Xem mẫu
- Journal of Thu Dau Mot University, No 4 (11) – 2013 TIEÁP CAÄN TIEÁT DAÏY HOÏC ÑÒA LÍ ÔÛ TRÖÔØNG PHOÅ THOÂNG THEO PHÖÔNG PHAÙP CHUÛ ÑOÄNG Vuõ Haûi Thieân Nga Tröôøng Ñaïi hoïc Thuû Daàu Moät TOÙM TAÉT Trong tieát daïy hoïc ñòa lí ôû tröôøng phoå thoâng theo phöông phaùp chuû ñoäng, giaùo vieân vaø hoïc sinh phaûi thöïc hieän ñoàng thôøi caùc coâng vieäc: toå chöùc lôùp hoïc, sinh ñoäng hoùa (hay tích cöïc hoùa) caùc kinh nghieäm, kieán thöùc ñaõ tích hôïp cuûa hoïc sinh, ñònh höôùng cho hoaït ñoäng nhaän thöùc, höôùng daãn hoïc sinh ghi nhaän tri thöùc môùi, cuûng coá vaø ra baøi taäp thöïc haønh. Phöông phaùp daïy hoïc chuû ñoäng khaéc phuïc söï goø boù, ñôn ñieäu trong caáu truùc tieát hoïc ñoàng thôøi coù taùc duïng tích cöïc veà taâm lí, gaây höùng thuù, caûm xuùc, yù chí cuûa hoïc sinh. Töø khoùa: daïy hoïc ñòa lí, hoaït ñoäng nhaän thöùc, hoïc sinh * 1. Khaùc bieät trong phöông phaùp daïy cho muïc ñích giaùo döôõng (lónh hoäi tri thöùc) hoïc truyeàn thoáng vaø daïy hoïc chuû vaø giaùo duïc (trau doài nhaân caùch) ôû tröôøng ñoäng trong tieát Ñòa lí ôû tröôøng phoå phoå thoâng ñeàu ñöôïc thöïc hieän ñoàng thôøi. thoâng Thoâng qua tieát hoïc Ñòa lí, hoïc sinh seõ lónh Tieát hoïc Ñòa lí laø hình thöùc toå chöùc cô hoäi ñöôïc nhöõng tri thöùc, kó naêng cô baûn cuûa baûn cuûa quaù trình daïy hoïc Ñòa lí ôû tröôøng baøi hoïc; laøm quen vôùi nhöõng phöông phaùp phoå thoâng, ñöôïc xaùc ñònh trong moät khoaûng hoïc taäp, nghieân cöùu ñaëc tröng cuûa boä moân, thôøi gian coá ñònh (45 phuùt). ñeå töø ñoù phaùt trieån nhöõng thao taùc tö duy, Theo quan ñieåm daïy hoïc truyeàn thoáng, phaåm chaát hoaït ñoäng trí tueä, hình thaønh trong tieát daïy hoïc Ñòa lí, giaùo vieân laø ngöôøi theá giôùi quan khoa hoïc vaø nhaân caùch. cung caáp, trau doài kieán thöùc, kó naêng cho Theo quan phöông phaùp daïy hoïc truyeàn hoïc sinh (giaùo vieân laøm trung taâm), coøn hoïc thoáng, moãi tieát hoïc Ñòa lí ñöôïc chia ra thaønh sinh laø ngöôøi lónh hoäi nhöõng tri thöùc. naêm böôùc: (1) toå chöùc lôùp, (2) kieåm tra baøi Vôùi quan ñieåm daïy hoïc chuû ñoäng, tieát cuõ, (3) giaûng baøi môùi, (4) cuûng coá baøi, (5) daën hoïc Ñòa lí laø thôøi gian hoïc sinh töï giaùc, tích doø vaø ra baøi taäp veà nhaø. Moãi böôùc naøy thöïc cöïc lónh hoäi noäi dung giaùo duïc vaø hoïc vaán hieän moät nhieäm vuï trong quaù trình daïy hoïc döôùi söï höôùng daãn, chæ ñaïo cuûa giaùo vieân ñeå vaø ñöôïc saép xeáp theo moät trình töï nhaát hình thaønh nhaân caùch vaø phaùt trieån naêng ñònh. Caùc böôùc keá tieáp nhau nhö nhöõng baäc löïc trí tueä (hoïc sinh laø trung taâm). thang nhaän thöùc, daãn daét hoïc sinh hoaøn Trong tieát hoïc Ñòa lí, nhieäm vuï daïy thaønh ñöôïc muïc ñích cuûa tieát hoïc. hoïc, noäi dung daïy hoïc ñeàu ñöôïc ñoàng thôøi Caáu truùc tieát hoïc truyeàn thoáng naøy coù öu vaän duïng vaø keát hôïp vôùi nhau. Ñieàu ñoù laøm ñieåm laø caùc böôùc ñöôïc saép xeáp moät caùch oån 74
