Tìm hiểu vấn đề nghèo khổ từ quan điểm giới qua nghiên cứu tại một xã miền núi ở Thanh Hóa - Nguyễn Khánh Bích Trâm

46 X· héi häc sè 1(73), 2001 T×m hiÓu vÊn ®Ò nghÌo khæ tõ quan ®iÓm giíi qua nghiªn cøu t¹i mét x· miÒn nói ë Thanh Hãa NguyÔn Kh¸nh BÝch Tr©m 1. §Æt vÊn ®Ò Nh÷ng n¨m qua, sù ph¸t triÓn kinh tÕ ë n−íc ta ®¹t ®−îc nhiÒu thµnh tùu sau khi chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ tr−êng theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. Tuy nhiªn ë n«ng th«n, nhÊt lµ c¸c vïng s©u vïng xa, ®êi sèng cña ng−êi d©n vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò viÖc lµm vµ thu nhËp. Nh÷ng yÕu tè nµo lµ nguyªn nh©n chñ yÕu cña vÊn ®Ò nghÌo khæ ë n«ng th«n? Môc ®Ých cña nghiªn cøu nµy lµ t×m hiÓu vÊn ®Ò nghÌo khæ tõ quan ®iÓm giíi qua ho¹t ®éng cña c¸c ch−¬ng tr×nh tÝn dông. 2. §Æc ®iÓm kinh tÕ - x· héi cña ®Þa bµn nghiªn cøu. Th¹ch S¬n lµ mét x· miÒn nói cña Thanh Hãa cã diÖn tÝch tù nhiªn lµ 15 km2, d©n sè cã 6100 khÈu, 1100 hé, gåm hai d©n téc chÝnh lµ M−êng vµ Kinh. Trong ®ã d©n sè ng−êi Kinh chñ yÕu lµ bµ con ®Õn ®Þnh c− tõ n¨m 1963. §Æc ®iÓm kinh tÕ lµ thuÇn n«ng, chñ yÕu ®éc canh c©y lóa. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhê sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång, ph¸t triÓn c©y c«ng nghiÖp, bªn c¹nh h¬n 300 ha lóa, Th¹ch S¬n hiÖn nay cã thªm gÇn 300 ha mÝa. VÒ ngµnh nghÒ, ë ®©y chñ yÕu cã c¸c nghÒ dÞch vô nh− khai th¸c vËt liÖu x©y dùng nh− ®¸, v«i, g¹ch vµ ®å méc gia dông. Ph¸t triÓn c©y c«ng nghiÖp vµ ngµnh nghÒ lµ mét h−íng ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt, xãa ®ãi gi¶m nghÌo vµ dÉn ®Õn t¨ng nhu cÇu vÒ vèn cña c¸c hé gia ®×nh. VÊn ®Ò quy ho¹ch l¹i s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ thñy lîi còng lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng cÇn nhiÒu nguån vèn ®Çu t− tõ nhµ n−íc vµ hé gia ®×nh. Ch−¬ng tr×nh bª t«ng hãa thñy lîi néi ®ång víi nguån vèn tr−íc hÕt do nh©n d©n ®ãng gãp, sau ®ã lµ sù hç trî cña x· vµ huyÖn. Trªn ®Þa bµn x·, bªn c¹nh c¸c ch−¬ng tr×nh xãa ®ãi gi¶m nghÌo cña nhµ n−íc nh»m gióp c¸c hé gia ®×nh nµy ph¸t triÓn s¶n xuÊt th«ng qua c¸c ch−¬ng tr×nh tÝn dông nh− ho¹t ®éng cña ng©n hµng ng−êi nghÌo, ch−¬ng tr×nh tÝn dông th«ng qua ho¹t ®éng cña Héi phô n÷. Ho¹t ®éng cña c¸c ch−¬ng tr×nh