Xem mẫu
- Lêi nãi ®Çu M«n häc “Tæ chøc vËn chuyÓn h nh kh¸ch v du lÞch ®−êng s¾t” n»m trong hÖ thèng c¸c m«n häc thuéc chuyªn ng nh VËn t¶i ®−êng s¾t, VËn t¶i v kinh tÕ ®−êng s¾t v Kinh tÕ vËn t¶i ®−êng s¾t ¸p dông cho c¸c hÖ ® o t¹o chÝnh quy v th−êng xuyªn. M«n häc n y cung cÊp cho sinh viªn c¸c kiÕn thøc cÇn thiÕt trong lÜnh vùc tæ chøc vËn chuyÓn h nh kh¸ch b»ng ®−êng s¾t quèc gia v ®« thÞ, c«ng t¸c phôc vô h nh kh¸ch v du lÞch ®−êng s¾t víi tæng thêi l−îng 30 tiÕt häc trªn líp v ®−îc kÕt cÊu th nh 4 ch−¬ng. T i liÖu n y ®−îc biªn so¹n t¹i Trêng §¹i häc Giao th«ng vËn t¶i. §Ó ho n th nh t i liÖu n y, t¸c gi¶ xin bÇy tá sù biÕt ¬n ®èi víi nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« gi¸o Bé m«n “VËn t¶i v Kinh tÕ §−êng s¾t” Tr−êng §¹i häc Giao th«ng vËn t¶i v c¸c c¸n bé c«ng nh©n viªn cña Tæng C«ng Ty §−êng s¾t ViÖt Nam. Tuy nhiªn, do m«n häc cã liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc nªn trong qu¸ tr×nh so¹n th¶o, ch¾c ch¾n kh«ng thÓ tr¸nh khái mét sè h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, t¸c gi¶ rÊt mong ®−îc b¹n ®äc gãp ý ®Ó t i liÖu ®−îc ho n thiÖn h¬n cho nh÷ng lÇn xuÊt b¶n vÒ sau. Mäi ®ãng gãp xin göi vÒ ®Þa chØ: Bé m«n “VËn t¶i v Kinh tÕ §−êng s¾t”, khoa VËn t¶i v Kinh tÕ, Tr−êng §¹i häc Giao th«ng vËn t¶i. H néi th¸ng 06 n¨m 2007 T¸c gi¶
- Danh môc c¸c ch÷ c¸i viÕt t¾t XHCN X héi chñ nghÜa KTQD Kinh tÕ quèc d©n GTVT Giao th«ng vËn t¶i VT§S VËn t¶i ®−êng s¾t §SVN §−êng s¾t ViÖt nam DLVN Du lÞch ViÖt nam TCTy Tæng c«ng ty CBCNV C¸n bé c«ng nh©n viªn NLTQ N¨ng lùc th«ng qua B§CT BiÓu ®å ch¹y tÇu §M-TX §Çu m¸y - toa xe Q§VVVTHHT§SQG Quy ®Þnh vÒ viÖc vËn t¶i h ng hãa trªn ®−êng s¾t quèc gia QPKTKT§S Quy ph¹m khai th¸c kü thuËt ®−êng s¾t ViÖt nam LV§SQT Liªn vËn ®−êng s¾t quèc tÕ QTTMQLKTNG Quy t¾c tû mû qu¶n lý kü thuËt nh ga Q§VVVTHK,HL,BGT§SQG Quy ®Þnh vÒ viÖc vËn t¶i h nh kh¸ch, h nh lý, bao göi trªn ®−êng s¾t quèc gia
- TÀI LI U THAM KH O [1]. B GTVT - Hà n i 2006 Lu t ñư ng s t và t p văn b n hư ng d n thi hành Lu t do B GTVT ban hành. [2]. B GTVT – T ng công ty ðSVN tháng 2 năm 2006 Quy ñ nh v vi c v n t i hàng hóa trên ñư ng s t qu c gia. [3]. LÊ QUÂN, NGUY N TH HOÀI AN Bài gi ng cao h c “T ch c công tác Liên v n ñư ng s t Qu c t ” Trư ng ðH GTVT 1999; [4]. TS LÊ QUÂN Nâng cao ch t lư ng ph c v hành khách ñi tàu phù h p v i nh ng ñòi h i trong giai ño n m i. T p chí GTVT s tháng 5 năm 2001; [5]. TS LÊ QUÂN Nâng cao năng l c c nh tranh c a ngành ñư ng s t trong th trư ng du l ch Vi t Nam. T p chí GTVT s tháng 12 năm 2001; [6]. TS LÊ QUÂN V quy ho ch m ng lư i ñư ng s t cao t c Vi t Nam. T p chí GTVT s tháng 4 năm 2003; [7]. TS LÊ QUÂN ng d ng xã h i h c ñi u tra tâm lý hành khách và ñ xu t các gi i pháp nâng cao ch t lư ng ph c v hành khách ngành ðSVN. T p chí Khoa h c GTVT Trư ng ðH GTVT s tháng 11 năm 2003; [8]. Ch nhi m: TS LÊ QUÂN VÀ KS LÊ TH HI U Các gi i pháp nâng cao th ph n v n t i ñư ng s t Vi t Nam - ð tài KHCN c p B GTVT. Nghi m thu lo i xu t s c năm 2003; [9]. TR N VĂN M U Du l ch l hành. NXB: Giáo d c năm 1998; [10]. NGUY N VĂN ðÍNH, PH M H NG CHƯƠNG Qu n tr kinh doanh l hành. NXB: Th ng kê năm 2000; [11]. H c vi n hành chính qu c gia Nghiên c u xã h i h c; [12]. M t s phương pháp và k thu t nghiên c u xã h i h c (mã s 2000/82495 Thư vi n Qu c gia); [13]. ð NG NG C MINH, VƯƠNG LÔI ðÌNH Kinh t du l ch và du l ch h c. NXB: Tr năm 2001; [14]. Phr«lèp Iu.S., G«lÝts−nski §.M., Lª®iaep A.P. Công trình ga và ñư ng tàu ñi n ng m. B n d ch c a TS Nguy n ð c Nguôn. NXB: Xây d ng năm 2005; [15]. Ф.П. КОЧНЕВ Пассажирские перевозки на железнодорожномтранспорте. M. Tpaнcпopт 1980;
- [16]. Пoд peдaкцией П.C. Гpyнтoвa. Упрaвлeниe экcплyaтaциoннoй paбoтой и кaчествoм перевозoк нa жeлeзныx дopoгax. M. Tpaнcпopт 1994. [17]. ИВАНЕНКО В.Ф., КВИТКО В.В., ШАПКИН И.Н. Повышение качества обслуживания пассжиров M. Tpaнcпopт 1986.
