Xem mẫu
- Nhãm 5 – KT 3A3
Danh sách các thành viên
Đoàn Thị Khánh Hồng Nguyễn Thị Hương
Bùi Thị Huệ Nguyễn Thị Quỳnh Hương
Đới Thị Khánh Huyền Nguyễn Thị Thanh Hương
Phạm Thu Huyền Phạm Thị Lan Hương
- Cặp phạm trù bản chất và hiện tượng
1, Khái niệm
- Phạm trù là những khái niệm rộng nhất phản ánh những mặt,
những thuộc tính, những mối liên hệ chung, cơ bản nhất của các sự
vật và hiện tượng thuộc một lĩnh vực nhất định.
- Phạm trù bản chất là tổng hợp tất cả những mặt, những mối liên
hệ tất nhiên, tương đối ổn định bên trong sự vật, quy định sự vận
động và phát triển của sự vật.
- Phạm trù hiện tượng là biểu hiện ra bên ngoài của bản chất.
UNIVERSITY OF ECONOMIC AND TECHNICAL INDUSTRIES
- Ví dụ:
B ản c h ấ t m ộ t ng uyê n tố
h ó a h ọ c là m ố i liê n h ệ g iữa
đ iệ n tử và h ạ t nh â n, c ò n
nh ững tính c h ấ t h ó a h ọ c
c ủa ng uyê n tố đ ó kh i tương
tá c với c á c ng uyê n tố kh á c
là h iệ n tượng th ể h iệ n ra
b ê n ng o à i c ủa m ố i liê n kế t
g iữa đ iệ n tử và h ạ t nh â n.
UNIVERSITY OF ECONOMIC AND TECHNICAL INDUSTRIES
- 1, Khái niệm
- Phạm trù bản chất gắn liền với phạm trù cái chung, nhưng không
đồng nhất với cái chung. Có cái chung là bản chất, nhưng có cái
chung không phải là bản chất.
Ví d ụ : Mọ i ng ười đ ề u là s ản p h ẩm tổng h ợp c ủa c á c q ua n h ệ xã
h ộ i, đ ó là c á i c h ung , đ ồ ng th ời đ ó là b ản c h ấ t c ủa c o n ng ười. C ò n
nh ững đ ặ c đ iểm về c ấ u trúc s inh h ọ c c ủa c o n ng ười nh ư đ ề u c ó
đ ầ u, m ình và c á c c h i... đ ó là c á i c h ung , nh ưng kh ô ng p h ải b ản
c h ấ t c ủa c o n ng ười.
- Phạm trù bản chất và phạm trù quy luật là cùng loại, hay cùng
một bậc (xét về mức độ nhận thức của con người) nhưng không
đồng nhất với nhau. Mỗi quy luật thường chỉ biểu hiện một mặt,
một khía cạnh nhất định của bản chất còn bản chất là tổng h ợp
của nhiều quy luật. Vì vậy phạm trù bản chất rộng hơn và phong
phú hơn quy luật.
UNIVERSITY OF ECONOMIC AND TECHNICAL INDUSTRIES
- 2, Mối quan hệ biện chứng giữa bản chất và hiện tượng
Quan điểm duy tâm không giải quyết đúng đắn mối quan h ệ biện
chứng giữa bản chất và hiện tượng, vì họ không thừa nhận hoặc không
hiểu đúng sự tồn tại khách quan của bản chất và hiện tượng.
Trái với các quan điểm trên, chủ nghĩa duy vật biện chứng cho
rằng, cả bản chất và hiện tượng đều tồn tại khách quan là cái vốn có của
sự vật không do ai sáng tạo ra, bởi vì sự vật nào cũng được tạo nên từ
những yếu tố nhất định. Những yếu tố này liên kết với nhau bằng nh ững
mối liên hệ khách quan, đan xen, chằng chịt. Trong đó có nh ững mối liên
hệ tất nhiên, tương đối ổn định. Những mối liên hệ tất nhiên đó tạo thành
bản chất của sự vật; hiện tượng là biểu hiện ra bên ngoài của bản ch ất,
cũng là cái khách quan không phải do cảm giác của chủ quan con người
quyết định.
Chủ nghĩa duy vật biện chứng không chỉ thừa nhận sự tồn tại khách quan
của bản chất và hiện tượng, mà còn cho rằng, giữa bản chất và hiện
tượng có quan hệ biện chứng vừa thống nhất gắn bó chặt chẽ với nhau,
vừa mâu thuẫn đối lập nhau.
