- Trang Chủ
- Nông nghiệp
- Tìm hiểu các kỹ thuật nhân giống cây trồng - Gieo hạt - Chiết cành - Giâm cành - Ghép cành (Tập 2): Phần 1
Xem mẫu
- Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n
Chñ tÞch Héi ®ång
TS. NguyÔn thÕ kû
Phã Chñ tÞch Héi ®ång
TS. NguyÔn Duy Hïng
Thμnh viªn
ts. NguyÔn an tiªm
Ts. KhuÊt duy kim h¶i
NguyÔn vò thanh h¶o
2
- Lêi nhμ xuÊt b¶n
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhê ®−îc h−ëng lîi tõ c¸c
chÝnh s¸ch −u ®·i, nhÊt lμ vay vèn, ®Êt ®ai, khoa häc
kü thuËt,... nªn khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng d©n, n«ng
th«n nãi chung vμ n«ng d©n nãi riªng ®· cã ®iÒu kiÖn
thuËn lîi ®Ó ®Çu t− ph¸t triÓn m¹nh c¸c m« h×nh
kinh tÕ v−ên, ®em l¹i thu nhËp cho ng−êi d©n.
Tuy nhiªn, cßn mét sè ng−êi d©n ch−a cã nhiÒu
kiÕn thøc còng nh− am hiÓu s©u vÒ kü thuËt nh©n
gièng c©y trång nh−: gieo h¹t, chiÕt cμnh, gi©m
cμnh vμ ghÐp cμnh, mμ hoμn toμn ®ang khai th¸c
tõ tù nhiªn lμm c¹n kiÖt nguån tμi nguyªn, bÞ
®éng vÒ nguyªn liÖu,... ChÝnh v× vËy, viÖc h−íng
dÉn kü thuËt nh©n gièng c©y trång cho bμ con
n«ng d©n hiÖn nay lμ yªu cÇu mang tÝnh thùc tiÔn
vμ cÊp thiÕt.
Nh»m gióp b¹n ®äc còng nh− bμ con n«ng d©n
cã thªm tμi liÖu vÒ c¸c kü thuËt nh©n gièng c©y
trång, Nhμ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt
phèi hîp víi Nhμ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp xuÊt b¶n
cuèn s¸ch CÈm nang kü thuËt nh©n gièng c©y
trång: Gieo h¹t - ChiÕt cμnh - Gi©m cμnh -
GhÐp cμnh do PGS. TS. NguyÔn Duy Minh biªn so¹n.
5
- Cuèn s¸ch gåm 7 ch−¬ng ®−îc chia thμnh hai tËp:
TËp 1 - tõ Ch−¬ng I ®Õn Ch−¬ng III vμ TËp 2 - tõ
Ch−¬ng IV ®Õn Ch−¬ng VII, giíi thiÖu vÒ c¸c dông
cô vμ thiÕt bÞ, vËt liÖu phôc vô cho c«ng viÖc nh©n
gièng; c¸ch nh©n gièng tõ rÔ, th©n, l¸; h−íng dÉn
c¸ch ghÐp c©y vμ c¸ch ch¨m sãc c©y trång...
§Ó b¹n ®äc tiÖn theo dâi, TËp 2 cña cuèn s¸ch
®−îc s¾p xÕp theo tr×nh tù sau:
- Ch−¬ng IV: Nh©n gièng tõ th©n c©y;
- Ch−¬ng V: Nh©n gièng tõ l¸ c©y;
- Ch−¬ng VI: GhÐp c©y;
- Ch−¬ng VII: Nh©n gièng mét sè loμi c©y.
Xin giíi thiÖu TËp 2 cña cuèn s¸ch víi b¹n ®äc.
Th¸ng 10 n¨m 2012
NHμ XUÊT B¶N CHÝNH TRÞ QUèC GIA - Sù THËT
6
- LêI NãI §ÇU
Kinh tÕ v−ên (v−ên gia ®×nh, v−ên −¬m) gi÷ vai
trß quan träng trong nÒn n«ng, l©m nghiÖp n−íc ta.