- BÀI M ðU I. VAI TRÒ C A VTðS TRONG N N KTQD V n t i là m t xích không th thi u ñư c trong dây truy n s n xu t công – nông nghi p c a 1 qu c gia. B i v n t i mang ñ y ñ 3 y u t ñ c trưng c a 1 ngành s n xu t v t ch t là ñ i tư ng lao ñ ng, s c lao ñ ng và công c lao ñ ng nên Kác Mác ñã ñ nh nghĩa, v n t i là ngành s n xu t v t ch t ñ ng hàng th 4 sau công nghi p, nông nghi p và công nghi p khai khoáng. Tuy nhiên so v i các ngành s n xu t v t ch t khác, GTVT có nh ng ñi m khác bi t quan tr ng, ñó là: - GTVT là ti p t c c a quá trình s n xu t trong lưu thông, vì v y trong ho t ñ ng v n t i, quá trình s n xu t và tiêu th g n v i nhau, hòa quy n nhau, làm t t công tác s n xu t t c là t o ñi u ki n nâng cao ch t lư ng, tăng kh năng c nh tranh c a s n ph m v n t i và ngư c l i, c i thi n lưu thông chính là bi n pháp ti t ki m chi, t i ưu hóa cho quá trình s n xu t; - S n ph m c a GTVT là lo i s n ph m vô hình, không có hình dáng, kích thư c, m u s c, mùi v và không có kh năng d tr ñư c; - ð i tư ng tác ñ ng chính c a ho t ñ ng v n t i là hàng hóa và hành khách, t c là ho t ñ ng v n t i t o ra hai s n ph m chính là s di chuy n hàng hóa và hành khách trong không gian. VTðS là “xương s ng” trong h th ng GTVT th ng nh t bao g m các ngành v n t i ñư ng b , v n t i hàng không, v n t i ñư ng th y, v n t i ñư ng bi n và v n t i ñư ng ng. Trong lĩnh v c v n t i hành khách ñư ng s t có nh ng ưu ñi m vư t tr i, ñó là: - Có kh năng v n chuy n lư ng hành khách l n, c ly v n chuy n tương ñ i xa; - Có kh năng v n chuy n su t ngày ñêm, ít b nh hư ng b i ñi u ki n th i ti t khí h u; - T c ñ v n chuy n tương ñ i l n, ch thua kém so v i phương ti n hàng không v t c ñ k thu t. Ngày nay, v i s ti n b c a khoa h c công ngh , ñư ng s t th gi i ñư c ch ng ki n nh ng ñoàn t u cao t c theo ki u TGV (Pháp), ICE (CHLB ð c),
- Shinkansen (Nh t b n) v i t c ñ k thu t trên 300 km/h, th m chí t c ñ th nghi m c a TGV ñã ñ t t i 574,8 km/h (trên ño n ñư ng 73km t Paris ñi Strabouge). ðây là l i th c nh tranh to l n c a ngành ñư ng s t v i hàng không trong lĩnh v c chuyên ch hành khách; - ð an toàn cao. Do ñư ng s t ho t ñ ng trên tuy n ñư ng chuyên dùng dành riêng, có s b o v ngăn ch n các tác ñ ng c a y u t bên ngoài, m t khác, ho t ñ ng ñư ng s t là m t quá trình th ng nh t ch t ch gi a các b ph n theo các Quy trình, Quy ph m và BðCT ñ th c hi n k ho ch v n chuy n hành khách dư i s giám sát ch t ch c a các cơ quan ch c năng nên tai n n ch y t u do l i ch quan r t th p. ðư ng s t các nư c tiên ti n ñã áp d ng thành công h th ng giám sát ñ nh v ñoàn t u có kh năng can thi p t Trung tâm ñi u hành t i ho t ñ ng c a ñ u máy n u th y t c ñ vư t quá quy ñ nh, ñư ng s t M s d ng h th ng ñ nh v b ng v tinh m t ñ t. Công ngh thi t k và ch t o phương ti n di ñ ng, ñư ng xá và công trình h t ng có nh ng ti n b quan tr ng, ch t o thành công các toa xe ch khách ch y v i t c ñ cao và êm thu n, ray không m i n i... cho phép nâng cao ñáng k kh năng an toàn ch y t u; - M c ñ ti n nghi, tho i mái dành cho hành khách trong quá trình v n chuy n l n. Chính vì v y có th kh ng ñ nh