Xem mẫu
- TÌM HI U C TR NG KH NG KH TRONG TH H CH MINH D I ÁNH SÁNG C A PHÂN T CH DI N NG N T ng Th H ng, Ngu n Th Hòa Khoa Ng v n - Khoa h c x h i Email: huongtt71@dhhp.edu.vn Ngày nh n bài: 15/3/2021 Ngày PB ánh giá: 08/4/2021 Ngày duy t ng: 14/5/2021 T M T T Ph n tích di n ng n là m t trong nh ng h ng nghi n c u ng n ng m i theo h h nh ch c n ng lu n, theo ó di n ng n c t m hi u ba ph ng di n: tr ng, kh ng khí và cách th c. Bài báo t p trung nghi n c u ph ng di n kh ng khí trong th H Chí Minh nh m làm rõ các c tr ng c a y u t này là ki u c u, t x ng h và các y u t t nh thái, qua ó th y c nét c s c trong cách vi t và t t ng c a Ng i. khóa: Kh ng khí, ph n tích di n ng n, th H Chí Minh. AN INVESTIGATION INTO THE CHARACTERISTICS OF TENOR IN HO CHI MINH S LETTERS B MEANS OF DISCOURSE ANAL SIS ABSTRACT Discourse analysis is a new linguistic research in Functional Linguistics, where discourse is explored in three aspects: eld, tenor and mode. This article focuses on studying the tenor in Ho Chi Minh s letters to clarify the characteristics of this element through sentence types, pronouns of address and mood factors to show the special features in his writing and thought. Keywords: Tenor, discourse analysis, Ho Chi Minh s letters 1. t n 2. c tr ng kh ng khí trong th Ph n tích di n ng n là m t trong nh ng H Chí M nh h ng nghi n c u ng n ng m i theo h Kh ng khí c a di n ng n ch ra các h nh ch c n ng lu n: nghi n c u ng n ng vai tham gia, v th x h i, tr ng thái t m trong giao ti p, trong quá tr nh s d ng sinh lí, m i quan h , các ki u quan h c a nh n m nh n ch c n ng và tính m c nh ng ng i tham gia giao ti p. Th c ch t, ích c a các h nh th c ng n ng trong quá ó chính là các nh n v t tham gia giao ti p tr nh hành ch c. Khi ph n tích m t di n và m i quan h gi a các nh n v t giao ti p. ng n, c n làm sáng t các y u t có tác D a vào các vai quan h x h i c xác ng chi ph i n c i m c a di n ng n l p này, chúng ta có th ánh giá ng n ng là Tr ng ( eld), Kh ng khí (tenor) và là trang tr ng, l ch s hay th n m t, su ng Cách th c (mode). Trong khu n kh bài s ,... Kh ng khí chính là n i hi n th c hóa vi t, chúng t i ch xin c p ny ut các quy t nh l a ch n v ch c n ng li n Kh ng khí khi t m hi u 116 di n ng n th nh n c a ng i s d ng ng n ng . c c a H Chí Minh. tr ng kh ng khí c a di n ng n th H Chí T P CH KHOA H C, S 47, tháng 7 n m 2021
- Minh c chúng t i t m hi u và làm rõ t i ác ch ng n c Vi t nam d n ch c ng qua ba ph ng di n: ki u c u, t x ng h hòa. 12, tr. 2 và các y u t t nh thái. C ng trong di n ng n này, v i c u nh n 21 c tr ng kh ng khí trong th H Chí nh, tác gi cung c p nh ng th ng tin M nh qua các k u c u ph n theo m c ích m i nh t v c ng cu c x y d ng t n c phát ng n c a nh n d n Vi t Nam, t ó k u g i toàn d n u tranh và th hi n m t ni m tin 2.1.1. C u nh n nh trong th H Chí Minh m nh m vào chi n th ng c a d n t c: Nh n nh là a ra nh n xét, ánh (2) Nh v y th ngo i vi n nh t nh giá, d oán v m t v n nào ó. C u c u c, c u qu c nh t nh thành c ng. nh n nh nh m cung c p nh ng nh n 2.1.2. C u nghi v n trong th H Chí Minh nh, nh ng th ng tin, ng th i ph n ánh tính m c ích trong vi c l a ch n C u nghi v n là m t trong nh ng d ng các ki u c u x y d ng n i dung ch c u ti u bi u trong c u trúc th c c a b nh t ng giai o n khác nhau trong th di n ngh a li n nh n. Có hai ki u c u h i c a H Chí Minh, ó là cung c p th ng chính: ki u th nh t, ng i nói mu n bi t tin, nh ng b ng ch ng thuy t ph c t v thái c c có hay kh ng? ki u th hai, cáo t i ác c a k th ho c k u g i, hi u ng i nói mu n s nh n di n m t thành tri u nh n d n Vi t Nam tin vào ch n lí ph n nào ó trong n i dung c a ra. chính ngh a, tin vào s c m nh c a toàn Qua kh o sát, chúng t i th y r ng c d n t c, t ó oàn k t, h ng hái trong s i m quan tr ng nh t và n i b t nh t trong nghi p x y d ng và gi i phóng t n c. th H Chí Minh là tác gi s d ng các c u