Xem mẫu
- TIN TRUY N HÌNH 1, Khái quát chung v tin Tin ư c g i là news trong ti ng Anh, còn ngư i Trung Qu c g i tin là Tân văn. Nh ng t này u b t ngu n t nghĩa en có nghĩa là m i. M c dù tin là th lo i ra i s m, nó có th ư c coi là th lo i u tiên c a báo chí vì báo chí ra i b ng chính nh ng b n tin. Tin gi vai trò xung kích, mũi nh n trên các phương ti n thông tin i chúng, song cho n nay v n chưa có quan ni m chung th ng nh t v th lo i này. B i tính ch t c a Tin có m t trong t t c các th lo i báo chí khác. Ngư i M có quan ni m v tin: “Khi chó c n ngư i, thì ó không ph i là tin. Nhưng khi ngư i c n chó thì ó là tin”. Nghĩa là tin ph i mang y u t m i và l . Nhi u h c gi , nhà báo, các tài li u nghiên c u khác cũng th hi n quan ni m v tin như sau: - Tin là lo i hàng hoá d h ng. - Tin là cái h p d n và có th t. - Tin là nh ng gì ư c ph n ánh l i. - Tin là cái c a ngày hôm nay khác ngày hôm qua, ngày mai khác ngày hôm nay v b t c cái gì và b t c âu trong cu c s ng hàng ngày. - Tin là cái gì ó mà ngư i này mu n che y, còn ngư i khác (nhà báo) thì mu n công khai. -T i n Ti ng Vi t năm 1992 ghi: “Tin là i u ư c truy n i, báo l i cho bi t v s ki n, tình hình x y ra”. - Tin là m t m u c a thông tin xung quanh m t s ki n áng chú ý, có m t s h p d n chung. - Tin là cái m i, cái th t, t ng gi , t ng phút di n ra dư i d ng m t i hay n y sinh trong s v n ng vô cùng.
- - “Tin t c trên báo chí là m t th tài ph n ánh nh ng s ki n, s vi c, tình hình có th t m i x y ra, ang x y ra, m i phát hi n th y, có ý nghĩa quan tr ng ho c có liên quan n xã h i, theo m t ư ng l i và c i t o th c ti n, b ng hình th c ng n g n nh t, cô ng nh t, nhanh chóng nh t, k p th i nh t, ư c ghi b ng ch , ti ng nói ho c hình nh…” (Giáo trình nghi p v Báo chí, t p II trư ng Tuyên hu n Trung ương Hà N i, 1978). - Tin là m t trong nh ng th lo i thu c nhóm thông t n báo chí, trong ó thông báo, ph n ánh, bình lu n có m c m t cách ng n g n, chính xác và nhanh chóng nh t v s ki n, v n , con ngư i, có ý nghĩa chính tr xã h i nh t nh ( inh Văn Hư ng - Bài gi ng v th lo i tin t i Khoa Báo chí, Trư ng ih c Khoa h c Xã h i và Nhân văn, i h c Qu c gia Hà N i). Như v y, tuy có nhi u quan ni m, cách nói khác nhau v tin nhưng u toát lên m t s y u t tương i th ng nh t là: Tin là m i, ng n g n, súc tích, nhanh chóng, có ý nghĩa chính tr xã h i nh t nh. Các quan ni m v tin cũng như các th lo i báo chí khác ch n ch n s còn ti p t c b sung, i m i và hoàn ch nh phù h p v i s phát tri n nhanh chóng, sôi ng c a báo chí hi n nay. 2. Vi t tin như th nào? H u h t nh ng ngư i làm báo (trên m i phương ti n thông tin i chúng) làm tác ph m u tiên c a mình là làm tin. Nhưng trư c h t ph i th y ư c trách nhi m c a ngư i làm báo ó là thông tin cho ai, v cái gì và t i sao? Tr l i ư c câu h i này thì ngư i làm báo m i có th d n tr thành nhà báo. Nhà báo là m t k thu t viên (ho c m t ngư i th th công, th m chí là m t ngh sĩ) làm vi c b ng m t nguyên li u u tiên không chính th c ó là nh ng s ki n. Chúng ta tìm ki m nh ng s ki n, l a ch n và x lý cho chúng có ý nghĩa, có th hoà ng và lôi cu n. Nhà báo thông tin nh m cung c p cho ng bào c a anh ta nh ng phương ti n hi u v th gi i và hành ng có hi u qu . Nói m t cách k thu t hơn, là thu t l i nh ng s ki n và nh ng vi c dư ng như có ý nghĩa, cho m t thông tin ư c hi u thì trư c h t tin ó ph i ư c c, nó ư c c thì s trình bày và văn phong c a nó ph i h p d n. Văn phong báo chí chính là làm