r ng, VTðS có vai trò r t quan tr ng trong h th ng GTVT qu c gia nói riêng và trong n n KTQD nói chung. II. VAI TRÒ VÀ Ý NGHĨA C A CÔNG TÁC V N CHUY N HÀNH KHÁCH TRONG NGÀNH ðƯ NG S T V n chuy n hành khách là 1 trong nh ng nhi m v quan tr ng nh t c a VTðS. Làm t t công tác v n chuy n hành khách b ng ñư ng s t cho phép: - Tho mãn nhu c u di chuy n c a nhân dân ph c v cho các m c ñích xã h i và lao ñ ng s n xu t; - Tăng cư ng giao lưu văn hoá gi a các vùng mi n và các qu c gia; - Tăng doanh thu, nâng cao s c c nh tranh c a Doanh nghi p ñư ng s t trong lĩnh v c v n t i hành khách;
- - Gi v ng an ninh qu c phòng, thúc ñ y phát tri n kinh t xã h i gi a các vùng mi n trong c nư c. V n chuy n hành khách liên quan ñ n con ngư i do ñó ngành ñư ng s t ph i có nh ng nghiên c u nghiêm túc, th a ñáng theo hư ng ngày càng thu n ti n, ti n nghi cho hành khách, rút ng n th i gian v n chuy n, b o ñ m an toàn tuy t ñ i và h giá thành v n t i ñ tăng s c c nh tranh trong lĩnh v c chuyên ch hành khách. III. VAI TRÒ VÀ Ý NGHĨA C A CÔNG TÁC DU L CH ðƯ NG S T ði l i là m t trong nh ng nhu c u ñ c trưng c a con ngư i nh m m c ñích thương m i, giao lưu tìm hi u và nh ng m c ñích cá bi t khác. ð ñáp ng nhu c u này, ngành v n t i hình thành và phát tri n như 1 công c ñ thúc ñ y xã h i phát tri n, tăng cư ng kh năng giao lưu, trao ñ i gi a các vùng, các qu c gia. Cùng v i s ti n b c a h th ng GTVT, du l ch cũng phát tri n m nh m và tr thành ngành kinh t mũi nh n c a qu c gia và th gi i, ñúng v i tên g i là “ngành công nghi p không khói”. ð c ñi m c a s n ph m du l ch là cung – c u tách bi t v không gian, vì v y ñ t o ra s n ph m du l ch có giá tr s d ng thì ph i có v n t i. V n t i là ñi u ki n cơ b n ñ phát tri n du l ch. ði u ki n giao thông t t, an toàn thu n l i là y u t căn b n thúc ñ y du l ch phát tri n. Trong ñi u ki n kinh t phát tri n, khoa h c công ngh có nh ng bư c ti n vư t b c cho phép hình thành nhi u lo i hình l hành m i, h p d n thì du l ch tr thành món ăn tinh th n không th thi u c a ña s ngư i dân. Cư ng ñ lao ñ ng căng th ng, môi trư ng s ng b ô nhi m cũng là nguyên nhân làm tăng nhu c u du l ch. H i ñ ng du l ch qu c t (WTO) công nh n du l ch là ngành kinh t l n nh t th gi i, ñ i v i m t s qu c gia du l ch là ngu n thu ngo i t quan tr ng và là ngành kinh t hàng ñ u. Có ñư c vai trò ñó vì du l ch có nh ng ý nghĩa quan tr ng: - Du l ch tham gia tích c c vào quá trình tăng thu nh p qu c dân nh các kho n thu t s n ph m du l ch, ñ ng th i tham gia tích c c vào quá trình phân ph i l i thu nh p gi a các vùng, t o công ăn vi c làm cho ngư i dân, góp ph n c ng c s c kho , tăng năng su t lao ñ ng, s d ng có hi u qu cơ s v t ch t k thu t c a vùng du l ch;