Giá tr li n nh n th hi n qua l c ng n h i kh ng ch t m ki m th ng tin ph n trung trong các c u nh n nh c th h i t ng i ti p nh n mà quan tr ng h n là hi n ch th ng qua vi c cung c p nh ng kh ng nh, xác nh n th ng tin, c bi t th ng tin v th gi i hi n th c, các c u t os ng t nh v nh ng v n ang c này còn th hi n rõ tính m c ích c a tác n u ra ho c k u g i hành ng, k u g i gi : b c l thái l n án, t cáo k th ng i ti p nh n c ng tham gia vào nh ng ho c ng i ca, k u g i toàn d n tham gia v n ng i t o l p di n ng n ang h ng kháng chi n. n. Chính v nh ng c i m này mà Trong Th g i Ban ch p hành Trung ngh a li n nh n c th hi n m t cách c ng ng c ng s n Pháp, H Chí Minh th , m i quan h x h i gi a các vai giao s d ng nhi u c u nh n nh cung ti p c t o l p và duy tr ch t ch . c p nh ng th ng tin v cái g i là “th ng Trong th c a H Chí Minh tr c n m l ng hòa b nh” c a qu c M qua ó 1945 có nhi u c u nghi v n mà trong ó v ch tr n b m t th t - ó là b m t tàn b o ng i h i có th là tác gi ho c chuy n vai c a k th . cho i t ng là ng i d n b n x , ng i (1) Trong khi r u rao “th ng l ng d n các n c thu c a và i t ng ti p hòa b nh” b p b m, chúng v n y m nh nh n là th c d n Pháp nói chung ho c chi n tranh mi n Nam Vi t Nam v n t ng nh ng i t ng c th v i m c ích c c ng các cu c b n phá và ném bom y b n kh ng ph i là mong mu n nh n s TR NG I H C H I PH NG
- ph n h i c a i t ng c h i. H th h chúng t i kh s nh th , Tr c h t, ch th th c hi n c u nghi ai c h ng l i v n là tác gi , h ng n i t ng ti p Có ph n c Pháp và d n chúng nh n là k th . Thái c a ng i vi t trong Pháp kh ng nh ng b c th này th ng mang s c thái ( ) Các b n s i phó nh th nào m a mai, ch m bi m, m c ích kh ng n u có ng i ngo i qu c n b t các b n nh th ng tin và h ng n v ch tr n t m ph i ch u m t chu i dài nh ng tai h a và a và t i ác c a chúng. au n y 11, tr. 92 (3) Ph n b Pháp, ph n b Anh và Ý ngh a li n nh n trong nh ng ki u c u nh ng ph n b các n c th c d n khác nghi v n tr n c th hi n m t cách a làm g cho các thu c a c a ch ngh a t d ng, nhi u khía c nh. Trong ó, c i m b nn ch n i b t nh t là tác gi t c u h i nh ng Nh ng ph n b y có m t chính kh ng ph i n thu n là y u c u i t ng sách thu c a và m t c ng l nh rõ r t v ti p nh n ph n h i th ng tin mà quan tr ng thu c a, chính xác và li n t c ch a h n là kh ng nh th ng tin cn u Nh ng chi n s c a các ph n b y có ra v i m t thái và l l anh thép, t ó hi u thu c a là g và t m quan tr ng c a t cáo, v ch tr n t i ác c a th c d n Pháp thu c a là nh th nào kh ng ng th i tác gi mong mu n ng i d n b n x c ng tham gia bàn lu n, ng t nh Ng i ta có th tr l i là kh ng. 12, tr. 2 v i nh ng quan i m c a m nh. Ba c u h i li n ti p c vi t ra v i Sau cách m ng, m c ích c b n c a các t ng h i: làm g , ch a, nh ng di n ng n chính lu n th i k này th nào kh ng th hi n ng i u d n d p, là ng i ca c ng cu c x y d ng, chi n u quy t li t, ng th i mang s c thái m a th ng nh t t n c và c bi t là k u g i, mai, ch m bi m và sau ó là c u tr l i rõ hi u tri u toàn d n tham gia cách m ng, ràng, d t khoát: kh ng. do ó, ng i vi t t p trung vào nh ng c u Ng c l i, v i i t ng ti p nh n là kh ng nh h n là nghi v n. Tuy nhi n, ng i d n thu c a và ng i Pháp ch n nh ng c u nghi v n khi c s d ng c ng chính, nh ng bé trai và bé gái ng i Pháp có tác d ng r t l n trong vi c ph c v cho - nh ng i t ng tác gi mu n h ng n m c ích x y d ng ch c a di n ng n v i m c ích th c t nh, tác ng h thay giai o n này. Ng i h i chính là tác gi v i i nh n th c chính xác v t i ác c a ch t cách là Ch t ch n c, i di n cho ti ng ngh a th c d n và s ph n bi th m c a các nói d n t c Vi t Nam trong th i i m i. d n t c thu c a - th tác gi l i th hi n s (6) V i ng bào, nh n d n, thái c a ch n thành, g n g i nh m thuy t ph c h tác gi nh nhàng, n hòa nh ng s u s c: ng t nh v i quan i m c a m nh. c tin t i c ng oàn i bi u qua Pháp (4) Các b n c ng t hi u cái ch ngh a m cu c àm phán chính th c, ng th c d n này l m d ng danh ti ng bào c n c, nh t là ng bào Nam B t t c a n c Pháp b t chúng t i ch u u l y làm b ng khu ng. B ng khu ng là nh ng tai ho l n nh th nào: phu sai, t p v ch a bi t t ng lai c a Nam B s ra d ch, thu mu i, th nào 11, tr. 97 T P CH KHOA H C, S 47, tháng 7 n m 2021