- cho a s ngư i c hi u ư c m t cách nhanh chóng ý nghĩa c a thông tin b ng cách nêu b t ngay l p t c i u chính y n, không tô thêm, không do d mà ph i ti n th ng t i ích. thông tin có th hi u ư c, nó c n ph i tr l i nhanh chóng 6 câu h i then ch t, thi u m t trong nh ng câu tr l i này thì toàn b thông tin y có th m t i tính h p lý c a nó. Sáu câu h i then ch t ó là: Ai? (Who?), Cái gì? (What?), âu (Where?), Khi nào? (When), Như th nào (How?), T i sao (Why?). Ai? ó là ch th c a thông tin: M t ngư i ( ã có hành ng gì, ã tuyên b cái gì,…); M t s ki n (chính tr ho c văn hoá ã x y ra: quy t nh xã h i, tai n n…); M t s vi c (giá c sinh ho t tăng, m t v cư p, m t căn b nh nguy hi m m i xu t hi n…) Cái gì? ó là hành ng, ng t c a câu: Ch t ch nói; M t ph n sinh sáu con; Giá xăng tăng lên; Công an ã b t gi tên cư p;… âu? Trong m t nư c, m t qu n, m t thành ph , th m chí là m t căn phòng nào ó, nh ng s chính xác v a i m này là i u không th thi u ư c. c gi hay khán thính gi thư ng ph n ng theo lu t xa g n v a lý c a thông tin, lu t xa g n là s t ng h p c a nhi u phương hư ng, v a lý, khía c nh này ư c bi t n b i nh ng s vi c khác nhau dư i tên g i “lu t cái ch t kilomet”. S ki n x y ra càng g n v m t a lý thì càng quan tr ng và càng ư c quan tâm. Khi nào? Hôm qua, hôm nay, sáng nay, chi u nay, t i nay… không c n rõ năm hi n t i, t nh ng ngày u c a năm m i tránh m i nh m l n. Như th nào? B i phương ti n nào và b ng cách nào? Nh ng nguyên nhân, nh ng m c tiêu, nh ng lý do c a s vi c ư c k l i: giúp ng bào b lũ l t (U ban M t tr n T qu c Vi t Nam ã phát ng phong trào…); có ti n hút chính ma tuý (tên Nguy n Văn A ã i cư p)… V y ta có th làm m t tin theo công th c này, và t t nhiên nó cũng có nh ng tiêu chu n nh t nh l a ch n thông tin, không ph i b t c s ki n nào cũng cho là tin. Nh ng tiêu chu n chính l a ch n là:
- - ó ph i là m t thông tin: S vi c nào ó ã x y ra, tình hình nào ó ã ư c quan sát. - Thông tin ó ph i m i l (ho c ó là l n u tiên ngư i ta nói n, ho c ó là l n u tiên ngư i ta c p t i theo khía c nh này). - Thông tin y ph i h p d n c gi , ph i bi t nó có n m trong ph m vi các m i quan tâm hay không. - Nó ph i nh t quán v i quan i m c a cơ quan báo chí (chương trình phát thanh, truy n hình, Internet). Bên c nh ó cũng ph i xác nh úng ư ng dây d n v i s h p lý t i a. M t khi thông tin ã ư c ch n, ph i tìm cách x lý nó, có th d n d t c gi (khán thính gi ) t u t i cu i bài báo (b n tin) theo m t lôgic duy nh t. Có r t nhi u cách c p n m t s ki n, nh ng nhà báo gi i là nh ng ngư i bi t tìm th y góc c áo, thích h p và cu n hút cho t ng s ki n, song cũng ph i lưu ý tránh s quá m c vì nó s có h i cho tính áng tin c y c a tin. 3. C u trúc vi t tin C u trúc hay chính là k thu t vi t Tin là y u t nh m góp ph n làm cho vi c vi t tin d dàng và mang l i hi u qu hơn. Vì có l vi t tin không khó nhưng cho hay và úng l i là i u không d , b i tin cũng như các th lo i báo chí khác là khoa h c và ngh thu t vi t v s th t. Trong th c t vi c vi t tin r t a d ng, phong phú và linh ho t, không có m t khuôn m u chung nào và không áp t cho m t ngư i vi t hay m t cơ quan báo chí nào. Vì v y, có 4 c u trúc thư ng ư c s d ng và tham kh o, ó là: 3.1, C u trúc “hình tháp thư ng”
- Chi ti t 1 Chi ti t 2 Chi ti t 3 Chi ti t 4 C u trúc này còn có nhi u tên g i khác như “tam giác thư ng”, “hình nó”, “hình cây thông”… ây là c u trúc vi t tin ơn gi n, truy n th ng, ph bi n, cách vi t như m t bài văn thông thư ng (có m u, thân bài và k t lu n), cách vi t như sau: Mào u tin có th s d ng m t t , m t hình nh, m t câu gây n tư ng g i tò mò cho ngư i ó, ngư i xem hay ngư i nghe; sau ó tăng d n m c quan tr ng, h p d n thân tin và s c n ng nh t, hay nh t, quan tr ng nh t c a tin ư c ưa xu ng ph n k t lu n. ây là cách vi t theo l i “câu nh ” ph n m u, cách vi t tăng d n n tư ng c a tin, càng v sau càng hay d n ngư i c xem h t toàn b n i dung tin. i u c n chú ý là x lý khéo léo m c h pd n c a ph n mào u và ph n k t lu n ph i ư c ưu tiên nhi u hơn. C u trúc này “trung tính” vì các lo i hình báo chí u s d ng, tuy nhiên báo in v n dùng ph bi n hơn, nhưng h n ch c a nó là nhàm chán, bu n t khi l m d ng c u trúc này. 3.2, C u trúc “hình tháp ngư c” Chi ti t 1 Chi ti t 2 Chi ti t 3 Chi ti t 4 V m t lý thuy t, mô hình này th c ch t là s o ngư c c a mô hình th nh t, ư c bi u hi n dư i d ng m t hình tháp ngư c u xu ng. Theo c u trúc này
