Toán tắt luận văn Thạc sĩ Luật học: Hoàn thiện thủ tục tố tụng tại phiên tòa sơ thẩm vụ án hình sự trong quá trình cải cách tư pháp hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

NGUYỄN HỮU TUẤN

HOÀN THIỆN THỦ TỤC TỐ TỤNG TẠI
PHIÊN TÒA SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ TRONG
QUÁ TRÌNH CẢI CÁCH TƯ PHÁP HIỆN NAY
Chuyên ngành : Luật hình sự
Mã số

: 60 38 40

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2009

1

Công trình được hoàn thành
tại Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Phạm Hồng Hải

Phản biện 1:

Phản biện 2:

Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn, họp tại Khoa Luật - Đại học Quốc gia
Hà Nội.
Vào hồi ..... giờ ....., ngày ..... tháng ..... năm 2009.

Có thể tìm hiểu luận văn
tại Trung tâm tư liệu - Thư viện Đại học Quốc gia Hà Nội Trung tâm tư liệu - Khoa Luật
Đại học Quốc gia Hà Nội

môc lôc cña luËn v¨n
Trang
Trang phô b×a
Lêi cam ®oan
Môc lôc
Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t
Danh môc c¸c b¶ng
Më ®Çu
Ch-¬ng 1: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ thñ tôc tè
tông t¹i phiªn tßa s¬ thÈm h×nh sù
1.1.
Quy ®Þnh chung vÒ thñ tôc t¹i phiªn tßa h×nh sù
1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ thñ tôc t¹i phiªn tßa h×nh sù
3

1
6
6
6

1.1.2.
1.2.
1.2.1.
1.2.2.
1.2.3.
1.2.4.
1.2.5.
1.2.6.
1.3.
1.3.1.
1.3.2.
1.3.3.
1.4.

2.1.
2.1.1.
2.1.2.
2.1.3.
2.2.
2.2.1.
2.2.2.

3.1.
3.2.
3.2.1.
3.2.2.
3.3.

C¸c nguyªn t¾c chung khi xÐt xö vô ¸n h×nh sù
Quy ®Þnh vÒ thñ tôc tè tông t¹i phiªn tßa s¬ thÈm h×nh sù
VÞ trÝ, vai trß cña thñ tôc phiªn tßa s¬ thÈm h×nh sù
Thñ tôc b¾t ®Çu phiªn tßa
Thñ tôc xÐt hái t¹i phiªn tßa
Thñ tôc tranh luËn t¹i phiªn tßa
Thñ tôc nghÞ ¸n vµ tuyªn ¸n
Thñ tôc gi¶i quyÕt ®èi víi ng-êi vi ph¹m trËt tù phiªn tßa
Thñ tôc phiªn tßa h×nh sù s¬ thÈm ë mét sè n-íc trªn thÕ giíi
Thñ tôc tè tông t¹i phiªn tßa h×nh sù cña Tßa ¸n Hoa Kú
Thñ tôc tè tông t¹i phiªn tßa h×nh sù cña Tßa ¸n Ph¸p
Thñ tôc tè tông t¹i Tßa ¸n cña Liªn bang Nga
Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ph¸p luËt tè tông h×nh sù
ViÖt Nam vÒ thñ tôc tè tông t¹i phiªn tßa s¬ thÈm vô ¸n h×nh sù
Ch-¬ng 2: Thùc tiÔn ¸p dông c¸c quy ®Þnh vÒ
thñ tôc tè tông t¹i phiªn tßa s¬ thÈm
h×nh sù
Thùc tr¹ng ¸p dông c¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc tè tông t¹i phiªn tßa
s¬ thÈm h×nh sù
ThÈm ph¸n vµ Héi thÈm nh©n d©n ch-a ®-îc thùc sù ®éc lËp khi
xÐt xö
VÉn cßn t×nh tr¹ng oan sai trong xÐt xö s¬ thÈm
Vi ph¹m c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thñ tôc tè tông t¹i phiªn tßa
Nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ
Nguyªn nh©n kh¸ch quan
Nguyªn nh©n chñ quan
Ch-¬ng 3: Mét sè kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao chÊt
l-îng t¹i phiªn tßa s¬ thÈm vô ¸n h×nh
sù
Nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n cña §¶ng vµ Nhµ n-íc vÒ c¶i c¸ch tph¸p vµ viÖc hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc phiªn tßa s¬
thÈm h×nh sù
Nh÷ng kiÕn nghÞ vÒ viÖc hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt
vÒ thñ tôc phiªn tßa s¬ thÈm h×nh sù nh»m ®¸p øng yªu cÇu vÒ
c¶i c¸ch t- ph¸p hiÖn nay
Hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thñ tôc tè tông t¹i
phiªn tßa h×nh sù s¬ thÈm
Hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o quyÒn bµo ch÷a cña bÞ can,
bÞ c¸o, ®¶m b¶o quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ®-¬ng sù
Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña
ph¸p luËt vÒ thñ tôc phiªn tßa s¬ thÈm
KÕt luËn
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o