- Ho c d ng c u h i nh m t th pháp a ang i t m ng gi i phóng T qu c d n d t, di n gi i, gi i thích m t v n tr n chính t n c c a b n x m l c. nào ó. Ch ng h n, trong Th g i các h c (8) ng chí h ph n t i i u ó. sinh, Ng i n u ra c u h i: (7) Các em Ho c là gi t i l i y. H giao cho c h ng s may m n ó là nh s hy t i làm m t vi c g mà theo ng chí là có sinh c a bi t bao nhi u ng bào các em. ích. i u t i mu n ngh v i ng chí là V y các em ngh sao Các em ph i làm ng t i s ng quá l u trong t nh tr ng th nào n b l i c ng lao c a ng i kh ng ho t ng và gi ng nh là s ng khác kh ng ti c th n và ti c c a b n c nh, b n ngoài c a ng. 12, tr.41 chi m l i n n c l p cho n c nhà 11, Khi chuy n i t ng giao ti p v i ng i tr. 88 . Sau ó tác gi a ra l i khuy n d n thu c a hay các em h c sinh, c u c u cho các em h c sinh, mong m i cho các khi n trong th c a Ng i th hi n rõ m c em c gi i giang tr thành ch nh n ích khuy n nh , k u g i, th ng nh t hành t ng lai c a t n c. ng u tranh gi i phóng d n t c: 2.1.3. C u c u khi n trong th H Chí Minh (9) áp l i nh ng hành ng khi u C u c u khi n ph n bi t v i c u nh n khích ó, “ i h i toàn n” k u g i các nh qua h th ng ng i. C u c u khi n sinh vi n và c ng ch c h b tr ng và là th c nh m a y u c u trao i hàng bàn gi y, các th thuy n h nh c ng, hóa, th ng tin ho c d ch v n n ch ng các khách s n, quán c m, nhà hát, r p c a nó là ng i th nh t và ng i th hai. chi u bóng h óng c a, t t c các c ng Ngoài ra, trong ti ng Vi t, c u c u khi n d nh n d l Háctan v i lá c en và th ng có d u hi u h nh th c là l p ph treo qu c k kh p m i nhà. 12, tr. 22 t ch b n ph n nh : h y, bu c, bu c (10) Các em h nghe l i t i, l i c a ph i, ph i, Có th chia thành hai ti u m t ng i anh l n lúc nào c ng n c n lo i c u khi n là c u khi n m nh l nh và mong m i cho các em c gi i giang. c u khi n mong mu n. Trong n m h c t i y, các em h c Tr c cách m ng, c u c u khi n có t g ng, si ng n ng h c t p, ngoan ngo n, l kh ng nhi u, xu t hi n ch y u v i phó nghe th y, y u b n. 11, tr. 88 t h y và ch ng là ng i m t ho c ng i hai C u c u khi n xu t hi n v i t xin, ho c khuy t ch ng . Ng i m t ch y u là mong c ng t ng i nhi u: ch th di n ng n và ng i hai là i t ng (11) T i mong cha m h c trò h t s c nh n th (th ng là k th ). H Chí Minh giúp nhà tr ng trong vi c giáo d c s d ng nh ng d ng c u c u khi n có con em chúng ta cho có k t qu t t p. h nh th c ng i u mang s c thái t ng 12, tr. 108 i trung tính, khách quan nh là s d n d t ng i c t quan sát, phán xét tr c (12) V y t i x n các ng chí cho t i nh ng th ng tin, s ki n mà ng i vi t a càng s m càng t t nh ng ch th chính xác ra. V i cách tr nh bày này, di n ng n mang v i u mà t i ph i làm và bao gi th t i tính khách quan cao, ph h p v i hoàn c nh có th l n ng. 12, tr. 23 giao ti p c a tác gi v i t cách là ng i Sau cách m ng, c u c u khi n có s c thanh ni n y u n c c a m t d n t c thu c thái t nh c m phong phú h n. Lúc này, v i TR NG I H C H I PH NG
- c ng v là Ch t ch n c, l nh o t i kh u hi u ng n g n, mang tính ch t kh ng cao c a cách m ng Vi t Nam n n c u c u nh và tung h , n i b t nh t là các t nh khi n có th h ng t i k th , c ng có th “nh t nh, mu n n m, th t s ”. Nh ng h ng t i ng bào, nh n d n Vi t Nam t này s tác ng t i nh n th c c a ng i nói ri ng c ng nh ng i d n y u chu ng nh n. C u kh u hi u s làm t ng hi u qu hòa b nh th gi i nói chung. V i nh ng i tác ng cho các di n ng n th có n i dung t ng giao ti p khác nhau, tác gi th hi n k u g i, b i nó có tác d ng c ng c ni m nh ng t nh c m, thái khác nhau. tin n i ng bào vào m t chi n th ng t t