Tổ chức thực hiện công tác hòa giải tại cơ sở

tæ chøc thùc hiÖn C«ng t¸c Hoµ gi¶i c¬ së
Th.sÜ - LuËt gia Lª Träng Vinh,
CV Cao cÊp – Phó Vụ trưởng - Bé Néi vô
PhÇn mét
Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ th«n, tr-ëng th«n vµ tæ
chøc ho¹t ®éng ë th«n
1.1. Kh¸i niÖm th«n: Th«n (cßn gäi lµ céng ®ång d©n c-) võa lµ ®èi t-îng
qu¶n lý võa lµ n¬i thùc hiÖn nhiÖm vô qu¶n lý Nhµ n-íc mét c¸ch trùc tiÕp vµ réng
r·i ®Ó ph¸t huy c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng tù qu¶n cña céng ®ång d©n c- vµ lµ n¬i tæ
chøc cho nh©n d©n thùc hiÖn chñ tr-¬ng, ®-êng lèi cña §¶ng, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt
cña Nhµ n-íc vµ nhiÖm vô cÊp trªn giao. ñy ban nh©n d©n x· cã tr¸ch nhiÖm chØ
®¹o, h-íng dÉn, hç trî vµ gi¸m s¸t, kiÓm tra ho¹t ®éng cña th«n, Tæ chøc vµ ho¹t
®éng cña th«n ®-îc thùc hiÖn theo QuyÕt ®Þnh sè 13/2004/Q§-BNV cña Bé Néi vô.
1.2. §Æc ®iÓm cña th«n liªn quan ®Õn viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô qu¶n lý
Nhµ n-íc cña chÝnh quyÒn c¬ së:
- CÊp c¬ së (x·, ph-êng, thÞ trÊn) lµ nÒn t¶ng cña hÖ thèng chÝnh trÞ, Th«n lµ
bé phËn kh«ng thÓ thiÕu vµ lµ yÕu tè cÊu thµnh nªn x·, ph-êng, thÞ gi÷ mét vai trß,
vÞ trÝ hÕt søc quan träng, lµ n¬i tæ chøc thùc hiÖn nhiÖm vô cÊp trªn giao, tæng kÕt
nh÷ng kinh nghiÖm thùc tiÔn phong phó nh»m bæ sung hoµn chØnh lý luËn, ®-êng
lèi, chÝnh s¸ch; lµ n¬i trùc tiÕp ch¨m lo ®Õn ®êi sèng cña nh©n d©n, lµ cÇu nèi gi÷a
Nhµ n-íc víi nh©n d©n, gi÷a chÝnh quyÒn x·, ph-êng, thÞ trÊn víi nh©n d©n vµ còng
lµ n¬i nh©n d©n trùc tiÕp thÓ hiÖn quyÒn lµm chñ, trùc tiÕp thùc hiÖn quyÒn tù qu¶n
cña m×nh.
- Nhµ n-íc ViÖt Nam m¹nh hay yÕu phô thuéc vµo cÊp x·; Chñ tÞch Hå ChÝ
Minh ®· tõng viÕt: "CÊp x· lµ gÇn gòi nh©n d©n nhÊt, lµ nÒn t¶ng cña hµnh chÝnh.
CÊp x· lµm ®-îc viÖc th× mäi viÖc ®Òu xong xu«i" T×nh h×nh chÝnh trÞ - x· héi n-íc
ViÖt Nam æn ®Þnh hay kh«ng tuú thuéc vµo sù æ ®Þnh cña cÊp x·, mµ trùc tiÕp lµ
gi÷a th«n víi d©n; coi th-êng sù ho¹t ®éng cña th«n, sao nh·ng sù chØ ®¹o ®iÒu
hµnh cña cÊp x· víi th«n th× nhiÖm vô qu¶n lý Nhµ n-íc kh«ng thùc hiÖn ®-îc,
chÝnh quyÒn hoµn toµn mÊt chæ dùa, kh«ng ph¸p huy ®-îc s-c m¹nh tæng hîp trong
d©n.
C¬ së (th«n, lµng, Êp, b¶n..) lµ n¬i diÔn ra cuéc sèng cña d©n, n¬i ®¶ng, chÝnh
quyÒn vµ c¸c ®oµn thÓ tæ chøc cuéc sèng, ho¹t ®éng vµ c¸c phong trµo cña céng
®ång d©n c- ®Ó thùc hiÖn quyÒn lµm chñ, thùc hµnh d©n chñ cña chÝnh m×nh. D©n
chñ lµ d©n lµ chñ vµ d©n lµm chñ nh- Hå ChÝ Minh nãi, th× cÊp c¬ së lµ n¬i thÓ hiÖn