5

9
19
19
23
26
30
39
40
41
41
43
44
46
51
51
53
55
56
72
72
74
76
76
78
78
87
92
100
101

më ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
XÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù lµ mét giai ®o¹n quan träng trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt mét
vô ¸n h×nh sù. ChØ cã Tßa ¸n míi cã quyÒn kÕt téi vµ quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t ®èi víi mét
ng-êi nh-ng ho¹t ®éng nµy ph¶i tu©n theo nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt Tè tông h×nh sù
(BLTTHS) h×nh sù th«ng qua viÖc xÐt xö t¹i phiªn tßa. T¹i ®©y, Héi ®ång xÐt xö
(H§XX) trùc tiÕp x¸c ®Þnh nh÷ng t×nh tiÕt cña vô ¸n b»ng c¸ch hái vµ nghe ý kiÕn bÞ
c¸o, ng-êi bÞ h¹i, nguyªn ®¬n d©n sù, bÞ ®¬n d©n sù, ng-êi cã quyÒn lîi nghÜa vô liªn
quan ®Õn vô ¸n, ng-êi lµm chøng, ng-êi gi¸m ®Þnh, xem xÐt vËt chøng vµ nghe ý kiÕn
cña KiÓm s¸t viªn, ng-êi bµo ch÷a, ng-êi b¶o vÖ quyÒn lîi cña ®-¬ng sù ®Ó ®-a ra
ph¸n quyÕt vÒ viÖc bÞ c¸o cã ph¹m téi hay kh«ng, h×nh ph¹t vµ c¸c biÖn ph¸p t- ph¸p
kh¸c còng nh- c¸c vÊn ®Ò kh¸c cña vô ¸n…
§Ó viÖc xÐt xö ®-îc chÝnh x¸c, x¸c ®Þnh vô ¸n mét c¸ch toµn diÖn, kh¸ch quan, ®Çy
®ñ, lµm râ nh÷ng chøng cø x¸c ®Þnh cã téi vµ chøng cø x¸c ®Þnh v« téi, nh÷ng t×nh tiÕt
t¨ng nÆng vµ nh÷ng t×nh tiÕt gi¶m nhÑ cña bÞ c¸o th× viÖc tu©n thñ chÆt chÏ c¸c quy
®Þnh vÒ thñ tôc tè tông t¹i phiªn tßa ®ãng mét vai trß rÊt quan träng. Ngoµi ra, viÖc
tu©n thñ nµy cßn gãp phÇn gi¸o dôc c«ng d©n trong viÖc tu©n thñ ph¸p luËt, gãp phÇn
vµo c«ng t¸c ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m nãi chung. ë phiªn tßa s¬ thÈm, viÖc
tu©n thñ thñ tôc phiªn tßa cµng cã ý nghÜa quan träng v× ®©y lµ giai ®o¹n xÐt xö ®Çu
tiªn, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh v× cã thÓ vô ¸n sÏ kh«ng tiÕp diÔn ë giai ®o¹n phóc thÈm
n÷a hoÆc nÕu cã th× còng chØ xem xÐt ë néi dung cã kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ...
Tuy nhiªn, do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan, chñ quan, hiÖn t-îng vi ph¹m c¸c
quy ®Þnh vÒ thñ tôc xÐt xö s¬ thÈm vô ¸n h×nh sù vÉn cßn x¶y ra phæ biÕn, g©y thiÖt h¹i