- thì nh ng chi ti t, s ki n, s li u quan tr ng, có giá tr nh t, t là h t nhân c a tin ư c ưa lên u, sau ó gi m d n giá tr c a s ki n ph n thân tin và cu i tin thư ng là y u t ph ho c gi i thích. C u trúc này ư c xem là hi n i và ư c s d ng r ng rãi trên t t c các lo i hình báo chí, c bi t là phát thanh, truy n hình, Internet và các b n tin thông t n. V i c u trúc này, ngư i vi t hình thành tin nhanh, ngư i c trong cùng m t th i gian bi t ư c nhi u thông tin do ch c n xem lư t qua ph n u, ngư i biên t p có th c t ph n sau khi c n thi t mà v n không nh hư ng t i giá tr c a tin, ti t ki m “ t” c a các lo i hình báo chí ăng, phát các s ki n có giá tr khác. Chính vì nh ng ưu i m này mà c u trúc “hình tháp ngư c” ư c s d ng nhi u trong báo chí th gi i và báo chí nư c ta b i tính hi u qu và tính h p d n c a nó. Nhi u hãng thông t n, các t báo, ài phát thanh, truy n hình th gi i ã có quy nh c th và nghiêm ng t cho phóng viên khi vi t tin ph i tuân th các yêu c u: - Vi t ngay i u quan tr ng và h p d n nh t, “thông tin mũi t u ch không ph i nơi bu ng lái”. - Vi t tin ơn gi n, c th , nêu b t ư c s vi c, s ki n. - Không quá 3 n 5 dòng song ph i tr l i nh ng câu h i c n thi t. 3.3, C u trúc “hình ch nh t”. Chi ti t 1 Chi ti t 2 Chi ti t 3 Chi ti t 4 ây là c u trúc mà các chi ti t c a tin ư c s p x p ngang hàng nhau, m i chi ti t có m t lư ng thông tin, không có chi ti t nào n i tr i ho c không có giá tr thông tin. Các chi ti t tương i bình ng, c l p trong tin làm n i b t s ki n. Ngôn ng th hi n c u trúc này thư ng là ngôn ng k , tr n thu t nên có th
- tri n khai s ki n có chi u sâu theo ý c a ngư i vi t. Tuy nhiên, c u trúc này cũng gây c m giác ơn i u, ơn gi n do tính ch t c a ngôn ng th hi n. C u trúc này ch y u s d ng cho báo in, còn i v i các lo i hình báo chí khác như phát thanh, truy n hình.. thì t n su t s d ng c a nó ít do tính ch t c a tin và c i m lo i hình báo chí. 3.4, C u trúc “hình kim cương” C u trúc này nh m nh n m nh ý nghĩa c a s ki n hay v n ,k thu t này thư ng ư c áp d ng cho các th lo i “dài hơi” như phóng s , bình lu n, i u tra.. Trong m t bài vi t dài, mu n t o d u n và h p d n su t bài vi t, ngư i vi t có th t o thêm nhi u tam giác ngư c giao nhau, xoay nhi u góc c nh khác nhau, càng nhi u góc c nh thì bài vi t càng h p d n và thu hút ngư i c. Vì th , t m t tam giác ngư c ti n lên hai tam giác giao thoa và cu i cùng là m t viên kim cương. V i th lo i tin, c u trúc này không phù h p l m vì có nhi u chi ti t, nhi u thông tin không úng v i c i m ng n g c, súc tính c a tin. Tuy nhiên cũng có th áp d ng m t ph n c a c u trúc này vi t tin khi c n thi t ho c ch nh s a tin. Ngoài các c u trúc trên, m t s nhà nghiên c u, nhà báo còn ưa ra nhi u c u trúc khác n a như: ng h cát, vòng tròn khép kín, trình t th i gian, th i gian o ngư c, l i “bóc hành”, k t c u theo “tam o n lu n”, trình t t th c tr ng n nguyên nhân, h u qu … M c dù v y, các c u trúc ư c nêu trên ây có th áp d ng cho m i tác ph m báo chí. Tuỳ theo t ng lo i c th mà ngư i vi t có th v n d ng h p lý, hi u qu cho các lo i hình báo chí. Các c u trúc này cũng an xen, xâm nh p l n nhau và cũng ch tương i, i u quan tr ng nh t v n là s sáng t o c a ngư i vi t. 4. Các d ng tin
- D ng tin trư c h t là m t tin báo chí úng ư c trình bày dư i nhi u hình th c khác nhau, t o nên s phong phú a d ng khi chuy n t i n i dung s ki n trên các phương ti n thông tin i chúng. ã có r t nhi u cách phân chia d ng tin v i nhi u cách g i khác nhau. Sau ây là m t s d ng tin ph bi n trên báo chí nư c ta và báo chí th gi i: 4.1, Tin v n (tin ng n). Là d ng tin thông báo, ph n ánh m t cách ng n g n, v n t t nh t v s vi c, s ki n, nhân v t x y ra hàng ngày trong i s ng xã h i. Dung lư ng c a tin v n ng n g n nh t so v i các th lo i báo chí cũng như so v i các th d ng tin khác (trong vòng 60 n 100 ch , kho ng 3 hay 4 dòng). Do dung lư ng r t ng n nên tin v n thư ng không có l i bình, có th có tít ho c không có tít (tuỳ theo cách trình bày). Tin v n thư ng ư c b c c trong m t chuyên m c dư i tiêu như: “Tin v n trong nư c”, “Tin v n th gi i”, “Tin gi chót”… Tin v n thư ng tr l i 4 câu h i trong công th c 6W + 1H (Cái gì? Ai? Khi nào? và âu?). D ng tin v n ư c s d ng nhi u trên các lo i hình báo chí, ngày càng phong phú, a d ng và có nhi u sáng t o. 4.2. Tin bình (tin sâu) Tin bình là d ng tin ph n ánh s ki n th i s quan tr ng, chưa nm c bình lu n, nhưng ngư i ưa tin c n th hi n thái , quan i m nh hư ng dư lu n xã h i. Tuy là tin bình nhưng y u t tin v n là chính. Quan i m thái c a nhà báo hay cơ quan báo chí ư c th hi n m c nh t nh. c bi t, ngư i vi t c n th n tr ng, nh y c m khi th hi n quan i m, thái trư c các v n trong nư c, qu c t hay nhân v t nào ó. 4.3, Tin d báo
