Xem mẫu
- Thông báo Khoa học và Công nghệ Information of Science and Technology Số 2/2016 No. 2/2016 TÌM HIỂU VĂN HÓA CHÍNH TRỊ CỦA CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH TRONG MỐI LIÊN HỆ GIỮA CON NGƯỜI VỚI CỘNG ĐỒNG DÂN TỘC VIỆT NAM ThS. Nguyễn Thành Đạo Khoa lý luận chính trị, Trường Đại học Xây dựng Miền Trung Tóm tắt 1. Tri thức chính trị của Chủ tịch Hồ Nghiên cứu Văn hóa chính trị của Hồ Chí Chí Minh Minh là đề cập đến các mặt: Tri thức, niềm tin Với Hồ Chí Minh, tri thức chính trị, và sự thuyết phục về chính trị; tình cảm đạo hiểu biết chính trị thông qua 2 con đường: đức trong hoạt động chính trị; những phương được học, tự học lý luận chính trị và trải tiện, chuẩn mực, tổ chức vận hành bộ máy quyền lực mà Hồ Chí Minh kiến tạo; những nghiệm, nếm trải chính trị qua thực tiễn truyền thống chính trị kết tinh trong nhân cách hoạt động cách mạng. Ngoài kiến thức học chính trị Hồ Chí Minh;… cũng như sự trung các nhà nho ở quê; học các thầy Việt Pháp thành và bổ sung của Hồ Chí Minh vào Hệ tư ở Quốc Học Huế và một ít năm học đại học tưởng Mác - Lênin. Văn hóa chính trị của Người Phương Đông,… Hồ Chí Minh chủ yếu tự đã, đang và sẽ soi sáng, tác động, ảnh hưởng học. Người tự học nhiều ngoại ngữ, đọc rất đến việc vận dụng, thực thi quyền lực chính trị chăm các loại sách, nhất là sách chính trị. của cá nhân, tổ chức trong hệ thống chính trị Cho nên tri thức lý luận chính trị của Người nước ta. rất rộng sâu, thẩm thấu các giá trị chính trị Từ khoá Đông Tây, đã hấp thụ và phát huy tốt tinh Văn hoá chính trị. hoa lý luận chính trị của nhân loại. Trên thế giới, ít có lãnh tụ cách mạng nào đi nhiều, thấy nhiều, nếm trải thu thập kinh nghiệm chính trị nhiều như Hồ Chí Minh. Người thấy được bản chất của thực dân đế quốc ở cả chính quốc lẫn thuộc địa. Hồ Chí Minh có 5 Đảng tịch, xuất hiện và hoạt động trên nhiều địa bàn chính trị khác nhau: Tham gia thành lập Đảng Cộng sản Pháp, tham gia hoạt động báo chí ở Châu Âu, làm đại biểu Hội nông dân quốc tế, phụ trách Ban phương Đông của Quốc tế cộng sản; xuất hiện ở Trung Quốc với tư cách là nhà tư tưởng, huấn luyện đào tạo Chủ nghĩa Mác cho thanh niên Việt Nam. Rồi bị bắt tù đày, suýt bị tử hình, bị truy nã. Đau khổ hơn, có lúc Bác bị những người cùng giai cấp, đồng chí hiểu sai vì những tư tưởng vượt trước của mình. Hồ Chí Minh từng có những ngày vất vả bên Lào, Thái, Trung Quốc. Khi giả nhà sư, khi làm thầu khoán, thầy địa lý, tham gia cách mạng Trung Quốc (từ năm 1938 đến 1941) với hàm thiếu tá, trở về Tổ quốc đẩy mạnh phong trào cách 202