tÝn dông còng h−íng tíi c¸c hé gia ®×nh cã n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ cã nhu cÇu vÒ vèn. 3. Nh÷ng nguyªn nh©n cña sù nghÌo khæ tõ l¨ng kÝnh giíi 3.1 Nh÷ng t¸c ®éng cña ch−¬ng tr×nh tÝn dông Víi sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i vµ t¸c ®éng cña c¸c ch−¬ng tr×nh Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn NguyÔn Kh¸nh BÝch Tr©m 47 tÝn dông, c¬ cÊu kinh tÕ cña x· ®· ph¸ ®−îc thÕ ®éc canh c©y lóa, ch¨n nu«i hé gia ®×nh ®· ph¸t triÓn. NÕu nh− tr−íc ®©y, hÇu hÕt c¸c hé gia ®×nh lµ n«ng nghiÖp th× hiÖn t¹i sè hé thuÇn n«ng chØ cßn kho¶ng 50% trªn tæng sè c¸c hé gia ®×nh cña x·. §èi víi nh÷ng hé ®ang s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, c¬ cÊu c©y trång còng cã sù thay ®æi. Do nhu cÇu vÒ mÝa cña nhµ m¸y ®−êng, nhiÒu hé gia ®×nh ®· chuyÓn mét phÇn ®Êt canh t¸c hoÆc khai ph¸ ®Êt hoang trång mÝa ®Ó t¨ng thu nhËp. Theo ý kiÕn cña mét phô n÷, 35 tuæi, hé gia ®×nh cã møc sèng trung b×nh, ®ang vay vèn trong ch−¬ng tr×nh th× hiÖn nay, mÆc dï cßn nhiÒu khã kh¨n vÒ chi tiªu nh−ng thu nhËp ®· t¨ng lªn nhê chuyÓn ®æi c©y trång: “Thu nhËp tõ nguån mÝa vµ s¾n lµ chÝnh. L−¬ng thùc th× bän em ph¶i ®ong thªm 2 th¸ng. Nãi chung cuèi n¨m th× b¸n mÝa hay nu«i con lîn con gµ cã d− ®−îc ®ång nµo th× vµo cuèi n¨m l¹i ®Çu t− vµo tiÒn mÝa lu«n.” N÷ giíi, 35 tuæi, häc vÊn líp 7, kinh tÕ trung b×nh, hiÖn cã vay vèn. C¸c gia ®×nh ë ®©y ngoµi viÖc b¸n s¶n phÈm cho nhµ m¸y ®−êng cßn ®Ó mét phÇn mÝa ®Ó b¸n lÎ ë c¸c chî phiªn hoÆc Ðp mËt b¸n víi gi¸ 2500 ®/ kg. Sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt còng ®ång thêi víi viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ, dÞch vô. Nhê vËy, mét sè hé ®· cã sù dÞch chuyÓn c¬ cÊu ngµnh nghÒ nh−, ngoµi lµm n«ng nghiÖp lµ chÝnh hä cßn lµm thªm dÞch vô. Sè hé lµm c¸c ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ nhÊt lµ ®èi víi c¸c nghÒ xay x¸t, dÞch vô, bu«n b¸n, vËt liÖu x©y dùng, söa ch÷a xe ®¹p, lµm thî may, bu«n b¸n vµ ®· h×nh thµnh nh÷ng th«n lµm dÞch vô. VÝ dô th«n M.S. chñ yÕu lµm dÞch vô vµ ngµnh nghÒ b¸n n«ng nghiÖp; lµng B.C. chuyªn s¶n xuÊt g¹ch ngãi Qua c¸ch thøc ho¹t ®éng cña ch−¬ng tr×nh tÝn dông, ®Æc biÖt lµ ch−¬ng tr×nh dµnh cho phô n÷ nghÌo, n¨ng lùc cña phô n÷ ®· ®−îc n©ng lªn qua viÖc qu¶n lý ®ång vèn vay