- Trang Chủ
- Nông nghiệp
- Tìm hiểu các kỹ thuật nhân giống cây trồng - Gieo hạt - Chiết cành - Giâm cành - Ghép cành (Tập 1): Phần 1
Xem mẫu
- Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n
Chñ tÞch Héi ®ång
TS. NguyÔn thÕ kû
Phã Chñ tÞch Héi ®ång
TS. NguyÔn Duy Hïng
Thμnh viªn
ts. NguyÔn an tiªm
Ts. KhuÊt duy kim h¶i
NguyÔn vò thanh h¶o
2
- Lêi nhμ xuÊt b¶n
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhê ®−îc h−ëng lîi tõ c¸c
chÝnh s¸ch −u ®·i, nhÊt lμ vay vèn, ®Êt ®ai, khoa
häc kü thuËt,... nªn khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng
d©n, n«ng th«n nãi chung vμ n«ng d©n nãi riªng
®· cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ®Çu t− ph¸t triÓn
m¹nh c¸c m« h×nh kinh tÕ v−ên, ®em l¹i thu nhËp
cho ng−êi d©n.
Tuy nhiªn, cßn mét sè ng−êi d©n ch−a cã nhiÒu
kiÕn thøc còng nh− am hiÓu s©u vÒ kü thuËt nh©n
gièng c©y trång nh−: gieo h¹t, chiÕt cμnh, gi©m
cμnh vμ ghÐp cμnh, mμ hoμn toμn ®ang khai th¸c
tõ tù nhiªn lμm c¹n kiÖt nguån tμi nguyªn, bÞ
®éng vÒ nguyªn liÖu,... ChÝnh v× vËy, viÖc h−íng
dÉn kü thuËt nh©n gièng c©y trång cho bμ con
n«ng d©n hiÖn nay lμ yªu cÇu mang tÝnh thùc tiÔn
vμ cÊp thiÕt.
Nh»m gióp b¹n ®äc còng nh− bμ con n«ng d©n
cã thªm tμi liÖu vÒ c¸c kü thuËt nh©n gièng c©y
trång, Nhμ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt
phèi hîp víi Nhμ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp xuÊt b¶n
5
- cuèn s¸ch CÈm nang kü thuËt nh©n gièng c©y
trång: Gieo h¹t - ChiÕt cμnh - Gi©m cμnh -
GhÐp cμnh do PGS.TS. NguyÔn Duy Minh biªn
so¹n. Cuèn s¸ch gåm 7 ch−¬ng ®−îc chia thμnh
hai tËp: TËp 1 - tõ Ch−¬ng I ®Õn Ch−¬ng III vμ
TËp 2 - tõ Ch−¬ng IV ®Õn Ch−¬ng VII, giíi thiÖu
vÒ c¸c dông cô vμ thiÕt bÞ, vËt liÖu phôc vô cho
c«ng viÖc nh©n gièng; c¸ch nh©n gièng tõ rÔ,
th©n, l¸; h−íng dÉn c¸ch ghÐp c©y vμ c¸ch ch¨m
sãc c©y trång...
§Ó b¹n ®äc tiÖn theo dâi, TËp 1 cña cuèn s¸ch
®−îc s¾p xÕp theo tr×nh tù sau:
- Ch−¬ng I: Dông cô vμ chuÈn bÞ vËt liÖu;
- Ch−¬ng II: Nh©n gièng tõ h¹t gièng;
- Ch−¬ng III: Nh©n gièng tõ rÔ c©y;
Xin giíi thiÖu TËp 1 cña cuèn s¸ch víi b¹n ®äc.
Th¸ng 10 n¨m 2012
Nhμ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - sù thËt
6
- LêI NãI §ÇU
Kinh tÕ v−ên (v−ên gia ®×nh, v−ên −¬m) gi÷ vai
trß quan träng trong nÒn n«ng, l©m nghiÖp n−íc
ta. V−ên ®· mang l¹i nguån kinh tÕ thu nhËp
®¸ng kÓ cho ng−êi lμm v−ên. C¸c lo¹i qu¶ lμ
nguån dinh d−ìng, nguån vitamin quý gi¸; c¸c lo¹i
hoa, c©y c¶nh gãp phÇn t« ®Ñp ®êi sèng h»ng ngμy
cña con ng−êi; c¸c c©y trong v−ên cßn cung cÊp gç
cho x©y dùng vμ nguyªn liÖu cho nhiÒu ngμnh s¶n
xuÊt kh¸c...