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 4 (11) - 2013 ñònh vaø thöïc hieän ñöôïc ñaày ñuû caùc nhieäm vuï baøi môùi, hoaëc coù theå laïi ñöôïc xeáp xuoáng cuoái cuûa quaù trình daïy hoïc. Tuy nhieân noù laïi theå tieát hoïc; böôùc naém kieán thöùc vaø kó naêng, hieän söï goø boù, ñôn ñieäu, teû nhaït, (vì tieát hoïc vaän duïng vaø cuûng coá tri thöùc cuõng coù theå naøo cuõng coù caáu truùc gioáng nhau; lôùp naøo, loàng vaøo nhau thaønh moät böôùc duy nhaát (vì moân naøo cuõng coù moät trình töï nhö nhau). naém kieán thöùc vaø kó naêng caàn phaûi ñi lieàn Trong quaù trình daïy hoïc, neáu chæ chuù yù vôùi vaän duïng kieán thöùc, vaø vaän duïng laø ñeán vieäc thöïc hieän caùc nhieäm vuï veà maët trí caùch cuûng coá coù hieäu quaû nhaát). tueä thì chöa ñuû vì tham gia vaøo quaù trình 2. Tieáp caän tieát daïy hoïc Ñòa lí theo töông taùc giöõa giaùo vieân vaø hoïc sinh coøn coù phöông phaùp daïy hoïc chuû ñoäng caùc vaán ñeà veà taâm lí (nhö höùng thuù hoïc taäp, Trong tieát hoïc Ñòa lí theo phöông phaùp caûm xuùc, yù chí vaø nhaân caùch cuûa hoïc sinh…). Do vaäy keát quaû cuûa quaù trình daïy hoïc khoâng chuû ñoäng, giaùo vieân vaø hoïc sinh phaûi thöïc chæ phuï thuoäc vaøo caùc hoaït ñoäng trí tueä nhö hieän moät loaït caùc coâng vieäc thuoäc lónh vöïc naém kieán thöùc, kó naêng, vaän duïng tri thöùc… taâm lí – giaùo duïc vaø moät soá hoaït ñoäng thuoäc maø coøn lieân quan ñeán caùc hoaït ñoäng taâm lí lónh vöïc lí luaän daïy hoïc, ñoù laø: nhö thöôøng xuyeân ñoäng vieân tinh thaàn hoïc 1. Toå chöùc lôùp hoïc taäp tích cöïc cuûa hoïc sinh, khuyeán khích vieäc Trong tieát hoïc truyeàn thoáng, vieäc toå taùi hieän tri thöùc, kinh nghieäm, kích thích chöùc lôùp bao giôø cuõng ñöôïc coi laø coâng vieäc loøng ham muoán tìm toøi tri thöùc môùi… Taát caû ñaàu tieân cuûa tieát hoïc. Thoâng thöôøng noù ñöôïc caùc hoaït ñoäng trí tueä vaø taâm lí ñoù phaûi gaén giaùo vieân daønh moät ñeán hai phuùt ñaàu tieân boù vôùi nhau moät caùch chaët cheõ, taïo thaønh cuûa tieát hoïc ñeå kieåm tra só soá vaø oån ñònh moät caáu truùc hôïp lí thì hieäu quaû cuûa tieát hoïc traät töï cuûa lôùp hoïc. Tuy nhieân veà maët thöïc môùi ñaït nhö mong muoán. teá, caû thôøi gian dieãn ra tieát hoïc seõ coù raát Vôùi quan ñieåm treân, tieát hoïc theo nhieàu tình huoáng xaûy ra caàn giaùo vieân thöïc phöông phaùp truyeàn thoáng (daäp khuoân 5 hieän coâng taùc oån ñònh lôùp. Do vaäy, neáu toå böôùc), môùi chæ nhaèm vaøo hoaït ñoäng cuûa giaùo chöùc lôùp chæ dieãn ra trong nhöõng phuùt ñaàu vieân veà maët trí tueä maø chöa quan taâm ñeán tieân cuûa tieát hoïc thì chöa ñuû. Theâm vaøo ñoù, phaûn öùng veà maët taâm lí cuûa hoïc sinh. Tieát neáu hieåu toå chöùc lôùp chæ laø