2

râ nhÊt vµ trùc tiÕp nhÊt ý thøc vµ n¨ng lùc d©n chñ cña d©n b»ng c¶ ph-¬ng thøc
d©n chñ ®¹i diÖn vµ d©n chñ trùc tiÕp. ChÕ ®é uû quyÒn vµ nh÷ng ph-¬ng tiÖn d©n
chñ ph¶i ®-îc b¾t ®Çu tõ cÊp c¬ së mµ nh©n d©n lµ chñ thÓ. Bao nhiªu quyÒn hµnh
®Òu lµ cña d©n, bao nhiªu lîi Ých còng thuéc vÒ d©n. QuyÒn hµnh vµ lùc l-îng ®Òu ë
n¬i d©n. D©n cã quyÒn lµm chñ ®ång thêi cã nghÜa vô cña ng-êi chñ. XuÊt ph¸t tõ
nh©n d©n, lµ viÖc lµm vµ ®êi sèng cña nh©n d©n, lµ n¬i thÓ chÕ ®-îc nh©n d©n trùc
tiÕp tæ chøc nªn vµ th-êng xuyªn tiÕp xóc, ®Ò ®¹t nguyÖn väng, yªu cÇu cña m×nh
víi nh÷ng ng-êi ®¹i diÖn cña m×nh, ®ång thêi nh©n d©n còng cã ®iÒu kiÖn hiÓu râ
sù ho¹t ®éng cña thÓ chÕ, cña con ng-êi vµ tæ chøc bé m¸y vÒ mÆt hay còng nhmÆt dë, mÆt tèt còng nh- mÆt xÊu víi nh÷ng khuyÕt tËt cña nã. V× vËy, quan hÖ vµ
th¸i ®é cña nh©n d©n ®èi víi thÓ chÕ ë cÊp c¬ së cho thÊy râ nhÊt hiÖn tr¹ng cña thÓ
chÕ nãi chung. §éng lùc, néi lùc cña ph¸t triÓn hay vËt c¶n k×m h·m, sù tr× trÖ vµ
suy tho¸i nhËn thÊy râ nhÊt ngay ë cÊp c¬ së. Do vËy, mÊu chèt cña cÊp c¬ së lµ
chÊt l-îng vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng chÝnh trÞ, bao gåm c¶ Héi ®ång nh©n
d©n, lµm sao ®Ó huy ®éng ®-îc søc d©n, gi÷ ®-îc d©n, lµm cho d©n yªn æn, phÊn
khëi lµm ¨n, sinh sèng, cè kÕt céng ®ång, quan t©m vµ b¶o vÖ thÓ chÕ.
- Tr-ëng th«n lµ do d©n bÇu cö, ®-îc c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n-íc cÊp x·
quyÕt ®Þnh c«ng nhËn theo nhiÖm kú 2,5 n¨m, bÇu tróng th× lµm, nÕu kh«ng tróng
th× ph¶i nghØ viÖc. Hä kh«ng cã l-¬ng, chØ cã phô cÊp, nªn c«ng viÖc hµng ngµy cña
Tr-ëng th«n kh«ng tho¸t ly ®-îc s¶n xu©t, hä võa lam viÖc nhµ võa lµm viÖc th«n.
- C¸n bé th«n ho¹t ®éng hµng ngµy tiÕp xóc víi d©n, rÊt gÇn d©n, sat d©n vµ
chÞu sù gi¸m s¸t cña d©n;
- Trong quan hÖ c«ng t¸c qu¶n lý ®-îc Chñ tÞch Uû ban nh©n d©n giao gÆp
nhiÒu khã kh¨n vÒ phong tôc tËp qu¸n cña tõng d©n téc, tõng ®Þa ph-¬ng, chÞu sù
chi phèi cña hä m¹c, lµng xãm.
- Trong thi hµnh c«ng viÖc, ngoµi viÖc ph¶i tu©n thñ theo ph¸p luËt cßn ph¶i
chÞu sù ®iÒu chØnh cña c¸c §iÒu lÖ, quy chÕ, quy ®Þnh kh¸c vµ lu«n ph¶i cã sù tham
gia cña c¸c tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi ë th«n;
- Tr×nh ®é c¸n bé th«n cßn thÊp, nhÊt lµ c¸c x· miÒn nói, vïng cao vïng s©u;
hä Ýt ®-îc cã c¬ héi ®-îc ®µo t¹o, båi d-ìng nghiÖp vô nhÊt lµ nghiÖp vô vÒ qu¶n lý
hµnh chÝnh Nhµ n-íc, do v¹y h¹n chÕ nhiÒu ®Õn c«ng viÖc qu¶n lý cña Tr-ëng
th«n…
1.3. Tr-ëng th«n
a, Tr-ëng th«n lµ ng-êi do nh©n d©n trùc tiÕp bÇu t¹i héi nghÞ nh©n d©n vµ
®-îc Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n x· xem xÐt, ra quyÕt ®Þnh c«ng nhËn vµ chÞu sù chØ
®¹o qu¶n lý cña ñy ban nh©n d©n x·. Tr-ëng th«n cã nhiÖm vô thùc hiÖn c¸c nhiÖm
vô qu¶ lý Nhµ n-íc theo sù uû quyÒn hoÆc ®-îc Uû ban nh©n d©n x· giao . Tr-ëng