®Õn c¸c quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña ng-êi tham gia tè tông, lµm t¨ng tû lÖ ¸n bÞ hñy, bÞ
söa kh«ng cÇn thiÕt. §Æc biÖt, trong bèi c¶nh khi Tßa ¸n nh©n d©n cÊp huyÖn ®-îc t¨ng
thÈm quyÒn xÐt xö ®Õn lo¹i téi ph¹m "rÊt nghiªm träng", NghÞ quyÕt 08/ NQ-TW cña
Bé ChÝnh trÞ ra ®êi cã néi dung nhÊn m¹nh yÕu tè tranh tông trong qu¸ tr×nh xÐt xö vô
¸n h×nh sù. Trong khi ®ã, tr×nh ®é cña Héi thÈm nh©n d©n, ThÈm ph¸n nhiÒu khi ch-a
®¸p øng ®-îc yªu cÇu míi th× viÖc tu©n thñ c¸c thñ tôc t¹i phiªn tßa s¬ thÈm vô ¸n h×nh
sù lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt h¬n lóc nµo hÕt.
Ngoµi ra, tuy BLTTHS n¨m 2003 ®· kh¾c phôc ®-îc nhiÒu h¹n chÕ trong BLTTHS
cò, trong ®ã cã c¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc tè tông t¹i phiªn tßa s¬ thÈm nh-ng qua thùc tÕ
còng cßn xuÊt hiÖn nhiÒu ®iÓm ch-a hîp lý, ch-a thèng nhÊt hoÆc kh«ng cô thÓ dÉn
®Õn viÖc ¸p dông cßn nhiÒu lóng tóng, ¶nh h-ëng ®Õn chÊt l-îng xÐt xö cña Tßa ¸n.
Tr-íc yªu cÇu cña thùc tÕ, ®¶m b¶o sù tu©n thñ ®óng ®¾n thñ tôc t¹i phiªn tßa s¬
thÈm h×nh sù, ®¶m b¶o sù d©n chñ, b×nh ®¼ng trong ho¹t ®éng tè tông h×nh sù, tr¸nh bá
lät téi ph¹m lµm oan ng-êi v« téi; ®¶m b¶o mäi quyÕt ®Þnh cña H§XX ph¶i c¨n cø chñ
yÕu vµo kÕt qu¶ tranh luËn t¹i phiªn tßa; ®ång thêi gãp phÇn lµm s¸ng tá vÒ mÆt lý
luËn, t×m ra nh÷ng ®iÓm bÊt hîp lý so víi thùc tÕ, tõ ®ã, ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m
n©ng cao hiÖu qu¶ viÖc ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña BLTTHS vµ hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh
vÒ thñ tôc phiªn tßa s¬ thÈm, t¸c gi¶ chän ®Ò tµi: "Hoµn thiÖn thñ tôc tè tông t¹i phiªn
tßa s¬ thÈm vô ¸n h×nh sù trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch t- ph¸p hiÖn nay" lµm luËn v¨n th¹c
sÜ cña m×nh.
2. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô cña luËn v¨n
Nghiªn cøu ®Ò tµi nµy, t¸c gi¶ h-íng tíi môc ®Ých lµm râ thªm c¬ së lý luËn vµ thùc
tiÔn, b¶n chÊt, néi dung cña thñ tôc xÐt xö t¹i phiªn tßa s¬ thÈm vô ¸n h×nh sù, chØ ra
nh÷ng bÊt cËp cßn tån t¹i trong viÖc ¸p dông quy ®Þnh cña BLTTHS vÒ thñ tôc phiªn tßa
7