các th sau 1945, ch ng ng i m t y u cho cu c kháng chi n c a ta. trong c u c u khi n th ng là d n t c, Nh v y, có th nói, các c u theo m c chúng t i, chúng ta b i lúc này quy n l i ích nói th hi n giá tr li n nh n s u s c và trách nhi m c a cá nh n hòa chung v i trong các di n ng n th c a Ch t ch H quy n l i và trách nhi m d n t c, quy n l i, Chí Minh. M i ki u c u có nh ng c i m trách nhi m c a Ch t ch n c hòa chung ri ng và có nh ng óng góp ri ng trong quá v i quy n l i và trách nhi m c a nh n d n, tr nh tác gi b c l thái , quan i m c a ng bào. S c thái li n nh n trong nh ng m nh. Trong ó, l c ng n trung c th c u c u khi n d ng này ch y u th hi n hi n r t c th trong t ng lo i c u: ngoài mong mu n, ng vi n, hi u tri u. vi c truy n t i nh ng nh n nh ch quan 2.1.4. C u c m thán trong th H Chí Minh c a ng i vi t, các c u còn th c hi n nh ng l c tác ng khác nhau n ng i nh n. C u c m thán là ki u c u th hi n rõ ràng ngh a li n nh n b i ó c m xúc, s 22 c tr ng v kh ng khí trong th H ánh giá c a ng i vi t c b c l tr c Chí M nh qua t x ng h ti p qua các thán t . C u c m thán trong Trong các di n ng n th H Chí Minh, th c a Ch t ch H Chí Minh th ng xu t l p t ng x ng h c ng có giá tr trong hi n cu i th , th ng là nh ng c u kh u hi u, h hào tuy n truy n c ng nh m vi c ph n ánh b n ch t i t ng và c t p h p qu n chúng, t chí quy t t m, bi t th hi n m i quan h li n nh n s u s c thái d t khoát, tinh th n u tranh b t gi a các vai giao ti p trong di n ng n, gi a khu t. Nh ng c u nói ng n g n nh ng có ng i t o l p di n ng n và i t ng ti p giá tr hi u tri u, có s c tác ng l n n nh n di n ng n. Trong giao ti p, ng i ng i nh n. D u ch m than c d ng nói th ng h ng t i i tho i hai thái : cu i c u và ph h p v i lo i c u này. l ch s ho c kh ng l ch s . S chi ti t hóa hai thái này là b n ki u s c thái x ng (13) Vi t Nam cách m nh thành c ng h bi u c m: trang tr ng trung hòa th n Th gi i cách m nh thành c ng 12, tr. 43 m t, su ng s th t c, khinh th ng, (14) N c ta s c l p và th ng nh t Vi c ch n cách x ng h trong giao ti p nói th t s chung là m t v n mang tính x h i, nó D n ta s no m và giàu m nh th t s b chi ph i b i các i u ki n c a b i c nh 12, tr. 72 giao ti p (ng i phát, ng i nh n) tr ng Nh ng c u c m thán xu t hi n trong thái t nh c m gi a các i t ng giao ti p th H Chí Minh th ng là nh ng c u và m t s nh n t khác. T P CH KHOA H C, S 47, tháng 7 n m 2021
- B ng 1. T ng h p các c p t x ng h trong th H Chí M nh C p t x ng h t ng ng H T i ng / Ngài T i / chúng t i ng chí / các ng chí T i / chúng t i B n / các b n Ch th di n ng n T i ng bào T i Các em Chú Các cháu Bác Các cháu 221 ng x ng h trong quan h ngo g ao hy v ng m t ngày g n y nh t s Quan h ngo i giao lu n òi h i tính h n h nh c ón ti p các ng t i khu l ch s , trang tr ng trong giao ti p, do ó c n c c a chúng t i. N u c th th th t vi c l a ch n c p quan h t x ng h v là tuy t. 12, tr. 47 c ng quan tr ng, th hi n c s kh n 222 ng x ng h trong quan h v d n khéo trong sách l c ngo i giao. C p t V i i t ng ti p nh n là ng i d n, x ng h c H Chí Minh l a ch n là: t i bao g m c nh ng ng i d n thu c a / chúng t i - ng/ ngài. tr n th gi i c ng nh ng i d n Pháp (15) gà ng th ng kính m n, ch n chính và nh n d n Vi t Nam, tác gi Nh n d p này t xin c c m n gà l i l a ch n và s d ng nh ng c p t x ng c ng nh n d n Hoa K v s quan t m có h v i s c thái t nh c m g n g i. l i cho các d n t c thu c a mà các i Ch ng h n, v i m c ích tác ng di n c a gà t i t ch c Li n h p qu c m nh m n nh n th c c a ng i nh n bày t ”. 