3

th«n cßn ®-îc hiÓu lµ c¸nh tay nèi dµi cña Chñ tÞch Uû ban nh©n d©n x·, lµ cÇu nãi
gi÷a Uû ban nh©n d©n xa víi nh©n d©n. Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n x· cã quyÒn phª
b×nh, c¶nh c¸o, t¹m ®×nh chØ cho th«i chøc khi Tr-ëng th«n kh«ng hoµn thµnh
nhiÖm vô, vi ph¹m quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, tham nhòng, l·ng phÝ; kh«ng phôc
tïng sù chØ ®¹o, ®iÒu hµnh cña ñy ban nh©n d©n x·; vi ph¹m ph¸p luËt vµ c¸c quy
®Þnh cña cÊp trªn.
b, NhiÖm vô, tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n cña Tr-ëng th«n
a) Tæ chøc vÇ thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô qu¶n lý trªn ®Þa bµn th«n theo kÕ
ho¹ch vµ sù chØ ®¹o ®iÒu hµnh cña Uû ban nh©n d©n x· vµ theo NghÞ quyÕt cña Héi
®ång nh©n d©n x·. Thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô vÒ thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ, b¶o vÖ
s¶n xu©t, x©y dùng ®êi sèng v¨n ho¸ míi, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, c«ng tr×nh phóc
lîi th«n va liªn th«n tõ c¸c kho¶n ®ãng gãp cña nh©n d©n …
b) Chñ tr×, phèi hîp víi Ban c«ng t¸c MÆt trËn Tæ quèc vµ c¸c ®oµn thÓ ë
th«n trong qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng bao gåm : triÖu tËp vµ chñ tr×
héi nghÞ th«n; tæ chøc thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh cña th«n; tæ chøc nh©n d©n thùc
hiÖn tèt Quy chÕ d©n chñ; tæ chøc x©y dùng vµ thùc hiÖn h-¬ng -íc; b¶o ®¶m ®oµn
kÕt, gi÷ g×n trËt tù, an toµn trong th«n; tæ chøc thùc hiÖn nhiÖm vô do ñy ban nh©n
d©n x· giao; tËp hîp, ph¶n ¸nh, ®Ò nghÞ chÝnh quyÒn x· gi¶i quyÕt nh÷ng nguyÖn
väng chÝnh ®¸ng cña nh©n d©n; ký hîp ®ång dÞch vô phôc vô s¶n xuÊt vµ x©y dùng
c¬ së h¹ tÇng trªn c¬ së nghÞ quyÕt héi nghÞ nh©n d©n trong th«n;
c) §-îc ñy ban nh©n d©n x· mêi dù häp vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan. Hµng th¸ng
b¸o c¸o kÕt qu¶ c«ng t¸c víi ñy ban nh©n d©n x·;
d §-îc tham dù c¸c líp tËp huÊn, båi d-ìng, ®-îc h-ëng phô cÊp theo quy
®Þnh cña tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung -¬ng.
1.4. Tæ chøc ë Th«n:
a. M« h×nh tæ chøc cña hÖ thèng chÝnh trÞ c¬ së ë th«n cã vÞ trÝ, vai trß hÕt
søc quan träng trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ tæ chøc thùc hiÖn tèt ®-êng lèi, chñ tr-¬ng
cña §¶ng, ph¸p luËt cña nhµ n-íc tíi tõng ng-êi d©n, tæ chøc chÝnh trÞ c¬ së ë th«n
®-îc cÊu thµnh bëi:
- Th«n (kh«ng ph¶i lµ c¬ quan hµnh chÝnh, cÊp hµnh chÝnh), ®øng ®Çu lµ
Tr-ëng th«n;
- C¸c tæ chøc chÝnh trÞ, chÝnh trÞ x· héi ë th«n:
+ Chi bé §¶ng ë th«n: phÇn lín c¸c th«n th× mçi th«n cã mét chi bé §¶ng,
thùc hiÖn trªn 4 ph-¬ng diÖn:
*Ra ®-êng lèi, chñ tr-¬ng ®Þnh høng ph¸t triÓn céng ®ång d©n c- ë c¬ së
th«ng qua NghÞ quyÕt §¹i héi chi bé vµ ho¹t ®äng cña cÊp uû.