mét c¸ch hiÖu qu¶. ChÞ em ®−îc chia thµnh nh÷ng nhãm n¨m ng−êi lÇn l−ît vay víi møc vèn tèi thiÓu lµ 500.000® vµ tèi ®a lµ 1.000.000® trong thêi h¹n 1 n¨m, l·i tr¶ hµng th¸ng. C¸n bé Héi phô n÷ ®ång thêi lµ c¸n bé cña ch−¬ng tr×nh ®· h−íng dÉn, kiÓm tra viÖc sö dông vèn cña c¸c thµnh viªn trong nhãm theo ®óng môc ®Ých ®Ó võa t¨ng thu nhËp c¶i thiÖn ®êi sèng kinh tÕ gia ®×nh võa gióp chÞ em biÕt c¸ch qu¶n lý ®ång vèn mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ trªn c¬ së ®ã, ph¸t triÓn sang c¸c nhãm phô n÷ kh¸c ch−a ®−îc vay. Tõ ®ã chÞ em phô n÷ b−íc ®Çu biÕt sö dông ®ång vèn ®Ó kÕt hîp gi÷a trång trät vµ ch¨n nu«i, hoÆc kÕt hîp gi÷a ph¸t triÓn ngµnh nghÒ vµ dÞch vô ®Ó t¨ng thu nhËp. Theo ý kiÕn cña mét phô n÷, nhê vèn vay, gia ®×nh ®· ph¸t triÓn ch¨n nu«i vµ n©ng cao thu nhËp cña hé gia ®×nh: “Trong gia ®×nh em nãi chung thu nhËp cao nhÊt chØ cã ch¨n nu«i th«i. Cßn lµm hµng may mÆc th× nh÷ng th¸ng mµ nhiÒu hµng còng chØ ®−îc n¨m tr¨m”. N÷ giíi, 22 tuæi, häc vÊn líp10, kinh tÕ trung b×nh, hiÖn cã vay vèn. HoÆc nhê vay vèn, kÕt hîp víi nh÷ng tiÒm n¨ng vèn cã cña gia ®×nh lµm cho kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn h¬n nhê ph¸t triÓn ch¨n nu«i: “T«i ch¨n nu«i nhiÒu l¾m. Lîn mçi n¨m hai løa, con gièng m×nh cung cÊp lÊy, nu«i mét lîn n¸i, ®Î ®−îc con nµo ®Ó nu«i con ®ã, cßn gµ th× t«i nu«i gµ Tam Hoµng, Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn 48 T×m hiÓu vÊn ®Ò nghÌo khæ tõ quan ®iÓm giíi ... t«i nu«i kÕt hîp. VÝ dô ®Çu n¨m t«i lÊy ®−îc mét løa trøng ®−îc kho¶ng h¬n 1000 qu¶ sau ®ã ®Õn cuèi n¨m t«i l¹i chuyÓn c¸i ®ã sang b¸n gµ thÞt, n¨m nµo t«i còng kÕ cËn nh− thÕ mçi n¨m ®−îc kho¶ng 2 triÖu tiÒn gµ”. Nam giíi, 49 tuæi, häc vÊn ®¹i häc, kinh tÕ kh¸, hiÖn cã vay vèn. Nh− vËy c¸c gia ®×nh nhê vay vèn ®· b−íc ®Çu biÕt ch¨n nu«i theo kiÓu s¶n xuÊt hµng hãa. Cã nh÷ng gia ®×nh nu«i lîn, vÝ dô mçi n¨m nu«i ®−îc kho¶ng 8 t¹ lîn th× còng ph¶i mÊt 1 t¹ cho ®Çu t− nh− gièng, thøc ¨n. §èi víi nhiÒu hé gia ®×nh, ®Þnh h−íng ch¨n nu«i s¶n xuÊt hµng hãa ®· ®−a l¹i nguån thu cao h¬n so víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c trong n«ng nghiÖp. Sù kÕt hîp gi÷a trång trät víi ch¨n nu«i hoÆc trång trät, ch¨n nu«i vµ dÞch vô vµ mét sè ho¹t ®éng kh¸c nh− bu«n b¸n ®· cho phÐp c¸c gia ®×nh cã thÓ huy ®éng