- Là d ng tin d ki n, d oán các s ki n tiêu bi u s x y ra trong hi n t i và tương lai. ây là d ng tin ư c s d ng khá ph bi n hi n nay b i t o ư c ch ng cho công chúng ón, c, nghe, xem, truy c p nh ng s ki n hay v n mà mình quan tâm ho c ưa thích. Do là d báo nên tính chính xác ch tương i. S lư ng s ki n d ki n thư ng là t 3 tr lên, ư c thi t k theo cách riêng. 4.4, Tin t ng h p Tin t ng h p là d ng tin tóm t t , tái hi n, h th ng l i nh ng s ki n quan tr ng, tiêu bi u v các lĩnh v c c a i s ng xã h i ã và ang x y ra trong th i gian và không gian nh t nh. D ng tin này ư c s d ng r ng rãi b i nó áp ng nhu c u khách quan c a công chúng v thông tin. Th c t , ai cũng mu n có nhi u thông tin hàng ngày v m i lĩnh v c, nhưng không ph i lúc nào cũng c báo, nghe ài, xem ti vi hay truy c p Internet y và u n. Vì v y, công chúng mu n có m t b c tranh t ng quan trong m t th i gian và không gian nh t nh n nh nh n th c c a mình ho c có y s li u, d li u hi u sâu, bi t rõ v v n mình quan tâm. Ngư i làm tin t ng h p ph i có năng l c l a ch n, phân tích, t ng h p và b c c, làm cho s ki n th c s có ý nghĩa và lôi cu n ngư i c. Tin t ng h p thư ng ư c trình bày dư i tiêu “Tin trong ngày”, “Th gi i tu n qua”, “Hà N i tu n qua”, “Kinh t - xã h i”… 4.5, Chùm tin ây là d ng tin g m m t s tin i m l i, h th ng l i nh ng s ki n tiêu bi u có chung ch th ng nh t trong m t th i gian và không gian nh t nh, D ng tin này có ý nghĩa tuyên truy n, c ng, gây n tư ng và t p trung s chú ý c a dư lu n v m t ch nh t nh.
- Trên các lo i hình báo chí thư ng có các m c th hi n chùm tin như: “An ninh - tr t t ”, “Th thao trong nư c”, “Th thao qu c t ”, “Th thao 24/7”. “Văn h c ngh thu t”, “S c màu văn hoá”,… Khi vi t và nh n di n chìm tin trên báo in thì s có trư ng h p sau x y ra: có th báo này là chùm tin, nhưng báo khác l i là tin t ng h p. Trong trư ng h p này, tin t ng h p tr thành chùm tin thì ph i vi t c th v m t lo i hình hay lĩnh v c nào ó. B i chùm tin và tin t ng h p r t gi ng nhau v hình th c thi t k d ng tin, s khác nhau là ch : Tin t ng h p ph n ánh các lĩnh v c c a i s ng; còn chùm tin thì ph n ánh các s ki n có chung m t ch . N u không chú ý i m này, khi làm các d ng tin d b nh m l n ho c sai. 4.6, Tin tư ng thu t Tin tư ng thu t là d ng tin ph n ánh nh ng s ki n quan tr ng, tiêu bi u, thu hút ư c s quan tâm c a dư lu n xã h i. Tin tư ng thu t bám sát tr t t , trình t di n bi n có th t c a s ki n trong khi thông tin. D ng tin tư ng thu t khác v i th lo i tư ng thu t, s khác bi t ư c th hi n dung lư ng và cách th c th hi n. Tin tư ng thu t có dung lư ng ng n, ch y n thu t l i, k l i nh ng nét tiêu bi u, khái quát v s ki n; còn tư ng thu t thì dung lư ng l n, có th trình bày tr t t di n bi n c a s ki n m t cách t m , chi ti t t khi m u n khi k t thúc s ki n. Hơn n a, trong khi tư ng thu t, tác gi còn th hi n “cái tôi” rõ nét c m h ng, c m xúc, bình lu n và các thông tin ph tr khác, làm cho bài tư ng thu t hay hơn, sinh ng, h p d n hơn. Còn i m gi ng nhau gi a tin tư ng thu t và tư ng thu t là c hai cùng tư ng thu t, nghĩa là k l i, thu t l i tr t t , di n bi n s c a s ki n có th t. 4.7, Tin nh Là d ng tin có kèm theo nh v i tư cách là y u t c u thành tin minh ho , tăng tin c y, chân th c và thuy t ph c cho tin. Trong d ng tin này, tin v n gi vai trò ch o, nh có tính ph ho , song tin và nh ph i g n bó, liên quan