4

*Tæ chøc vµ thùc hiÖn ®-êng lèi chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña Nhµ n-íc th«ng
qua ®éi ngò c¸n bé §¶ng viªn cña chi bé.
*Bè trÝ, ph©n c«ng nhiÖm vô cho c¸n bé §¶ng viªn trong viÖc thùc hiÖn c¸c
nhiÖm vô ë Th«n.
* KiÓm tra viÖc chÊp hµnh ph¸p luËt, kû luËt cña c¸n bé §¶ng viªn cña chi bé
vµ nh©n d©n trong th«n.
+ Ban MÆt trËn tæ quèc th«n vµ c¸c chi Héi chÝnh trÞ - x· héi ë th«n: Cã
nhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm chung lµ:
 TËp hîp vµ x©y dùng khèi ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n;
 Tuyªn truyÒn vËn ®éng nh©n d©n ph¸p huy quyÒn lµm chñ, thùc hiÖn ®-êng
lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng, chÊp hµnh ph¸p luËt cña Nhµ n-íc.
 TËp hîp ý kiÕn, kiÕn nghÞ cña nh©n d©n ®Ó ph¶n ¸nh, kiÕn nghÞ víi §¶ng vµ
Nhµ n-íc.
 Ch¨m lo b¶o vÖ quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña c«ng d©n trong th«n.
 Tham gia ho¹t ®éng hoµ gi¶i ë Th«n.
 Tæng hîp ý kiÕn nguyÖn väng cña nh©n d©n ®Ó kiÕn nghÞ víi cÊp trªn.
 Tham gia bÇu cö, tæ chøc héi nghÞ cö tri ë n¬i c- tró, tuyªn truyÒn vËn ®éng
cö tri n¬i c- tró thùc hiÖn tèt luËt bÇu cö Quèc héi vµ Héi ®ång nh©n d©n.
b. VÒ tæ chøc kh¸c ë th«n:
Tuú theo yªu cÇu, nhiÖm vô vµ c¨n cø vµo t×nh h×nh ë tõng th«n, cã thÓ thµnh
lËp c¸c tæ: Tæ hßa gi¶i, tæ an ninh, tæ b¶o vÖ s¶n xuÊt, tæ x©y dùng kiÕn thiÕt. C¸c tæ
chøc nµy ®-îc thµnh lËp hoÆc gi¶i thÓ theo yªu cÇu thùc tÕ cña tõng ®Þa ph-¬ng.
Thµnh viªn cña c¸c tæ chøc nµy do nh©n d©n bÇu. Ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc nãi
trªn do Tr-ëng th«n chñ tr×, phèi hîp víi Ban c«ng t¸c MÆt trËn qu¶n lý vµ chØ ®¹o.
1.5. Héi nghÞ nh©n d©n th«n ®-îc tæ chøc 6 th¸ng mét lÇn, trong tr-êng hîp
cÇn thiÕt cã thÓ häp bÊt th-êng, gåm toµn thÓ cö tri hoÆc chñ hé hay cö tri ®¹i diÖn
hé ®Ó lµm c¸c viÖc sau:
a, Th¶o luËn vµ quyÕt ®Þnh c¸c c«ng viÖc cña néi bé céng ®ång d©n c- vÒ s¶n
xuÊt, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, gi¶i quyÕt viÖc lµm, xãa ®ãi gi¶m nghÌo, ®oµn kÕt
t-¬ng trî gióp ®ì nhau trong s¶n xuÊt vµ ®êi sèng, nh÷ng vÊn ®Ò vÒ v¨n hãa, x· héi,
vÖ sinh m«i tr-êng, an ninh, trËt tù an toµn x· héi phï hîp ph¸p luËt;
b, Bµn biÖn ph¸p thùc hiÖn nghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n x·, c¸c quyÕt
®Þnh cña ñy ban nh©n d©n x·, nghÜa vô c«ng d©n vµ nhiÖm vô cÊp trªn giao;
c, Th¶o luËn, gãp ý kiÕn vÒ b¸o c¸o kÕt qu¶ c«ng t¸c vµ tù phª b×nh, kiÓm
®iÓm cña Tr-ëng th«n, Chñ tÞch, phã Chñ tÞch Héi ®ång nh©n d©n vµ Chñ tÞch, phã
Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n x·;