V−ên ®· mang l¹i nguån kinh tÕ thu nhËp ®¸ng kÓ
cho ng−êi lμm v−ên. C¸c lo¹i qu¶ lμ nguån dinh
d−ìng, nguån vitamin quý gi¸; c¸c lo¹i hoa, c©y c¶nh
gãp phÇn t« ®Ñp ®êi sèng h»ng ngμy cña con ng−êi;
c¸c c©y trong v−ên cßn cung cÊp gç cho x©y dùng vμ
nguyªn liÖu cho nhiÒu ngμnh s¶n xuÊt kh¸c...
C¸c kü thuËt nh©n gièng c©y trång: gieo h¹t,
chiÕt cμnh, gi©m cμnh vμ ghÐp cμnh... lμ c¸c biÖn
ph¸p truyÒn thèng vÉn ®−îc sö dông lμm c¬ së
b¶o ®¶m më réng nguån gièng c©y míi, c¶i thiÖn
chÊt l−îng vμ n©ng cao s¶n l−îng c©y trång.
Tuy nhiªn, ®Ó hiÓu vμ n¾m v÷ng c¸c kü thuËt
®ã trªn c¬ së khoa häc còng nh− cñng cè vμ ph¸t
triÓn c¸c kinh nghiÖm nh©n gièng c©y trång, cÇn
®i s©u vμ bæ sung cho ngμy cμng hoμn thiÖn lμ
mét yªu cÇu vμ ®ßi hái cña ng−êi lμm v−ên.
Cuèn s¸ch gåm 7 ch−¬ng vμ chia thμnh 2 tËp:
TËp 1: Tõ ch−¬ng I ®Õn ch−¬ng III;
TËp 2: Tõ ch−¬ng IV ®Õn ch−¬ng VII.
7
- Ch−¬ng I giíi thiÖu vÒ c¸c dông cô vμ thiÕt bÞ,
vËt liÖu phôc vô cho c«ng viÖc nh©n gièng c©y
trång; c¸c ch−¬ng II, III, IV, V,... giíi thiÖu c¸ch
nh©n gièng tõ rÔ, th©n, l¸, ghÐp cμnh... Hy väng
r»ng víi néi dung nh− trªn, cuèn s¸ch cã thÓ gióp
cho c¸c kü thuËt viªn n«ng, l©m nghiÖp, c¸c b¹n
yªu thÝch nghÒ lμm v−ên, bμ con n«ng d©n vμ b¹n
®äc t×m hiÓu vμ thùc hiÖn s¸ng t¹o nh©n vμ lai t¹o
gièng míi, trao ®æi kinh nghiÖm vμ lμm phong phó
c¸c kiÕn thøc vÒ nghÒ lμm v−ên.
Cuèn s¸ch biªn so¹n lÇn ®Çu, cßn cã nhiÒu ®iÓm
cÇn ®Ò cËp vμ bæ sung. RÊt mong b¹n ®äc ®ãng gãp ý
kiÕn cho cuèn s¸ch ngμy mét hoμn thiÖn vμ thùc sù
cã Ých cho ng−êi lμm v−ên.
T¸C GI¶
8
- Ch−¬ng IV
NH¢N GIèNG Tõ TH¢N C¢Y
I. TH¢N BIÕN D¹NG
Chåi ngän Ng−êi ta gäi th©n biÕn
d¹ng lμ mét c¬ quan tÝch
Chåi hoa
tr÷ chÊt nu«i d−ìng ®Ó
dïng cho c©y trong thêi kú
ngñ. C¸c th©n nμy còng cã
thÓ ®−îc nh©n gièng ®Ó
Lãng
t¹o c©y míi. Lo¹i th©n nμy
Chåi bªn
tõ n¸ch l¸
kh«ng n»m trªn mÆt ®Êt
mμ ë d−íi mÆt ®Êt. Chóng
mäc ngang vμ th−êng cã
vai trß lμ c¬ quan dù tr÷
chÊt dinh d−ìng.