12, tr. 76 th , ch y u là ng i Pháp chính qu c Ng i ng x v i ph ng ch m “v a và nh n d n thu c a tr n th gi i v m t là ng chí, v a là anh em” nh m x y hi n th c t m t i, b t c ng c ng nh y d ng kh i i oàn k t gi a các qu c gia t i ác c a th c d n Pháp t i các n c mà tr n th gi i, tranh th s ng h qu c t chúng ang cai tr , ch th di n ng n v i t trong cu c u tranh v c l p d n t c, t cách là m t ng i d n thu c a ang ho t do cho nh n d n. ng cách m ng ngay tr n t Pháp l a (16) h t lòng cám n các ng v s ch n cho m nh m t l i x ng h v c ng giúp c a các ng cho các b n chúng t i. g n g i, th n thi n. Trong h u h t nh ng mong mu n là các b n c a chúng di n ng n th giai o n này, Nguy n i t is h c c v tuy n i n và nh ng th Qu c lu n duy tr l i x ng h : t i / chúng c n thi t khác cho cu c u tranh chung t i - b n / các b n t i / chúng t i - ng chí ch ng Nh t c a chúng ta. / các ng chí … Các c p t x ng h này th hi n rõ các nh n v t giao ti p là ng i TR NG I H C H I PH NG
- quen bi t và có quan h g n g i, coi nhau c a loài ng i. Nh ng chúng t c ng ngang hàng, do h p t nh h p ho c c ng ph i c phép y u n c c a chúng t c nh ng , c ng chí h ng, c ng ho t ng. và mu n nó c l p ch Chúng t c ng Th ng qua t ng x ng h , tác gi thi t ph i c phép y u ng bào chúng t i và l p m i quan h li n nh n v i ng i ti p mu n h c t do ch Cái mà các b n nh n trong b i c nh này nh nh ng ng i coi là l t ng c ng ph i là l t ng c a c ng c nh ng , c ng chí h ng: c ng c nh chúng t . Chúng t kh ng ghét kh ng ng b áp b c bóc l t và c ng chí h ng th g d n t c Pháp. Trái l i chúng t tr n con ng u tranh và gi i phóng d n kính ph c cái d n t c l n lao y là k t c. Cách x ng h này c ng giúp cho tác u ti n truy n bá l t ng r ng r i v t gi có th tho i mái n u, tr nh bày và chia do, b nh ng và bác ái, và c ng hi n s nh ng quan i m, cách ánh giá và mi u r t nhi u cho v n hóa, cho khoa h c và t hi n th c ng th i giúp cho ng i c cho v n minh. S chi n u c a chúng t ti p c n n i dung, t t ng c a di n ng n kh ng nh m ánh vào n c Pháp, c ng m t cách d dàng và hi u qu h n. B n kh ng nh m ánh vào nh ng ng i Pháp c nh t ng x ng h còn là l i di n t v l ng thi n, mà ch ch ng l i s th ng tr c ng th n t nh, g n g i: tàn b o ng D ng c a ch ngh a th c (17) Các b n th n m n, d n Pháp. 11, tr. 91 Bao l u nay chúng ta làm vi c v i Trong nh ng di n ng n sau n m 1945, nhau. khi tr thành v l nh t ng u n c M c d u chúng ta là nh ng ng i khác Vi t Nam D n ch C ng Hòa th l i x ng gi ng, khác n c, khác t n giáo, chúng ta h trong di n ng n th H Chí Minh c ng th n y u nhau nh anh em. có s thay i cho ph h p. Chúng ta c ng ch u chung m t n i au V i m i quan h trong n c, tác gi s kh : s b o ng c c a ch th c d n. d ng c p x ng h : t i ng bào/ các c Chúng ta u tranh v m t l t ng chung: ph l o/ các v Giám m c Vi t Nam/ các gi i phóng ng bào chúng ta và giành anh ch em, Các c p t x ng h này cho c l p cho T qu c chúng ta. 12, tr. 3 th y s g n g i, th n thi t mà v n tr n (18) tin t ng ng chí và g i t i tr ng. Kh ng h có m t kho ng cách nào ng chí l i chào c ng s n anh em. 12, gi a m t v l nh t t i cao c a m t t tr. 10 n c v i ng i d n c a m nh. Ví d : Khi mu n i t ng ti p nh n c ng (20) xin ng bào c b nh t nh. T i ng hành, chia s v i m nh v m t v n xin h a v i ng bào r ng H Chí Minh nào ó th tác gi l i th hi n m t thái kh ng ph i là ng i bán n c. 11, tr. 97 nh nhàng nh ng v c ng th m thúy: (21) mong r ng trong m t th i k (19) Các b n y u n c Pháp c a các r t ng n, lòng h ng hái và s n l c c a b n và mu n nó c l p. Các b n y u ng anh ch em s có k t qu r t v vang, ng bào c a các b n và mu n h c t do. bào ta ai c ng bi t c, bi t vi t. 12, tr. 87 Lòng y u n c th ng nòi này làm v vang 2.2.3. T ng x ng h trong quan h các b n v nó là l t ng cao qu nh t v i thi u nhi T P CH KHOA H C, S 47, tháng 7 n m 2021
