Xem mẫu
- Tom su sinh thai o Ca IVIau
LE XUAN SINK
NGUYEN TRUNG CHANH
7 3 d:i viet ndy tap trung phdn tich vd so sdnh cdc chi tieu kinh te - ky thudt cung nhU
J—f nhdn thac cua ngUdi nudi tdm su (Penaeus monodon) d Cd Mau - tinh sdn xudt tdm
ldn nhdt ciia Viet Nam, bao gdm cd tdm su nudi theo ky thudt thdng thudng vd tdm sinh thdi.
Ke't qud nghien cUu cho thdy nudi tdm su sinh thdi cd nhiiu ldi the; ngdnh hdng tdm sinh thdi
cd cd hdi phdt trien td't hdn trong thdi gian tdi. Ddng thdi, bdi vie't cung di xudt mdt sd gidi
phdp chu ye'u dephdt trien ngdnh hdng tdm su sinh thdi d Cd Mau.
1. Gidi thieu trfldng (nfldc, dat va suy giam nguon ldi
thiiy san, cung nhfl flng phd vdi bie'n dd'i
Nudi tdm su (Penaneus. monodon) d khi hau) d vflng ven bien ciia DBSCL. Vi
Viet Nam da phat trien n h a n h chdng, nha't vay, hinh thflc nudi tdm sinh thai g i n day
la tfl khi thflc hien ehinh sach khuye'n dfldc quan t a m phat trien d Viet Nam, di
khich chuyen dd'i cd eau kinh te ndng
d i u trong loai hinh nudi nay la tinh Ca
nghiep de chuyen ddi nhflng vung dat
Mau vdi gan 4.000 ha nudi. Nam 2000,
ndng nghiep dat hieu qua tha'p sang nudi
Viet Nam phdi hdp vdi Cd quan Xuc tie'n
trdng thuy san. Nam 2007, dien tich nudi
nhap k h a u Thuy Si (SIPPO) xay dflng va
tdm ven bien ciia Viet Nam la 624.586 ha
trien khai thflc hien chfldng trinh nudi
vdi san Ifldng 383.608 tan va kim ngach
tdm sinh thai tai tinh Ca Mau. SIPPO da
xua't khau tren 1,5 ty USD. Nudi tdm su
chflng n h a n cho 831 ho nudi tdm, 30 dai ly
dae biet dfldc quan tam d Ddng bang sdng
va 1 doanh nghiep che bie'n xuat khau
Ciin Ldng (DBSCL) ndi thfldng xuyen
thuy san dat tieu chuan Naturland. San
chiem khoang 85% td'ng dien tich va 80%
pham tdm sinh thai Viet Nam dfldc ban
san Ifldng tdm nudi ciia Viet Nam (Bd
qua Thuy Si. Vdi dien tich 3.593 ha va
Thuy san, va Bd Ndng nghiep va Phat trien
1.261 ho nudi tdm t h a m gia, san Ifldng tdm
ndng thdn, 2002 va 2007). Tinh Ca Mau cd
sinh thai t h u hoach trong 2006 va 2007 la
dien tich va san Ifldng tdm nudi ldn nha't ca
nfldc (rat it nudi tham canh/ban tham canh). 675 tan va 1.000 tan, vdi kim ngach xuat
Day eung la ndi ma vai trd ciia rflng ngap k h a u tfldng flng la 2,656 va 4,668 trieu
man va nguon ldi thuy san ven bien la dac USD (Sd Thuy san Ca Mau, 2005 va 2007).
biet quan trong. San pham thiiy san sinh thai ed nhflng
flu diem ve an toan thflc pham, gia ban
Tuy nhien, viec phat trie'n nudi tdm tfl
tdm sinh t h a i eao hdn k h o a n g 20% so vdi
phat d cac vflng ven bie'n trong sud't thdi
tdm thdng thfldng, giup giai quye't van de
gian qua da va dang gay ra rat nhieu van
de ve kinh te-xa hdi, an toan ve sinh thflc
pham (ATVSTP) va thfldng mai thuy san, Le Xuan Sinh, Trudng Dai hoc Cin Tha; Nguyen
cung nhfl l a m , t a n g mfle do d n h i i m mdi Trung Chanh, Chi cue Thuy san tinh Ca Mau.
38
- Tom su sinh thdi ...