Th©n ngÇm, bao gåm
Cæ rÔ
6 lo¹i:
1. Th©n cñ
RÔ
Th©n cñ mang c¸c
CÊu t¹o th©n b×nh th−êng m¾t s¾p xÕp xo¾n èc, xen
kÏ hay ®èi nhau.
Mét sè c©y s¶n sinh ra tõ th©n cñ, nh−: artis«
(Cynata), c©y cóc vó (Helianthus), khoai l¸ ®á
(Caladium), sen (Nymphaea), khoai t©y (Solanum),
sen c¹n (Tropaeolum), c©y cñ ®Ëu (Lathyrus),
9
- hoa d· yªn (Achimenes), thu h¶i ®−êng (Begonia),
cñ n©u (Dioscorea).
Tªn gäi th©n cñ ®−îc dïng, nhÊt lμ trong nghÒ
trång rõng ®Ó chØ c¬ quan n»m ë d−íi ®Êt, dù tr÷
chÊt dinh d−ìng cho c©y. Th©n cñ lμ mét lo¹i th©n
biÕn d¹ng n»m d−íi ®Êt cã vai trß dù tr÷ chÊt dinh
d−ìng. Nã th−êng cã d¹ng trßn vμ lμ lo¹i c©y hμng
n¨m. L¸ cña chóng cã d¹ng v¶y vμ mμng, c¸c chåi
phô sÏ h×nh thμnh chåi cho c¸c n¨m sau.
D¹ng th©n cñ ®iÓn
h×nh lμ c©y khoai t©y.
L¸ mäc ®èi xøng, s¶n
sinh th©n cñ.
Mét vμi lo¹i sen,
h×nh thμnh mét cÊu tróc
bÐ c¸c d¹ng cñ ph¸t
triÓn tõ rÔ chÝnh ë vμo
cuèi thêi kú sinh tr−ëng.
Th©n cñ d¹ng tiªu gi¶m C©y khoai t©y
10
- Th©n cñ d¹ng tiªu gi¶m s¶n sinh tõ c¸c chåi
phô, sau ®ã chuyÓn ho¸ thμnh th©n cñ t¸ch khái
th©n mÑ.
C©y khoai t©y sinh c¸c th©n cñ víi sè l−îng
nhiÒu vμ nhanh chãng (b×nh th−êng th× c©y
th©n cñ chØ s¶n sinh mét sè l−îng Ýt). Sù t¨ng
nhanh sè l−îng th©n cñ chØ thùc hiÖn ®−îc mét
c¸ch nh©n t¹o. Sau thêi kú ngñ, sù ph©n chia
nh©n t¹o gióp cho nh©n gièng ngay khi b¾t ®Çu
sù sinh tr−ëng lμ lóc xu©n vÒ: c¾t cñ khoai t©y
thμnh nhiÒu miÕng b»ng mét con dao s¾c. Mçi
miÕng khoai c¾t ra cã Ýt nhÊt mét "m¾t". Nhóng
mÆt c¾t c¸c miÕng khoai vμo bét chèng nÊm
(nh− captan). §Æt c¸c miÕng c¾t ®ã trªn sμng
d©y s¾t/thÐp vμ ®Ó n¬i Êm (21oC), tho¸ng khÝ
trong 2 ngμy. Trªn vá cñ khoai t©y cã líp bÇn
lμm cho m¶nh c¾t ®−îc dai bÒn. Kh«ng ®Ó l©u
n¬i kh« v× sÏ lμm hÐo kh« th©n cñ. Sau 2 ngμy
®em trång ë ®Êt Èm.