C¸c kü thuËt nh©n gièng c©y trång: gieo h¹t,
chiÕt cμnh, gi©m cμnh vμ ghÐp cμnh... lμ c¸c biÖn
ph¸p truyÒn thèng vÉn ®−îc sö dông lμm c¬ së ®¶m
b¶o më réng nguån gièng c©y míi, c¶i thiÖn chÊt
l−îng vμ n©ng cao s¶n l−îng c©y trång.
Tuy nhiªn, ®Ó hiÓu vμ n¾m v÷ng c¸c kü thuËt
®ã trªn c¬ së khoa häc còng nh− cñng cè vμ ph¸t
triÓn c¸c kinh nghiÖm nh©n gièng c©y trång, cÇn
®i s©u vμ bæ sung cho ngμy cμng hoμn thiÖn lμ mét
yªu cÇu vμ ®ßi hái cña ng−êi lμm v−ên.
Cuèn s¸ch gåm 7 ch−¬ng vμ chia thμnh 2 tËp:
TËp 1: tõ ch−¬ng I ®Õn ch−¬ng III;
TËp 2: tõ ch−¬ng IV ®Õn ch−¬ng VII.
7
- Ch−¬ng I giíi thiÖu vÒ c¸c dông cô vμ thiÕt bÞ
vËt liÖu phôc vô cho c«ng viÖc nh©n gièng c©y
trång; c¸c ch−¬ng II, III, IV, V,... giíi thiÖu c¸ch
nh©n gièng tõ rÔ, th©n, l¸, ghÐp cμnh... Hy väng
r»ng víi néi dung nh− trªn, cuèn s¸ch cã thÓ gióp
cho c¸c kü thuËt viªn n«ng, l©m nghiÖp, c¸c b¹n
yªu thÝch nghÒ lμm v−ên, bμ con n«ng d©n vμ b¹n
®äc t×m hiÓu vμ thùc hiÖn s¸ng t¹o nh©n vμ lai t¹o
gièng míi, trao ®æi kinh nghiÖm vμ lμm phong
phó c¸c kiÕn thøc vÒ nghÒ lμm v−ên.
Cuèn s¸ch biªn so¹n lÇn ®Çu, cßn cã nhiÒu
®iÓm cÇn ®Ò cËp vμ bæ sung. RÊt mong b¹n ®äc
®ãng gãp ý kiÕn cho cuèn s¸ch ngμy mét hoμn
thiÖn vμ thùc sù cã Ých cho ng−êi lμm v−ên.
T¸c gi¶
8
- Ch−¬ng I
DôNG Cô Vμ CHUÈN BÞ VËT LIÖU
1. DôNG Cô Vμ THIÕT BÞ
§Ó nh©n gièng c©y cÇn cã mét diÖn tÝch lμm
viÖc s¹ch sÏ vμ ng¨n n¾p, ®ñ c¸c dông cô vμ thiÕt bÞ
tèt vμ phï hîp víi c«ng viÖc, thùc hiÖn c¸c quy
tr×nh mét c¸ch nghiªm ngÆt. NÕu kh«ng sÏ mÊt
kh¸ nhiÒu thêi gian t×m kiÕm dông cô vËt liÖu, lμm
h¹n chÕ hiÖu qu¶ lμm viÖc.
Phôc vô cho thao t¸c nh©n gièng nhÊt thiÕt
ph¶i cã c¸c lo¹i dao, kÐo c¾t c©y, giÇm trång ®ñ
s¾c; ph©n ñ thÝch hîp; mét sè chËu trång c©y víi
kÝch cì kh¸c nhau, cïng mét lo¹t c¸c dông cô,
phô tïng ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc víi sù chÝnh
x¸c, kh«ng nhÇm lÉn khi xö lý vμ tiÕn hμnh
nh©n gièng.
§Ó tr¸nh kh«ng lμm t−íc r¸ch c©y khi nh©n
gièng, ph¶i chó ý dïng dao c¾t, dao c¹o s¾c, tiÕn
hμnh c«ng viÖc trªn mét tÊm kÝnh s¹ch sÏ. Kh«ng
c¾m th¼ng ®o¹n cμnh vμo ®Êt ph©n mμ ph¶i dïng
giÇm hay mét c¸i dïi t¹o lç råi míi ®Æt cμnh c©y
vμo lç ®ã. C¸c giÇm, dïi ph¶i cã kÝch th−íc phï
hîp víi kÝch th−íc ®o¹n th©n, cμnh c©y muèn
nh©n gièng.