mdi trfldng, bao ve nguon ldi thuy san va biet ve cae chi tieu kinh te-ky thuat, eung
phat trien rflng ngap man, ... Tuy nhien, nhfl nhan thflc ve nhflng van de chu ye'u
nganh h^ng tdm sinh thai d Ca Mau va ciia cac nhdm ddi tfldng nghien cflu. Phan
Vi§t Nam chfla phat trien nhfl mong ddi. tich tfldng quan da bie'n dfldc ap dung de
Nhflng ngfldi ngheo khdng cd cd hoi de sii phan tich eac ye'u td' X^ anh hfldng mot
dung ngudn thflc p h l m nay va nang s u i t each ed y nghia de'n Y; (nang s u i t tdm
nudi tdm sinh thai tren the gidi dat tha'p nudi) theo dang ham Cobb-Douglas:
(200-300 kg/ha/nam) cung la mot ban che
rat ldn (Thieu Lfl, 2004). Nghien cflu nay
Y,=A,-x,".xr'-'-xr
dfldc thflc hien nham phan tich hien trang Phan tich tfldng quan da bie'n eung dflde
cac chi tieu kinh te-ky thuat, cung nhfl ap dung de phan tich cac yeu td' X^, anh
cac yeu td' tac ddng va n h a n thflc cua eac hfldng mot each cd y nghia de'n Yj (tong chi
nhdm ho nudi tdm su bao gdm ea tdm su phi bie'n ddi trong san xuat gid'ng va trong
nudi theo ky t h u a t TTT va tdm sinh thai d nudi tdm thit) theo dang ham Semi-log
Ca Mau. Tfl dd de xua't cac giai phap cd nhfl sau:
ban n h l m gdp p h i n phat trien nganh IgY, = A, + Bi.Xi + B2.X2 + ....+ B„.X„
bang tdm su ndi chung va tdm sinh thai 3. Ke't qua va t h a o l u a n
ndi rieng mot each hdp ly hdn d tinh Ca
Mau va Viet Nam. 3.1. Thdng tin chung ve cdc hg nuoi
tdm sU
2. Phiitfng phap n g h i e n ciiu
Nudi tdm thdng thfldng da xua't bien d
Cac boat ddng ciia nghien cflu nay dfldc
DBSCL tfl cudi nhflng nam 1980, nhflng
tie'n banh tfl thang 7-2007 de'n thang 6-
kinh nghiem nudi tdm sinh thai chi mdi
2008 tai dia ban cac huyen Nam Can,
bat d i u khoang 3 den 4 nam. Nudi tdm su
Ngoc Hien, Phu Tan va T r i n Van Thdi cua
hau het thudc sd hflu tfl nhan va ho gia
tinh Ca Mau. Sd' lieu thfl cap dfldc thu
dinh. Ho nudi tdm nhin chung khdng
thap de lam ro xu hfldng chung eua nganh
mfldn them lao ddng va ho tie'p can cac
bang tdm su, bao gdm ca tdm sinh thai va
thdng tin kinh te-ky t h u a t tfl rat nhieu
tdm thdng thfldng. Nganh bang tdm su
ngudn. Tu rut kinh nghiem trong san xua't
dfldc the bien tdm tat b l n g sd dd sau:
va tie'p thu qua phfldng tien thdng tin dai
Sdn xudt gid'ng -> Nudi tdm thit -> Thu chung (tivi, dai, bao) chie'm ty le eao
mua tdm nguyen lieu —> Che bien xudt (tfldng flng 91,8% va 90,5% sd' ho dflde
khdu khao sat). Sfl quan tam hd trd eiia cac ban,
Sd' lieu sd ca'p dfldc thu d l y dii tfl cac nganh thiiy san dia phfldng ma chii yeu la
nhdm tac nhan tham gia nganh hang, Trung tam Khuye'n ngfl trflc tie'p tap hua'n
nhflng trong bai vie't nay chi tap trung ve khoa hoc ky t h u a t dfldc 81,6% sd' ndng
phan tich thdng tin lien quan tdi cac ho ho tie'p nhan. Ngoai ra, ed 58,2% sd' ho
nudi tdm su, bao gom: (1) 50 ho nudi tdm nudi tdm coi trong viec trao dd'i kinh
sinh thai, (2) 30 ho ngflng nudi tdm sinh nghiem vdi ndng dan khac. Nhflng tuye'n
thai, (3) 30 bd chfla nudi tdm sinh thai thdng tin nay c l n dfldc lflu y de nang cae
trong vflng dfl an nudi tdm sinh thai, va hieu qua eua boat ddng truyen thdng lien
(4) 50 ho nudi tdm thdng thfldng (tdm-rflng quan tdi nudi thuy san va quan ly vung
va chuyen tdm, nam ngoai vflng dfl an tdm ven bien.
sinh thai). Tat ca eac ho trong khu vflc dfl an nudi
Phfldng phap thd'ng ke md ta va so sanh tdm sinh thai deu nam bat dfldc thdng tin
d\i(}c dflng de md ta va phan tich sfl khac ve tdm sinh thai, nhflng chi cd 62,5% sd' ho
Nghiin ciiu Kinh te so 376 - Thing 9/2009 39
- Tom su sinh thdi...
dang ap dung. 0 nhdm nudi tdm thdng 3.2. Cdc chi tieu kinh te-ky thudt
thfldng cd tdi 83,7% sd' ho khdng n l m chu yeu cda nhitng hg nudi torn su
dfldc thdng tin ve tdm sinh thai, sd' cdn Dien tich da't canh tae t r u n g binh eua
lai (16,3%) tuy da n l m dfldc thdng tin ve eac ho dfldc khao sat (4,7 ha) cao hdn dien
tdm sinh thai nhflng chfla ap dung. Dieu tich da't nudi tdm binh quan cua tinh (3,3
kien b i t budc khi t h a m gia nudi tdm sinh ha) do n l m trong nhflng dia ban ed dat
thai dflde cac hd khao sat cho biet bao rflng (Sd Thuy san Ca Mau, 2005). Td'ng
gom: (i) td' chflc nudi theo quy trinh nudi dien tich da't t r u n g binh cua ho nudi tdm
tdm sinh thai (100% sd' ho); (ii) dam bao sinh thai khoang 5,9 ha, trong do ty le
dien tich rflng chie'm 70% tong dien tich mfldng chie'm khoang 49,8%, cdn lai la ty
canh tac (100%); va (iii) tuyet ddi khdng le rflng 50,2%, vdi do sau mfle nfldc trong
sii dung hda cha't (100%). Cac hd nudi tdm mfldng khoang 1,1 m. Cac ho ngflng nudi
sinh thai cho biet cac ly do ho t h a m gia tdm sinh thai cd dien tich nudi trung binh
nganh hang tdm sinh thai vi nhflng ly do: 5,2 ha va ty le mfldng 52,7 % vdi ty le rflng
(i) gia tdm sinh thai d'n dinh, de tieu thu 47,3%. Cac ho nudi tdm thdng thfldng
(57,1% sd' ho); (ii) ldi n h u a n dflde tang trdng vflng dfl an ciia Lam trfldng 184 cd
them de tdm sinh thai mang lai (49,0%); dien tich trung binh 4,6 ha, ty le mfldng
(iii) dap flng dfldc dieu kien nudi tdm sinh 43,8% vdi ty le rflng khoang 56,2%. Trong
thai (49,0%); (iv) la md hinh ed hieu qua khi dd, cac ho nudi tdm thdng thfldng
va ben vflng (10,2%); (v) ehi phi d i u tfl ngdai vung dfl an cd dien tich binh quan
thap, de cham sdc va it riii ro (63,8%); (vi) 3,5 ha vdi ty le mfldng ra't cao (65,8%) va
• theo sfl khuye'n khich eiia lam trfldng ty le rflng ehi khoang 34,2%). Nhfl vay, h l u
(8,2%); (vii) dflde tap hua'n ky t h u a t theo het cae ho dang hay da ngflng nudi tdm
quy trinh nudi tdm sinh thai (6,1%). sinh thai va dang nudi tdm thdng thfldng
Ly do de mot sd' ho da cha'm dflt hdp khdng dap flng dflde qui dinh ve ty le rflng
dong nudi tdm sinh thai gdm ed: (i) ty le cho nudi tdm sinh thai. Can ed chinh sach
rflng khdng dii dieu kien nudi tdm sinh khuye'n khich n h a m t a n g ty le rflng hoac
thai (55,6%); (ii) vi pham hdp ddng nudi phai cd sfl dieu chinh quy dinh ve ty le
tdm sinh thai (51,9%); (iii) khdng dap rflng trong nudi tdm sinh thai cho phfl hdp
flng dflde cae yeu c l u khac cua nudi tdm vdi dieu kien d nhflng vflng dflde quy
sinh thai (22,2%); (iv) nudi theo quy hoach nudi tdm sinh thai.