- n nhau, tôn giá tr cho nhau. Tránh tình tr ng có tin thì n i dung này nhưng nh minh ho l i mang ý nghĩa khác. 4.8, nh tin Là nh có kèm theo chú thích như m t tin, trong ó nh gi vai trò ch o, tin (chú thích) có tính ph ho , nh và chú thích ph i liên quan n nhau, tôn giá tr cho c hai. nh báo chí có s c m nh riêng, có lúc còn gây n tư ng và có giá tr nhi u hơn nhi u trang vi t. nh ăng, phát trên các lo i hình báo chí có th ơn nh (m t nh + m t chú thích), có th là chùm nh (3 nh tr lên) ho c m t sêri nh (5 n 10 nh ho c nhi u hơn) v m t ch nh t nh. Như v y, tin nh và nh tin là hai d ng có liên quan m t thi t v i nhau nhưng m c và cách th c th hi n khác nhau. 4.9, Tin công báo Là tin ph n ánh, thông báo nh ng ho t ng c a cơ quan ng, Nhà nư c, Chính ph , Qu c h i, các nghi th c ngo i giao, công b ngh quy t, ch trương, chính sách l n c a ng, Nhà nư c; công b Hi n pháp, Pháp l nh, Ch th c a các c p có th m quy n; i n m ng ho c chia bu n c a các nguyên th , thông báo c a B Ngo i giao v các chuy n thăm chính th c c a các c p lãnh o. Nh ng thông tin này có tính th i s và ý nghĩa chính tr - xã h i l n, thu hút s quan tâm c a dư lu n. c i m c a tin công báo là: - Tin không ph i do toà so n hay phóng viên báo chí làm ra mà do các cơ quan có th m quy n cung c p. - Do văn b n thông tin mang tính chính th ng, chu n m c nên toà so n không s a ch a, b sung ho c biên t p l i văn b n ã ư c cung c p. - Các cơ quan có th m quy n ch o, hư ng d n m t s cơ quan báo chí l n ho c nhi u cơ quan báo chí cùng ăng, phát tuỳ theo m c và yêu c u tuyên truy n.
- - Các cơ quan báo chí ch p hành ăng, phát các thông tin ó v trí, th i gian quan tr ng và trang tr ng (trang 1 c a báo in ho c ph n u c a chương trình phát thanh, truy n hình…) C n phân bi t tin công báo v i m c thông tin - qu ng cáo trên các báo. i m khác nhau căn b n gi a hai thông tin trên là tin công báo ăng, phát theo ch o, có tính b t bu c; còn thông tin - qu ng cáo là s tho thu n, h p tác gi a toà so n v i cơ quan, t ch c, cá nhân thuê qu ng cáo. Qua các d ng tin, chúng ta có th th y s phong phú, a d ng, sáng t o trong cách th hi n s ki n, v n , nhân v t trên các lo i báo chí. Các d ng tin có m i quan h m t thi t v i nhau và m c s d ng các d ng tin trên các lo i hình báo chí là không ng u, có lo i hình báo chí s d ng d ng tin này ít ho c h u như không s d ng d ng tin khác và ngư c l i. Có m t trư ng h p khá c bi t, c n lưu ý ó là các d ng tin d báo, tin t ng h và chùm tin nên s d ng d ng tin v n th hi n (tin trong tin). Và ây chưa ph i là t t c các d ng tin và cũng không có quy nh b t bu c ch ph i làm tin theo các d ng này, mà các d ng tin v n ti p t c i m i, phát tri n và s xu t hi n nh ng d ng tin m i trong ho t ng th c ti n sôi ng và sáng t o c a báo chí và ngư i làm báo. 5, Tin truy n hình 5.1, c i m c a tin truy n hình Truy n hình là m t lo i hình báo chí ang có th m nh, ư c công chúng quan tâm và nó ã tr thành kênh thông tin không th thi u trong i s ng hàng ngày. Tuy không ph i là lo i hình ra i s m nhưng truy n hình ang ngày càng kh ng nh v trí c a mình trong “làng báo chí”, nó ã và ang là phương ti n thông tin h u hi u. Trong truy n hình, vi c ti p nh n thông tin c a khán gi x y ra trên hai kênh, nó áp ng m t lúc hai giác quan: m t và tai i u mà khán gi hay công chúng quan tâm nh t v n là tin t c. Tuy nhiên, tin t c không ng nghĩa v i nh ng thông báo quan tr ng mà còn là hình th c th hi n c a báo chí, nó có nh ng c i m nh t nh c a nó. Ý nghĩa c a tin t c xu t phát t ch c năng thông tin c a các phương ti n truy n thông trong m t xã h i t do, dân ch . Chính vì v y,