- V i các em h c sinh, thi u ni n nhi giao ti p, i v i chi n l c l a ch n và ng, Bác th ng s d ng c p t x ng h cách th c s d ng ng n ng sao cho ph h t s c g n g i, th n t nh: t i/ các em Bác/ h p v i t ng t nh hu ng giao ti p c th các cháu. nh m h ng n m c ích cu i c ng là tác (22) Các em h y nghe l i t , l i c a ng n ng i nh n, tác ng n s thay m t ng i anh l n lúc nào c ng n c n i c a x h i. mong m i cho các em c gi i giang. 2.3. c tr ng kh ng khí trong th H Trong n m h c t i y, các em h y c Chí M nh qua các u t t nh thá g ng, si ng n ng h c t p, ngoan ngo n, nghe th y, y u b n. 11, tr. 88 2 3 1 Các u t t nh thá nh n th c (23) Nhi m v c a các cháu là thi ua (ep stem c modal t ) h ct p sau này góp ph n vào vi c m mang qu h ng c a m nh và vi c x y 2.3.1.1. Các y u t t nh thái th c h u (factive) d ng n c Vi t Nam y u qu c a chúng ta. T nh thái th c h u là t nh thái trong ó Bác s có gi i th ng cho nh ng cháu ng i nói xác nh n, a ra nh ng cam k t nào thi ua khá nh t. v tính ch n th c c a n i dung m nh Mong các cháu c g ng và thành c ng. d a tr n nh ng b ng ch ng nói cách khác, 12, tr. 103 s t nh c nói y là hi n th c d a tr n Nh v y, qua các ph n tích tr n chúng nh ng suy lu n có tính cá nh n. Ng i nói ta có th th y các c p t x ng h th cho r ng tính ch n th c c a i u c nói hi n s u s c ch c n ng li n nh n c a m nh n trong c u là kh ng c n bàn c i. Nh ng trong quá tr nh hành ch c, ng th i còn s vi c c c p là hi n th c hay t t y u cho th y s chi ph i c a ng c nh bao g m hi n th c th ng qua các y u t ng n ng : r t nhi u y u t khác nhau nh kh ng gian ch c (ch n), ch c h n, t t nhi n, úng là, - th i gian, nh ng vai và v th c a ng i nh t nh, s th t là, B ng 2. Th ng k các u t t nh thá th c h u trong th H Chí M nh Các u t t nh thá t u b u S l n T l (%) Ch c, ch c ch n 15 60.0 Nh t nh 7 28.0 T t nhi n 3 12.0 T ng 25 100 Nh ng y u t t nh thái th c h u trong thái , cách ánh giá v nh ng n i dung, b ng 2 ( c th ng k theo s l n xu t hi n i t ng c nh n nh ó. Trong th c trong 116 b c th ) có vai trò quan tr ng t , y u t ng n ng này c ng c s d ng trong vi c th hi n ngh a li n nh n. Qua trong các lo i c u khác tuy nhi n, t p nh ng y u t t nh thái này, tác gi kh ng trung t o n n tính thuy t ph c trong các s ch a ra nh ng nh n nh mà còn b c l ki n, các ho t ng t ó tác ng m nh TR NG I H C H I PH NG
- m n ng i ti p nh n th tác gi s t c, Bác th ng s d ng t nh t nh: d ng nh ng y u t này cho c u nh n nh (26) Khó th khó th t, nh ng chúng ta nhi u h n. quy t t m chúng ta v a làm v a h c, nh t (24) Nh ng i u mà t i nói v các ng là chúng ta c mà theo cho úng chính chí chúng t i ng D ng, Thái Lan, sách c a Chính ph , th nh t nh chúng v.v. ch c ch n là c ng úng i v i nh ng ta v t qua h t th y nh ng s khó kh n ng chí các n c thu c a khác, mà ó. 12, tr. 55 y ng ho t ng b t h p pháp và tr nh (27) h t nh mi n Nam ta s c v n hoá c a nh ng ng i lao ng còn gi i phóng th p. 12, tr.39 N c Vi t Nam ta nh t nh s th ng Sau cách m ng, nh ng y u t t nh thái nh t hoàn toàn 12, tr.116 th c h u có tác d ng giúp tác gi kh ng Hay khi b c l ni m tin vào s c m nh nh hi n th c u tranh cách m ng y c a li n minh các n c y u chu ng hòa nhi t huy t c a nh n d n Vi t Nam c ng b nh, chính ngh a tr n th gi i: (48) T i nh kh ng nh chi n th ng t t y u c a d n ch c ch n r ng, v i thi n chung và s t c và s th t b i t t y u c a k th . Trong tin c y l n nhau, chúng ta s r t nhanh giai o n này, c u nh n nh th hi n rõ ni m tin, ni m vui, ni m h nh phúc ng chóng i n m t s tho thu n có l i cho th i th hi n tính ch ng, tính quy n l c c hai d n t c chúng ta. 12, tr.93 c a ng i vi t. i u này c th hi n qua 2 3 1 2 Các u t t nh thá kh ng th c các ph ng xác su t nh : ch c (ch n), h u (non - fact ve) nh t nh, t t nhi n, Các y u t t nh thái kh ng th c h u là Ch ng h n, khi mu n làm t ng m c lo i t nh thái trong ó ng i nói th hi n c a s kh ng nh v nh ng i u t t y u n i dung s t nh nh là m t s oán nh, c a hi n th c c nói n, tác gi s d ng n i dung s t nh là m t ki n gi i ch quan y u t t nh thái th c h u t t nhi n mà ng i nói kh ng m b o, kh ng cam (25) t nh n chúng s b b i, v t t c k t v tính ch n th c. Trong di n ng n qu c d n ta oàn k t ch t ch và m t lòng th H Chí Minh, vi c l a ch n và s chi n u cho giang s n T qu c. 11, tr. 88 d ng lo i t nh thái này ph n ánh s u s c T t t nhi n là k t t l p lu n kh ng nh tính m c ích trong vi c truy n t i nh ng h qu t t y u c a vi c th c d n Pháp l m le th ng tin hàm n và có tác d ng trong quay l i x m l c n c ta: chúng s b b i. vi c x y d ng, duy tr và phát tri n ch Hay khi mu n th hi n ni m tin vào , n i dung c a di n ng n trong nh ng s c m nh và chi n th ng t t y u c a d n ng c nh c th . B ng 3. Th ng k các u t t nh thá kh ng th c h u trong th H Chí M nh Các u t t nh thá t u b u S l n xu t h n T l (%) Có th 48 90.6 Có l 5 9.4 T ng 53 100 T P CH KHOA H C, S 47, tháng 7 n m 2021
