Xem mẫu
- Trư ng i h c Sư ph m Hà N i
Khoa: a lý
BÀI I U KI N:
A LÝ T NHIÊN
Gi ng viên: Nguy n Quy t Chi n
Sinh viên: ào Th H ng Sen
L p: K60C – a lý
1
- Câu h i: Phân tích m i quan h gi a a hình v i các thành ph n
t nhiên khác? M i quan h này th hi n a hình Vi t Nam như
th nào?
a hình là m t trong nh ng thành ph n quan tr ng nh t c a môi
trư ng a lý t nhiên t o nên di n m o c nh quan th c a. a hình có
m i quan h ch t ch v i các thành ph n t nhiên khác như: khí h u,
sinh v t, th như ng, th y văn….
I. M i quan h gi a a hình v i khí h u.
a hình và khí h u có m i quan h ch t ch v i nhau. a hình
có nh hư ng l n n khí h u.
a hình nh hư ng n gió b ng cách t o ra ch n gió và các
•
ư ng h m gió:
Ch n gió là nơi mà s tăng ho c gi m c nh quan t o ra m t b c
tư ng ch n t t phía sau gió.
ư ng h m gió là nơi mà m t h m núi ho c thung lũng gió vào
m t o n h p t o ra nh ng cơn gió m nh trong khu v c ó.
Gió nhanh có th t o ra m t cơn gió l nh, y u t làm cho th i
ti t có v l nh hơn.
a hình nh hư ng n nhi t :
•
Càng lên cao không khí càng loãng nên kh năng h p th nhi t
c a không khí ngày càng gi m => càng lên cao nhi t càng gi m.
a hình nh hư ng n m:
•
m tăng, kh năng t o mưa
Càng lên cao nhi t càng gi m,
( vĩ th p), băng tuy t ( vĩ cao) càng l n.
Bi u hi n khí h u Vi t Nam
a hình nh hư ng
1. n gió
- Gió mùa mùa ông (Tháng 11-tháng 4): vùng ông B c bao g m
ng b ng B c B , Trung du mi n núi phía B c (phía ông dãy
Hoàng Liên Sơn). Phía B c có các dãy núi không cao l m (1000m-
- Hoàng Liên Sơn trên ranh gi i vùng Tây B c B không ngăn c n mà
t o thành các sư n d n gió mùa ông B c và gió b c thư ng th i v
mùa ông. Vùng này ti p giáp v i v nh B c B v phía ông. Phía
Tây b ch n b i dãy Hoàng Liên Sơn cao nh t Vi t Nam nên ch u nh
hư ng c a khí h u i dương nhi u hơn vùng Tây B c B c B . Gió
mùa mùa ông th i n dãy Hoành Sơn b suy y u và k t thúc dãy
B ch Mã.
- Gió mùa mùa h (Gió mùa Tây Nam) (Tháng 5-Tháng 10):
dương vào nư c ta
+ N a u mùa h : không khí t n
theo hư ng Tây Nam gây mưa nhi u cho Nam b và Tây nguyên.
+ N a cu i mùa h : không khí t áp cao c n chí tuy n n a c u
nam vài nư c ta theo hư ng Tây Nam, qua vùng bi n xích o gây
mưa cho Nam b , Tây Nguyên, cùng v i d i h i t nhi t i gây mưa
vào mùa h cho mi n Nam, B c và mưa rào cho Nam Trung B .
- Gió foehn (gió fơn): V mùa hè, khi gió mùa Tây Nam ho t
ng m nh th i t v nh Thái Lan qua vùng l c a r ng l n n dãy
Trư ng Sơn thì b trút h t mưa xu ng Tây Trư ng Sơn nhưng v n ti p
t c vư t qua dãy núi th i sang vùng này. Lúc này do không còn
hơi nư c nên gió mùa Tây Nam gây ra th i ti t khô nóng => ư c g i
là gió fơn.
a hình nh hư ng
2 n nhi t.
a hình tho i nh n ư c nhi u b c x hơn a hình d c:
-
·V t ng b c x , phía B c: các tr s kho ng 110-140
kcal/cm /năm, còn v phía Nam thì th 140-160 kcal/cm2/năm.
2
· mi n B c thì khu ông B c có cân b ng b c x th p, ch
trong kho ng 70-75kcal/cm2/năm, trên a hình núi cao kho ng 50-70
kcal/cm2/năm, còn vùng ng b ng và i núi th p t 75-85
kcal/cm2/năm, riêng ng b ng Thanh-Ngh t i 85-90 kcal/cm2/năm.
·T sau èo H i Vân, cân b ng b c x cao d n khi xu ng
dư i a hình th p. Tây Nguyên là 90-95 kcal/cm2/năm, duyên h i
Nam Trung B và Nam B 95-100 kcal/cm2/năm, c c Nam Trung
B t Nha Trang n Phan Thi t có th trên 100 kcal/cm2/năm.