5

d, BÇu, miÔn nhiÖm Tr-ëng th«n; x©y dùng h-¬ng -íc, quy -íc; cö c¸c ban,
nhãm tù qu¶n, ñy viªn thanh tra nh©n d©n;
NghÞ quyÕt cña héi nghÞ cã gi¸ trÞ khi cã Ýt nhÊt qu¸ nöa sè ng-êi dù häp t¸n
thµnh vµ kh«ng tr¸i víi ph¸p luËt.
1.6. Quan ®iÓm vÒ c¸n bé c¬ së:
- Lµ cÇu nèi trùc tiÕp gi÷a §¶ng, Nhµ n-íc víi nh©n d©n.
- Lµ c¸n bé s¸t d©n nhÊt, ®êi sèng g¾n liÒn víi d©n .
- Cã chøc n¨ng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ nø¬c vµ tæ chøc thùc hiÖn trong ®ã
chøc n¨ng trùc tiÕp tæ chøc thùc hiÖn lµ chñ yÕu.
- ChÕ ®é lµm viÖc g¾n víi s¶n xuÊt cña d©n.
- CÇn nghiªn cøu sù kh¸c nhau gi÷a x· víi ph-êng vµ thÞ trÊn, sù kh¸c nhau
gi÷a c¸n bé bÇu cö víi c¸n bé chuyªn m«n lµm viÖc æn ®Þnh, l©u dµi
- Ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, x©y dùng chÝnh quyÒn c¬ së trong
s¹ch, v÷ng m¹nh, hiÖu qu¶, hiÖu lùc: NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung -¬ng 3 kho¸ VIII
®· chØ râ: “Ph¶i tËp trung søc kiÖn toµn chÝnh quyÒn c¬ së”. Ph­¬ng h­íng võa c¬
b¶n, võa cÊp b¸ch hµng ®Çu lóc nµy lµ gi÷ v÷ng vµ ph¸t huy b¶n chÊt tèt ®Ñp cña
nhµ n-íc ta, ng¨n chÆn, ®Èy lïi t×nh tr¹ng suy tho¸i ®¹o ®øc, tham nhòng, l·ng phÝ,
quan liªu, s¸ch nhiÔu d©n trong bé m¸y nhµ nø¬c. §©y lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa sèng
cßn ®èi víi chÕ ®é ta. ChØ cã dùa vµo d©n míi x©y dùng ®-îc chÝnh quyÒn trong
s¹ch, v÷ng manh. §iÒu quan träng hµng ®Çu lµ n©ng cao chÊt l-îng d©n chñ ®¹i
diÖn, më réng vµ cã c¬ chÕ tõng b-íc thùc hiÖn chÕ ®é d©n chñ trùc tiÕp mét c¸ch
thiÕt thùc, ®óng h-íng vµ cã hiÖu qu¶ - x©y dùng vµ thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ ë c¬
së.
PhÇn hai
c«ng t¸c hoµ gi¶i ë c¬ së
I. M« h×nh tæ chøc, c¸ch thøc hoµ gi¶i c¬ së
1. Hoà giải ở cơ sở và mô hình tổ hoà giải cơ sở
1.1 Hoà giải ở cơ sở
Hoà giải ở cơ sở “là việc hướng dẫn, giúp đỡ, thuyết phục các bên tranh
chấp đạt được thoả thuận, tự nguyện giải quyết với nhau những việc vi phạm pháp
luật và tranh chấp nhỏ nhằm giữ gìn đoàn kết trong nội bộ nhân dân, củng cố, phát
huy những tình cảm và đạo lý truyền thống tốt đẹp trong gia đình và cộng đồng dân
cư, phòng ngừa, hạn chế vi phạm pháp luật, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội trong
cộng đồng dân cư” (quy định tại Điều 1 của Pháp lệnh về tổ chức và hoạt động hoà
giải ở cơ sở và Điều 2 Nghị định 160/1999/NĐ-CP)