trinh tdm sinh thai khdng dat hieu qua Nhin chung, cac hg nudi tdm sen vet 1
(3,7%). lan/nam (65,6% so' ho) tap trung theo quy
Nhflng ho nudi tdm sinh thai deu phai dinh trong vdng 1 t h a n g cu the, thfldng la
ky ke't hdp ddng vdi lam trfldng, khi thang 7 am lich (70,5% sd' ho trong nhdm
cham dflt hdp ddng thi dieu kien b i t budc sen 1 lln/nam), sd' cdn lai sen vet 2 lln
la phai phuc hoi ty le rflng dung theo quy trong nam vdi viec sen vet l l n d i u vao
dinh (96,2% sd' ho) va phai boi thfldng thang 1-2 am lich (90,7% sd' ho eua nhdm
khi pha vd hdp ddng (11,5%). Cac ho nudi nay), va 91,0% sen vet lan 2 vao thang 7-8
tdm thdng thfldng neu ly do de ho khdng am lich. Do day Idp sinh bun phai sen vet
tham gia nudi tdm sinh thai la do: (i) quy binh quan khoang 34,9 cm the hien mfle
trinh nudi tdm sinh thai khd ap dung do boi lang ra't n h a n h cua cac ao nudi tdm,
(28,0% sd' ho); (ii) thie'u vd'n san xua't ddng thdi lam t a n g lo ngai ve ndi ehfla
(44,0%); (iii) gia tdm khdng d'n dinh eung nhfl viec xii ly Idp sinh bun dflde sen
(28,0%); va (iv) khdng dam bao dflde ty le vet nay. Da so' cac hp nudi tdm deu do' sinh
rflng theo quy dinh (40,0%). bun tren bd khi sen vet (87,2%) va so' cdn
40 Nghiin cCtu Kinh ti si 376 - Thing 9/2009
- Tom su sinh thdi ...
lai cd bao bd cho mdt khu xfl ly sinh bfln cdn/m^. Do ap dung hinh thflc nudi quang
rieng (vdi tdm sinh thai tfldng flng la 76% eanh hoac quang canh cai tien nen cac ho
va 24%). Nhfl vay, y thflc cua ngfldi nudi ehi t h i tdm gid'ng khdng cho an, vi vay chi
tdm tai dia ban da ed thay dd'i dang ke so phi mua tdm gid'ng thfldng chie'm ty le kha
vdi nam 2004, khi dd 20% sd' ho nudi tdm cao (28,6% trong td'ng ehi phi bie'n dd'i). De
xa sinh bun khi sen vet ao mfldng trflc tiep tang thu nhap va cd them thflc pham, cac
ra sdng rach (Le Xuan Sinh va ctv, 2005). ho nudi tdm thfldng tha them cua hoac ea
Hien nay, chi phi sen vet va cai tao ao vdi mat do tha'p nen ehi phi gid'ng bd sung
mfldng chie'm ty le cao n h a t trong tdng ehi chie'm ty le tha'p hdn (12,4%).
phi bie'n dd'i (41,1%). Viee xay dflng cdng trinh nudi cua h l u
Tdm su gid'ng chii ye'u dfldc mua tfl cac bet eac ho nudi tdm tai dia ban khao sat
trai san xua't gid'ng tai dia phfldng (85,6% cdn chfla tuan thu quy trinh ky thuat, ho
sd bd nudi) va hien dfldc cae ho nudi fla thudng sfl dung chung mot kenh cho ea
chudng bdn so vdi tdm gid'ng nhap tfl cac ca'p va thoat nfldc (93,1%) sd' ho). Hau bet
tinh khac (74,4% sd' ho). Gid'ng tdm sinh cae ho nudi tdm chfla chu y nhieu tdi viee
thai cbi dfldc san xua't trdng tinh Ca Mau quan ly nguon nfldc. Nfldc cho nudi tdm su
va ehi dfldc nhdm ho nudi tdm sinh thai d dfldc la'y trflc tie'p tfl sdng rach chie'm ty le
day ebon mua de tha nudi. Kiem dich tdm ra't cao (98,1% sd'ho) va ehi cd 1,9% sd'ho
su gid'ng (xet nghiem) dfldc h l u het cac cd sii dung ao lang cho nudi tdm. Ngfldi-
nhdm ho nudi nhan thflc la quan trong va nudi tdm thfldng ket hdp thay nfldc va thu
dfldc thflc hien vdi ty le ra't cao nhfl nhdm hoach tdm theo cac eon nUde xd, dinh ky
cae bd nudi tdm sinh thai (98,0% sd' ho), mdi thang 2 l l n v^o thdi diem nhflng ngay
r)bdm cac bd ngflng nudi tdm sinh thai: nfldc cfldng (12,9 ± 2,9 ngay/lln). Thay
90,0% va nhdm cae ho nudi tdm thdng nfldc nhieu l l n trong thang se lam cho
thfldng: 84,0%. Tuy nhien, phfldng phap ehudi thflc an tfl nhien trong ao nudi phat
kiem dich nae dfldc ap dung mot each rdng trien cham, ba't ldi cho nudi tdm (DANIDA
rai va hieu qua thi c l n dfl
- Tom su sinh thdi ...