s¬ thÈm còng nh- nh÷ng bÊt hîp lý cña c¸c quy ®Þnh hiÖn t¹i, th«ng qua ®ã ®Ò xuÊt nh÷ng
gi¶i ph¸p thiÕt thùc, ®-a ra nh÷ng kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c quy
®Þnh cña BLTTHS vÒ thñ tôc tè tông t¹i phiªn tßa s¬ thÈm vô ¸n h×nh sù, h-íng tíi x©y
dùng mét phiªn tßa h×nh sù thùc sù c«ng b»ng, d©n chñ gãp phÇn thùc hiÖn qu¸ tr×nh
c¶i c¸ch t- ph¸p.
§Ó ®¹t ®-îc môc ®Ých nghiªn cøu trªn, nhiÖm vô cña luËn v¨n ®-îc ®Æt ra lµ:
1- Nghiªn cøu c¬ së lý luËn cña thñ tôc phiªn tßa s¬ thÈm vô ¸n h×nh sù, trong ®ã
cã ®Ò cËp tíi quy ®Þnh vÒ phiªn tßa h×nh sù nãi chung vµ phiªn tßa s¬ thÈm h×nh sù nãi
riªng
2- Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña BLTTHS ë ViÖt Nam
nh÷ng n¨m gÇn ®©y, qua ®ã rót ra nh÷ng mÆt tÝch cùc còng nh- nh÷ng tån t¹i, h¹n chÕ
trong ho¹t ®éng nµy, lý gi¶i nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn tån t¹i trªn.
3- Trªn c¬ së kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ nh÷ng ®¸nh gi¸ vÒ thùc tr¹ng c¸c phiªn tßa s¬
thÈm h×nh sù hiÖn nay, luËn v¨n nªu ra c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c
quy ®Þnh vÒ thñ tôc phiªn tßa h×nh sù s¬ thÈm, kiÕn nghÞ ®Ó hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh
trong BLTTHS trong ho¹t ®éng nµy tr-íc yªu cÇu c¶i c¸ch t- ph¸p.
3. Ph¹m vi nghiªn cøu
Thñ tôc t¹i phiªn tßa s¬ thÈm vô ¸n h×nh sù lµ vÊn ®Ò lín trong ho¹t ®éng tè tông,
cã nhiÒu néi dung thÓ hiÖn ë c¸c giai ®o¹n cô thÓ nh-: B¾t ®Çu phiªn tßa, xÐt hái, tranh
luËn, nghÞ ¸n vµ tuyªn ¸n... nªn trong ph¹m vi cña mét luËn v¨n th¹c sÜ kh«ng thÓ xem
xÐt vµ gi¶i quyÕt mét c¸ch cô thÓ hÕt mäi vÊn ®Ò mµ chØ tËp trung nghiªn cøu c¸c quy
®Þnh trong BLTTHS n¨m 2003 vÒ thñ tôc tè tông t¹i phiªn tßa s¬ thÈm vµ thùc tiÔn ¸p
thi hµnh c¸c quy ®Þnh nµy, chØ ra v-íng m¾c vµ ®-a ra kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao chÊt
l-îng xÐt xö t¹i phiªn tßa s¬ thÈm h×nh sù. Qua luËn v¨n, t¸c gi¶ còng muèn gãp phÇn
hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc tè tông t¹i phiªn tßa s¬ thÈm vô ¸n h×nh sù trong
qu¸ tr×nh c¶i c¸ch t- ph¸p ë n-íc ta hiÖn nay.
4. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu cña ®Ò tµi
§Ó hoµn thµnh luËn v¨n, t¸c gi¶ ®· dùa trªn c¬ së ph-¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa
M¸c - Lªnin (chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ chñ nghÜa duy vËt lÞch sö), t- t-ëng Hå
ChÝ Minh, c¸c quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ta vÒ ph¸p luËt, vÒ c¶i c¸ch t- ph¸p.
§ång thêi, luËn v¨n sö dông mét sè ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ sau: Ph-¬ng
ph¸p ph©n tÝch, tæng hîp; ph-¬ng ph¸p thèng kª, so s¸nh; ph-¬ng ph¸p lÞch sö; ph-¬ng
ph¸p kh¶o s¸t thùc tiÔn t¹i nh÷ng phiªn s¬ thÈm vô ¸n h×nh sù...
5. Nh÷ng ®iÓm míi cña luËn v¨n
Lµ c«ng tr×nh ®Ò cËp tíi thñ tôc t¹i phiªn tßa s¬ thÈm vô ¸n h×nh sù, luËn v¨n cã
nh÷ng ®iÓm míi sau:
1- Lµm s¸ng tá c¬ së lý luËn vÒ thñ tôc phiªn tßa s¬ thÈm h×nh sù, gãp phÇn n©ng
cao nhËn thøc vÒ néi dung, b¶n chÊt cña ho¹t ®éng cña Tßa ¸n khi xÐt xö s¬ thÈm vô
¸n h×nh sù
2- LuËn v¨n ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ¸p dông c¸c quy ®Þnh trªn, chØ ra nh÷ng h¹n chÕ
tån t¹i trong viÖc ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña BLTTHS vÒ thñ tôc phiªn tßa s¬ thÈm h×nh
sù, lµm râ nguyªn nh©n cña tån t¹i ®ã.
3- C¸c gi¶i ph¸p vÒ hoµn thiÖn ph¸p luËt; h-íng dÉn, gi¶i thÝch ph¸p luËt... nh»m
n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông cña BLTTHS n¨m 2003 vÒ thñ tôc phiªn tßa s¬ thÈm h×nh
sù mµ luËn v¨n ®-a ra sÏ gióp Ých cho Tßa ¸n n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xÐt xö cña
m×nh...
9