chất thiên nhiên có hoạt tính được sử dụng trực tiếp để làm thuốc hoặc dùng làm "Mô hình" cho các nghiên cứu tổng hợp và bán tổng hợp các loại thuốc mới. Họ Cau là họ thực vật lớn, có rất nhiều cây đã gắn liền với đời sống của nhân dân ta cũng như một số nơi trên thế giới như Trung Quốc, Australia, . . . tuy nhiên hầu như có rất ít công trình nghiên cứu về cấu trúc hoá học và hoạt tính sinh học của các cây trong họ Cau của Việt Nam được công bố. Cây rau má, trong dân gian được sử dụng để làm rau ăn, nước giải khát và được sử dụng trong nhiều bài thuốc để trị một số các chứng bệnh thường gặp ở người và gia súc và rất quen thuộc với chúng ta. Xuất phát từ những vấn đề trên, chúng tôi chọn đề tài “Nghiên cứu cấu trúc và hoạt tính sinh học một số hợp chất phân lập từ cây cọ hạ long (Livistona halongensis T.H. Nguyen & Kiew) và cây rau má [Centella asiatica (Linn.) Urban]”. 1 I.2. Mục tiêu của luận án Nghiên cứu, phát hiện các chất có cấu trúc hóa học và hoạt tính sinh học lý thú từ các loài thuộc chi Cọ (Livistona R.Br.), họ Cau (Arecaceae) và cây rau má ở Việt Nam, cụ thể là cây cọ hạ long và cây rau má tại Ba vì Hà Nội. I.3. Những đóng góp mới của luận án - Đây là lần đầu tiên thành phần hóa học cũng như hoạt tính sinh học của dịch chiết và các hợp chất phân lập từ cây cọ hạ long (Livistona halongensis) được nghiên cứu. - Đã phân lập và xác định cấu trúc 12 hợp chất từ cây cọ hạ long, trong đó có 3 hợp chất mới và 6 hợp chất lần đầu phân lập từ chi Cọ. - Từ cây rau má thu hái tại Ba Vì - Hà nội đã phân lập được 2 hợp chất là 2 chất triterpen chính với hàm lượng khá cao và 1 hỗn hợp 2 chất stigmasterol glucosid + β-sitosterol glucosid. - Công bố về hoạt tính gây độc tế bào, kháng vi sinh vật kiểm định, kháng oxy hóa của các dịch chiết và một số hợp chất phân lập từ cây cọ hạ long (Livistona halongensis) và cây rau má. (Centella asiatica) I.4. Bố cục của luận án Luận án gồm 195 trang với 3 chương, 18 bảng, 39 hình, 3 sơ đồ, 81 tài liệu tham khảo và 3 phụ lục. Luận án được bố cục như sau: Mở đầu: 3 trang; Tổng quan: 29 trang; Thực nghiệm: 25 trang; Kết quả và thảo luận: 55 trang, Kết luận và kiến nghị: 3 trang, Danh mục công trình liên quan đến luận án: 1 trang, Tài liệu tham khảo: 8 trang, phụ lục 71 trang. II. NỘI DUNG CỦA LUẬN ÁN Mở đầu: Đề cập tính thực tiễn, ý nghĩa khoa học, đối tượng, mục tiêu và nhiệm vụ của luận án. 2 Chương 1: Tổng quan Trên cơ sở nghiên cứu tài liệu, chương tổng quan đề cập đến đặc điểm thực vật, ứng dụng trong y học cổ truyền và tình hình nghiên cứu về hóa học, hoạt tính sinh học của một số loài trong chi Cọ (Livistona R.Br.), và chi Rau má (Hydrocotyle; Centella). Chương 2: Thực nghiệm 2.1. Nguyên liệu, hóa chất, thiết bị 2.2. Phương pháp nghiên