kieåm tra só soá, hoïc nhö theá ñaõ phaù vôõ tính toaøn veïn cuûa quaù oån ñònh traät töï, oån ñònh choã ngoài cho hoïc trình nhaän thöùc cuûa hoïc sinh thaønh nhöõng sinh thì ñoù môùi chæ laø thöïc hieän caùc nhieäm hoaït ñoäng rôøi raïc, mang tính chaát hình thöùc. Muïc ñích chính chæ laø ñeà hoaøn thaønh ñaày ñuû vuï veà maët trí tueä, thieáu ñi nhieäm vuï thöïc caùc nhieäm vuï cuûa quaù trình daïy hoïc. hieän veà maët taâm lí. Vaän duïng quan ñieåm daïy hoïc môùi, tieát Toå chöùc lôùp phaûi laø moät coâng vieäc ñöôïc hoïc hieän nay ñaõ phaù vôù ranh giôùi cuûa 5 tieán haønh thöôøng xuyeân, lieân tuïc trong suoát böôùc leân lôùp, hoaëc khoâng nhaát thieát phaûi tieát hoïc, noù phaûi thöïc hieän caû hai nhieäm vuï: tieán haønh ñaày ñuû caû 5 böôùc nhö trong tieát trí tueä vaø taâm lí, nhöng muïc ñích chính hoïc truyeàn thoáng. phaûi daønh cho nhieäm vuï taâm lí. Ñoù laø taïo Ví duï: böôùc kieåm tra kieán thöùc cuõ coù cho hoïc sinh moät taâm theá thuaän lôïi, saün theå ñöôïc loàng ngay caû vaøo trong böôùc giaûng saøng thöïc hieän nhieäm vuï nhaän thöùc, baèng 75
- Journal of Thu Dau Mot University, No 4 (11) – 2013 vieäc taïo ra moät khoâng khí hoïc taäp thoaûi nhöôïc ñieåm naøy cuûa tieát hoïc theo kieåu maùi, nhöõng lôøi ñoäng vieân, khích leä, gaây truyeàn thoáng, baèng caùch phaù vôõ ranh giôùi höùng thuù ñeå hoïc sinh hoaøn thaønh nhieäm vuï caùc böôùc daïy hoïc: sinh ñoäng hoùa hay tích chính cuûa tieát hoïc. cöïc hoùa caùc kinh nghieäm, kieán thöùc cuõ cuûa Ñeå taïo ra moät baàu khoâng khí thoaûi maùi, hoïc sinh khoâng nhaát thieát phaûi thöïc hieän ôû thaân thieän, giaùo vieân coù theå khôûi ñoäng tieát ñaàu tieát hoïc loàng trong böôùc kieåm tra baøi hoïc baèng nhieàu caùch. Ví duï: moät nuï cöôøi cuõ, maø coù theå xen keõ, loàng vaøo nhieäm vuï thaân thieän, lôøi hoûi thaêm, moät baøi haùt, moät naém kieán thöùc, kó naêng môùi. Laøm nhö vaäy troø chôi… Trong quaù trình giaûng daïy, giaùo seõ khaéc phuïc ñöôïc quó thôøi gian eo heïp cuûa vieân khoâng queân nhöõng lôøi nhaéc nhôû mang tieát hoïc, thôøi gian thuaän lôïi nhaát cuûa tieát hoïc tính ñoäng vieân, khích leä hoïc sinh tham gia ñaõ ñöôïc daønh cho nhieäm vuï chính laø lónh hoäi tích cöïc baøi hoïc. Ñaëc bieät, trong moïi tình tri thöùc môùi moät caùch hôïp lí, giaùo vieân huoáng, giaùo vieân tuyeät ñoái khoâng ñöôïc la khoâng sôï “chaùy” giaùo aùn. Coøn ñeå coù ñuû ñieåm maéng, xæ nhuïc hoïc sinh tröôùc taäp theå. soá cho hoïc sinh theo yeâu caàu cuûa nhaø tröôøng, giaùo vieân coù theå ghi ñieåm cho hoïc sinh ngay 2. Sinh ñoäng hoùa hay tích cöïc hoùa caùc khi yeâu caàu chuùng nhaéc laïi kieán thöùc cuõ kinh nghieäm, kieán thöùc cuõ cuûa hoïc sinh trong luùc giaûng baøi môùi, hoaëc coù theå ñaåy Trong tieát hoïc truyeàn thoáng, coâng vieäc böôùc kieåm tra baøi cuõ xuoáng cuoái tieát