- Thông báo Khoa học và Công nghệ Information of Science and Technology Số 2/2016 No. 2/2016 mạng, 1942 - 1943 bị bọn Tưởng Giới trong tư tưởng của Hồ Chí Minh niềm tin Thạch bắt giam. Ra tù, lại về nước chỉ đạo và sự thuyết phục về chính trị đã hình cách mạng tháng Tám thành công, rồi tiếp thành, củng cố, phát triển, lan tỏa. Người tục cùng dân tộc tham gia chống Pháp 9 tin vào sức mạnh tổng hợp của đại đoàn năm, lãnh đạo sự nghiệp chống Mỹ thắng kết dân tộc, của chiến tranh nhân dân, tin lợi. Hơn 30 năm xa tổ quốc, 35 năm xa vào tiền đồ tươi sáng của cách mạng Việt nhà,… sự hiểu biết chính trị cả phương Nam,… Chính nhờ niềm tin to lớn mà Hồ diện lý luận lẫn thực tiễn của Người hết Chí Minh đã vượt qua những thử thách sức sâu sắc, uyên thâm. hiểm nghèo, nếm trải gian nan (tù tội, bị Mỗi chặng đường hoạt động của hiểu lầm, gian nan trong đời sống chính Người luôn gắn bó, ảnh hưởng đến sự trị). Như vậy, niềm tin chính trị, sự thuyết thăng trầm, thành công của dân tộc. Sự phục về chính trị mà Hồ Chí Minh có được hiểu biết về chính trị là tiêu chí văn hóa (từ 1920 trở về sau) là kết quả của một chính trị đầu tiên, quan trọng, ảnh hưởng nhận thức đúng đắn sâu sắc về lý tưởng đến sự nghiệp chính trị của Người và từ chính trị đã lựa chọn, nó mang tính ổn đó lan tỏa đến cộng đồng. Ở Hồ Chí Minh, định và vững chắc ngay cả khi tình huống tri thức lý luận, tri thức kinh nghiệm chính trị không được thuận chiều. Niềm chính trị thống nhất hữu cơ. Nguyên tắc tin, sự thuyết phục về chính trị từ Hồ Chí lớn trong hoạt động chính trị của Người là Minh được phổ biến, ăn sâu trong đại bộ lời nói đi đôi với việc làm. Với tri thức như phận quần chúng. Hồ Chí Minh và dân tộc vậy, Người đã xử lý tình huống phức tạp Việt Nam làm thành một khối niềm tin có hiệu quả. Tri thức chính trị của Người vững chắc về con đường đi lên, phát triển được lan tỏa, trao truyền, hòa nhập vào của dân tộc. Khối niềm tin cá nhân - cộng cộng đồng dân tộc Việt Nam (thời đại Hồ đồng, quyện chặt đó, làm chùn bước, làm Chí Minh), biến giá trị cá nhân thành sức thất bại các thế lực lớn của thế kỷ 20: hạ mạnh cộng đồng to lớn. Người và dân tộc bệ phong kiến Việt Nam, đánh cho Pháp Việt Nam thăng hoa thành một: Việt Nam hàng, Mỹ cút nhục nhã. Những người nước - Hồ chí Minh. Điều đó giải thích câu hỏi ngoài lấy làm lạ tại sao Việt Nam nhỏ bé vì sao có sự tập hợp xung quanh Người, lại hạ gục những hung nô của thế kỷ? từ tướng tá, nhân sĩ, chiến sĩ, nhân dân Bởi lẽ đơn giản: Đảng Cộng sản Việt lao động, mọi ngành mọi giới luôn nói và Nam do Hồ Chí Minh sáng lập và rèn làm theo ý nguyện của Người một cách luyện. Dưới sự lãnh đạo của Người, bằng tự giác. cái tâm cái tài của Hồ Chí Minh - Đảng 2. Niềm tin, sự thuyết phục về chính Cộng sản Việt Nam thành Đảng Việt Nam. trị của Chủ tịch Hồ Chí Minh Từ chiến tranh sang thời bình, điều quan Ở Hồ Chí Minh, yếu tố thứ hai của trọng của Đảng cầm quyền nước ta là phải văn hóa chính trị rất rất rõ nét, rất đặc duy trì củng cố niềm tin, sự thuyết phục