hÕt mäi kh¶ n¨ng ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ nh− thÕ nã còng lµm cho kinh tÕ hé gia ®×nh ph¸t triÓn theo xu h−íng tæng hîp, ®a d¹ng. Do vËy, sè hé cã møc sèng kh¸ ®· t¨ng lªn. Nh÷ng chuyÓn biÕn míi trong ®êi sèng kinh tÕ cña nhiÒu gia ®×nh thÓ hiÖn ë viÖc c¸c gia ®×nh ®ã chi tiªu ®Ó n©ng cao sinh ho¹t, vÝ dô: “Nãi chung tõ khi cho vay vèn, c¶ xãm sµn sµn nh− nhau nh−ng riªng gia ®×nh t«i th× ®ì khã kh¨n h¬n tr−íc. Nh÷ng ti vi, qu¹t, xe ®¹p t«i mua sau khi vay vèn ph¸t triÓn ch¨n nu«i, ®−îc lêi l·i t«i gom l¹i dÇn dÇn ®Ó mua cho vî con sö dông... Cuéc sèng sung tóc h¬n. Mét tuÇn hai ngµy ¨n thÞt lîn, cßn c¸ t−¬i còng thÕ. Cßn rau xanh th× quanh n¨m mµ ®i chî mua th«i”. Nam giíi, 32 tuæi, häc vÊn líp 5, kinh tÕ nghÌo, hiÖn kh«ng vay vèn. Nhê vay vèn, nh÷ng hé nghÌo kh«ng chØ ph¸t triÓn s¶n xuÊt ®Ó ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu hiÖn t¹i, mµ cßn cã nh÷ng dù ®Þnh lín h¬n: “Nãi chung lµ bän em míi chØ ®ñ ¨n, ch−a cã g× lµ kh¸ gi¶, mµ tr−íc ®©y «ng bµ lµ ®«ng anh chÞ em l¾m, chÝn con c¬ nªn «ng bµ còng lo cho c¸c con th× còng nî mét Ýt, bän em vÒ ®©y th× còng tr¶ xong hÕt nî cña «ng bµ ®Ó l¹i råi, míi n¨m nay lµ xong nµy, sang n¨m ®Þnh lµm c¸i nhµ ba gian. Giê c¸i nhµ nµy còng h− háng råi, nãi chung lµ còng ch−a háng nÆng nh−ng m×nh còng ph¶i söa sang l¹i cho con c¸i nã häc, nã ë, chø ®Õn khi nã lín l¹i kh«ng lµm ®−îc, giê lµ em muèn lµ vî chång cßn trÎ th× phÊn ®Êu lµm c¸i nhµ”. N÷ giíi, 27 tuæi, häc vÊn líp 6, kinh tÕ nghÌo, hiÖn cã vay vèn. Qua ý kiÕn cña ng−êi tr¶ lêi c¶ nam giíi vµ n÷ giíi, ch−¬ng tr×nh tÝn dông n«ng th«n ®ãng vai trß quan träng trong viÖc thóc ®Èy s¶n xuÊt, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu ngµnh nghÒ ë n«ng th«n, n©ng cao møc sèng. Ch−¬ng tr×nh tÝn dông kh«ng chØ cã t¸c dông ®èi víi c¸c hé gia ®×nh nghÌo, mµ c¶ nh÷ng gia ®×nh cã kinh tÕ kh¸ ®ang quan t©m lµm sao cã nhiÒu vèn ®Ó ®Çu t− cho s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, viÖc vay vèn cña hé gia ®×nh còng ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c ch−¬ng tr×nh tÝn dông vµ ®ã còng lµ mét thùc tÕ khã gi¶i quyÕt ®èi víi c¸c cÊp chÝnh quyÒn vµ c¶ ngµnh ng©n hµng. Lµm thÕ nµo ®Ó ph¸t triÓn ®−îc s¶n xuÊt, ®ång thêi b¶o toµn ®−îc vèn, gi¶m sù rñi ro ®Õn møc thÊp nhÊt. Dù ¸n