- trên truy n hình, th lo i tin v n chi m v trí quan tr ng và ch y u. V y tin truy n hình là như th nào? Công vi c c a phóng viên truy n hình khác v i phóng viên c a các lo i hình báo chí khác ra sao? 5.2, Tính th i s c a tin truy n hình Th i i ngày nay, truy n hình có m t h u h t m i mi n trên t nư c ta, truy n hình tr thành món ăn tinh th n không th thi u c a m i ngư i và linh h n c a các chương trình truy n hình chính là tin, song ây chúng ta ch bàn t i các d ng tin ư c s d ng trong truy n hình. Các chương trình th i s luôn thu hút s quan tâm c a khán gi nhi u nh t, ti p n là các chuyên m c gi i trí. M i hình th c ho t ng c a con ngư i, m i ngh nghi p ub t ut nh ng cơ s nào ó, t cái r t ơn gi n. Trong quá trình hoàn thi n, nh ng cơ s yd n n nh cao c a ngh thu t nghi p v . Nhà báo nhìn th y i u gì ó áng chú ý, phát hi n ra i u gì ó mà trư c kia chưa bi t, chú ý n hi n tư ng nào ó r i th c hi n ghi l i v n t t, và th là ã có thông tin dành cho các phương ti n thông tin i chúng. i u ó có nghĩa là bài ghi chép là th lo i thông tin c a báo chí, b n tin ng n, trong ó trình bày v m t s vi c nào ó. ó là th lo i chung c a báo chí ư c s d ng trong các n ph m truy n hình, nhi u khi ngư i ta còn g i b n tin th i s là b n tin ng n. B n tin th i s là s ghi l i nh ng s ki n l ch s theo th i gian. Trong báo chí, th lo i th i s là thông tin ng n v s vi c, v y nên b n tin ng n và th i s tr nên ng nghĩa. Trong truy n hình, th lo i y bao g m tin ư c phát b ng l i và b n tin b ng hình nh và nh ng ngư i làm truy n hình g i ó là b n tin. - Tin ng n là th thông tin ph bi n nh t, là y u t cơ b n trong các b n tin th i s (các chương trình th i s ). N u dư i d ng l i vi t ho c l i nói thì tin ng n ư c chuy n t i mà không c n n hình nh, lý do cho vi c s d ng th lo i này là do tính ch t kh n trương c bi t, khi mà tin t c y là m i quan tâm tuy t ic a t t c m i ngư i, còn khâu ghi hình do nguyên nhân nào ó không th c hi n ư c ( ư ng truy n l i, i u ki n khách quan…). Ví d như chúng ta ưa tin Ch t ch
- nư c Tr n c Lương i thăm h u ngh nư c M , hai v lãnh o nhà nư c M và Vi t Nam có m t s tho thu n v kinh t mang l i l i ích chung cho hai t nư c, l ra tin này c n ư c truy n v ngay l p t c nhưng do không th truy n ư c hình nh lúc ó nên phóng viên g i i n ho c g i l i (n i dung cu c nói chuy n) y v và phát trên truy n hình có l i nhưng hình nh có th ch là m t b c nh ho c phát thanh viên c tr c ti p. Công vi c chu n b và phát sóng chương trình th i s , b n tin t p trung, quy t vào khâu l a ch n, biên t p và c t g n hình nh. Nh ng tin trong b n tin này thư ng không quá m t phút rư i, trong chương trình có an xen m t ho c hai tin dài ( ư c xem là phóng s ) v tin ch ch t, tin “ inh” c a chương trình. Có th phân chia m t cách ư c l các n i dung thông tin ph n nh thành hai lo i: M t là, thông tin v m t s ki n chính th c, có tính ch t truy n th ng v phương di n hình th c như: Kỳ h p ih i ng, cu c h p báo c a cơ quan nào ó… ngư i quay phim c n có ngay b n sơ d ng g m m t s c nh quay h i trư ng, v i kích c chung, c nh quay ngư i phát bi u v i c hình l n, c n c nh, quay toàn b h i trư ng, nh ng ngư i tham d , quay c nh nh ng ngư i nghe ang ghi chép ho c chú ý l ng nghe, quay nh ng di n bi n chính c a cu c h p, di n àn… làm thành tài li u hình nh và công vi c ti p theo là ngư i phóng viên biên t p là d ng, c t hình và vi t l i bình. Hai là, lo i hình thông tin có k ch b n hay còn g i là lo i hình tác gi . ây, th y rõ hơn s tham gia c a nhà báo trong toàn b quá trình sáng t o, s n xu t và nh hư ng c a nó n ch t lư ng thông tin. Tác gi l a ch n hình nh, suy nghĩ trư c tính ch t c a khâu quay phim và khâu d ng hình, ph i có gi i pháp t o hình, mà thư ng là các tình ti t, v th c ch t, nó chính là m t phóng s nh ( ư c coi là tin sâu). Còn các tin trong m t chuyên m c ư c xem là chùm tin, ví d như chương trình “3600 th thao”, có r t nhi u tin ng n chuyên v th thao. Cũng trong chuyên m c như ti u m c “Vòng quay 7 ngày”, chương trình “S c màu văn hoá”