sắc, tiêu biểu. Niềm tin, sự thuyết phục về về chính trị trong Đảng, nhà nước và chính trị của Người được hình thành từ hai trong quảng đại quần chúng - điều mà Hồ cấp độ. Đi từ nhận thức cảm tính đến Chí Minh hằng tâm niệm và dày công xây nhận thức lý tính. Năm 1911, Hồ Chí Minh đắp. Như vậy văn hóa chính trị là niềm tin ra đi mang tâm thế của người tìm chân lý, vào chính trị đúng, khoa học, chính nghĩa, người tìm lẽ sống, mang theo nỗi u hoài nhân bản. Những cái đó Hồ Chí Minh luôn về nhục mất nước và với hy vọng thu thập tâm niệm, theo đuổi, thực thi, củng cố. tư liệu chính trị bằng trực quan của người Trong thời kỳ kinh tế thị trường, cái sợ yêu nước. Từ năm 1911 đến năm 1919, nhất là mất niềm tin của quần chúng, sự niềm tin chính trị còn chưa định hình. lãnh đạm của quần chúng. Văn hóa chính Năm 1920, khi bắt gặp luận cương sơ trị của Hồ Chí Minh giúp đỡ chúng ta đi thảo về vấn đề dân tộc và thuộc địa, thì đúng hướng. Chúng ta những mong lòng 203
- Thông báo Khoa học và Công nghệ Information of Science and Technology Số 2/2016 No. 2/2016 dân ý Đảng luôn hòa quyện như câu thơ một, dân tộc Việt Nam là một, sông có thể Tố Hữu đã viết: “Đảng ta đó trăm tay cạn, núi có thể mòn, song chân lý ấy nghìn mắt, Đảng ta đây xương sắt da không bao giờ thay đổi”. Ý thức chủ quyền đồng. Đảng ta muôn vạn công nông, Đảng dân tộc, quyết tâm giành độc lập dân tộc ta muôn vạn tấm lòng niềm tin!” được Hồ Chí Minh và nhân dân của Người 3. Các truyền thống của dân tộc kết thực hiện trong không gian, thời gian mới, tinh trong nhân cách chính trị của Chủ điều kiện mới, với sự sáng tạo mới, quốc tịch Hồ Chí Minh tế hóa nó lên. Hồ Chí Minh học ở nhà Trần Những truyền thống quý báu của “Khoan thư sức dân”, học ở Nguyễn Trãi dân tộc được kết tinh lại thành văn hóa cách đánh tâm công, vừa đánh vừa đàm tinh thần. Là bộ phận của truyến thống, phán. Hơn tiền nhân, Hồ Chí Minh đã kết văn hóa nói chung, truyền thống chính trị hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh của của dân tộc ta có nhiều nét đặc sắc mà thời đại, đoàn kết các lực lượng trong con người chính trị, danh nhân văn hóa ngoài nước, nên tạo ra súc mạnh vô địch, Hồ Chí Minh đã thấm nhuần và phát huy chống lại những tên đế quốc có sức hủy ở tầm cao mới. Đây là mối liên hệ giữa diệt lớn, tạo ra những giá trị mang tầm Hồ Chí Minh với cộng đồng theo hai thời đại, hướng cái nhìn của lương tri nhân chiều: tiếp nhận kết tinh và phát huy ở loại vào Việt Nam. Đó là sự “vượt gộp” tầm cao mới. Sau đây là một số truyền của Hồ Chí Minh và cộng đồng dân tộc của thống tiêu biểu: Người - so với tiền nhân. - Truyền thống bảo vệ chủ quyền lãnh - Truyền thống chống nô dịch văn thổ, ý thức bảo vệ chủ quyền dân tộc, hóa, xem trọng văn hóa: chống ngoại xâm để giành giữ chủ Việt Nam từng bị