cứu Quy trình chiết: Mẫu thực vật được làm sạch, sấy khô ở nhiệt độ 400C, xay nhỏ và ngâm chiết lần lượt với các dung môi có độ phân cực tăng dần hoặc chiết bằng hỗn hợp dung môi MeOH-H2O ở nhiệt độ phòng sau đó chiết lần lượt với các dung môi n-hexan, diclometen, metanol. Cất loại dung môi thu được các cao chiết tương ứng. Phân lập các chất: Tinh chế các cao chiết thu được bằng các phương pháp sắc ký: sắc ký cột thường, sắc ký cột nhanh với các chất hấp phụ và các hệ dung môi thích hợp. Xác định cấu trúc hóa học: Cấu trúc của các hợp chất được xác định bằng sự kết hợp các phương pháp phổ hiện đại như phổ hồng ngoại (FT-IR), phổ khối (ESI-, HR-MS), phổ cộng hưởng từ hạt nhân một chiều và hai chiều (COSY, HSQC, HMBC…). Phương pháp thăm dò hoạt tính sinh học Hoạt tính kháng vi sinh vật kiểm định Hoạt tính gây độc tế bào Hoạt tính chống oxy hóa 2.3. Phân lập các hợp chất từ cây cọ hạ long: (Sơ đồ 2.1, Sơ đồ 2.2 ) 2.4. Phân lập các hợp chất từ cây rau má: (Sơ đồ 2.3) 3 Sơ đồ 2.1. Phân lập các chất từ vỏ cây cọ hạ long (L. halongensis) Vỏ thân cọ khô xay nhỏ (900g) Chiết lần lượt: n-hexan, diclometan, MeOH Cất loại dung môi Cao diclometan 3,1 g (LHV.d) Cao n-hexan 4,9 g (LHV.n) Cao MeOH 24,9 g (LHV.m) Sắc ký silicagen: n-hexan/ EtOAc Pđ 1 Pđ 2 Pđ 3 100 mg 62 mg 40 mg Pđ4 Pđ5 Pđ6 56 mg 360 mg 1260 mg Sắc ký silicagen: n-hexan/ EtOAc Kết tinh: n-hexan/ EtOAc(1:1) LHVn6 LHVn5a LHVn4 LHVn7 30 mg 50 mg 28 mg 36 mg 67 68 69 70 CT1 LHVH2 50 mg 650 mg 71 72 Sơ đồ 2.2. Phân lập các chất từ rễ cây cọ hạ long (L. halongensis) Rễ cọ hạ long khô xay nhỏ (900g) Chiết lần lượt: n-hexan, diclometan, MeOH Cất loại dung môi Cao n-hexan 2,1 g (LHR.n) Sắc ký silicagen Cao diclomêtan 2,0 g (LHR.d) Cao MeOH 38 g (LHR.m) Sắc ký silicagen Pđ 4 150 mg Sắc ký silicagen F4 F6 F9 660 mg 100 mg 156 mg Pđ 16-40 60 mg Acetyl hóa, SKC Sắc ký silicagen Acetyl hóa, SKC LHRn2 LHRn3 10 mg 15 mg 73 74 Sắc ký silicagen LHRm4 LHRm6 32 mg 40 mg 78 79 LHRm1 LHRm2 LHRm3 40 mg 30 mg 25 mg 75 76 77 4 Sơ đồ 2.3. Phân lập các chất từ cây rau má [C. asiatica (L.) Urban.] Rau má khô xay nhỏ (900g) Chiết MeOH 3 lần, t=800C, 2h, thêm H2O Dịch chiết MeOH Chiết với n-hexan Dịch n- hexan Cất loại MeOH Dịch nước Chiết với CH2Cl2 Dịch CH2Cl2 Cất loại dung môi Cao n-hexan(20g) Cất loại dung môi Cao nước (120g) Cao CH2Cl2 (25 g) Thủy phân NaOH 10%, 2h, t=800C Dung dịch muối Trung hòa bằng HCl 5%, lọc kết tủa Cặn tủa 12,5 g Sắc ký silicagen RM1 RM2 RM3 3,4 g 3,95 g 0,85 g 82 83 84 Chương 3: Kết quả và thảo luận 3.1. Nghiên cứu thành phần hóa học của cây cọ hạ long (Livistona halongensis) 3.1.1. Xác định cấu trúc hóa học của các chất phân lập được từ vỏ thân cây cọ hạ long *). Chất 67 (LHVn6): Cyclomusalenon. 5 ... - tailieumienphi.vn