9
- CÇn chuÈn bÞ mét
bμn lμm viÖc thÝch hîp
víi c«ng viÖc cña
ng−êi lμm v−ên: chiÒu
cao hîp lý cña bμn
ph¶i thÊp h¬n bμn tay
khi ®Ó c¸nh tay vu«ng
gãc víi th©n ®Ó tay
lμm viÖc trªn mÆt bμn
®−îc dÔ dμng.
N¬i lμm viÖc ph¶i
®Çy ®ñ ¸nh s¸ng.
Sau khi lμm viÖc,
dông cô ph¶i lμm s¹ch
vμ ®Ó ®óng vμo vÞ trÝ quy ®Þnh.
C¸c dông cô vμ thiÕt bÞ th−êng dïng:
- Dao (1), c¸c l−ìi dao c¹o cì lín (2), kÐo c¾t
c©y (3).
- §¸ mμi (4)
- DÇu b«i tr¬n (5)
- GiÎ lau s¹ch (6)
- ChÊt hoμ tan (7)
- GiÊy nh¸m (8)
- TÊm gç nÐn chÆt ®Êt c¸c lo¹i (9)
- C¸c lo¹i giÇm (10)
- C¸c sμng r©y ®Êt, ph©n cã lç 3mm (11)
- C¸c nh·n, bót ch× ghi vμ tÊm thiÕc máng (12)
10
- - Sæ ghi chÐp (13)
- Tói ni l«ng c¸c lo¹i (14)
- C¸c lo¹i d©y buéc (15)
- C¸c que b»ng tre dμi 30-40 cm lμm chç tùa
(cäc) cho cμnh c©y (16)
- B×nh phun n−íc lμm −ít l¸, th©n (b×nh
phun s−¬ng) (17)
11
- - B×nh t−íi (18)
- ChÊt diÖt nÊm (19)
- ChÊt diÖt cá (20)
- C¸c chÊt kÝch thÝch ra rÔ (21)
- C¸c b¶n kÝnh ®Ó che phñ chËu gieo hay chËu
−¬ng c©y (22) vμ (23)
- C¸c lo¹i chËu ®Ó gieo h¹t hay −¬ng c©y (24)
vμ (25)
- Ph©n vμ ®Êt trén lÉn (26)
- Ph©n bãn d¹ng láng (dung dÞch) (27).
2. §IÒU CHØNH M¤I TR¦êNG
Muèn nh©n gièng mét lo¹i c©y nμo ®ã, tr−íc
hÕt cÇn b¶o ®¶m cho cho bé phËn c©y ®ã (h¹t,
hom c©y...) ®−îc sèng cho ®Õn khi t¹o nªn c©y
míi. Ngay tõ lóc ®Çu nÕu ta ®Æt c¸c bé phËn c©y
tèt trong m«i tr−êng ®−îc ®iÒu chØnh thÝch hîp,
quy tr×nh t¸i t¹o vμ h×nh thμnh bé phËn c©y míi
sÏ ®−îc nhanh chãng, tr¸nh ®−îc c¸c rñi ro.
Khi nh©n c©y hay gieo h¹t, th−êng chó ý 2
lo¹i m«i tr−êng: (1) m«i tr−êng khÝ cÇn quan t©m
4 yÕu tè: ®é Èm, nhiÖt ®é, c©n b»ng khÝ vμ ¸nh
s¸ng mμ c©y thu nhËn; (2) m«i tr−êng ®Êt hay
ph©n trén ®Êt (®Êt - ph©n) còng cÇn chó ý 4 yÕu
tè: nhiÖt ®é, ®é Èm, sù tho¸ng khÝ cña ®Êt vμ c¸c
ph¶n øng ho¸ häc ®Êt (axit hay kiÒm).
12
- Mét m«i tr−êng lý t−ëng cho c©y bao gåm
c¸c ®Æc tÝnh sau: ®é Èm bÞ hao hôt tèi thiÓu;
nhiÖt ®é kh«ng khÝ lu«n duy tr× m¸t; ¸nh s¸ng
®Çy ®ñ ®Ó c©y cã thÓ quang hîp tèt; ®¶m b¶o
c©n b»ng khÝ gi÷a m«i tr−êng ®Êt vμ kh«ng khÝ;
tho¸t n−íc tèt; nhiÖt ®é cña ®Êt vμ ®Êt - ph©n
Êm; ®Êt mang ®Æc ®iÓm axit/kiÒm = trung tÝnh.