- Các y u t t nh thái kh ng th c h u tính ch t ch c ch n nh m ng vi n tinh trong th H Chí Minh b ng 3 c th n c a toàn d n trong cu c kháng chi n th ng k theo s l n xu t hi n trong 116 ch ng k th x m l c: (29) Nh v y, b c th . Tr c n m 1945, có khá nhi u chúng ta s có th kh ng nh ng ánh các ph ng xác su t nh : có th (40 l t), uy th c a ch ngh a th c d n bóc l t và có l (6 l t), kh ng ph i il pv i lay chuy n v trí c a chúng, mà còn có th ch c, ch c ch n trong y u t t nh thái th c bi n m i c m t nh thu n tu t nh c m và h u v m c tin c y mà ng i t o l p th ng c a các d n t c thu c a i v i di n ng n t p trung th hi n thái ph chúng ta thành m i c m t nh hành ng, phán, t cáo k th v c ng th m thúy, nh n u nh ng ngh quy t c a Qu c t c nhàng và s u cay. ch p hành. 12, tr. 2 (28) Nh ng n u b n Nh t mu n qu n 3.3.1.3. Các y u t t nh thái ph n th c h u du kích ánh gi c nh nh ng “ng i v n (counter - factive) minh” b ng cách d ng giáo mác và súng Trong lo i t nh thái này, ng i nói nh n tr ng ch i v i xe t ng và i bác th nh r ng s t nh c nói n n i dung chúng có th c ch ó. 12, tr. 8 m nh là kh ng có th c hay t t y u phi ng th i, qua ph ng xác su t có th , hi n th c. Qua kh o sát, chúng t i thu c tác gi c ng a ra nh ng nh n nh mang m t s y u t t nh thái n i b t sau: B ng 4. Th ng k các u t t nh thá ph n th c h u trong th H Chí M nh Các u t t nh thá t u b u S l n xu t h n T l (%) Kh ng/kh ng h /kh ng th 316 95.7 Ch a/ch a h 7 2.1 Ch ng 6 1.9 u 1 0.3 T ng 330 100 Các y u t t nh thái ph n th c h u bi t t cáo t i ác c a ch th c d n Pháp trong th H Chí Minh b ng 2.4 c i v i ng i d n b n x . Ch ng h n: th ng k theo s l n xu t hi n trong 116 (30) Nh ng oàn ng i “quy thu n” b c th . Trong nh ng di n ng n th tr c (b n Pháp t cho h cái t n này m c n m 1945, Nguy n i Qu c s d ng r t d u nh ng ng i An Nam áng th ng ó nhi u y u t ph n th c h u nh các phó t ch a khi nào chi n u) b d n n hoàng ph nh kh ng, ch a, ch ng, bi u th cung (n i b n quan l i th ng n ó bái nh ng ngh a ph nh, bác b các hành v ng nhà vua, m c d u ng ta kh ng bao vi, thái i v i hi n th c. gi n ó). 12, tr. 36 Trong di n ng n th c a Nguy n i Tác gi d ng c u ph nh khéo léo Qu c - H Chí Minh, c u ph nh có giá l i kéo nh ng ng i Pháp ch n chính v tr cao trong vi c ph n ánh hi n th c, c phía m nh: TR NG I H C H I PH NG
- (31) Trong cu c chi n u c a chúng v i hành ng do m t ng i nào ó hay ta, chúng ta kh ng c c, v chúng ta có chính ng i nói th c hi n. T quan i m t t c d n t c c a chúng ta ng h và v này, trong quá tr nh kh o sát, chúng t i nh ng ng i Pháp d n ch , nh ng ng i nh n th y các y u t t nh thái o ngh a Pháp ch n chính, ng b n c nh chúng ta. t p trung nh ng di n ng n th sau n m 12, tr. 3 1945. C th y u t t nh thái ph i xu t (32) Làm cho n c Pháp hi u rõ b n hi n 126 l n. cá m p th c d n l i d ng t n tu i Theo k t qu kh o sát, chúng t i nh n và danh d c a n c Pháp g y n n th y, các y u t t nh thái o ngh a b c nh ng t i ác kh ng th t ng t ng l rõ nh t ch y u xu t hi n trong nh ng c. 12, tr.3 b c th H Chí Minh sau n m 1945 khi Ho c d ng c u ph nh a ra tác gi s d ng nh ng ph t b n ph n nh ng quan i m ri ng c a m nh ph h ng t i i t ng ti p nh n là nh n d n phán nh ng hành ng c a i t ng nh n Vi t Nam v i nh ng s c thái c ng nh th v i m c ích làm thay i hành ng thang khác nhau v tính trách nhi m theo h ng tích c c. T ng