- - Góp ph n tăng ngu n thu ngo i t và ñóng góp to l n trong vi c cân b ng cán cân thanh toán qu c t ; - Du l ch là ho t ñ ng xu t kh u t i ch có hi u qu nh t, ñó là xu t kh u các hàng hoá tiêu dùng, ñ th công m ngh ... và các s n ph m văn hoá như phong t c, t p quán dân t c..., t ñó gi i thi u ñư c hình nh ñ t nư c, con ngư i ra v i th gi i; - Du l ch khuy n khích và thu hút ngu n v n ñ u tư nư c ngoài thông qua s ti p xúc, trao ñ i trong quá trình th c hi n du l ch; - Du l ch là m t ngành kinh t t ng h p, s n ph m du l ch ñư c t o ra có s ph i h p c a nhi u ngành. Vì v y, du l ch phát tri n kéo theo s phát tri n c a các ngành khác như GTVT, ti u th công nghi p, xu t nh p kh u hàng hoá...; - Du l ch t o ñi u ki n nâng cao tình ñoàn k t h u ngh và m i quan h hi u bi t l n nhau gi a các vùng, các qu c gia. GTVT và du l ch có m i quan h r t bi n ch ng v i nhau, GTVT phát tri n là ti n ñ và ñi u ki n cho du l ch phát tri n, ngư c l i, du l ch phát tri n s làm tăng hành khách cho GTVT, thúc ñ y GTVT phát tri n. Hai ngành ñư ng s t và du l ch có m i quan h ch t ch trong vi c thu hút khách, có nh ng ñi m tương ñ ng trong công tác ph c v hành khách, ñó là cung c p d ch v ăn u ng, ngh ngơi và các d ch v b sung khác. Trong các c u du l ch thì c u v v n chuy n là yêu c u ñ u tiên, có ñáp ng ñư c c u v di chuy n thì m i có cơ s ñ th c hi n chương trình du l ch. Theo các s li u th ng kê, chi phí v n chuy n trong 1 tour du l ch chi m trên 30% giá thành, do ñó gi m chi phí v n chuy n là bi n pháp cơ b n ñ gi m giá thành du l ch, nâng cao s c h p d n ñ i v i du khách. Du l ch phát tri n ñòi h i d ch v v n chuy n cũng ph i phát tri n theo và các ngành v n t i ph i c nh tranh v i nhau ñ tham gia th trư ng này. Du l ch Vi t Nam có l ch s hình thành và phát tri n hơn 40 năm, nhưng ch th c s sôi ñ ng t nh ng năm 90 c a th k XX, ñ c bi t t năm 1993 t i nay, khi ð ng và Chính ph th c hi n chính sách m c a và h i nh p qu c t . Cơ ch , chính sách v du l ch ñư c b sung, b máy qu n lý nhà nư c, h th ng kinh doanh du l ch ñư c ki n toàn và s p x p l i, thích nghi d n v i cơ ch m i, nâng cao hi u qu kinh doanh. Các pháp l nh v du l ch và nhi u văn b n qu n lý, hư ng d n ho t ñ ng du l ch ñư c ban hành t o ñi u ki n pháp lý cho công tác s n xu t kinh doanh c a ngành.
- Trong chi n lư c phát tri n s n xu t kinh doanh, Doanh nghi p ðSVN cũng r t chú tr ng ñ n công tác d ch v du l ch, xác ñ nh ñó là nhi m v quan tr ng nh m ña d ng hóa s n ph m, t o ñi u ki n cho ngư i lao ñ ng g n bó lâu năm v i ngành. Hi n nay ðSVN có các công ty d ch v và du l ch là doanh nghi p nhà nư c, do B GTVT thành l p giao TCTy ðSVN qu n lý, ngoài ra còn có các doanh nghi p khác như Công ty khách s n – du l ch Công ðoàn, Trung tâm du l ch thanh niên ñư ng s t, các h th ng nhà ngh ñư c trang b khá hi n ñ i như: H i Vân Nam, Kỳ ð ng, Cây Xoài, FaiFô... IV. M C ðÍCH, ð I TƯ NG NGHIÊN C U VÀ K T C U MÔN H C Môn h c s gi i thi u cho sinh viên chuyên ngành V n t i ñư ng s t, V n t i và Kinh t ñư ng s t, Kinh t v n t i ñư ng s t và các chuyên ngành có liên quan khác nh ng ki n th c cơ b n trong công tác v n chuy n và ph c v hành khách, cũng như nh ng hi u bi t c n thi t v v n chuy n hành khách ñô th và du l ch ñư ng s t. K t c u môn h c g m 4 chương, ngoài bài m ñ u, c th là: Chương 1: Lu ng hành khách và các yêu c u c a công tác v n chuy n hành khách. Chương 2: T ch c công tác ph c v hành khách. Chương 3: T ch c v n chuy n hành khách ñô th . Chương 4: Du l ch ðư ng s t.