anh y nghia viec cd n h a n thflc td't ve ngay). Dac diem eua md h i n h nudi tdm
ATVSTP cua cac ho nudi tdm de ngay cang rflng la kich cd tdm t h u hoach ldn, trung
ban ehe viee sii dung thud'c/hda chat. binh 21,5 con/kg (±3,2) nhflng sfl chenh
Khdng sii dung hda chat la mot tieu chi lech ve kich cd t h u hoach gifla cac ho va
quan trong trong nudi tdm sinh thai (Bd gifla cae ho nudi tdm sinh thai la rat it,
Thuy san, 2003). thfldng dao ddng tfl 20 de'n 24 con/kg. Dieu
nay the hien p h a n nao mdi trfldng nudi
Td'ng chi phi binh quan /ha/nam eiia eac
tdm sinh thai t h u a n ldi cho tdm phat trien
ho nudi tdm su khoang 10,5 trieu dong,
hdn Sd vdi cac md hinh khac.
trong dd chi phi bie'n ddi chie'm ty le cao
hdn ehi phi co dinh (63,3% so vdi 36,7%). Ne'u tinh theo dien tich mat nfldc thflc
Cac ho nudi tdm thdng thfldng ngoai vung nudi thi nang sua't tdm nudi/ha mat
du an cd td'ng chi phi (12,2 trieu ddng) eao nfldc/nam binh quan eua ta't ca cae nhdm
hdn eac nhdm ho: nudi tdm sinh thai (9,4 ho nudi tdm trong nghien cflu nay la 182,8
trieu ddng), nhdm ho ngflng nudi tdm sinh kg, trong dd nang sua't nudi tdm sinh thai
thai (10,9 trieu ddng) va nhdm ehfla nudi la cao nha't (218,3 kg) va tha'p nha't la nhdm
tdm sinh thai trong vflng dfl an (8,8 trieu ngflng nudi tdm sinh thai (120,5 kg). Nhfl
dong). Nhdm hd nudi tdm thdng thfldng ed vay, nang sua't tdm nudi ndi chung ciia cac
sd' l l n tha gidhg/nam cao hdn cae nhdm ho dfldc khao sat tai dia ban nghien eflu
khac va chu ye'u sen vet cai tao 2 lln/nam, tha'p hdn ke't qua thd'ng ke md hinh Tdm-
dong thdi ho eung tha bd' sung gid'ng cua Rflng ndi chung ciia tinh Ca Mau nam 2007
va ea nhieu hdn. Vd'n cho nudi tdm cd khd (364 kg/ha mat nfldc/nam, Sd Thiiy san Ca
khan, ngoai vd'n tfl ed thi ngudi nudi tdm Mau, 2007) va bie'n ddng ra't ldn. Lflu y:
phai vay them tfl ngan hang hoac tfl nhan tdm tfl nhien, cua va ca (tfl nhien va tha bd
nen lai s u i t tien vay cflng can dfldc quan sung) ddng gdp ldn vao nang sua't thu
tam (5,8% td'ng chi phi bie'n dd'i). Chi phi hoach vi tdm su t h a nudi ehi chie'm khoang
thu heach, van chuyen va ban tdm chie'm 39,5% tdng nang sua't san pham thu hoach
ty le khdng dang ke. (Le Xuan Sinh va ctv, 2004, hinh 3).
Md hinh tfldng quan da bie'n ve td'ng chi Md hinh tfldng quan da bie'n dang Cdbb-
phi bie'n ddi cho nudi tdm (dang Semi-log) Douglas cho tha'y cd 6 ye'u td' anh hfldng
cho tha'y cd 7 ye'u td' anh hfldng ddng thdi dong thdi cd y nghia thd'ng ke len nang
cd y nghia thd'ng ke len td'ng chi phi bie'n sua't tdm su nudi/ha/nam, dd la: (i) ty le
dd'i/ha/nam ciia cac ho nudi tdm la: (i) td'ng rflng/td'ng dien tich md hinh nudi; (ii) do
dien tich eiia md hinh nudi; (ii) ty le dien sau mfle nfldc mfldng; (iii) sd' l l n cai tao ao
tich rflng/td'ng dien tich; (iii) nudi tdm sinh mfldng/nam; (iv) sd' l l n t h a gid'ng/nam; (v)
thai hay tdm thdng thfldng; (iv) ty le thay mat do tdm gid'ng tha/nam; va (vi) mat do
nfldc; (v) mat dd tdm gid'ng tha/nam; (vi) eua tha bd sung/nam.
mat do eua tha bd sung/nam; va (vii) sd'
Trong cae md hinh nudi tdm rflng, ngoai
l l n thu hoach/nam.
nguon thu n h a p chinh la tfl tdm sfl nudi,
Thdi gian thu hdach tdm lan d i u ke tfl eac ho nudi cdn cd t h u nhap them tfl cua
khi tha gid'ng trung binh khoang 4 thang va ea t h a nudi bd' sung cflng nhfl cae loai
(123,3±13,8 ngay), sau dd thfldng thu thuy san tfl nhien khac. San p h l m tdm
hoach theo cae con nfldc trong thang. Cae nudi d cac nhdm deu chie'm ty le cao nhat
ho nudi tdm sinh thai cd thdi gian thu lan trong ed ca'u td'ng t h u nhap (70,5%), ke den
d i u sdm hdn (115,4 ± 10,2 ngay) so vdi cac la cua nudi (13,9%) va tdm tfl nhien
bd nudi tdm thdng thfldng (123,5 ± 12,3 (13,7%). Ty le thu nhap tfl tdm tfl nhien la
42 Nghiin ciru Kinh te so 376 - Thing 9/2009
- Tom su sinh thdi ...