UNIVERSITY OF ECONOMIC AND TECHNICAL INDUSTRIES
- 2, Mối quan hệ biện chứng giữa bản chất và hiện tượng
a) Sự thống nhất giữa bản chất và hiện tượng
Sự thống nhất giữa bản chất và hiện tượng trước hết thể hiện ở
chỗ bản chất luôn luôn được bộc lộ ra qua hiện tượng; còn hiện
tượng nào cũng là sự biểu hiện của bản chất ở mức độ nhất định.
Không có bản chất nào tồn tại thuần túy ngoài hiện tượng; đồng thời
cũng không có hiện tượng nào hoàn toàn không biểu hiện bản chất.
Lênin viết: "Bản chất hiện ra, hiện tượng là có tính bản chất".
Ví dụ: Trong xã hội có giai cấp,
bản chất của nhà nước là công
cụ thống trị giai cấp, bảo vệ lợi
ích của giai cấp thống trị. Trong
xã hội phong kiến, sự thống trị
biểu hiện: nhà nước chiếm đất,
bắt nông dân đi lính
UNIVERSITY OF ECONOMIC AND TECHNICAL INDUSTRIES
- a) Sự thống nhất giữa bản chất và hiện tượng
Sự thống nhất giữa bản chất và hiện tượng còn thể hiện ở chỗ bản chất
và hiện tượng về căn bản là phù hợp với nhau. Bản chất được bộc lộ ra
ở những hiện tượng tương ứng. Bản chất nào thì có hiện tượng ấy, bản
chất khác nhau sẽ bộc lộ ở những hiện tượng khác nhau. Bản chất thay
đổi thì hiện tượng biểu hiện nó cũng thay đổi theo. Khi bản chất biến
mất thì hiện tượng biểu hiện nó cũng mất theo.
Ví dụ 1: Bản chất của NaCl là ion Na+ và Cl . Nếu ta thay đổi bản chất của
nó, tức cho thêm dd NaOH thì khi cho quỳ tím vào sẽ xảy ra hiện tượng quỳ
tím chuyển xanh, nghĩa là đã có sự thay đổi hiện tượng khi bản chất thay đổi
UNIVERSITY OF ECONOMIC AND TECHNICAL INDUSTRIES
- Ví dụ 2: B ản c h ấ t c ủa g ió là s ự c h uy ển đ ộ ng c ủa kh ô ng kh í,
kh ô ng kh í luô n lu ô n c h uy ển đ ộ ng từ nơi kh í á p c a o về n ơi kh í á p
th ấ p . S ự c h uy ển đ ộ ng c ủa kh ô ng kh í g â y n ê n h iệ n tượng g ió . Kh i
kh ô ng c ó s ự c h uy ển đ ộ ng trê n th ì kh ô ng c ó g ió .
UNIVERSITY OF ECONOMIC AND TECHNICAL INDUSTRIES
- 2, Mối quan hệ biện chứng giữa bản chất và hiện tượng
b) Tính chất mâu thuẫn giữa bản chất và hiện tượng
Bản chất và hiện tượng thống nhất với nhau, nhưng đây là sự th ống nh ất
của hai mặt đối lập. Do vậy không phải bản chất và hiện tượng phù hợp
nhau hoàn toàn mà luôn bao hàm cả sự mâu thuẫn nhau.
Bản chất phản ánh cái chung, cái tất yếu, quyết định sự tồn tại
và phát triển của sự vật, còn hiện tượng phản ánh cái riêng, cái cá
biệt. Cùng một bản chất có thể biểu hiện ra ở nhiều hiện tượng khác
nhau tùy theo sự thay đổi của điều kiện và hoàn cảnh. Vì vậy hiện tượng
phong phú hơn bản chất, còn bản chất sâu sắc hơn hiện tượng.
Mâu thuẫn giữa bản chất và hiện tượng còn thể hiện ở chỗ, bản chất
là mặt bên trong ẩn giấu sâu xa của hiện thực khách quan; còn
hiện tượng là mặt bên ngoài của hiện thực khách quan đó. Bản chất
không được biểu lộ hoàn toàn ở một hiện tượng mà biểu hiện ở rất nhiều
hiện tượng khác nhau. Hiện tượng không biểu hiện hoàn toàn bản chất
mà chỉ biểu hiện một khía cạnh của bản chất, biểu hiện bản chất dưới
hình thức đã biến đổi, nhiều khi xuyên tạc bản chất.