- Nơi nào có cao l n hơn có nhi t trung bình th p hơn:
Vào mùa ông l nh v a, t i ng b ng B c B là l nh thì trên
núi phía B c là rét và r t rét.
T.B nă
a im cao Nhi t
3
- 21,00C
Sơn La 676m
18,00C
Tam o 897m
15,70C
Phó B ng 1400m
15,90C
Sín H 1529m
15,20C
Sapa 1570m
12,80C
Hoàng Liên Sơn 2170m
- T ng nhi t gi m d n t th p lên cao. a hình ng
0
b ng t Nam ra B c, t ng nhi t gi m kho ng 150 C cho m i vĩ ,
do ó phía B c èo H i Vân t ng nhi t trên dư i 80000C/năm n
ng b ng sông C u Long t i 10.0000C. Trên núi, t ng nhi t gi m
kho ng 180-2000C/100m, vì v y t i cùng núi mi n B c, t ng nhi t
có th gi m xu ng còn 6000-50000C, còn t i vùng núi mi n Nam
là 7000-60000C.
nh hư ng
3 n ch m
- Cùng m t sư n núi càng lên cao nhi t càng gi m mưa càng nhi u,
nhưng t i m t cao nào ó m không khí ã gi m nhi u s không
còn mưa n a, vì th nh ng nh núi thư ng khô ráo.
- Lư ng mưa trung bình năm : · ng b ng: 1500mm
·núi cao: 2000-3000mm
·nơi khu t gió: kho ng
700mm
- Mưa nhi u nh t nh ng vùng núi cao ch n gió:
· mi n B c: vùng núi thư ng ngu n sông Ch y, vùng núi
Hoàng Liên Sơn, vùng núi Nam Châu Lãnh (Sapa 2833mm, Móng Cái
2749mm)
· Nam Trung B : các nh núi cao c a d i Trư ng Sơn Nam
(Hòn Ba-Khánh Hòa 3751mm). Cũng mưa nhi u như v y là vùng núi
Ng c Lĩnh (trên 3000mm), vùng núi V ng Phu (trên 2800mm). Không
nh ng d i Trư ng Sơn mưa nhi u mà các ng b ng ven bi n cũng có
lư ng mưa t i trên 2500mm (Hà Tĩnh 2642, Hu 2868mm)
Nh ng nơi có lư ng mưa trung bình là hai ng b ng mi n B c,
-
mi n Nam và ng b ng Trung B t Qu ng Ngãi n Phú Yên ( Hà
N i 1676mm, Tp H Chí Minh 1931mm, Quy Nhơn 1692mm).
Nơi mưa ít do khu t gió m có lư ng b c hơi tăng, còn t i vùng
-
ón gió thì lư ng b c hơi gi m. Lên mi n núi, nhi t gi m theo
cao, lư ng b c hơi cũng gi m.
4
- m trung bình năm cũng có s khác bi t gi a a hình. mi n
-
núi phía B c, Hoàng Liên Sơn m trung bình năm là 90%, Vi t
B c và sư n ông Fansipan là 84-88%. T i mi n Nam, nơi khô nh t là
Ninh Thu n (Nha H 75%) .
II. M i quan h gi a a hình v i th y văn
a hình có nh hư ng l n n th y văn. a hình có th làm
sông ngòi, di n tích lưu v c, chi u dài, d c và t c
thay i m t
c a dòng ch y.
th y văn Vi t Nam
Bi u hi n
- Do tính ch t i núi b c t x hình d ng h p ngang m nh c a
lãnh th nên ph n l n các sông nư c ta là nh ng sông ng n có di n
tích lưu v c nh . Có n 91% s sông ngòi dài 10 n 50 km, sau ó t t
h n xu ng thì sông dài 50km n 100km chi m trên 6% và sông dài
trên 100km ch quá 2%.
- Hư ng chính c a sông ngòi cũng theo hư ng c a a hình
nư c ta là theo hư ng Tây B c- ông Nam và hư ng vòng cung. Trên
cùng m t dòng sông cũng có khúc già khúc tr xen k , i n hình nh t là
các sông ch y trên các cao nguyên x p t ng như: sông a Nhim và a
ưng. Trong vùng núi mà ph n l n các sông tr ang ào lòng d d i
,thung lũng h p ,có nơi là nh ng h m v c.
- nh ng vùng á vôi m t sông ngòi thu c d ng th p nh t,
2
dư i 0,5km/km , ch y u mi n B c , ng th i lư ng dòng ch y m t
gi m xu ng rõ r t.
- Khu v c mi n núi cao có sư n ón gió là nơi có m t sông
su i l n .
m ng lư i sông ngòi t
- Vùng ng b ng châu th có m t
2
giá tr cao nh t t i 2,0-4,0km/km .