kha cao nhflng hien nay tdm tfl nhien ra't He thd'ng cae vfla (dai ly) t h u mua tdm
it dfldc quan tam. Le Xuan Sinh (2006) da da phat trien va thda t h u a n tai chd la hinh
cho thay tfl nam 2001 tdi 2006, gia binh thflc tieu thu chu ye'u d cac ho nudi tdm
quan cua tdm tfl nhien lien tuc tang trong dfldc tren 80% sd' hd nudi tdm cua cac
khi gia tdm su ed chieu hfldng giam. Do dd, nhdm ap dung. Hinh thflc tieu thu theo
cln nghien cflu them ve vai trd cua ngudn hdp dong chie'm ty le r a t thap, chi cd vdi
ldi thuy san ddi vdi da dang ddi tfldng nudi 18,0% sd' ho nudi tdm sinh thai va 6,7% sd'
va tang hieu qua kinh te cho ngfldi nudi ho nudi tdm thdng thfldng trong vung dfl
(binh 1 va hinh 2). an (6,7%).
I Hinh 1. Cd ca'u san Ividng ciia m o Hinh 2. Cd cau t h u nhap cua c a c ho
hinh Tom-Rifng-Cua d Ca Mau, nang nuoi t o m su d Ca Mau, nang suat torn
suat tom sii binh quan 202,3 kg/ha/nam sii binh quan 182,8 kg/ha/nam (Khao
(Le Xuan Sinh va ctv, 2004) sat 2008)
TfimtU
nhl6n -v.
33,2% \ . Cua nuoi
g^>. 04 tiT nhien 13,9% CatU nhien
sy^^- r 13,4% 1,8%
Cua nudi M M j K ^ ^ ^ i
140
,% m i p M
W^.W'.',','.',
l'!'!^^-~~^ Cei nuoi
^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ . 1
0 ^ 0,0% Ca nuoi
T6m s u _ , - - — ' " ' Tom su 0,1%
39,5% 70,5%
Ldi nhuan binh quan /ha md hinh/nam kha ldn (±30,1) vdi ty le bi thua Id chie'm
ciia cac ho nudi tdm la 7,65 trieu ddng va cd 15,0% tdng sd' hd khao sat. Ke't qua nay
sfl chenh lech kha ldn gifla cac nhdm va cac cao bdn ke't qua thd'ng ke eua Sd Thuy san
hd cung nhdm. Trong dd, cae ho nudi tdm Ca Mau n a m 2007 (vdi md hinh tdm rflng
sinh thai cd ldi nhuan cao nha't (11,78 trieu nam 2007 la 10%) nhflng k h a quan bdn so
dong) va tha'p nhat la nhdm ho da ngflng vdi binh quan chung eiia nghe nudi tdm
nudi tdm sinh thai (2,49 trieu ddng). bien d DBSCL (binh quan hang nam ed
Nguyen nhan la do cae ho nudi tdm sinh 25-30% sd' hd nudi tdm bi Id; Le Xuan
thai ban dfldc tdm nudi vdi gia cao hdn 20% Sinh va Phan Thi Ngoc Khuyen, 2006). Ty
so vdi tdm thdng thfldng, dong thdi chi phi le thua Id cua cae ho ngflng nudi tdm sinh
va nang s u i t cd chieu hfldng thuan ldi hdn thai la eao nha't (26,7% sd' ho cua nhdm),
chd ngfldi nudi tdm sinh thai. nhflng cac ho nudi tdm sinh thai tiep tuc
Ty s u i t ldi n h u a n binh quan chung ciia cd ldi the ciia minh vdi chi 4,0% sd' bd eua
cac ho nudi tdm Ja 31,2%/nam va dao ddng nhdm ho nay bi t h u a Id.
Nghiin cuu Kinh ti si 376 - Thing 9/2009 43
- Tom su sinh thdi...
Bang 1. Cac c h i t i e u c h u y e u c u a c a c m o h i n h n u o i torn s u dxidc k h a o s a t (2008)
Don v| Ngimg Chira
Khoan muc Nuoi TST Nuoi TTT Tdng
tinh nuoi TST nuoi TST
Sd hg khdo sdt n 50 30 30 50 160 1
1. Tdng dien tich ciia ndng hd
- Trung binh ha 5,9 5,2 4,6 3,5 4,7
- Dd lech ehuan ha 3,7 1,9 2,2 1,6 2,8
2. Mat do tdm gid'ng/nam
- Trung binh PL/m' 12,7 8,6 13,1 11,5 11,6
- Do lech chuan PL/m' 8,2 4,3 6,5 6,3 6,8
3. Nang suai tdm sii/ha mat nudc/nam
- Trung binh kg 218,3 120,5 192,4 178,9 182,8
- Dd lech chudn kg 161,2 49,7 212,5 144,1 155,7
4. Nang sua't tdm su/ha md hinh/nam
- Trung binh kg 97,4 63,9 71,7 109,8 90,2
- Dd lech chuin kg 54,0 31,8 46,4 71,9 58,3
5. Chi phi /ha md hinh/nam
- Trung binh lOOOd 9.406,9 10.939,3 8.847,8 12.162,1 10.450,4
- Dd lech chuan lOOOd 3.071,0 4.043,4 3.287,0 3.838,3 3.767,3
6. Lai nhuan /ha md hinh/nam
- Trung binh lOOOd 11.776,9 2.489,5 4.377,9 8.590,6 7.652,5
- Dd lech ehuan lOOOd 9.570,1 3.911,0 4.957,8 10.808,1 9.174,8
7. Ty suai Igi nhuan/nam
- Trung binh % 47,2 13,2 26,9 28,7 31,2
- Dd lech ehuan % 24,0 24,8 24,5 34,1 30,1
8. Ty le sd hd nudi tdm cd lai (ldi) % 96,0 73,3 86,7 80,0 85,0
Phan tich tfldng quan da bie'n ddi vdi (v) Mfle nfldc trong mfldng nen duy tri d
nang suat tdm va chi phi nudi giup de xua't mfle 1,1-1,2 m.
met sd' khuye'n eao gdp phan cai thien hieu
qua kinh te-ky thuat trong nudi tdm nhfl (vi) Mat do tdm gid'ng tha/nam nen trong
sau: khoang 9-12 con/m^.