Hán hóa và chống quyền dân tộc. Hán hóa, sau hơn 1000 năm, giặc phương Đây là nét văn hóa đặc sắc của dân Bắc cố tình nô dịch văn hóa, nhưng dân tộc Việt Nam. Truyền thống này bắt đầu tộc Việt Nam vẫn tồn tại. Trong nhiều thế được hình thành từ nhà nước Văn lang, kỷ, người Việt Nam lặng lẽ học tập chữ thời của các Vua Hùng. Sự ra đời của một viết, học tập các triết thuyết, đạo đức nhà nước Văn Lang cũng là sự khẳng định chính trị của người Trung Quốc để trang bị chủ quyền một lãnh thổ có sự riêng biệt trí khôn cho hành trang chính trị của về bờ cõi, sông núi, phong tục, tập quán mình. Học của kẻ thù để chống lại nó, vừa của một nền văn hóa đã định hình. Qua học vừa cải tạo văn hóa của người ta hơn 1000 năm Bắc thuộc Bà Trưng, Bà thành vốn văn hóa riêng của mình. Ví dụ Triệu, Lý Nam Đế, Phùng Hưng, Triệu như lấy chữ Hán hình thành chữ Nôm cho Quang Phục, Ngô Quyền nối nhau khởi dân tộc. Đó là nét độc đáo của bản sắc nghĩa. Thời độc lập, tự chủ xây dựng nhà dân tộc ta. Sau này ta có phong trào nước phong kiến của ta, các triều đại Đông kinh nghĩa thục, phong trào Duy Tân phong kiến phương Bắc xâm chiếm liên chấn hưng văn hóa dân tộc, chống thiển tục, đã có Đinh, Lê, Lý, Trần, Hậu Lê, cận và văn hóa lai căng. Dân tộc ta vừa Nguyễn… đứng lên giành độc lập, mở tiếp tục học văn hóa phương Tây, vừa mang bờ cõi. Hồ Chí Minh cùng với toàn chống nô dịch văn hóa, áp đặt văn hóa dân đánh đổ ngai vàng phong kiến, đuổi suốt một thế kỷ. Hồ Chí Minh kế thừa Pháp, Nhật, Mỹ,… cũng vì độc lập chủ truyền thống này rất sâu sắc. Người lưu ý quyền thống nhất đất nước. Tại đền Hùng, mọi người: “Dân ta phải biết sử ta, cho trước toàn quân, người đã nói: “Các vua tường gốc tích nước nhà Việt Nam”. Trong Hùng đã có công dựng nước, ngày nay tuyên ngôn độc lập, người tố cáo thực dân Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”. Pháp đã xây nhà tù nhiều hơn trường học Năm 1960, Người từng tỏ rõ quyết tâm thực hiện chính sách ngu dân để trị. Người thống nhất nước nhà: “Nước Việt Nam là cho rằng, dân tộc dốt là dân tộc hèn, nên 204
- Thông báo Khoa học và Công nghệ Information of Science and Technology Số 2/2016 No. 2/2016 nhiệm vụ đầu tiên của chính phủ mới là Nho, Phật, Lão vào Việt Nam, được chống giặc dốt. Dưới sự quan tâm và chỉ Việt hóa, khúc xạ, trong tâm thức của đạo của Người, toàn dân hưởng ứng xóa người Việt, trở thành những giá trị phục dốt tạo thành trào lưu học tập toàn dân vụ người Việt , rồi người Việt đến thế kỷ chưa từng thấy trước đó. Người và Đảng 19 đầu thế kỷ 20, xếp chúng vào một góc ta suốt hơn 70 chục năm qua, ngoài tiếp xúc văn hóa chính trị phương tây, văn nhiệm vụ giải phóng dân tộc ra, đã hết hóa chính trị Đông Âu, văn minh nước lòng, hết sức xây dựng nền văn hóa mới. Mỹ,… các thứ đều được sàng lọc, bởi bản Từ đề cương văn hóa 1943 đến nghị quyết sắc văn hóa Việt Nam như thứ than hoạt TW 5 khóa VIII, 1998, là thực hiện chỉ tính có thể phòng độc, lắng lọc những cặn đạo và ý nguyện của Người về xây dựng bả, để lưu giữ lại những giá trị để giữ lại văn hóa Việt Nam. Tâm ý của Người và cho mình. Hồ Chí Minh là đại diện tích cực Đảng ta, được cộng đồng dân tộc hưởng truyền thống này. Người học rất nhiều, ứng nhiệt tình và diện mạo văn hóa nước đọc rất nhiều, nhưng không tôn sùng đến ta ngày càng khởi sắc. Nét đáng trân mê muội bất kể học thuyết nào. Hồ Chí trọng của Hồ Chí Minh là: mặc dù công Minh sáng tạo vận dụng và bổ sung, nâng tác, học tập, sống ở nước ngoài nhiều, chủ nghĩa Mác lên tầm cao thời đại, chứ nhưng Người yêu ngôn ngữ, làn điệu âm không bê nguyên xi rơi vào giáo điều. nhạc quê nhà, quý trọng danh nhân văn - Truyền thống dễ can dự vào công hóa, chính trị cũng như di tích lịch sử của việc chính trị của người Việt Nam: nước nhà. Người Việt từng có Trần Quốc Toản - Truyền thống xem khối cộng đồng bóp cam ở ngoài Hội nghị Diên Hồng, có làng xã Việt Nam vừa là pháo đài anh lái than Trần Khánh Dư đọc thơ gần chống giặc vừa lưu trữ văn hóa: Hội nghị Bình Than, có phụ nữ yêu nước: Tính cộng đồng vốn là đặc điểm nổi giặc đến nhà là “đàn bà cũng đánh”. Do bật của làng xóm Việt Nam. Cùng đắp ảnh hưởng truyền thống ấy Bác Hồ từ nhỏ hàng vạn cây số đê, cùng chắn bão giông, đã quan tâm đến những từ “tự do bình cùng chống kẻ thù,… nên cố kết cộng đẳng bác ái,” tham gia chống sưu thuế tại đồng là điều tất yếu. Quốc gia Việt Nam là Trung kỳ. Khi ra nước ngoài Bác vừa hoạt liên minh làng xã. Nhiều lúc ta mất nước, động vì cách mạng Việt Nam nhưng cũng nhờ có làng, từ đó lấy lại nước. Làng là tham gia vào nhiều công việc của nước đơn vị sản xuất, chiến đấu, là nơi lưu giữ, bạn: tham gia thành lập Đảng cộng sản củng cố những truyền thống, cội nguồn Pháp; thiếu tá Hồ Quang trong quân đội tình cảm trong tâm hồn người Việt. Chủ “Bát lộ quân”, tham gia phòng chính trị tịch Hồ Chí Minh rất hiểu truyền thống độc của Đệ tứ chiến khu sau khi ra tù 1943. đáo này, vì Người cũng sinh ra từ làng, Bác nâng truyền thống Hội nghị Diên làng Sen. Trong thời kỳ kháng chiến Hồng lên thành Đại hội quốc dân Tân Trào chống Pháp, cơ quan trung ương phải di để giành độc lập, Bác thành lập mặt trận dời thường xuyên, ở đâu Người cũng có “Liên Việt”, “Mặt trận Việt Minh”, “Mặt phương châm: Sống gần dân (Làng, Bản), trận giải phóng miền Nam” để tập trung xa đường. Theo Bác, không đâu an toàn trí tuệ, sức mạnh dân tộc, Bác thăm già, bằng lòng dân. Chủ trương bám đất, giữ hỏi trẻ, đi vi hành để xem dân tình; làng, đánh du kích do kế thừa truyền thường xuyên tiếp xúc với các giới các thống xưa mà ra. Những mô hình tốt ngành. Người có thể cảm hóa nhiều lực trong sản xuất, chiến đấu cũng từ làng lượng thù địch đi theo chính nghĩa của phát động thành phong trào chung. mình. Sau Cách mạng tháng Tám, chính - Truyền thống người Việt Nam không phủ ta từng có đa đảng phái tham chính, tôn sùng đến mê muội một thứ triết nhưng dưới sự lãnh đạo của Người, vẫn thuyết nào: nhất nguyên về chính trị. Nhiều người tài 205