hoïc. naøy thöôøng goäp vaøo böôùc kieåm tra baøi cuõ. Vieäc ñöa böôùc kieåm tra baøi cuõ xuoáng Thöïc chaát böôùc naøy coù hai nhieäm vuï: kieåm cuoái tieát hoïc coù nhieàu öu ñieåm. Thôøi gian tra kieán thöùc cuõ ñeå cho ñieåm (nhieäm vuï 1) chính cuûa tieát hoïc daønh cho nhieäm vuï vaø lieân heä nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc vôùi chính cuûa tieát hoïc laø naém tri thöùc môùi. nhöõng kieán thöùc saép hoïc (nhieäm vuï 2). Xeùt Khoâng laøm maát ñi höùng thuù hoïc taäp cuûa theo muïc tieâu daïy hoïc, nhieäm vuï 2 laø hoïc sinh cho baøi naém tri thöùc môùi duø chuùng nhieäm vuï chính. coù bò ñieåm keùm, hoaëc bò thaày coâ la maéng. Trong tieát hoïc truyeàn thoáng cuõng nhö Giaùo vieân cuõng giöõ ñöôïc taâm lí thoaûi maùi, treân thöïc teá, nhieäm vuï 2 laïi hay bò coi nheï. khoâng buoàn baõ, caêng thaúng vì hoïc sinh Vaøo ñaàu tieát hoïc, giaùo vieân thöôøng daønh khoâng hoïc baøi moân mình. naêm ñeán baûy phuùt ñeå voäi vaõ kieåm tra baøi cuõ 3. Höôùng daãn hoïc sinh naém tri thöùc môùi cuûa hoïc sinh, nhaèm muïc ñích coù ñuû soá ñieåm theo qui ñònh cuûa nhaø tröôøng. Vôùi caùch laøm Trong moät tieát hoïc, nhieäm vuï naém tri nhö vaäy giaùo vieân coù theå ñaït ñöôïc muïc ñích thöùc môùi laø troïng taâm vaø ñöôïc daønh moät laø ñuû ñieåm soá theo quy ñònh cuûa nhaø khoaûng thôøi gian nhieàu nhaát. Tuy nhieân, ñeå tröôøng, nhöng laïi khoâng giuùp cho hoïc sinh ñaït hieäu quaû, tröôùc khi giaûng tri thöùc môùi, thaáy ñöôïc heä thoáng tri thöùc noái tieáp nhau giaùo vieân caàn ñònh höôùng baøi hoïc ñeå hoaït theo moät logic, khoâng laøm soáng laïi nhöõng ñoäng nhaän thöùc cuûa hoïc sinh ñi ñuùng höôùng. tri thöùc cuõ laøm tieàn ñeà cho hoaït ñoäng tö duy Ñònh höôùng cho hoaït ñoäng nhaän thöùc ñeå nhaän thöùc tri thöùc môùi. cuûa hoïc sinh: Nhö ñaõ noùi ôû phaàn treân, tieát hoïc theo Trong tieát hoïc truyeàn thoáng, ñònh phöông phaùp chuû ñoäng ñaõ khaéc phuïc nhöõng höôùng cho hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa hoïc 76
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 4 (11) - 2013 sinh thöôøng ñöôïc thöïc hieän baèng caùch giaùo vieân daãn daét vaán ñeà vaøo baøi: “taïi sao hoïc vieân thoâng baùo cho hoïc sinh bieát teân baøi taäp ñòa lí cuõng nhö trong sinh hoaït ñôøi hoïc, roài ghi leân baûng. Ñònh höôùng hoaït soáng cuûa con ngöôøi laïi caàn phaûi coù baûn ñoà? ñoäng nhaän thöùc cuûa hoïc sinh nhö vaäy laø Ñeå traû lôøi caâu hoûi ñoù, chuùng ta seõ tìm hieåu chöa ñaït yeâu caàu. Bôûi thoâng baùo teân baøi daïy trong baøi hoïc ngaøy hoâm nay”. cho hoïc sinh töùc laø giaùo vieân môùi chæ thöïc - Thoâng baùo nhöõng vaán ñeà caàn nhaän hieän ñöôïc nhieäm vuï chæ ra cho hoïc sinh thöùc tôùi hoïc sinh theo höôùng: gôïi laïi moät soá thaáy muïc ñích nhaän thöùc cuûa tieát hoïc maø kieán thöùc cuõ ñeå taïo moái lieân heä vôùi kieán chöa chæ ra ñöôïc nhöõng vaán ñeà maø hoïc sinh thöùc môùi. caán nhaän thöùc vaø nhöõng phöông phaùp hay Ví duï: khi daïy baøi: Khí quyeån - söï phaân caùch thöùc hoaït ñoäng ñeå nhaän thöùc ñöôïc vaán boá nhieät ñoä treân traùi ñaát (Ñòa lí 10), giaùo ñeà neâu ra. vieân daãn daét hoïc sinh vaøo baøi baèng caùch: Khaéc phuïc nhöõng nhöôïc ñieåm cuûa tieát “ÔÛ lôùp 6 chuùng ta ñaõ ñöôïc hoïc veà khí hoïc Ñòa lí truyeàn thoáng, tieát hoïc Ñòa lí theo quyeån, caùc khoái khí froâng. Em naøo coøn nhôù phöông phaùp chuû ñoäng yeâu caàu ngöôøi giaùo ñöôïc khí quyeån goàm nhöõng taàng naøo? Treân vieân phaûi ñònh höôùng hoaït ñoäng nhaän thöùc traùi ñaát coù nhöõng khoái khí naøo?”. Sau khi cuûa hoïc sinh moät caùch chi tieát, nhö thoâng hoïc sinh traû lôøi, giaùo vieân tieáp tuïc daãn daét: baùo teân baøi hoïc phaûi ñi keøm theo baøi hoïc ñoù “Baøi hoïc hoâm nay chuùng ta laïi ñöôïc tieáp tuïc caàn nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà gì, nhöõng vaán hoïc veà caùc vaán ñeà ñoù, nhöng caùc em seõ ñöôïc ñeà ñoù coù yù nghóa ra sao veà maët lí luaän vaø tìm hieåu saâu hôn, kó hôn veà khí quyeån, söï thöïc tieãn, nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà ñoù baèng phaân boá nhieät ñoä treân traùi ñaát ”. caùch naøo… Ñònh höôùng hoaït ñoäng nhaän thöùc vaøo baøi môùi cho hoïc sinh ñaày ñuû, chi tieát seõ - Thoâng baùo nhöõng vaán ñeà nhaän thöùc giuùp cho hoïc sinh khoâng nhöõng taäp trung tôùi hoïc sinh theo höôùng: cho hoïc sinh quan ñöôïc suy nghó cuûa mình vaøo nhöõng vaán ñeà saùt moät soá phöông tieän daïy hoïc ñeå ruùt ra chính caàn nhaän thöùc, maø coøn bieát caùch neân nhaän xeùt, töø ñoù giaùo vieân daãn daét vaán ñeà laøm nhö theá naøo ñeå nhaän thöùc ñöôïc nhöõng vaøo baøi. vaán ñeà ñoù trong suoát tieát hoïc. Hoïc sinh seõ Ví duï: Giaùo vieân daãn daét hoïc sinh vaøo chuû ñoäng hoaït ñoäng tö duy vaø tìm toøi, khai baøi: Caùc pheùp chieáu hình baûn ñoà cô baûn, giaùo thaùc kieán thöùc moät caùch coù hieäu quaû. vieân cho hoïc sinh quan saùt vaø yeâu caàu nhaän Coù nhieàu caùch ñònh höôùng hoaït ñoäng xeùt söï khaùc nhau cuûa heä thoáng kinh, vó nhaän thöùc cho hoïc sinh: tuyeán theå hieän treân baûn ñoà theá giôùi, baûn ñoà - Thoâng baùo nhöõng vaán ñeà nhaän thöùc vuøng cöïc Baéc vaø baûn ñoà chaâu AÂu. Sau khi tôùi hoïc sinh theo kieåu ñöa ra moät chuoãi caâu hoïc sinh nhaän xeùt, giaùo vieân noùi: “Söï khaùc hoûi coù chöùa ñöïng nhöõng maâu thuaãn, nhöõng nhau ñoù laø do moãi baûn ñoà duøng moät loaïi nghòch lí; hay chöùa ñöïng nhöõng noäi dung pheùp chieáu khaùc nhau. Vaäy taïi sao caùc baûn môùi, coù tính chaát ñoät ngoät, baát ngôø. ñoà ñoù ngöôøi ta laïi duøng caùc pheùp chieáu khaùc Ví duï: khi daïy baøi: Söû duïng baûn ñoà nhau, maø khoâng duøng chung moät loaïi? Baøi trong hoïc taäp vaø ñôøi soáng (Ñòa lí 10), giaùo hoïc hoâm nay seõ giuùp caùc em lí giaûi ñieàu ñoù”. 77