- Là m t m ng lư i sông mi n núi, cao bình quân c a các
lưu v c sông t 500-1000m ,thu c a hình núi th p, còn d c bình
quân lưu v c kho ng 20% n 25%.
- Do s tương ph n sâu s c gi a a hình i núi mà có s thay
i t ng t gi a vùng h du và vùng thư ng du sông. Dòng sông
thư ng lưu r t d c, tr c di n d c trong kho ng 10-20 km u ngu n g n
th ng ng, i n hình là thư ng lưu sông Ch y. thư ng lưu sông
ch y xi t và l m thác gh nh, ng b ng sông ch y êm m, u n khúc
5
- quanh co. S tương ph n gi a o n mi n núi và o n ng b ng càng
rõ nét các sông sư n ông Trư ng Sơn Trung B .
- Khu v c phía B c v i a hình cao v phía Tây B c và B c,
th p d n v phía ông Nam v i nhi u núi và thung lũng ón gió m
còn vùng khu t gió h p có nh ng c i m riêng v th y văn như :
H th ng sông dài v i lưu v c l n, di n tích trên 10.000km2 và
chi u dài trên 200km: sông Thái Bình, sông H ng, sông Mã…Các vùng
núi cao và thung lũng ón gió có dòng ch y tăng lên vào lo i nhi u và
vùng khu t gió gi m xu ng vào lo i r t ít.
- Khu v c ông Trư ng Sơn: v i các ng b ng chân núi-ven
bi n nh h p, ch có nh ng h th ng sông ng n và lưu v c nh , n m
hoàn toàn trong lãnh th nư c ta. Di n tích lưu v c t 1000-5000km2,
dài t 70-170km, ví d : sông Gianh, sông Qu ng Tr , sông Hương
…Khu v c này là vùng có dòng ch y nhi u nh t trong nư c và không
có vùng ít nư c
- Khu v c phía Nam (Tây Trư ng Sơn) bao g m Tây Nguyên
và Nam B có nh ng lưu v c sông tương i l n có c sông v sông
Mê Kông góp ph n ưa nư c v vùng c a sông Tây Nam B và sông
ra bi n ông qua vùng ông Nam B như: lưu v c sông Xrê Pôk,
lưu v c sông ng Nai–Vàm C ...sông Ba b t ngu n Tây Trư ng
Sơn nhưng h lưu l i sang phía ông Trư ng Sơn t o nên ng b ng
Tuy Hòa. Như v y d i Trư ng Sơn là nhân t chính gây ra s phân hóa
không gian gi a các lưu v c sông.
- Do nh hư ng c a c u trúc a hình ph n l n sông ngòi nư c
ta u mang c i m c a sông ngòi mi n i núi d c nên trong mùa lũ
có nư c l n và m c nư c dâng cao nhanh ng th i tăng cư ng kh
năng xâm th c và v n chuy n phù sa (t ng lư ng phù sa c a sông ngòi
t i 200 tri u t n/năm)
III. M i quan h gi a a hình và th như ng
a hình có m i quan h ch t ch v i th như ng. a hình nh
hư ng n s hình thành t. a hình làm thay i nhi t , m, t o
kh năng gi t khác nhau.
6
- th như ng Vi t Nam
Bi u hi n
- Lãnh th nư c ta nhi u i núi, l i n m ven bi n v i nhi u châu th
l n nh là m t nguyên nhân chi n cho th như ng Vi t Nam a d ng và
ph c t p: th c t phân lo i th như ng, phát hi n 19 nhóm và 54 ơn v
t ch y u, còn khi ti t n a thì n 373 ơn v t .
- a hình nh hư ng n th như ng ch y u thông qua vi c phân ph i
l i các nguyên t a hóa trong l p v phong hóa và i u ki n theo các
a hình ( nh, sư n, chân) và nh t là theo
y ut cao.
T i nh di n ra quá trình tàn tích và có s tích t các oxit Fe,
Al theo dòng nư c di chuy n lên xu ng th ng ng trong ph u di n t.
T i các sư n d c, quá trình bào mòn x y ra m nh nên t ng t
m ng, nhưng ít có k t von và không bao gi th y á ong, ng th i s
phân b c a các ph n t sét và các bazơ trao i có xu hư ng tăng d n
t trên cao xu ng dư i th p.
T i chân núi di n ra quá trình tích t v t ch t và nư c ng m,
t o i u ki n d dàng cho vi c hình thành các k t von và á ong, ng
th i t ng t cũng dày hơn, ôi chi mang tính ch t t ng.