Mçi lç M¾t vµ
chåi bªn
trång cã chiÒu
Lãng
s©u gÊp 2-3
lÇn bÒ dμy cña Chåi
ngän
m¶nh c¾t cñ
khoai t©y. RÔ
Cñ khoai t©y (th©n cñ)
11
- (1) C¾t cñ (2) Nhóng mÆt c¾t (3) Trång c¸c
khoai t©y cña miÕng khoai miÕng khoai
thµnh miÕng vµo bét chÊt diÖt t©y trªn ®Êt
cã Ýt nhÊt nÊm, ®Æt trªn trång, ®Ó líp
mét m¾t sµng d©y thÐp ë vá bÇn lªn trªn.
trªn ®ã n¬i Êm (21oC) vµ LÊp ®Êt vµ
tho¸ng khÝ ®¸nh dÊu
2. Th©n rÔ
Mét sè c©y cã th©n rÔ, nh−: c©y ch©n bª (Arum),
c©y m¨ng t©y (Asparragus), thu h¶i ®−êng (Begonia),
c©y chuèi hoa (Canna), c©y cá b¨ng (Agropyrum),
d−¬ng xØ ®ùc (Driopteris), c©y c¬m ch¸y (Sambucus),
c©y huÖ chu«ng (Convollaria), c©y b¹c hμ (Mentha),
mÉu ®¬n (Paeonia), c©y ®¹i hoμng (Rheum), c©y ®u«i
hæ (Sanseviera), c©y kÕ (Cirsium), c©y cËm cang
(Smilax), c©y hoμng tinh (Polygonatum).
Th©n rÔ lμ mét th©n mäc song song víi mÆt
®Êt, s¸t ngay trªn hay d−íi mÆt ®Êt (cßn gäi lμ c¨n
hμnh). Th©n rÔ còng gièng c¸c lo¹i th©n biÕn d¹ng
kh¸c, chøa nhiÒu chÊt dù tr÷. C¸c loμi kh¸c nhau
vÒ d¹ng th©n rÔ.
12
- Th©n rÔ ph©n Chåi ngän
thμnh tõng ®o¹n t¹o L¸
c¸c m¾t vμ c¸c lãng.
M¾t vµ chåi ngän
C¸c chåi l¸ vμ chåi Lãng
hoa ph¸t triÓn tõ c¸c
chåi ngän vμ chåi
bªn, n»m trªn th©n.
Tõ c¸c ®iÓm ®ã ph¸t Th©n rÔ
triÓn rÔ vμ chåi bªn.
Th©n rÔ cã thÓ lμ lo¹i hμng n¨m hay l©u n¨m. Cã
thÓ nh©n gièng nh©n t¹o b»ng sù ph©n chia ë mét
thêi ®iÓm thÝch hîp trong n¨m. §èi víi ®a sè c©y ®ã
lμ thêi kú sau në hoa khi c©y sinh tr−ëng rÔ míi.
Mét th©n rÔ cã thÓ ph¸t triÓn theo 2 tr−êng hîp:
Tr−êng hîp 1: C©y ®u«i diÒu (Iris): mét chåi
tËn cïng ph¸t triÓn vμ në hoa. C©y nμy ®−îc nh©n
gièng b»ng sù më réng cña mét chåi bªn. Vμo mïa
sau chåi tËn cïng ph¸t triÓn, në hoa vμ c©y tiÕp
tôc ph¸t triÓn b»ng chåi bªn.
Tr−êng hîp 2: C©y b¹c hμ (Mentha) vμ c©y cá
b¨ng (Agropyrum): sù më réng cña c©y ®−îc diÔn
ra liªn tôc tõ chåi ngän vμ chØ t¹m thêi tõ chåi
bªn, nã cho b«ng hoa.
C¸c lo¹i th©n rÔ kh¸c nhau ë kiÓu sinh tr−ëng.