- Journal of Thu Dau Mot University, No 4 (11) – 2013 - Thoâng baùo nhöõng vaán ñeà nhaän thöùc tieåu muïc nhoû trong baøi hoïc vôùi caùch laøm tôùi hoïc sinh theo kieåu neâu leân ích lôïi cuûa töông töï. baøi hoïc. Höôùng daãn hoïc sinh naém tri thöùc môùi: Ví duï, khi daïy baøi Khí quyeån - söï phaân Theo quan ñieåm daïy hoïc laáy hoïc sinh boá nhieät ñoä khoâng khí treân traùi ñaát (Ñòa lí laøm trung taâm, trong tieát hoïc ñòa lí, hoïc 10), giaùo vieân daãn daét hoïc sinh vaøo baøi nhö sinh laø ngöôøi chuû ñoäng, tích cöïc, töï giaùc tìm sau: “Ñeå giuùp caùc em hieåu veà moät soá ñaëc toøi vaø lónh hoäi tri thöùc, coøn giaùo vieân laø ñieåm cuûa caùc taàng khí quyeån vaø söï aûnh ngöôøi chæ ñaïo, höôùng daãn hoaït ñoäng nhaän höôûng cuûa chuùng ñeán thôøi tieát, khí haäu thöùc cuûa hoïc sinh. cuõng nhö ñôøi soáng cuûa chuùng ta, baøi hoïc Ñeå hoïc sinh coù cô hoäi chuû ñoäng, tích hoâm nay, thaày (coâ) seõ giuùp caùc em nhaän cöïc, töï giaùc tìm toøi vaø lónh hoäi tri thöùc, giaùo thöùc ñöôïc taát caû nhöõng ñieàu ñoù”. vieân phaûi taïo ñieàu kieän baèng vieäc söû duïng - Thoâng baùo nhöõng vaán ñeà nhaän thöùc caùc phöông phaùp daïy hoïc tích cöïc (ví duï: tôùi hoïc sinh theo kieåu trích daãn caâu thô, ca phöông phaùp thaûo luaän nhoùm, phöông phaùp dao coù lieân quan ñeán baøi hoïc. tranh luaän, phöông phaùp ñoäng naõo, phöông Ví duï: Khi daïy baøi: Thuûy quyeån, moät soá phaùp ñaøm thoaïi gôïi môû, …); linh hoaït söû nhaân toá aûnh höôûng tôùi cheá ñoä nöôùc soâng, duïng caùc hình thöùc daïy hoïc (caù nhaân, moät soá soâng lôùn treân traùi ñaát (Ñòa lí 10), nhoùm, lôùp); ñöa vaøo tieát hoïc nhieàu phöông giaùo vieân ñoïc moät vaøi caâu thô trong baøi Theà tieän daïy hoïc ñeå hoïc sinh coù cô hoäi hoaït non nöôùc cuûa Taûn Ñaø, vaø nhaán maïnh caâu: ñoäng nhieàu hôn. “Nöôùc ñi ra beå laïi möa veà nguoàn”. Sau khi 4. Cuûng coá, heä thoáng hoùa tri thöùc baøi hoïc ñoïc xong, giaùo vieân hoûi: Vieäc cuûng coá tri thöùc laø vieäc laøm caàn - Veà nghóa ñen caâu thô ñoù noùi veà hieän thieát sau moãi baøi hoïc. Noù coù theå dieãn ra töôïng gì cuûa töï nhieân? nhieàu laàn trong moät tieát hoïc nhö cuûng coá - “Nöôùc ñi ra beå” roài quay “veà nguoàn” sau moãi phaàn kieán thöùc trong baøi. Caùch baèng nhöõng con ñöôøng naøo? Baøi hoïc hoâm cuûng coá naøy ñöôïc goïi laø tieåu keát. Tuy nhieân, nay seõ giuùp caùc em hieåu roõ. tieåu keát môùi chæ heä thoáng hoùa kieán thöùc cuûa Nhö vaäy laø coù raát nhieàu caùch ñeå ñònh moät phaàn nhoû kieán thöùc trong baøi maø chöa höôùng hoaït ñoäng nhaän thöùc cho hoïc sinh taïo ra moái quan heä giöõa caùc ñôn vò kieán vaøo baøi môùi. Tuy nhieân, tuøy thuoäc vaøo khaû thöùc trong toaøn baøi. Do ñoù, khi höôùng daãn naêng cuûa hoïc sinh, noäi