- Chương I LU NG HÀNH KHÁCH VÀ CÁC YÊU C U C A CÔNG TÁC V N CHUY N HÀNH KHÁCH I.1. ð C ðI M VÀ YÊU C U C A CÔNG TÁC V N CHUY N HÀNH KHÁCH I.1.1. Khái ni m và ñi u ki n chuyên ch hành khách b ng ðSVN Trong công tác v n chuy n hành khách b ng ñư ng s t, khái ni m hành khách ch hành khách ñi t u, còn trong công tác ph c v hành khách, khái ni m này bao g m c nh ng ngư i quan tâm ho c có nhu c u di chuy n b ng ñư ng s t. Vì v y ph n này, khái ni m hành khách ñư c nghiên c u v i nghĩa là nh ng ngư i ñi t u. I.1.1.1. Khái ni m hành khách, quy n l i và nghĩa v c a các bên trong v n t i hành khách 1. Khái ni m hành khách Lu t ñư ng s t Vi t nam năm 2006 và QðVVVTHKHLBGTðSQG quy ñ nh: “Hành khách là ngư i ñi t u có vé h p l ”. Vé hành khách do Doanh nghi p ñư ng s t phát hành theo m u ñã ñăng ký v i cơ quan qu n lý Nhà nư c có th m quy n. Vé b coi là không h p l khi ñ rách, nhàu nát, ñ nhòe, không ñ c ñư c ñ y ñ các thông tin c n thi t trên vé theo quy ñ nh; không do ñư ng s t phát hành; b t y, xóa, s a ch a ho c không ñúng chuy n t u, th i gian ghi trên vé mà không có xác nh n c a Doanh nghi p ñư ng s t. 2. Nghĩa v và quy n c a Doanh nghi p ñư ng s t trong vi c v n chuy n hành khách, hành lý, bao g i
- a. Nghĩa v c a Doanh nghi p ñư ng s t trong vi c v n chuy n hành khách, hành lý, bao g i: ngoài các nghĩa v chung trong kinh doanh v n t i còn ph i th c hi n các nghĩa v c th sau: - Niêm y t công khai các quy ñ nh c n thi t có liên quan ñ n hành khách ñi t u. Nơi giao d ch gi a ñư ng s t và hành khách ph i niêm y t các n i dung ch y u c a QðVVVTHKHLBGTðSQG và các văn b n có liên quan ñ n vi c bán vé, g i nh n hành lý, bao g i t ch c gi i ñáp và hư ng d n nh ng v n ñ c n thi t cho hành khách. T i ga, tr m có t ch c ñón ti n hành khách ph i có nơi ñ i t u, c a bán vé, b ng gi t u, b ng giá vé, n i quy ñi t u, nhi m v c a nhân viên khách v n. N u có t ch c ti p nh n và tr hành lý ký g i, bao g i ph i có nơi b o qu n; niêm y t giá cư c, giá x p d hành lý ký g i, bao g i; - V n chuy n hành khách, hành lý, bao g i t nơi ñi ñ n nơi ñ n ñã ghi trên vé và ñ m b o an toàn, ñúng gi ; - Ph c v hành khách văn minh, l ch s , chu ñáo và t ch c l c lư ng ph c v hành khách là ngư i khuy t t t vào ga, lên t u, xu ng t u thu n l i; - Thông báo công khai t i t t c các ga có liên quan v lo i t u, s lư ng t u, gi t u, quy ñ nh ga nh n v n chuy n hành khách, hành lý ký g i, bao g i ch m nh t là 5 ngày trư c khi th c hi n. Các lo i t u khách ph i có nh ng trang thi t b thích h p theo quy ñ nh t i QPKTKTðSVN. T u khách ñi ñ n ga ch m gi quy ñ nh thì Trư ng ga tr m, Trư ng t u ph i thông báo k p th i cho hành khách và nh ng ngư i liên quan bi t; - B o ñ m ñi u ki n sinh ho t t i thi u c a hành khách trong trư ng h p v n t i b gián ño n do tai n n ho c thiên tai, ñ ch h a; - Giao vé hành khách, vé hành lý, vé bao g i cho hành khách ñã tr ñ ti n; - Hoàn tr ti n vé, b i thư ng thi t h i và các chi phí phát sinh khi x y ra thi t h i v tính m ng, s c kh e và tài s n c a hành khách do l i c a Doanh nghi p ñư ng s t; - Ch p hành và t o ñi u ki n thu n l i ñ cơ quan qu n lý Nhà nư c có th m quy n ki m tra hành khách, hành lý, bao g i khi c n thi t. b. Quy n c a Doanh nghi p ñư ng s t trong vi c v n chuy n hành khách, hành lý, bao g i: ngoài các quy n chung trong kinh doanh v n t i còn ph i th c hi n các quy n c th sau:
- - Yêu c u hành khách tr ñ cư c v n t i hành khách, bao g i và hành lý mang theo ngư i, mua vé b sung khi không có vé ho c vé không h p l ; - Ki m tra tr ng lư ng, quy cách ñóng gói bao g i c a ngư i g i và hành lý ký g i c a hành khách trư c khi nh n v n chuy n; yêu c u hành khách cho ki m tra hành lý, bao g i trong trư ng h p có nghi ng ; - T ch i, ñình ch v n chuy n hành khách, hành lý, bao g i ñã có vé trong các trư ng h p sau: + Ngư i ñi t u, hành khách, ngư i g i bao g i không th c hi n yêu c u mua vé b sung theo quy ñ nh; + Hành khách không ch p hành các quy ñ nh trong QðVVVTHKHLBGTðSQG, n i quy ñi t u và các quy ñ nh khác c a Pháp lu t có liên quan; + Tr