cho phô n÷ nghÌo vay vèn ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt qua ch−¬ng tr×nh tÝn dông cña Héi phô n÷ míi chØ ®¸p øng phÇn nµo nhu cÇu cña chÞ em phô n÷ nghÌo vÒ vÊn ®Ò vèn. ViÖc b×nh chän, chia phô n÷ thµnh nh÷ng nhãm, gi¸m s¸t, qu¶n lý, kiÓm Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn NguyÔn Kh¸nh BÝch Tr©m 49 tra hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông vèn, ®i thu l·i ®Ó gãp vµo quü tiÕt kiÖm ph¸t triÓn nguån vèn, chi cho ho¹t ®éng cña ch−¬ng tr×nh. Trong tõng ®ît cho vay, chØ nh÷ng chÞ em nµo thËt sù khã kh¨n míi ®−îc vay vèn hoÆc ph¶i chê ®îi. NÕu hä thùc sù cã nhu cÇu vay vèn tõ ng©n hµng th× cã nhiÒu khã kh¨n. HÇu hÕt c¸c hé gia ®×nh nam giíi lµ chñ hé, nÕu phô n÷ muèn vay vèn th× ph¶i th«ng qua ng−êi chång. MÆt kh¸c, ®èi víi nh÷ng hé gia ®×nh do phô n÷ lµm chñ hé th× th−êng cuéc sèng còng rÊt khã kh¨n. V× vËy, ®èi víi nh÷ng hé gia ®×nh nghÌo th× hä kh«ng lÊy ®©u ra tµi s¶n ®Ó thÕ chÊp. §©y còng thÓ hiÖn mét sù bÊt b×nh ®¼ng giíi trong thùc hiÖn chÝnh s¸ch xãa ®ãi gi¶m nghÌo. 3.2 Häc vÊn vµ vÊn ®Ò nghÌo khæ Mét khÝa c¹nh kh¸c liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nghÌo khæ lµ tr×nh ®é häc vÊn víi gi¶ ®Þnh r»ng tr×nh ®é häc vÊn ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng lùc tÝnh to¸n, n¾m b¾t nhu cÇu thÞ tr−êng, kh¶ n¨ng hiÓu vµ ¸p dông khoa häc kü thuËt trong s¶n xuÊt. V× vËy, häc vÊn thÊp lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n cña sù nghÌo khæ. Mét thùc tÕ trong mÉu nghiªn cøu kh¼ng ®Þnh gi¶ thuyÕt nµy. HÇu hÕt c¸c hé gia ®×nh nghÌo, häc vÊn cña vî vµ chång ®Òu thÊp vµ häc vÊn cña ng−êi vî thÊp h¬n häc vÊn cña ng−êi chång. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng ®ã ë n«ng th«n lµ con g¸i chØ häc hÕt cÊp 2 råi ë nhµ lµm ruéng lµ ®iÒu rÊt phæ biÕn. Cã nh÷ng lý do vÒ kinh tÕ nh−ng phÇn nhiÒu lµ do t©m lý träng nam khinh n÷. MÆt kh¸c, do viÖc xãa bá bao cÊp, x· héi hãa gi¸o dôc ®· g©y khã kh¨n lín cho c¸c gia ®×nh ë n«ng th«n vµ nhÊt lµ miÒn nói cã con c¸i ®i häc. NÕu hoµn c¶nh ®Çu t− häc hµnh cho con c¸i cÇn sù −u tiªn th× vÉn lµ −u tiªn cho con trai, cßn con g¸i chØ cÇn biÕt ch÷, ë nhµ lµm ruéng gióp cha mÑ vµ ®Õn tuæi th× ®i lÊy chång. Thùc tÕ ch−¬ng tr×nh ho¹t ®éng cña tÝn dông cña Héi phô n÷ cho thÊy: nh÷ng phô n÷ nghÌo