dung caùc baøi hoïc xong khoái löôïng tri thöùc cuûa toaøn baøi hoïc, trong saùch giaùo khoa, ñieàu kieän cô sôû vaät giaùo vieân caàn coù böôùc cuûng coá cuoái baøi. chaát hieän coù cuûa caùc tröôøng phoå thoâng, giaùo Toå chöùc cuûng coá kieán thöùc baøi hoïc cho vieân coù theå duøng nhöõng caùch daãn daét naøo hoïc sinh vaøo cuoái tieát hoïc coù yù nghóa raát ñoù cho phuø hôïp. lôùn. Noù khoâng nhöõng nhaèm muïc ñích toång Ñònh höôùng hoaït ñoäng nhaän thöùc cho keát laïi, heä thoáng hoùa nhöõng tri thöùc cô baûn hoïc sinh khoâng chæ thöïc hieän khi böôùc cuûa baøi daïy hoïc, maø coøn taïo ra ñöôïc nhöõng vaøo baøi môùi, maø neân thöïc hieän ôû caû caùc moái lieân heä maét xích lieân keát coù tính heä 78
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 4 (11) - 2013 thoáng giöõa caùc kieán thöùc trong toaøn baøi, sinh vaän duïng kieán thöùc ñaõ hoïc vaøo thöïc teá. ñoàng thôøi giuùp cho thaày vaø troø töï ñaùnh giaù Caùch toå chöùc cuûng coá naøy coøn coù taùc duïng xem baøi daïy hoïc coù ñaït ñöôïc muïc tieâu hay taïo höùng thuù hoïc taäp moân hoïc cho hoïc sinh. khoâng, ñaït ñöôïc ôû möùc ñoä naøo. Ví duï: Sau khi hoïc xong baøi Heä quaû Toå chöùc hoaït ñoäng cuûng coá seõ giuùp hoïc chuyeån ñoäng xung quanh maët trôøi cuûa traùi sinh suy nghó nhieàu hôn, nhaän thöùc saâu ñaát (Ñòa lí 10), giaùo vieân coù theå söû duïng caâu saéc, tích cöïc vaø vöõng chaéc hôn nhöõng tri hoûi cuoái baøi ñeå yeâu caàu hoïc sinh vaän duïng thöùc cuûa baøi hoïc. Cuûng coá baøi hoïc khoâng chæ kieán thöùc vöøa hoïc ñeå giaûi thích caâu tuïc ngöõ: laø hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân laøm cho hoïc Ñeâm thaùng naêm chöa naèm ñaõ saùng sinh, maø coøn laø hoaït ñoäng hoïc sinh töï cuûng Ngaøy thaùng möôøi chöa cöôøi ñaõ toái. coá tri thöùc vöøa hoïc. - Toå chöùc hoaït ñoäng cuûng coá qua toå Thoâng thöôøng giaùo vieân toå chöùc hoaït chöùc caùc troø chôi hoïc taäp ñoäng cuûng coá tri thöùc cho hoïc sinh baèng Noäi dung troø chôi taäp trung vaøo noäi caùch: giaùo vieân neâu nhöõng toùm taét cuûa baøi, dung baøi daïy hoïc vöøa hoïc. Toå chöùc troø chôi nhaán maïnh nhöõng ñieåm cô baûn, coát loõi cuûa hoïc taäp coù theå coù nhöõng caùch sau: troø chôi baøi hoïc; xaâu chuoãi laïi caùc muïc, caùc phaàn, vôùi caùc caâu hoûi traéc nghieäm khaùch quan; troø caùc yù cuûa baøi giaûng thaønh moät heä thoáng. chôi vôùi caùc phöông tieän daïy hoïc; ñoá vui. Hình thöùc naøy khoâng mang laïi hieäu quaû Khi toå chöùc troø chôi qua ñoá vui thì caâu cao, vì vaøo luùc cuoái giôø, söï taäp trung chuù yù hoûi ñoá vui phaûi laø nhöõng caâu hoûi ngaén, ñaùp cuûa hoïc sinh giaûm. Caùch thöùc cuûng coá naøy aùn traû lôøi goïn nheï, hoïc sinh traû lôøi nhanh, naëng veà yeâu caàu ghi nhôù, thaäm trí ghi nhôù ít toán thôøi gian. maùy moùc nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc. - Toå