em dư i 10 tu i (ho c có chi u cao dư i 1,32m n u không xác ñ nh ñư c tu i) mà không có ngư i l n ñi kèm; + Ngư i say rư u, ngư i m t trí, ngư i có b nh truy n nhi m, ngư i có b nh t t mà th y thu c ch ñ nh không di chuy n ho c xét th y có th nguy hi m ñ n b n thân ngư i ñó khi ñi t u (tr trư ng h p có ngư i ñi cùng trông nom); + Do nguyên nhân b t kh kháng ho c ph i v n t i ph c v nhi m v ñ c bi t. 3. Nghĩa v và quy n c a hành khách, ngư i g i bao g i a. Nghĩa v c a hành khách, ngư i g i bao g i: - Hành khách ph i có vé h p l và t b o qu n hành lý mang theo ngư i. Ngư i ñi t u không có vé ho c vé không h p l ph i mua vé b sung theo quy ñ nh c a ngành ñư ng s t. Xu t trình ñ y ñ vé và gi y t h p l cho nhân viên ñư ng s t có trách nhi m ki m soát khi ra, vào ga, tr m; khi lên t u, khi trên t u. Hành khách ph i thanh toán ti n cư c và các chi phí khác theo quy ñ nh t i ga ñi, trong trư ng h p phát hi n th y chưa thanh toán ho c thanh toán thi u thì ph i tr trên t u, các kho n ti n cư c và chi phí phát sinh trong quá trình v n chuy n chưa thu ho c chưa thu ñ theo quy ñ nh ph i thanh toán t i ga ñ n; - Hành khách có hành lý ký g i, ngư i g i bao g i ph i kê khai tên hàng, s lư ng hàng, ñóng gói ñúng quy ñ nh, giao cho ngành ñư ng s t ñúng th i gian, ñ a ñi m và ch u trách nhi m v vi c kê khai c a mình;
- - Hành khách, ngư i g i bao g i ph i b i thư ng thi t h i n u làm hư h ng, m t mát tài s n c a ngành ñư ng s t; - Ch p hành nghiêm ch nh n i quy ñi t u và nh ng quy ñ nh khác c a pháp lu t có liên quan. b. Quy n c a hành khách, ngư i g i bao g i: - ðư c v n chuy n ñúng trên vé; - ðư c mi n cư c 20kg hành lý mang theo ngư i, m c mi n cư c l n hơn do Doanh nghi p ñư ng s t quy ñ nh; - ðư c nh n l i ti n vé, b i thư ng thi t h i theo quy ñ nh; - ðư c quy n tr l i vé t i ga ñi trong th i gian quy ñ nh và ñư c nh n l i ti n vé sau khi ñã tr l phí; - ðư c quy n t ch i ñi t u, g i hành lý, bao g i khi: + Doanh nghi p ñư ng s t vi ph m các ñi u trong QðVVVTHKHLBGTðSQG mà có th gây nguy h i tr c ti p ho c gián ti p ñ n tính m ng, s c kh e; làm hư h ng, m t mát hành lý, bao g i c a b n thân hành khách ho c c a ngư i g i bao g i; + Doanh nghi p ñư ng s t không v n chuy n ñúng chuy n t u, ñúng th i gian ghi trên vé nhưng không thương lư ng ñư c v i hành khách, ngư i g i bao g i ñ thay ñ i. - ðư c b o hi m v tính m ng, s c kh e theo quy ñ nh c a pháp lu t. Lu t ñư ng s t quy ñ nh, Doanh nghi p ñư ng s t ph i mua b o hi m cho hành khách, phí b o hi m ñư c tính trong giá vé hành khách. Vé hành khách, gi y t ñi t u là b ng ch ng ñ chi tr ti n b o hi m khi x y ra s ki n b o hi m, vi c b o hi m ñư c th c hi n theo ñúng quy ñ nh c a pháp lu t v kinh doanh b o hi m. I.1.2. ð c ñi m và yêu c u c a công tác v n chuy n hành khách V n chuy n hành khách là m t b ph n c a quá trình v n chuy n nói chung nên mang ñ y ñ các ñ c trưng c a nó. Tuy nhiên vì v n chuy n hành khách liên quan ñ n con ngư i nên có nh ng ñi m ñ c bi t sau: I.1.2.1. ð c ñi m c a công tác v n chuy n hành khách b ng ñư ng s t 1. ð i tư ng ph c v c a v n chuy n hành khách là con ngư i, hành lý, bao g i và bưu ki n. ði u này có ý nghĩa c c kỳ quan tr ng, nh hư ng to l n ñ n công tác t ch c quá trình v n chuy n. Ho t ñ ng v n t i ñư c ti n hành thông qua công tác bán vé ñ th a mãn nhu c u di chuy n c a hành khách, t ch c s p x p hành khách, hành lý, bao
- g i trong quá trình v n chuy n ñ m b o an toàn, ti n nghi và tho i mái, có l i ích kinh t nhưng ñ ng th i cũng ph i th a mãn t i ña nhu c u v t ch t, văn hóa c a h , giúp h c m th y th t s tho i mái, kh e m nh trong su t ch ng ñư ng di chuy n; 2. Quá trình s n xu t v n chuy n hành khách cung c p cho xã h i lo i s n ph m vô hình và ñư c tiêu th ngay trong s n xu t, ñó là s di chuy n c a hành khách v m t không gian. L i ích c a v n chuy n hành khách mang l i không th so sánh ñơn gi n b ng l i ích v t ch t mà ph i xem xét t ng th trên t t c các m t chính tr , kinh t , văn hóa, xã h i và quan h ñ i ngo i; 3. V n chuy n hành khách có s b t bình hành r