- trong “Văn ngh ch nh t” ư c coi là b n tin t ng h p, vì nó bao g m các th lo i tin văn hoá, ngh thu t, i s ng xã h i di n ra trong tu n và k t c u c a nó cũng úng như m t b n tin, có các tin ng n (dư i 1 phút) và có m t tin “ inh” dài kho ng trên dư i 2 phút. Nh ng tin truy n hình c n ư c phân bi t gi a tin và bình lu n. Gi i h n gi a các hình th c th lo i báo chí r t linh ho t, cũng như ý c a thông tin, vì v y ph i tuân theo m t nguyên t c: ưa tin và bình lu n luôn c n phân bi t r ch ròi. S phân bi t này có th xem là thư c o c a báo gi i: “S th t là b t kh xâm ph m, bình lu n là t do”. ưa tin là ưa tin mà không có l i bình lu n cá nhân nào trong ó, phóng viên truy n hình ư c th hi n “cái tôi” c a mình thông qua tài năng l a ch n và c t g n hình nh ( i u này ang r t thi u truy n hình Vi t Nam), không th l y hình “vô t i v ” r i l p vào m t cái thông báo và “phát tin” ư c. M t d ng tin ang phát tri n trên truy n hình th i gian g n ây là tin Underline. ó là nh ng dòng ch ch y ngang trên phông xanh m, không có l i bình hay c vì nó xu t hi n ng th i v i chương trình hay b n tin khác. Nh ng tin này thư ng là nh ng thông tin v giá c th trư ng, d báo th i ti t, t s bóng á… D ng tin này cũng có ưu i m ó là li n m t lúc mang l i cho ngư i xem nhi u thông tin, song nó cũng làm gián o n s theo dõi tin ang phát c a khán gi vì ph i chú tâm vào c các dòng ch ch y. 5.3, Ngôn ng tin t c Ngôn ng tin truy n hình chính là âm thanh và hình nh, tư li u hình nh do phóng viên, quay phim m nhi m, nhưng ph n quan tr ng hơn c l i là c a phóng viên biên t p, h s là ngư i l a ch n hình nh và vi t l i bình. Nh ngtin mang tính ch t thông báo, tin ng n tư ng ch ng như r t ơn gi n nhưng cũng khá ph c t p, òi h i ngư i phóng viên ph i có tác nghi p chuyên sâu v truy n hình. Tin t c òi h i s súc tích, ng n g n, ơn gi n và rõ ràng c a ngôn ng , c n b qua t t c nh ng gì không th t s c n thi t.
- Khi vi t l i bình, i u c n lưu ý ó là s khác bi t gi a l i nói và văn vi t. Ngay c nh ng tài li u có tính ch t biên b n cũng c n ư c “nhân cách hoá” làm cho chúng b t khô khan. Mu n v y, c n ph i tránh nh ng câu vi t dài dòng, t v ng truy n hình không dung n p nh ng câu ch ki u bàn gi y, nh ng thu t ng chuyên nghi p và nh ng thu t ng thu n tuý khoa h c. Tuy nhiên, a ngôn và hoa mĩ cũng không có t ây cũng như các ý tư ng cư ng i u ho c võ oán, c nh ng c m t dùng ví von, so sánh cũng c n h n ch . Các câu trong tin t c nên vi t th ch ng và có c u trúc ơn gi n: ch ng , v ng , tân ng . M t khác, cũng c n chú ý r ng, không ch s d ng nh ng m nh chính ng n g n k ti p nhau, mà cũng c n s d ng các c u trúc câu có m nh chính và m nh ph . Cu c c nh tranh gay g t gi a các phương ti n truy n thông cùng v i nh ng kh năng m i v k thu t ã d n n vi c gi i thi u c a thông tin tr nên quan tr ng. Các tin dù là tin ng n cũng c n có “tít”, ó chính là l i gi i thi u tin c a ngư i d n chương trình, k c chương trình th i s . Vi c biên t p c a ngư i d n chương trình tin cũng óng vai trò h t s c quan tr ng, ph i có l i gi i thi u làm cho ngư i xem truy n hình th y quan tâm và chuy n kênh. Bên c nh ó, cũng ph i k t i ó là ch t gi ng c l i bình, có xu hư ng ngày nay là ngư i c l i bình c a m t b n tin cũng chính là ngư i vi t, l i bình này ư c ghi trư c phát sóng, nh p gi ng nói s nh n m nh c trưng c a tài li u thông tin nào ó, ây cũng chính là ch s cho th y ngh thu t ngh nghi p báo chí. M t trong hai ngôn ng quan tr ng nh t c a Tin truy n hình ó là hình nh. Hình nh c a tin c n ph i có “tr ng tâm”, và p (theo nghĩa g c ngh thu t). Hình nh c n ph i rõ nét, khung hình ch c ch n, có m t th c t ngày nay là tin truy n hình c a chúng ta hình nh quá kém, x u và không thu hút ngư i xem. ơn gi n, ch c n so sánh ph n tin trong nư c và qu c t , chúng ta th y rõ ngôn t hình nh c a chúng ta còn thua xa th gi i, phóng viên quay tin truy n hình cũng c n th c s là m t ngh sĩ hình nh th c th chuyên nghi p, c n có s sáng t o trong cách l y hình t o nên nh ng hình nh “ t”. ã có s ánh giá tin, “tin t” và “tin nh t”, i u này ư c ánh giá thông qua ngôn ng hình nh. B ng hình nh