VÝ dô: c©y m¨ng t©y sù sinh tr−ëng më réng diÔn ra
trong 1 n¨m, ph¸t triÓn thμnh d¹ng "t¸n" trong khi
c¸c d¹ng th©n rÔ kh¸c (b¹c hμ, cá b¨ng, cá ch©n
nhÖn (Digitaria)), ph¸t triÓn nhanh, liªn tôc, më réng
trªn diÖn tÝch ®Êt réng trong mét thêi gian ng¾n.
13
- (1) Ph©n t¸ch c¸c (2) Rò ®Êt hÖ rÔ (3) Lo¹i bá
th©n rÔ sau khi në b»ng c¸i chÜa, c¸c phÇn
hoa, khi c¸c rÔ cò l¾c cho ®Êt cña rÔ cò
dÇn chÕt rêi ra
(4) C¾t ng¾n c¸c (5) Trång l¹i mçi (6) LÊp ®Êt
l¸, c¾t rÔ ng¾n th©n rÔ trªn mét trªn c¸c rÔ.
l¹i cßn kho¶ng m« ®Êt ®Ó c¸c rÔ §¸nh dÊu,
5-7 cm n»m 2 bªn luèng t−íi n−íc
Sù ph©n chia th©n rÔ thÝch hîp nhÊt lμ vμo
thêi ®iÓm sau khi në hoa, khi mμ c¸c rÔ cò bÞ kh«
hÐo ®i vμ c¸c rÔ míi ®ang ®−îc ph¸t triÓn.
14
- Dïng mét chiÕc chÜa (xiªn) n©ng khèi ®Êt chøa
c©y, rò ®Êt ë hÖ th©n rÔ ®ã. T¸ch phÇn rÔ cò vμ chØ
®Ó n¶y mÇm ë mïa gieo cÊy. C¾t ng¾n rÔ chØ ®Ó
cßn 5-7 cm, c¾t ng¾n l¸ ®Ó tr¸nh mÊt n−íc cña
c©y, chuÈn bÞ ®Ó trång.
C¸c th©n rÔ "cã mÊu" (mãc): C¸c th©n rÔ cã
mÊu (nh− c©y mÉu ®¬n (Paeonia) hay m¨ng t©y
(Asparragus)) dÔ nh©n gièng. C¸c th©n rÔ nμy
th−êng cã ë lo¹i c©y th©n th¶o, ph¶i chuÈn bÞ mét
sè l−îng lín ®Ó lùa chän c¸c mÉu nguyªn chñng ®Ó
nh©n gièng, bëi mçi ®o¹n th©n chØ mang mét chåi
kh¸ ph¸t triÓn.
Vμo mïa ®«ng khi c¸c mÇm kh«ng qu¸ lín, rÔ
míi ch−a xuÊt hiÖn. C¾t mét sè ®o¹n t−¬ng ®èi lín,
nhóng mÆt c¾t vμo chÊt diÖt nÊm ®Ó tr¸nh sù thèi
r÷a vμ sù ph¸ ho¹i cña vi khuÈn. C¾t c¸c phÇn th©n
o
rÔ, xö lý b»ng chÊt diÖt nÊm bÖnh. §Ó n¬i Êm (21 C)
trong m«i tr−êng kh« vμ ®em trång.
(1) XÐn chia c¸c (2) Xö lý (3) §em trång c¸c
phÇn th©n rÔ chÊt diÖt phÇn th©n rÔ sau
vµo cuèi mïa nÊm trªn 2 ngµy xö lý ë n¬i
®«ng phÇn c¾t Êm vµ tho¸ng khÝ
15
- 3. Giß
Giß lμ mét tËp
hîp nhiÒu hμnh, MÇm ngän
nh−ng cÊu tróc cã Lãng
sù kh¸c biÖt. Giß lμ M¾t
mét th©n phång L¸
d¹ng v¶y
lªn do sù tÝch tô RÔ
c¸c chÊt dinh Giß
d−ìng. Nã ng¾n vμ
réng h¬n hμnh. C¸c l¸ biÕn d¹ng thμnh c¸c mμng
máng vμ kh« bao phñ bªn ngoμi cña giß chèng mÊt
n−íc vμ b¶o vÖ. Mçi l¸ nμy mang mét chåi phô vμ cùc
ngän cña th©n, ph¸t triÓn thμnh mét th©n phñ phÊn.