t l n, th hi n ñ y ñ trên c 2 phương di n là th i gian và chi u. Hi n tư ng m t cân ñ i trong v n chuy n hành khách t n t i khách quan, không th lo i tr ñư c do quy lu t v n ñ ng bình thư ng c a xã h i và n n kinh t . V m t th i gian, s m t cân ñ i th hi n rõ ràng theo các quý, tháng và ngày trong tu n, th m chí là gi a các gi trong ngày. Hi n tư ng m t cân ñ i theo chi u liên quan ch t ch v i m t cân ñ i theo th i gian và làm cho m t cân ñ i theo th i gian th hi n rõ nét hơn; 4. V trí các ga hành khách, ga k thu t hành khách có ý nghĩa quan tr ng vì nó không ch liên quan ñ n lu ng hành khách ñ a phương mà còn c lu ng hành khách trung chuy n. Quy ho ch ga ph i t o ñi u ki n gi m nh v t v cho c hành khách trung chuy n; 5. Khác v i v n chuy n hàng hóa, v n chuy n hành khách phát sinh r t nhi u yêu c u b sung trong quá trình di chuy n, vì v y ph i t ch c t t công tác ph c v hành khách, c i ti n và sáng t o thêm nhi u hình th c ph c v nh m th a mãn t i ña nhu c u ăn u ng, ngh ngơi, gi i trí, làm vi c... c a hành khách trong su t quá trình v n chuy n. I.1.2.2. Yêu c u c a công tác v n chuy n hành khách V n chuy n hành khách liên quan ñ n ñ i tư ng ñ c bi t c a xã h i là con ngư i, vì v y ph i ñ m b o các yêu c u sau: 1. Th a mãn nhu c u ñi l i ngày càng tăng c a xã h i. ði u ki n s ng ñư c c i thi n, cu c s ng c a ngư i dân tr nên d ch u hơn d n ñ n nhu c u ñi l i tăng cao. M t khác, do xu th ñô th hóa t p trung và m r ng giao lưu th gi i v i ý nghĩa “th gi i là ngôi nhà chung” ñã làm gia tăng nhu c u ñi l i và giao lưu gi a các vùng, các qu c gia.
- ði u ñó t t y u làm tăng nhu c u v n chuy n hành khách. V i tình tr ng ùn t c giao thông như hi n nay, các phương ti n giao thông cá nhân s m t d n vai trò c a mình và thay vào ñó là s xu t hi n c a ñư ng s t ñô th cũng như các phương ti n giao thông công c ng khác. Do v y nhi m v ñ t ra ñ i v i ngành VTðS là ph i th a mãn nhu c u chuyên ch hành khách trong c th i gian hi n t i và tương lai, c vào nh ng th i kỳ cao ñi m nh t; 2. ð m b o an toàn tuy t ñ i. An toàn là ch tiêu ch t lư ng quan tr ng nh t c a công tác v n t i nói chung, VTðS nói riêng nhưng ñ i v i vi c v n chuy n hành khách thì yêu c u này l i càng ñòi h i ch t ch hơn vì ñ i tư ng v n chuy n là con ngư i, v n quý nh t c a xã h i. Hành lý, bao g i là tài s n c a hành khách và cũng là tài s n c a xã h i, vì v y ñ m b o an toàn hành lý, bao g i là nhi m v quan tr ng c a ngành VTðS; 3. Tăng nhanh t c ñ di chuy n, gi m th i gian chuyên ch . Th i gian hành khách n m trên ñư ng là th i gian phi s n xu t vì v y gi m th i gian v n chuy n là gi m hao phí lao ñ ng s ng cho xã h i. M t khác, m c ñ m t m i c a hành khách t l thu n v i th i gian di chuy n, vì v y nhanh chóng hoàn thành quá trình v n chuy n th hi n ch t lư ng ph c v cao c a ngành ñư ng s t. Cùng v i s phát tri n v kinh t , quan ni m v th i gian cũng thay ñ i và tr thành m t th tài s n quan tr ng c a con ngư i, vì v y gi m th i gian v n chuy n t c là ti t ki m chi phí cho hành khách. T c ñ chuyên ch cao là v n ñ m u ch t quy t ñ nh s thành b i trong c nh tranh gi a các phương ti n v n chuy n hành khách; 4. Nâng cao ch t lư ng ph c v , th a mãn t i ña nhu c u c a hành khách trong ph m vi cho phép Ch t lư ng ph c v hành khách th hi n thái ñ tôn tr ng c a Doanh nghi p v n t i v i ñ i tư ng ph c v c a mình, th hi n tinh th n, thái ñ văn minh, l ch s c a CBCNV ngành ñư ng s t. Ch t lư ng ph c v hành khách th hi n r t nhi u y u t , t phong cách ti p xúc và ph c v c a nhân viên, th a mãn nhu c u v t ch t và văn hóa, tinh th n c a hành khách ñi t u... cho t i vi c t ch c các hình th c bán vé, ñưa ñón hành khách nh m gi m s m t m i và th i gian ch ñ i không c n thi t... Vì v y Doanh nghi p ñư ng s t ph i luôn tìm tòi, sáng t o các hình th c ph c v tiên ti n, b trí trang thi t b hi n ñ i ñ nâng cao ch t lư ng ph c v ;