- và âm thanh (nh c, ti ng ng hi n trư ng, l i nói,…) làm cho khán gi hi u úng hay sai th c ch t s ki n, i u này cho th y t m quan tr ng c a ngôn ng hình nh. Tuy nhiên cũng ph i nh n nh r ng, i v i tin truy n hình thì không th thi u ngôn ng hình nh và l i bình tin. B i n u thông i p ch ư c truy n t thông qua hình nh, ho c ch qua l i bình mà thôi, thì luôn có h i cho tính c thù nghe nhìn c a ngành truy n hình. 5.4, M t s yêu c u i v i phóng viên làm tin truy n hình B t c m t nhà báo nào cũng u có nh ng quy chu n v ngh nghi p và o c. i v i phóng viên làm tin truy n hình cũng có m t s yêu c u riêng cho c trưng ngh nghi p c a mình. Trư c h t, là v n ph i hi u rõ c trưng c a truy n hình là lo i hình thông tin có c hình và ti ng, ph c v nhu c u thông tin b ng c thính giác và th giác cho công chúng. i u này òi h i phóng viên truy n hình ngoài tư duy ngôn ng ph i có tư duy hình nh, thêm vào ó vi c làm tin truy n hình ph i có s k t h p c a t p th , không th ho t ng riêng l như báo vi t và các thông tin ưa ra cũng ph i ư c xem xét k lư ng trư c khi th c hi n. K c tin ng n, phóng viên truy n hình cũng ph i xác nh ngay ư c là tin ó có th ưa ư c không, c n khai thác m t nào, c n ph i l y nh ng hình nh nào ph c v ý tư ng thông i p c a mình. M tv n n a, ó chính là s nh y c m v i s ki n, phóng viên truy n hình ph i ngay l p t c n m b t ư c nhân v t ch ch t trong s ki n có th ghi hình, ph ng v n k p th i và t o nên “tin t”. Phóng viên truy n hình còn ph i làm quen v i các thi t b k thu t c ch ng c a truy n hình như máy quay, bàn d ng, k x o… ng th i ph i có ki n th c v nh ng thi t b y th c hi n thao tác nghi p v nhanh chóng và thu n th c, ph c v ngh nghi p t t hơn.
- V n quan tr ng n a c a phóng viên truy n hình ó chính là o cc a ngư i làm báo. Không ư c bóp méo s th t, không vì l i ích các nhân mà làm t n h i cho xã h i, luôn tuân th các nguyên t c ngh nghi p báo chí. Trong quá trình tác nghi p, các phóng viên truy n hình luôn ph i ghi nh r ng, chúng ta có h n nh v th i lư ng phát sóng, nên chúng ta ph i bi t ch n l a ch n thông tin nào nào là quan tr ng nh t và “s d ng” nó, nên nh , trong m t tin ch có m t thông tin quan tr ng nh t, n u có nhi u thông tin trong m t b n tin s bóp ch t thông tin. Châm ngôn này ư c th m nh thay cho l i bình lu n, nhi u thông tin trong m t tin s làm bão hoà t t c thông tin và khán gi s “b c” khi không th y thông tin nào là c n thi t và quên s ch nh ng gì v a xem. Phóng viên làm tin truy n hình không ư c phép “tham”. Nhà báo ph i làm th t b i ho c né tránh nh ng chi n lư c truy n thông i ngư c l i ngh báo. Kh năng săn lùng ngu n thông tin, tìm ra nh ng nhân v t không ư c ánh giá úng trong di n bi n c a nh ng s ki n ã làm cho công vi c tăng thêm giá tr . Tuy nhiên, nh ng h n ch v th i gian, kh i lư ng thông tin ph i x lý, tính ch t ph c t p c a nh ng s ki n ph i theo dõi thư ng không cho phép các nhà báo lùi l i m t chút th o lu n xem cái gì áng ho c không áng ư c x lý. Vì v y, c n ph i có m t êkíp làm vi c ăn ý và ngư i phóng viên c n có s sáng t o, chuyên nghi p trong công vi c. K T LU N Truy n hình không ph i là m t không gian th o lu n mà là m t không gian th hi n: nó là phương ti n truy n thông i chúng thi t y u ph bi n nh ng mô hình văn hoá và gi i thích th gi i. Nh ng mô hình văn hoá này hoà nh p vào trong m i t , m i hình nh, m i âm thanh do truy n hình phát ra, như trong nh ng ngôn ng thư ng ngày. Tuy nhiên, vi c t m thư ng hoá nh ng t ng , cách gi i thích và hình nh khuôn sáo s ch ng giúp ích gì cho s gi i thích th gi i. Truy n hình ã phát tri n trên con ư ng khai thác các th lo i truy n th ng. M c dù, sau ó nó phát tri n theo con ư ng an xen nh ng th lo i y cho
- phù h p v i b n ch t t o hình - bi u c m c a mình, cũng như phù h p v i c i m c a quan h v i công chúng, khán gi truy n hình. Nhưng dù c u trúc c a truy n hình có ph c t p như th nào i chăng n a thì cơ s c a nó bao gi cũng là nh ng d u hi u th lo i n nh. ó chính là th lo i Tin. Tin trên truy n hình luôn óng vai trò quan tr ng, b i tin chính là ngu n g c, ch t li u cho m i th lo i báo chí khác. V i t t c các d ng tin ph bi n trên các phương ti n truy n thông i chúng khác, tin trên truy n hình còn ư c sáng t o c a nh ng ngư i làm truy n hình, làm cho tin truy n hình phong phú và a d ng hơn, s phát tri n c a nó không ng ng l n m nh ph c v cho nhu c u ngày càng cao c a công chúng.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học