c u v n, l i nói hay b t bu c. Ý ngh a li n nh n trong y u c a Ng i r t anh thép: t này kh ng ph i mang s c thái áp t (33) Ban Ch p hành Trung ng Qu c hay b t bu c mà th hi n s ng vi n d n ng kh ng h c m t oàn i bi u tinh th n quy t t m ch ng gi c c u n c n ng d n nào. h ng ai bi t ng Cho- c ng nh nh n m nh n tinh th n trách ngao là ai. 12, tr.12 nhi m, b n ph n c a m i ng i d n Vi t Sau n m 1945, các c u ph nh cs Nam i v i v n m nh c a T qu c, c a d ng nh m t cách kh ng nh tinh th n d n t c. Ví d : u tranh b t khu t c a nh n d n Vi t Nam: (37) góp ph n m nh vào chi n c ng (34) Trong Vi t Minh ng bào ta b t tay chung, chúng t i còn ph chi n u gian nhau ch t ch , kh ng ph n bi t trai, gái, già, kh . 12, tr. 48 tr , l ng, giáo, giàu, nghèo. 11, tr. 83 i v i i t ng ti p nh n là các em (35) L c l ng toàn d n là l c l ng h c sinh, thi u ni n, nhi ng các ph ng v i h n h t. h ng ai chi n th ng c b n ph n c ng mang s c thái th hi n s l c l ng ó. 12, tr. 55 ng vi n, khích l tinh th n nh ng “m m (36) Chúng ta ph i l p t c s a i ngay, non” t ng lai c a t n c: chúng ta kh ng s có khuy t i m, chúng ta (38) Các em ph ngoan, nhà ph ch s kh ng có quy t t m s a i, chúng ta nghe l i b m , i h c ph si ng n ng ph i l y lòng “chí c ng v t ”. 19, tr. 55 i v i b u b n ph y u kính. Các em 2.2.3.2. Các y u t t nh thái o ngh a ph th ng y u n c ta. 12, tr.57 (deontic modality) Nh v y, qua các y u t t nh thái, ng i T nh thái o ngh a là nh ng t nh thái vi t kh ng ch b c l thái , quan i m và li n quan n chí c a ng i nói, theo cách ánh giá ch quan c a m nh mà còn ó ng i nói ánh giá tính h p th c v t o l p và phát tri n ch t ch m i quan h o c hay các chu n m c x h i i li n nh n v i ng i ti p nh n. T P CH KHOA H C, S 47, tháng 7 n m 2021
- 3. K t lu n 4. H Chí Minh toàn t p (tái b n l n th 3, n m 2011), NXB Chính tr Qu c gia, 7 t p. T m hi u c tr ng kh ng khí trong th H Chí Minh, có th th y r ng, nh ng 5. Nguy n Hòa (2006), Ph n tích di n ng n - M t c i m ng c nh khác nhau chi ph i s v n lí lu n và ph ng pháp, NXB ih c n vi c l a ch n cách th c s d ng các Qu c gia Hà N i. y u t ng n ng v i nh ng thang ánh 6. Nguy n Nh Ý (1997) (ch bi n), H Chí Minh, giá khác nhau góp ph n ph n ánh s u tác gia, tác ph m ngh thu t ng n t , Nhà xu t b n s c b c tranh x h i Vi t Nam qua t ng Giáo d c, Hà N i. th i k . Các c tr ng v kh ng khí trong 7. Tr n c V ng (2003),“Th c a ch t ch 116 di n ng n th nh các ki u c u, t ng H Chí Minh g i ng bào và cán b Lai Ch u”, x ng h và các y u t t nh thái kh ng ch le:///C:/Users/Admin/Downloads/tai_lieu_tuyen_ ph n ánh a d ng b c tranh l ch s , x h i truyen_hoc_tap_bac_2.pdf c a d n t c mà còn di n t và xác l p, duy tr các m i quan h x h i c ng nh m i 8. Tr n Ng c Th m (1980), “M t vài suy ngh v quan h li n nh n gi a ng i t o l p di n các ph ng th c t ch c v n b n trong ng n ng ng n và i t ng ti p nh n. ng th i các c a Bác”, T p chí Ng n ng , s 2. y u t ng n ng c ph n tích c ng góp 9. Vi n Ng n ng h c (2010), Ch t ch H Chí ph n th hi n c quan i m, thái t nh Minh v i cách nói và cách vi t, Nhà xu t b n Khoa c m ph h p v i i t ng giao ti p, ng h c x h i, Hà N i. c nh giao ti p c a nhà cách m ng, nhà v n 10. Bách khoa toàn th m (2021), Th , ngày hóa H Chí Minh. c p nh t 11/5/2021, https://vi.wikipedia.org/wiki/ TÀI LI U THAM KH O Th%C6%B0 1. Di p Quang Ban (2009), Giao ti p di n ng n và T LI U NGHIÊN C U c u t o v n b n, NXB Giáo d c, Hà N i. 11. L Huy Nguy n (1997), Tuy n t p v n chính 2. ng Xu n K (ch bi n) (2004), Ph ng pháp và lu n H Chí Minh, NXB Giáo d c, Hà N i. phong cách H Chí Minh, Nhà xu t b n L lu n Chính tr . 12. B ch ng c sách, Nh ng b c th c a Ch t ch 3. H Chí Minh Bàn v C ng tác giáo d c (1972), H Chí Minh, https://bachngocsach.com/reader/ NXB S th t, Hà N i. nhung-buc-thu-cua-chu-tich-ho-chi-minh/muc-luc TR NG I H C H I PH NG
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học