- 5. T ch c ch y t u ñúng BðCT khách, qu n lý t t hành lý, bao g i. ð i v i Doanh nghi p ñư ng s t, BðCT khách là pháp l nh ñòi h i các b ph n có liên quan ph i tuân th , ch p hành tuy t ñ i. BðCT, ñ c bi t là gi kh i hành t i ga xu t phát, ga k t thúc và gi ñ n các ga l n trong hành trình ñã ñư c tính toán nh m t o ñi u ki n thu n l i nh t cho s ñông hành khách có tính ñ n s ph i h p gi a các b ph n liên quan, khai thác hi u qu NLTQ c a tuy n ñư ng và phương ti n ñ u máy, toa xe hi n có. ðoàn t u ñi ñ n ñúng gi t o cho hành khách tâm lý tho i mái, d ch u và tin tư ng vào Doanh nghi p ñư ng s t, gi m b t th i gian hành trình, gi m áp l c ch ñ i căng th ng c a hành khách và ngư i nhà, nâng cao s c thu hút c a phương th c v n t i; 6. Tăng cư ng h th ng qu n lý v n chuy n, s d ng t t năng l c chuyên ch c a ñoàn t u khách VTðS là m t quy trình công ngh hoàn ch nh, vì v y ph i tăng cư ng h th ng qu n lý, ñ m b o ch y t u an toàn, ñúng gi , ph i h p nh p nhàng gi a các b ph n có liên quan, ñ c bi t t i nh ng khu ñ u m i giao thông, nơi giao nhau c a nhi u lo i hình phương ti n v n t i. S d ng t t năng l c chuyên ch c a ñoàn t u khách t o ñi u ki n gi m giá thành v n t i, t o tâm lý tho i mái cho hành khách ñi t u. S lư ng và ch t lư ng trang thi t b ph c v có tác ñ ng l n ñ n s tho i mái c a hành khách, do ñó ph i tính toán ñ di n tích các phòng ga, qu ng trư ng, ke khách cho c th i kỳ cao ñi m, nghiên c u b trí h p lý các trang thi t b , tránh giao c t gi a các lu ng di chuy n c a hành khách, hành lý, bao g i... I.1.3. Nhi m v c a công tác v n chuy n hành khách V n chuy n hành khách là công vi c có tính ph c v cao. Trong ñi u ki n hi n nay c n căn c vào kh năng ñáp ng c a xã h i và Doanh nghi p, tuân th các quy lu t phát tri n khách quan c a n n kinh t th trư ng có ñ nh hư ng XHCN, s d ng trang thi t b k thu t tiên ti n, áp d ng phương pháp qu n lý khoa h c ñ hoàn thành nhi m v v n chuy n hành khách. Nhi m v cơ b n c a công tác v n chuy n hành khách là: 1. Tri t ñ tuân th các ch th c a ð ng, các quy ñ nh c a Pháp lu t và Nhà nư c, th c hi n ñúng QðVVVTHKHLBGTðSQG cũng như các ñi u lu t, ñi u l c a Doanh nghi p, thông qua vi c ti p xúc v i hành khách ñ tuyên truy n, ph bi n chính sách c a ð ng và Nhà nư c cho ñông ñ o hành khách ñi t u;
- 2. Nghiên c u xây d ng quy ho ch phát tri n, khai thác và m r ng th trư ng v n chuy n hành khách, góp ph n nâng cao uy tín, s c c nh tranh c a Doanh nghi p, hoàn thi n h th ng v n t i thích ng v i n n kinh t th trư ng phát tri n trong giai ño n c a n n kinh t tri th c; 3. S d ng t t nh t các phương ti n v n chuy n hành khách hi n có, b trí h p lý năng l c v n t i, cân ñ i gi a các b ph n và các giai ño n khác nhau, phát huy sáng ki n c i ti n nâng cao năng l c thi t b ; 4. Nâng cao ch t lư ng ph c v hành khách, h c t p và xây d ng phong cách ñ i x văn minh, l ch s , th c s quan tâm ñ n hành khách; 5. T ch c liên hi p v n chuy n gi a các phương ti n v n t i hành khách, tăng cư ng liên doanh, liên k t nh t là ñ i v i ngành du l ch, gi m s l n trung chuy n hành khách liên v n; 6. Tăng cư ng qu n lý k ho ch, nâng cao trình ñ kinh doanh nh m thu nhi u l i nhu n cho Doanh nghi p và toàn xã h i; 7. Th c hi n t t và nghiêm ch nh nhi m v ñ t xu t c a ð ng và Nhà nư c, hoàn thành công tác c u tr , ph c v an ninh qu c phòng và nh ng nhi m v mang tính kh n c p khác; 8. Tăng cư ng giáo d c tư tư ng và nghi p v cho CBCNV ph c v hành khách, thư ng xuyên trau d i, b i dư ng ph m ch t, lo i tr nh ng CBCNV không ñ tư cách, khuy n khích tinh th n n l c sáng t o trong công tác. I.2. KHÁI NI M VÀ PHÂN LO I LU NG HÀNH KHÁCH I.2.1. Khái ni m lu ng hành khách Kh i lư ng v n t i hành khách nhi u hay ít ph thu c vào ñ i s ng kinh t , văn hóa, tinh th n c a nhân dân, t l tăng dân s t nhiên và cơ h c c a vùng thu hút, chính sách xây d ng và phát tri n kinh t , m c ñ trao ñ i giao lưu gi a các vùng và qu c gia. Tùy theo ñ c ñi m c a t ng tuy n ñư ng và nhu c u ñi l i c a nhân dân hình thành nh ng “dòng hành khách” di chuy n t nơi này ñ n nơi khác vào các th i kỳ khác nhau trong năm. Nh ng “dòng hành khách” ñó chính là “lu ng hành khách”. Như v y có
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học