UNIVERSITY OF ECONOMIC AND TECHNICAL INDUSTRIES
- b) Tính chất mâu thuẫn giữa bản chất và hiện tượng
Ví dụ:
Bản chất của giai cấp tư sản là bóc lột giá trị thặng dư, bản chất đó được thể
hiện ở rất nhiều thủ đoạn của giai cấp tư sản như tích cực áp dụng khoa học kỹ
thuật, đổi mới công nghệ, đổi mới phương pháp quản lý, thậm chí tăng lương và
cải thiện điều kiện sống, điều kiện làm việc cho công nhân... để nhằm mục đích
nâng cao giá trị thặng dư cho giai cấp tư sản, cho nên nếu không tìm hiểu kỹ sẽ
không thấy được bản chất thật sự của giai cấp tư sản mà chỉ thấy những biểu
hiện bề ngoài của nó, không có được sự đánh giá toàn diện đúng đắn về giai cấp
tư sản và chủ nghĩa tư bản.
UNIVERSITY OF ECONOMIC AND TECHNICAL INDUSTRIES
- b) Tính chất mâu thuẫn giữa bản chất và hiện tượng
Mâu thuẫn giữa bản chất và hiện tượng còn biểu hiện là
sự mâu thuẫn giữa cái tương đối ổn định và cái thường
xuyên biến đổi. Bản chất của sự vật tồn tại trong suốt quá
trình phát triển của nó, chỉ khi nào sự vật mất đi thì bản ch ất
của nó mới thay đổi hẳn. Nhưng trong quá trình phát triển của
sự vật thì bản chất của nó được biểu hiện bằng những hiện
tượng khác nhau và luôn thay đổi tùy vào những điều kiện khách
quan bên ngoài. Điều đó chứng tỏ hiện tượng thường xuyên
biến đổi.
UNIVERSITY OF ECONOMIC AND TECHNICAL INDUSTRIES
- 3, Ý nghĩa phương pháp luận
Bản chất không tồn tại thuần túy mà tồn tại trong sự vật và biểu
hiện qua hiện tượng, vì vậy muốn nhận thức được bản chất của sự
vật phải xuất phát từ những sự vật, hiện tượng, quá trình th ực tế.
Hơn nữa bản chất của sự vật không được biểu hiện đầy đủ trong
một hiện tượng nhất định nào và cũng biến đổi trong quá trình phát
triển của sự vật. Do vậy phải phân tích, tổng hợp sự biến đổi của
nhiều hiện tượng, nhất là những hiện tượng điển hình mới hiểu rõ
được bản chất của sự vật. Nhận thức bản chất của sự vật là một
quá trình phức tạp đi từ hiện tượng đến bản chất, từ bản chất ít
sâu sắc đến bản chất sâu sắc hơn.
UNIVERSITY OF ECONOMIC AND TECHNICAL INDUSTRIES
- 3, Ý nghĩa phương pháp luận
Vì bản chất là cái tất nhiên, cái tương đối ổn định bên trong sự
vật, quy định sự vận động phát triển của sự vật, còn hiện tượng
là cái không ổn định, không quyết định sự vận động phát triển
của sự vật. Do vậy nhận thức không chỉ dừng lại ở hiện tượng
mà phải tiến đến nhận thức được bản chất của sự vật.
Con người muốn làm chủ được sự vật phải nắm được
bản chất của nó nhưng không thể nắm bản chất trực tiếp được
mà phải thông qua hiện tượng. Mà hiện tượng cũng có nhiều loại
khác nhau, vì thế phải biết thu thập phân tích nhiều hiện tượng
để rút ra bản chất, và từ bản chất soi sáng, kiểm tra lại hiện
tượng và tiếp tục nắm sâu hơn bản chất
UNIVERSITY OF ECONOMIC AND TECHNICAL INDUSTRIES
- Ví dụ: Để nhận thức bản chất của ánh sáng trắng, người ta phải căn cứ qua nhiều thí
nghiệm như: cho ánh sáng trắng đi qua lăng kính ta thu được dải màu như cầu vòng từ
đỏ đến tím và ngược lại cho quang phổ đi qua thấu kính hội tụ ta thu được ánh sáng
trắng. Từ đó kết luận, bản chất ánh sáng trắng là tổng hợp của ánh sáng đơn sắc.
UNIVERSITY OF ECONOMIC AND TECHNICAL INDUSTRIES
- Hay qua quan sát, nghiên
cứu nhiều hiện tượng phát
triển của cây lúa, người ta
nhận biết được bản chất,
qui luật của nó. Từ đó, cải
tạo giống lúa cho năng suất
cao.
UNIVERSITY OF ECONOMIC AND TECHNICAL INDUSTRIES
nguon tai.lieu . vn