T i các a hình trũng, úng th y xu t hi n các lo i t c bi t
như t l y, t magic th y thành.
cao cũng d n n s
ng b ng, s chênh l ch r t nh v
khác bi t rõ r t trong tính ch t t,bi u hi n thành ph n cơ gi i thô t i
các ru ng b c thang cao, kèm theo là s r a trôi phì nhiêu, s b c màu
c a t ai….
d c c a a hình: nh ng nơi có
- dày c a t ng t ph thu c vào
d c l n thì quá trình xói mòn, r a trôi di n ra m nh khi n cho t ng
d c c a a hình cũng quy t nh n dày
t m ng i r t nhi u.
c a t ng t, d c càng nh thì t ng t càng dày.
d c < 150C thì t ng t dày, l p t m n có
Nh ng nơi có
th chi m t i 69%.
d c t 150C-250C thì t ng t dày, l p t
Nh ng nơi có
m n có th chi m 34%
Nh ng nơi có d c > 250C thì t ng t m ng, l p t m n có
th chi m kho ng 25%
- ¾ di n tích là i núi, a hình có nh hư ng l n n s hình thành và
phân b t ai theo ai cao.
T 150m tr xu ng, quá trình feralit di n ra m nh, càng lên
cao quá trình feralit y u d n.
Lên t i cao 600-700m hình thành t feralit-mùn vàng
trên núi
7
- n cao 1600-1700m, hình thành t mùn trên núi cao.
IV. M i quan h gi a a hình v i sinh v t.
cao, hư ng sư n, d c c a a hình nh hư ng n s
phân b sinh v t. S thay i cao c a a hình d n n hình thành
các vành ai sinh v t khác nhau. Các hư ng sư n khác nhau thư ng
nh n ư c lư ng nhi t, m ch khi u sáng khác nhau do ó nh
hư ng t i cao b t u và k t thúc c a các vành ai sinh v t.
Bi u hi n sinh v t Vi t Nam
- a hình núi, g p các h sinh thái r ng r m á chí tuy n gió
mùa m thư ng xanh lá r ng ho c h n giao lá r ng-lá kim.
- a hình m l y t phèn ti m tàng hay ho t ng là r ng
tràm, ven bi n có r ng ng p m n sú, v t, ư c, trên các c n cát là
truông c và cây b i.
- Trên các a hình cacxtơ vách ng, lũng h p, r ng cũng có
s c thái riêng v i lo i cây ưa canxi.
a hình núi cao Tây B c, các nh núi d i Trư ng Sơn
-
và vùng núi c c Nam Trung B thích ng v i các loài th c v t di cư t
lu ng Himilaya-Xích Kim là các loài th c v t ôn i ưa l nh và khô,
ch y u là các loài cây lá kim thu c ngành ph h t tr n (Gymnopermae)
như Thông hai lá (Pinus khaya), Pơmu (Fokenia hodjinsii). Bên c nh ó
còn có cây thu c h Hoa (Betulaceae), h Oliu (Oleaceae)….. ng v t
Himalaya-Xích Kim v i b lông dày m như: G u ng a, C y m c,
Tri t b ng vàng….
- Vùng núi m ư t B c B và khu r ng thưa Tây Nguyên
thích h p v i các loài ng th c v t lu ng Malaixia-Indonexia là các
loài th c v t á xích o và nhi t i nóng m, m t s loài r ng lá m c
khá t p trung thành các r ng thưa Tây Nguyên, nơi có mùa khô sâu
ng v t thư ng g p
s c. Ví d : cây h D u: cây Chò nâu. Khu h
Tây Nguyên, Nam Trung B và Nam B như Bò r ng, Nai , Chó
sói….
- nh ng vùng núi th p phía nam khu v c Tây B c và
Trung B thích h p v i các loài ng th c v t lu ng n -Mianma là
các loài ưa nóng và khô. Tiêu bi u là h Bàng (Combreraceae), h C
roi (Verbenaceae), h T vi (Lythraceae). Khu Tây B c và khu Trư ng
Sơn B c cũng có nhi u loài ng v t c a khu h này như Voi, Bò tót,
G u chó….
8
- - các vùng núi do có s phân hóa theo ai cao c a a hình
nên xu t hi n các r ng r m á xích o, nhi t i các vùng i núi
th p và chân núi cho n các ki u r ng á nhi t i và ôn i trên núi
cao.
Ta th y r ng a hình có tác ng r t l n n các thành ph n t
nhiên khác, ây là m i quan h hai chi u. Vì v y chúng ta c n b o v
và c i t o các thành ph n t nhiên môi trư ng t nhiên ư c b n
v ng.
Trên ây là ph n tr l i câu h i c a em, còn nhi u h n ch v
v n ki n th c nên không th tránh kh i sai sót. Kính mong th y giáo
em hoàn thi n hơn v v n ki n th c c a mình.
giúp
Em xin chân thành c m ơn!
9
nguon tai.lieu . vn