(i) Nudi tdm sinh thai td't hdn nudi tdm (vii) Mat do eua tha bd' sung/nam nen d
thdng thfldng ve nhieu mat. mfle 0,13-0,16 eon/ml
(ii) Td'ng dien tich md hinh 2,5-3,5 ha la (viii) So'lan tha gid'ng nen la 4-5 lln/nam.
hdp ly. (ix) Ty le thay nfldc 40-50%/lln la td't
(iii) Ty le dien tich rflng/ td'ng dien tich nha't. '-••'••
md hinh trong khoang 50-60% la phfl hdp. (x) Sd' lan thu hoach/nam nen trong
(iv) Nen cai tao ao mfldng 2 lln/nam. khoang 18-22 l l n (theo con nfldc).
44 Nghiin ciiu Kinh ti si 376 - Thing 9/2009
- Tom su sinh thdi
3.3. Nhdn thitc ve ngdnh hdng tom su pha nhieu hdn. Pham Van Suy (2007) eung
Tdc ddng vi mat xd hdi: ngfldi nudi tdm canh bad nguy cd can kiet ngudn ldi tdm su
su cho rang nganh hang nay ed tac ddng rat bd' me ngoai tfl nhien ne'u khdng cd bien
ldn ve xa hdi. Khi nhieu ngfldi nudi thanh phap phu hdp de quan ly cac boat ddng khai
cdng va thanh cdng qua nhieu vu thi thu thae va sfl dung tdm su bd' me. Tac gia nay
nhap eua cae ho nay gia tang va kinh te dia cho biet hang nam cd khoang 86.500 tdm su
phfldng phat trien mang lai anh hfldng ve xa cai trudng thanh va 36.500 tdm su diic
hdi. Tuy nhien, mfle dd rui ro trong nudi tdm trfldng thanh dflde khai thac tfl vflng bien
cao, khi ngfldi nudi tdm bi thua Id thi cd hdi cua Ca Mau de eung ca'p cho cac trai san
mat da't, nd n i n va that hdc la rat de xay ra, xuat tdm gid'ng d dia phfldng, cac tinh dong
nha't la vdi nhflng ho ed dien tich nhd va bang sdng Ciiu Long va Mien Trung. Cd the
khdng cd nganh nghe khae. Cae te nan xa sii dung tdm su me cho de tdi l l n thfl tfl van
hdi thfldng tang theo mfle do tha't bai trong dam bao dfldc chat Ifldng cua tdm gid'ng va
nudi trdng thiiy san d cac vflng nudi gid'ng giup giam bdt viec khai thac tdm cai se vdi
nhfl trong nghien cflu eiia Le Xuan Sinh va khuye'n cae cua Bd Thuy san chi sfl dung
ctv (2005). Khi thi trfldng tieu thu tdm tdm me cho de 3 l l n (Sinh, 2004).
khdng thuan ldi thi ddi sd'ng ra't nhieu ho
Nganh hang tdm sinh thai d Ca Mau
nudi tdm trd nen khd khan hdn (Le Xuan
dflde nhan dinh la se tie'p tuc phat trien
Sinh va Nguyin Trung Chanh, 2006).
trong thdi gian tdi vdi sfl iing ho eua 41,3%
Tdc ddng vi an todn ve sinh thUc phdm: sd' ho nudi tdm. Thuan ldi cd ban phat trien
cac san pham tdm, dac biet la tdm su, chu nganh hang tdm sinh thai la:
ye'u dfldc che bie'n va xuat khau, vi vay yeu
clu ve an toan ve sinh thflc pham ngay cang (i) Dien tich rflng san cd trong cac md
dfldc quan tam. Ca ngfldi san xua't gid'ng va hinh rflng-tdm ra't de chuyen qua nudi tdm
ngfldi nudi cho la tae ddng nay d mfle binh sinh thai. .
thfldng. Nhflng ngfldi tham gia lam tdm (ii) Tieu thu tdm sinh thai ra't thuan ldi,
sinh thai ed nhan thflc ve an toan ve sinh ed gia cae hdn va dn dinh Hdn so vdi tdm
thflc pham td't hdn nhdm cdn lai. Tuy nhien, thdng thfldng.
treng mua ban va che bie'n tdm nguyen lieu
(iii) Nha nfldc ed mot sd' chinh sach
thdi gian qua da cd nhieu hien tfldng rat
khuye'n khich nudi tdm sinh thai, cac cd
dang quan ngai ve chat Ifldng tdm nguyen
quan chuyen mdn va doanh nghiep ehe bie'n
lieu, nha't la qua cac khau trung gian (Le
xuat khau tdm sinh thai hd trd ve ky thuat
Xuan Sinh va Phan Thi Ngec Khuyen,
va tieu thu san pham.
2006).