2.1. C¸c khung l¹nh (hép l¹nh)
Ta cã thÓ ®iÒu chØnh b−íc ®Çu trong mét m«i
tr−êng l¹nh: lμ khung kÝnh kh«ng ®¸y, cã n¾p
che b»ng kÝnh (hay nil«ng trong suèt) óp trªn
®Êt b×nh th−êng. Víi d¹ng hép nμy lμm t¨ng
nhiÖt ®é ®Êt, h¹n chÕ c¸c biÕn ®éng nhiÖt ®é,
duy tr× ®−îc ®é Èm vμ ®¶m b¶o ¸nh s¸ng lät vμo.
Víi hÖ thèng nμy cã thÓ ®¶m b¶o nh©n gièng
mét sè l−îng lín c¸c hom c©y. Sù bÊt lîi chñ yÕu
cña kiÓu khung nμy lμ khi ¸nh s¸ng chiÕu m¹nh
(lóc n¾ng to), m«i tr−êng kÝn dÔ t¨ng nhiÖt ®é,
do ®ã ph¶i th«ng khÝ (n©ng cao c¸c n¾p ®Ëy) ®Ó
gi¶m nhiÖt ®é, ®é Èm do ®ã còng bÞ gi¶m mÊt
mét phÇn. ViÖc ®iÒu chØnh cÇn cho qu¸ tr×nh
quang hîp. Trong thùc tÕ kiÓu khung l¹nh "Hμ
Lan" lμ thÝch hîp. §ã lμ khung kÝnh cã kÝch
th−íc 1,50 0,75m. Cã thÓ ®Æt trªn nÒn ®Êt
ph¼ng cao 30cm víi ®é nghiªng vÒ phÝa nam
(nÒn thÊp ®i cßn 22,5cm). C¸c khung ®Æt c¸ch
nhau 1,45m.
13
- 2.2. Nhμ kÝnh
§Ó gãp phÇn b¶o ®¶m m«i tr−êng sèng cña
c©y, ta dïng nhμ kÝnh víi c¸c thiÕt bÞ t−¬ng ®èi
hoμn chØnh ®Æt trªn mÆt ®Êt hay treo trªn kh«ng.
Nã bao gåm c¸c khung gç hay khung kim lo¹i
®−îc lμm ch¾c ch¾n ®Ó chèng ®æ khi giã to.
Bªn trong nhμ kÝnh cã thÓ ®Æt c¸c hép phñ
kÝnh, cã thiÕt bÞ ®Ó lμm Êm, t¨ng nhiÖt ®é khi cÇn
nh©n gièng c©y, c¸c khu trång c©y trang trÝ cho
néi thÊt nhμ ë (dïng c¸c ®iÖn trë n»m trong ®Êt,
phñ líp c¸t lªn
trªn... cã bé ®iÒu
nhiÖt gióp ®iÒu
chØnh chÝnh x¸c
nhiÖt ®é khi cÇn).
2.3. M¸y phun
s−¬ng mï
Dïng ®Ó ®iÒu
chØnh tù ®éng ®é
Èm mong muèn.
14
- Cô thÓ lμ khi mÆt trêi chiÕu s¸ng, nhiÖt ®é kh«ng
khÝ lªn cao nh−ng nhiÖt ®é ®Êt vμ nhiÖt ®é ®Êt -
ph©n vÉn kh«ng thay ®æi. Nguån n−íc ®Æt ë n¬i
nh©n gièng cã nguån ®iÖn chiÕu s¸ng vμ m¸y
phun s−¬ng mï ®iÒu chØnh ®é Èm.
2.4. C¸c nhμ kÝnh mini (nhá)
Nhμ kÝnh nhá
lo¹i nμy cã d¹ng
c¸c lång, c¸c
chuång thuû tinh
x¸ch tay dïng
bªn trong nhμ,
®Æt ë n¬i ®Çy ®ñ
¸nh s¸ng. Th−êng
dïng mét ®¸y b»ng b«ng thuû tinh, bªn trong ®Ó
c¸c sîi d©y ®iÖn lμm nãng vμ mét bé phËn ®iÒu
nhiÖt. Trªn m¸i lîp c¸c chÊt liÖu chèng thÊm.
Khi −¬m hay trång c©y trong c¸c nhμ kÝnh nhá
nμy vμo mïa ®«ng nhiÖt ®é thÊp vÉn b¶o ®¶m c©y
sinh tr−ëng tèt.
2.5. C¸c lång,
hép b»ng chÊt dÎo
Lo¹i hép, lång
nμy cã gi¸ thμnh
thÊp, kh«ng qu¸
tèn kÐm, l¹i ®¬n
gi¶n... mμ vÉn b¶o
®¶m ®−îc kÕt qu¶
15
- −¬m hay nh©n gièng. Dïng polyetylen trong
suèt trïm lªn c¸c khung (b»ng tre, kim lo¹i) ®·
lμm s½n, óp lªn c¸c chËu hay miÕng ®Êt −¬m,
gieo c©y.