kh«ng chØ ®−îc hç trî vèn tõ héi mµ ho¹t ®éng lång ghÐp cña nhiÒu ch−¬ng tr×nh kh¸c cßn nh»m cung cÊp cho hä kiÕn thøc vÒ ch¨m sãc søc kháe, khoa häc kü thuËt lµ nh÷ng yÕu tè quan träng trong viÖc xãa ®ãi gi¶m nghÌo. Vèn lµ mét yÕu tè rÊt quan träng nh−ng quan träng kh«ng kÐm lµ nh÷ng kiÕn thøc khoa häc kü thuËt nh−ng d−êng nh− kh«ng cã mét tæ chøc hay ®oµn thÓ nµo ®ãng vai trß chñ yÕu trong viÖc tæ chøc c¸c ch−¬ng tr×nh h−íng dÉn vÒ kü thuËt trång trät, ch¨n nu«i cho ng−êi d©n. Trong vÊn ®Ò nµy Héi phô n÷ lµm ®−îc nhiÒu nhÊt viÖc truyÒn b¸ nh÷ng kiÕn thøc khoa häc kü thuËt cho nh÷ng ng−êi vay vèn ¸p dông vµo trong s¶n xuÊt, ch¨n nu«i. Sù lång ghÐp c¸c ch−¬ng tr×nh trong ho¹t ®éng tÝn dông cña Héi phô n÷ cho thÊy nhu cÇu vay vèn kh«ng t¸ch rêi nhu cÇu cung cÊp kiÕn thøc. Theo ý kiÕn cña ng−êi tr¶ lêi, phô n÷ thiÕu th«ng tin vµ kiÕn thøc khoa häc vÒ trång trät, ch¨n nu«i. NhiÒu chÞ em tá ra rÊt lóng tóng trong s¶n xuÊt do tr×nh ®é häc vÊn thÊp: “Lµm c¸i c©y lóa nh−ng mµ bãn ph©n nµo lµ thÝch hîp, bãn thêi kú nµo lµ thÝch hîp ®Ó c©y lóa vô Êy t¨ng tr−ëng ®−îc, ph¸t triÓn ®−îc th× kh«ng nh÷ng b¶n th©n t«i còng lê mê mµ nhiÒu chÞ em cßn mï tÞt...”. N÷ giíi, 52 tuæi, häc vÊn líp 7, kinh tÕ trung b×nh, hiÖn kh«ng vay vèn. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn 50 T×m hiÓu vÊn ®Ò nghÌo khæ tõ quan ®iÓm giíi ... HoÆc hä yªu cÇu c¸c biÖn ph¸p hç trî ®Ó ng−êi vay vèn gi¶m rñi ro trong ch¨n nu«i nÕu hä gÆp ph¶i. “§èi víi hé gia ®×nh nghÌo cÇn cã biÖn ph¸p hç trî, vÝ dô cho hä vay 200.000 ®ång ®Ó ch¨n nu«i. Nh−ng nÕu kh«ng cã dÞch vô thó y th× ch¾c lµ hä mÊt c¶ vèn, nh− chóng t«i nu«i gµ còng thÕ nÕu s¬ suÊt mét chót th× dÞch bÖnh cã thÓ tiªu hÕt c¶ vèn lÉn l·i. T«i cho r»ng ®»ng sau ®ång vèn ®ã ph¶i cã c¸i g× ®ã t¹o cho nã chç dùa, ®ã lµ kiÕn thøc vµ c¸ch lµm ¨n”. Nam giíi, 49 tuæi, häc vÊn líp 7, kinh tÕ kh¸, hiÖn cã vay vèn. Nh− vËy, kiÕn thøc vÒ khoa häc kü thuËt lµ nguyÖn väng cña chÞ em phô n÷ vµ c¶ ®èi víi nam giíi. Hä mong muèn ®−îc tham gia c¸c líp tËp huÊn h−íng dÉn vÒ kü thuËt s¶n xuÊt, ch¨m sãc vËt nu«i c©y trång, phßng chèng bÖnh tËt còng nh− c¸ch sö dông lo¹i ph©n bãn nµo cho phï hîp. HÇu hÕt ng−êi tr¶ lêi ®Òu cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp. Hä lµm h»ng ngµy dùa trªn kinh nghiÖm nh−ng nhiÒu khi kinh nghiÖm kh«ng thÓ gióp hä khi cã dÞch bÖnh ®èi víi vËt nu«i c©y trång. 