- Thông báo Khoa học và Công nghệ Information of Science and Technology Số 2/2016 No. 2/2016 giỏi không phải là đảng viên, nhưng Bác thậm chí trải thảm đỏ mời kẻ thù hợp tác vẫn tin dùng như: Huỳnh Thúc Kháng, giao hảo… Hồ Chí Minh kế thừa truyền Nguyễn Văn Huyên, Phan Kế Toại. thống đó: đối xử rất tốt đối với tù binh - Truyền thống không cam chịu nhục; Pháp, giặc lái Mỹ. Những người tù sau này khoan dung với kẻ thù bại trận: trở về nước làm những chức vụ lớn (như Do không cam chịu nhục mất nước, John Kerry, Peterson,…) vẫn còn nhớ nên người Việt đã bao lần đứng lên, đổ những người cộng sản và nhân dân Việt máu vì nước, vì hạnh phúc của mình. Thời Nam cao thượng. hai Bà Trưng, có những người bị đóng dấu - Truyền thống nêu cao pháp luật trị vào trán vì không nộp đủ thuế, họ lấy sắt nước: nung đỏ hơn xóa dấu. Trần Bình Trọng Noi gương Chu Văn An, Mạc Đỉnh từng thét vào vào mặt quân thù: “Ta thà Chi, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Lê Văn Thịnh và làm quỷ nước Nam còn hơn làm Vương tinh thần nêu cao pháp luật trị nước của đất Bắc!”. Lúc vận mệnh Tổ quốc ngàn ông cha ta, Hồ Chí MInh kết hợp nhuần cân treo sợi tóc, Hồ Chí Minh cũng kiên nhuyễn giữa Đức trị và Pháp trị: có tình quyết không kém tiền nhân. “Không, và có lý trong thực thi pháp luật. Qua vụ chúng ta thà hy sinh tất cả, không chịu án Nguyễn Tường Tam, Trần Dụ Châu và nhục mất nước”. Tù đày gian khổ không sử dụng Trần Lâm (người được coi là “bao chịu khuất phục Hồ Chí Minh và đồng chí công” của Việt Nam dân chủ cộng hòa) ta của Người. Thế hệ sau của Người cũng thấy Bác đã kế thừa và cách tân tinh thần quyết chí không cam chịu đói nghèo, tụt nêu cao pháp luật trị nước. Hơn thế nữa, hậu. Thời trước, nước ta từng có Nguyễn Bác mở đầu nền dân chủ ở nước ta và Trãi, Quang Trung, khi thắng giặc xong, muốn xây dựng nền dân chủ pháp quyền khép quá khứ, cấp lương thực ngựa xe xã hội chủ nghĩa - cái mà hiện nay chúng cho chúng về nước, dâng biểu xin hòa, ta cố gắng thực hiện. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. Tập bài giảng chính trị học, 2002. Học viện chính trị quốc gia Hà Nội Hồ Chí Minh, NXB Lý Luận, Hà Nội. [2]. Thơ Tố Hữu, 2008. NXB Văn Hóa Sài Gòn. [3]. PGS.TS. Hoàng Trang, 2008. Hỏi đáp Tư tưởng Hồ Chí Minh, NXB Đại học quốc gia Hà Nội. [4]. Mai Thúc Luân, 2003. Văn Hóa và thời đại, NXB Văn nghệ thành phố Hồ Chí Minh. 206
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học