Cã thÓ bao tõng chËu hay óp lªn tõng c©y
tuú theo kÝch th−íc, c©y. C¸c khung s¾t lμm
thμnh khung d¹ng c¸c lång, lÒu, sau ®ã chôp
polyetylen råi buéc hai ®Çu l¹i ®¶m b¶o ®é Èm
vμ nhiÖt ®é. Khi cÇn ®iÒu chØnh, chØ cÇn th¸o hë
tÊm polyetylen.
3. DAO C¾T
§©y lμ dông cô quan träng trong nh©n gièng
c©y. Tuú lo¹i c«ng viÖc mμ chän lo¹i dao c¾t thÝch
hîp. Trong trång v−ên, th−êng chän lo¹i dao cã
träng l−îng trung b×nh, l−ìi thÐp s¾c. Nh−ng khi
dïng trong ghÐp c©y th× chän dao nÆng h¬n. ë
cuèi c¸n dao cã mét l−ìi tï dïng t¸ch vá c©y khi
®Æt m¾t ghÐp. Víi c¸c hom c©y cøng th× dïng lo¹i
dao c¹o.
Muèn c¾t mét cμnh cøng, ®Ó cμnh bªn tay tr¸i,
l−ìi dao ®Ó d−íi cμnh vμ ngãn c¸i phÝa trªn cμnh.
C¾t nghiªng cμnh vμ gi÷ qu·ng c¸ch cÇn c¾t n»m
gi÷a ngãn c¸i vÒ l−ìi dao. L−ìi dao cã thÓ s¾c mét
bªn hoÆc c¶ 2 bªn. Th−êng mét con dao cã gi¸ ®¾t
th× chÊt l−îng l−ìi dao cμng tèt. Mét l−ìi dao thÐp
tèt dïng ®−îc trong thêi gian dμi.
16
- C«ng dông cña dao rÊt nhiÒu: "Cã tíi hμng
ngμn c«ng dông". Mét con dao nhÝp ®èi víi lμm
v−ên cã thÓ lμm ®−îc kh¸ nhiÒu viÖc. Khi dïng
dao c¾t mét cμnh c©y, nhùa c©y vμ c¸c chÊt hoμ
tan trong c©y sÏ tiÕt ra, ph¶i lμm s¹ch b»ng mét
giÎ s¹ch tÈm c¸c dung m«i hoμ tan nh− Ðt x¨ng,
tetraclorua, cacbon hay giÊy mÞn.
- C¸c lo¹i dao hay dïng:
(1)
(2)
(3)
(1). Lo¹i dao cã thÓ gËp vµo ®−îc; (2). Lo¹i dao cã l−ìi cè
®Þnh ë c¸n;
(3). Lo¹i dao ghÐp cã phÇn ®u«i ng¾n ®Ó t¸ch vá.
- Mμi dao s¾c:
(1a). §æ mét Ýt dÇu trªn mÆt nh¸m cña ®¸ mμi.
L−ìi dao nghiªng ®−îc gi÷ mét gãc x¸c ®Þnh so víi
mÆt ®¸ mμi.
17
- (1b). §−a nhÑ nhμng l−ìi dao trªn mÆt nh½n
cña ®¸ mμi nhiÒu l−ît ®¶m b¶o l−ìi dao ph¼ng,
mÞn, s¾c.
(2). L−ìi dao 2 mÆt b»ng: ®−a ®Òu trªn mÆt ®¸
mμi nhiÒu lÇn. §−a chuyÓn l−ìi dao khi mμi suèt
chiÒu dμi cña ®¸ mμi ®Ó ®¶m b¶o sù ®ång ®Òu bÒ
mÆt l−ìi dao.
Trªn thÞ tr−êng còng cã c¸c lo¹i ®¸ mμi mÆt
h¬i cong, kÝch cì bÐ nh−ng sö dông khã h¬n, do
®ã theo tËp qu¸n th−êng dïng lo¹i ®¸ mμi cã bÒ
mÆt ph¼ng.
(1a) (1b) (2)
4. KÐO C¾T CμNH C¢Y
Con dao s¾c lμ mét dông cô tèt cho ng−êi lμm
v−ên. Tuy vËy kÐo c¾t cμnh c©y ®−îc sö dông cã
18
nguon tai.lieu . vn