3.3 §«ng con vµ vÊn ®Ò nghÌo khæ Gi¶ thuyÕt thø ba mµ chóng t«i xem xÐt lµ ë c¸c vïng n«ng th«n, vïng s©u, vïng xa, vÊn ®Ò d©n sè kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh ch−a ®−îc ng−êi chång h−ëng øng triÖt ®Ó. T©m lý sinh con trai vÉn nÆng nÒ. Sinh ®Î, ch¨m sãc con c¸i vÉn lµ g¸nh nÆng c¶n trë lín cho sù ph¸t triÓn n¨ng lùc s¶n xuÊt, dÉn ®Õn sù nghÌo khæ. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn sinh ®Î nhiÒu ë n«ng th«n lµ t©m lý thÝch con trai. Ng−êi phô n÷ chÞu søc Ðp sinh thªm con tõ ng−êi chång, gia ®×nh, hä hµng. D−íi ®©y lµ ý kiÕn cña mét phô n÷ 30 tuæi, kinh tÕ nghÌo, ®· cã 3 con g¸i. ChÞ nãi lªn t©m tr¹ng cña m×nh vµ cña chång khi ch−a cã con trai: “... ChÞ b¶o lµ ®µn «ng l¹i lµ con tr−ëng, ë n«ng th«n hä kh«ng nh− thµnh phè c¸c chÞ, quan niÖm con trai vÉn cßn nÆng nÒ l¾m. Gia ®×nh, hä hµng, b¹n bÌ hä nãi ra nãi vµo còng bùc m×nh chø. Anh nhµ em th× con trai hay con g¸i còng ®−îc, nhÏ ra lµ em chØ sinh 2 ch¸u th«i, nh−ng anh Êy l¹i ®éng viªn lµ nhµ anh cã m×nh anh lµ con trai nªn sinh thªm mét ®øa n÷a nÕu lµ con trai th× tèt mµ con g¸i còng ®−îc. Nh−ng sinh 3 ch¸u g¸i th× anh còng kh«ng cã ®iÒu chi, chØ cã lóc ®Çu th× còng buån, em còng ph¶i ®éng viªn”. N÷ giíi, 30 tuæi, häc vÊn líp 7, kinh tÕ nghÌo, hiÖn kh«ng vay vèn. ThËm chÝ c¶ viÖc dïng c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai nµo sau khi sinh phô n÷ còng kh«ng cã quyÒn quyÕt ®Þnh: “Cã thªm ®øa con thø ba nµy lµ do t«i quyÕt ®Þnh.V× h¾n b¶o lµ th«i triÖt s¶n, m×nh b¶o kh«ng triÖt tõ tõ. §i ®Æt vßng kh«ng chÞu ®−îc”. Nam giíi, 36 tuæi, häc vÊn líp 2, kinh tÕ nghÌo, hiÖn kh«ng vay vèn. ViÖc cã bao nhiªu con vµ dïng biÖn ph¸p tr¸nh thai nµo lµ thÝch hîp d−êng nh− phô thuéc vµo tr×nh ®é häc vÊn, sè con ®· cã vµ ®Æc biÖt lµ cã con trai hay ch−a. XÐt theo tr×nh ®é häc vÊn cña ®èi t−îng ®−îc pháng vÊn, ng−êi nµo häc vÊn cµng thÊp th× cµng thÝch cã nhiÒu con, vµ ng−êi cã häc vÊn cao th× thÝch Ýt con. Mong muèn cã ®øa con g¸i khi ®· cã con trai ®Çu còng lµ yÕu tè lµm t¨ng møc sinh. Tuy nhiªn, t©m lý thÝch con trai vÉn lµ phæ biÕn ë n«ng th«n. Râ rµng, t©m lý nµy ë nam giíi m¹nh h¬n n÷ giíi. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn ... - tailieumienphi.vn