(iv) Nudi tdm sinh thai cd chi phi tha'p,
Tdc dong ve mdi trUdng: nguen gay d
de cham sdc, it rui ro va mdi trfldng ao nudi
nhiem chd ad nudi tfl cae trai san xua't tdm
dn dinh.
gid'ng dfldc cac hd nudi tdm xac nhan chie'm
ty le ra't eao (45,7% sd' ho), ke de'n la tfl vfla Quye't dinh trong thdi gian tdi cua eac
thu mua tdm (15,7%). Cd tdi 70% sd' ngfldi nhdm ho nudi cflng dflde phan tich. Cd
nudi tdm cho r i n g viec xii ly sinh bun khi 62,5% so ho nudi tdm sinh thai se tie'p tuc
sen vet, nfldc thai va sii dung hda cha't/thud'c nudi tdm sinh thai, nhflng cung cd tdi
trong san xuat cln dflde quan tam hdn nfla, 33,8% so' ho mud'n cham dflt hdp dong do
nha't la ddi vdi nhdm v. C l n lflu y ring: that khdng dam bao ty le rflng theo quy djnh. Cd
bai trong nudi tdm lam tang mfle do khai 3,8% sd' ho trfldc day cham dflt hdp ddng
thac nguon ldi thuy san tfl nhien d vung ven nudi tdm sinh thai nay mud'n quay lai ky
bien va rflng ngap man ed nguy cd bi tan hdp dong de tie'p tuc nudi tdm sinh thai do
Nghiin ciiu Kinh te s6 376 - Thing 9/2009 45
- Tom su sinh thdi...
da trong lai rflng dung quy dinh. Ly do eac (vi) Chfla md rdng dfldc thi trfldng xua't
ho nudi tdm dfla ra de tie'p tue hoac se tham khau nen nganh hang tdm sinh t h a i cdn
gia nudi tdm sinh t h a i thdi gian tdi gdm: phat trien mot each ra't h a n che (5%).
(xi) Tdm it benh, de nudi, it phai sii dung Cac giai phap ed ban n h l m gdp p h i n han
thud'e (68%). che khd khan de phat trien nganh hang tdm
sinh t h a i d cap do dia phfldng va nganh
(xii) Tie'p tuc dfldc hfldng ty le tang gia do
thiiy san dfldc nhflng ngfldi tham gia de
tdm sinh thai mang lai (55,7%).
xua't nhfl sau:
(xiii) De cd mat hang mdi va thi trfldng
(i) Tang cfldng tap hua'n ky thuat ve quy
xuat khau mdi sd vdi trfldc (50%).
trinh san xua't gid'ng va nudi tdm sinh thai.
(xiv) De van hanh ed sd san xua't tie'p tuc
(ii) Cung ca'p tdm gid'ng tdm sinh thai
d'n dinh va phat trien (40,0%).
cha't Ifldng cao cho eac vflng nudi thee quy
(xv) Dien tich da't rflng va ty le rflng hoach.
thich hdp cho nudi tdm sinh thai (25,7%). (iii) Nghien cflu dieu chinh ty le rflng -
(xvi) Giup tang thu nhap dn dinh cude tdm phfl hdp cho md hinh nudi tdm sinh
sd'ng cua gia dinh (6,3%). thai.
(xvii) Gdp p h i n nang cao uy tin ciia thfldng (iv) Da dang ddi tfldng san pham sinh
hieu tdm sinh thai ciia Ca Mau (20%). thai de cd nhieu san pham va giam rui ro.
(xviii) Mud'n da dang mat hang, khdng bi (v) Quy hoach lai vflng nudi tdm sinh
rang bude vi mot loai san pham (10%). t h a i hdp ly hdn de thuan ldi trong d i u tfl va
(xix) Ne'u da tham gia lam tdm sinh thai giam dfldc nhflng tae dong ba't ldi tfl cac
ma pha vd hdp ddng thi phai boi thfldng vflng nudi lan can.
(1,4%). (vi) D i u tfl phat trien ddng bd cac phan
Tuy nhien, sfl phat trien nganh hang tdm doan eua ea nganh hang, tfl san xua't gid'ng
sinh thai dflde chd la gap phai mot sd' khd tdi nudi, thu mua, bao quan tdm nguyen lieu
khan ma nhflng ngfldi tham gia de cap tdi, va ehe bie'n/tieu thu san pham.
nhfl: (vii) Tang cfldng cae chinh sach khuye'n
(i) Nguon nfldc ehfla td't hoac khdng khich phat trien nganh hang tdm sinh thai
dflde quan ly td't nen benh tdm edn xua't hien nhanh hdn nfla theo hfldng ben vflng eua
nhieu (53,1%). nganh va dia phfldng.
(ii) Khoang 20,9% sd' ho nudi tdm sinh Cac ho nudi tdm sinh t h a i cd nhflng giai
thai lo ngai thu nhap bi giam do viec ngfldi phap n h l m khac phuc khd khan cua ho nudi
thu mua ehi quan tam tdm sinh thai cd tdm sinh t h a i nhfl:
kich cd ldn nhflng khdng mua tdm su cd kich (i) C l n cd trai san xua't gid'ng tdm sinh
ed nhd va eac loai tdm khae trong cflng md t h a i cha't Ifldng cao eung ca'p du sd' Ifldng
hinh theo gia san pham sinh thai. ehe ngfldi nudi (59,0% so'ho).
(iii) Cha't Ifldng tdm gid'ng ehfla d'n dinh (ii) Tang mat do tdm gid'ng tha nudi so
(18,8%). vdi hien nay ne'u sd'lan tha it (35,9%).
(iv) Ty le rflng- tdm 7/3 edn chfla hdp ly vi (iii) Nen to chflc t h u mua tdm sinh thai
khdng cd sfl khac biet ve cha't Ifldng nfldc (va cd kich cd khac nhau de dam bao quyen ldi
chfla ed nghien cflu ve chat Ifldng tdm) cua ngfldi nudi (23,1%).
(15,6%). (iv) Can cd giai phap giup on dinh gia
(v) Thie'u vd'n san xua't va thie'u ky thuat tdm nguyen lieu (17,9%).
nudi phfl hdp nen nang sua't tdm nudi cdn (v) Tang cfldng tap hua'n ky thuat nudi
thap (10%). theo quy trinh nudi tdm sinh t h a i (15,4%).
46 Nghiin ciru Kinh te so 376 - Thing 9/2009
- Tom su sinh thdi ..