RÔ mäc ë ®¸y cña giß lu«n cong lâm. Mét sè lo¹i
giß cã nhiÒu chåi mäc ë ®Ønh th©n, t¹o nªn hoa.
H»ng n¨m, mét giß míi ph¸t triÓn quanh phÇn gèc
th©n. Sù nh©n gièng c©y cã liªn quan trùc tiÕp víi
sè l−îng th©n cña mét giß.
Th«ng th−êng, phÇn lín c©y ph¸t triÓn cña giß
®−îc nh©n gièng tù nhiªn, nÕu muèn nh©n gièng
nhanh ph¶i dïng kü thuËt nh©n t¹o.
3.1. Nh©n gièng b»ng c¸ch ph©n chia giß
C¾t mét giß lín thμnh nhiÒu miÕng, b¶o ®¶m
sao cho mçi miÕng cã mét chåi. R¾c lªn mÆt l¸t c¾t
®ã bét diÖt nÊm (dïng captan hay thiram). §Æt
c¸c l¸t c¾t ®ã lªn mét l−íi d©y thÐp, ®Ó n¬i Êm vμ
tho¸ng khÝ trong 48 giê. MÆt c¾t kh« vμ liÒn sÑo
dÇn cã thÓ ®em trång.
16
- * Nh©n gièng b»ng c¸ch ph©n chia giß:
(1) C¾t mét giß (2) Xö lý bét diÖt (3) CÊy mçi
thµnh nhiÒu nÊm trªn mÆt miÕng vµo mét
miÕng (mçi c¾t. §Æt miÕng chËu hay ngoµi
miÕng cã mét c¾t lªn gi¸ l−íi trêi khi mÆt c¾t
mÇm) ngay s¾t, ®Ó n¬i Êm phñ líp bÇn
tr−íc khi trång vµ tho¸ng khÝ
(mïa thu)
NÕu giß qu¸ bÐ, ta cã thÓ dïng c¸c chåi bªn.
T¸ch tõ th©n chÝnh, b»ng c¸ch lμm g·y, hay
t¸ch b»ng mét con dao. ë l¸t c¾t xö lý b»ng bét
diÖt nÊm råi ®em cÊy. Sè l−îng mÇm sÏ lμ sè
l−îng c©y sau nμy.
17
- (1) Rò ®Êt ë giß (2) Xö lý bét diÖt (3) ë ngoµi trêi,
vµo mïa thu, nÊm c¸c bÒ ®µo mét r·nh
t¸ch tõ th©n mÆt c¾t nhá s©u gÊp 2
chÝnh ®Ó ®−îc lÇn bÒ dµy cña
c¸c giß (b»ng giß vµ lÊp ngay
dao nhän) vµo ®Êt
3.2. C¸c giß nhá
Mét vμi c©y cã
giß s¶n sinh ra c¸c
lo¹i giß thø cÊp, c¸c
chåi gèc nhá ph¸t
triÓn n»m gi÷a giß
cò vμ giß míi khi
®ang chuÈn bÞ t¸i
sinh. Sè l−îng giß
nhá phô thuéc tuú
vμo c¸c gièng kh¸c
nhau. Mét vμi lo¹i hoa lay¬n cho tíi 50 giß nhá.
Nã cßn phô thuéc vμo ®é s©u trång c©y: ®é s©u
cμng lín th× sè l−îng giß nhá cμng nhiÒu.
18
nguon tai.lieu . vn