(vi) Giam ty le rflng theo quy d i n h b i e n (6) C l n n g h i e n cflu t h e m ve ty le
nay hoac ebo tia thfla bdt rflng de tdm nudi rflng/td'ng dien tich n u d i t h i c h hdp c u n g
cd the p h a t trien td't hdn (15,4%). nhfl k h a i t h a c hdp ly n g u d n tdm bd' me tii
4. K e t l u a n v a d e x u a t n h i e n va d a d a n g gid'ng loai t h u y san trong
k h u vfle nudi./.
Cac ke't q u a tfl n g h i e n cflu n a y cho tha'y
cac tac n h a n t h a m gia s a n x u a t , n u d i va
m u a b a n tdm s u s i n h t h a i d e u cd nhflng ldi TAI LIEU THAM KHAO
t h e nhfl: h i e u q u a k i n h t e cao hdn, giup da
d a n g s a n p h a m t h u y s a n v a it r u i ro h d n (1) Bd Thiiy san (2002). Bao eao tdng kei hang nam.
cung nhfl it gay t a c d d n g x a u tdi mdi (2) Bo Thiiy sin (2003). Tieu chi nudi torn sinh thai.
trfldng h d n sd vdi cac md h i n h n u d i t d m (3) Bd Thuy san (2006). Bao cao tdng ket hang nam.
thdng thfldng, nha't la cd t a c d d n g tich cflc (4)Bd Thuy san va DANIDA (2005). Hudng din
tdi nguon ldi t h u y s a n v a rflng n g a p m a n . thuc hanh quan ly tdt trai sin xuit tdm sii gid'ng d Viet
Nam.
Cac n h d m tac n h a n d e u ed ty le cao u n g ho
(5)FAO (2004). State of world's fisheries and
cho sfl p h a t t r i e n cua n g a n h h a n g t d m
aquaculture.
sinh t h a i . (6)FA0 (2006). State of world's fisheries and
Nhflng khd k h a n t r o n g p h a t t r i e n n g a n h aquaculture.
h a n g tdm s i n h t h a i c h u ye'u la ve n g u d n (7) Le Xuan Sinh va Phan Thi Ngpc Khuyen (2006).
nfldc, gid'ng, ky t h u a t va t h i trfldng. De Nganh hang tdm su d ddng bang sdng Ciru Long: nhin
t\s gdc dd eung ca'p tdm nguyen lieu cho che' bie'n xuit
p h a t trien n g a n h h a n g t d m s i n h t h a i ndi
khau. Bao cao trinh bay tai Hdi thao qud'c te ve "Plidt
rieng va tdm su ndi c h u n g m o t each hdp ly trie'n Klioa hgc-cdng nghe phuc vu cdng nghiep hda,
n h a m gdp p h i n p h a t t r i e n k i n h te-xa hdi hien dgi hda ngdnh thiiy sdn " td chirc tai Dai hoc Nha
cung nhfl bao ve va p h a t t r i e n h e sinh t h a i Trang, 16-17-11-2007.
rflng ngap m a n va n g u d n ldi t h u y s a n ven (8) Le Xuan Sinh (2005). Nghien euru kinh te-xa
bien cua tinb, c l n q u a n t a m nhflng de x u a t hdi phuc vu cdng tac quy hoach NTTS d huyen Nam
sau: Can va Ngoc Hien, tinh Ca Mau. Bao eao tu va'n, Du an
Hd tra phat trie'n nudi trdng thiiy sin man Ig (SUMA) -
(1) Quy b e a c h lai cac v u n g n u d i tdm, Bd Thuy sin va DANIDA.
nha't la tdm s i n h t h a i bdp ly h d n de g i a m (9) Le Xuan Sinh va Phan Thi Ngoc Khuyen, Dd
tac ddng b a t ldi tdi mdi trfldng va t a c ddng Minh Chung, Huynh Van Hien va Tir Thanh Truyen
xa'u tfl cac vflng n u d i l a n c a n . (2006). Danh gia tae ddng ve mat xa hdi ciia cac hoat
ddng nudi trdng thiiy sin man Ig ven bie'n Viet Nam.
. (2) B a n h a n h t h e m cae c h i n h s a c h Tap chi Khoa hpc - Dai hoe Cin Tha, sd Dac biet, 2006,
khuye'n khich p h a t t r i e n n g a n h h a n g t d m tr.220-234.
sinh t h a i , d i u tfl p h a t t r i e n ddng bd cac (10) Pham Van Suy (2007). Khio sat tinh hinh khai
p h a n doan cua ea n g a n h h a n g . thac va sir dung tdm sii bd me d tinh Ca Mau. Luan an
td't nghiep cao hoe Nudi trdng thuy sin, Khoa Thiiy sin
(3) T a n g cfldng t a p hua'n ky t h u a t t h e o
- Dai hoc Can Tha.
quy t r i n h tdm s i n h t h a i , ca s a n xua't gid'ng (11) Sinh, L. X. (2004). A bio-economic modeling
va nudi. of shrimp hatcheries in the Mekong River Delta,
(4) Khi t h u m u a t d m s i n h t h a i n e n Vietnam. PhD thesis. University of Sydney, Australia.
m u a ca tdm cd kich ed nhd de g i a m t h i e t (12) Sd Thiiy sin Ca Mau (2005). Kei qui dieu tra
ve tinh hinh nudi tdm a tinh Ca Mau.
thdi cho ngfldi nudi.
(13) Sd Thiiy sin Ca Mau (2007). Bao cao tdng ket
(5) T a n g cfldng q u a n g b a thfldng h i e u hing nam.
vk xuc tie'n thfldng m a i de md r d n g t h i (14) Thieu Lu (2004). Tmh hinh nudi tdm sinh thii
trfldng chd cae s a n p h a m tdm s i n h t h a i . d ddng bang sdng Ciru Long. Tap chf Thiiy sin.
Nghiin cuu Kinh ti s6 376 - Thing 9/2009 47
nguon tai.lieu . vn