chöùc hoaït ñoäng cuûng coá qua toå Ñeå yeâu caàu hoïc sinh tuïc suy nghó veà caùc chöùc cho hoïc sinh töï ñaët caâu hoûi cho nhau kieán thöùc ñaõ vöøa ñöôïc hoïc, aùp duïng nhöõng döïa treân tri thöùc môùi hoïc. tri thöùc ñoù vaøo nhöõng tình huoáng môùi, giaùo 5. Daën doø vieân coù theå toå chöùc cho hoïc sinh cuûng coá baøi Trong tieát hoïc truyeàn thoáng, thöôøng sau hoïc theo nhöõng caùch sau: khi keát thuùc baøi hoïc, giaùo vieân daønh 1 – 2 - Toå chöùc hoaït ñoäng cuûng coá qua ñaët ra phuùt ñeå daën doø hoïc sinh moät caùch qua loa cho hoïc sinh nhöõng caâu hoûi, baøi taäp nhoû laáy leä (ví duï: daën caùc em veà nhaø hoïc baøi vaø yeâu caàu hoïc sinh phaûi tìm toøi nhöõng tri chuaån bò baøi môùi). Caùch daën doø nhö vaäy thaät thöùc caàn thieát ñeå traû lôøi. Coù theå duøng söï hình thöùc, khoâng coù hieäu quaû. Khi saép heát nhöõng caâu hoûi ñaõ ghi ôû phaàn cuoái moãi baøi tieát hoïc, taâm lí cuûa hoïc sinh laø mong nhanh hoïc ñeå toå chöùc hoïc sinh hoaït ñoäng. ra chôi. Do ñoù, neáu giaùo vieân daën doø nhö - Toå chöùc hoaït ñoäng cuûng coá qua ñaët vaäy, gioáng “nöôùc ñoå laù khoai”, hoïc sinh seõ caâu hoûi/baøi taäp yeâu caàu hoïc sinh vaän duïng laéng nghe ñaïi khaùi, qua quyùt, ít löu taâm vaø kieán thöùc baøi hoïc vaøo thöïc teá. Cuûng coá baøi thaäm chí nhieàu khi khoâng quan taâm luoân. daïy hoïc theo caùch naøy vöøa coù taùc duïng cuûng Vôùi phöông phaùp daïy hoïc chuû ñoäng, coá kieán thöùc vöøa hoïc, vöøa reøn luyeän cho hoïc khoâng phaûi taát caû noäi dung cuûa baøi daïy hoïc 79
- Journal of Thu Dau Mot University, No 4 (11) – 2013 ñòa lí treân lôùp ñeàu ñöôïc hoïc ngay ôû treân lôùp, hieåu vaø yeâu caàu hoïc sinh phaûi ghi vaøo vôû. maø coù nhöõng phaàn yeâu caàu hoïc sinh veà nhaø Caùch naøy seõ laøm cho hoïc sinh thaät söï phaûi töï hoïc. Muïc ñích cuûa vieäc giao baøi taäp veà chuù yù ñeán nhieäm vuï veà nhaø, maëc duø tieát hoïc nhaø laø ñeå cho hoïc sinh tieáp tuïc suy nghó, saép keát thuùc, ñoàng thôøi reøn luyeän hoïc sinh cuûng coá vaø hoaøn thieän nhöõng noäi dung tri yù thöùc toát trong hoïc taäp moân hoïc ñòa lí. thöùc cuûa baøi daïy treân lôùp. Do vaäy, noäi dung Caâu hoûi, baøi taäp veà nhaø coù theå do giaùo daën doø hoïc sinh veà nhaø khoâng chæ laø nhöõng vieân thieát keá ra, hoaëc giaùo vieân coù theå söû caâu hoûi, baøi taäp cuûng coá, vaän duïng noäi dung duïng nhöõng caâu hoûi, baøi taäp cuoái baøi ñeå tri thöùc baøi daïy hoïc ñòa lí treân lôùp, maø coøn höôùng daãn hoïc sinh veà nhaø hoïc taäp. Giaùo coù theå coù caû nhöõng tri thöùc chöa ñöôïc giaûi vieân coù theå höôùng daãn cho hoïc sinh moät quyeát treân lôùp. caùch khaùi quaùt caùch thöïc hieän nhieäm vuï veà Caùch thöùc thöïc hieän: giaùo vieân neâu roõ nhaø nhaèm giuùp caùc em deã daøng thöïc hieän raøng caùc caâu hoûi, baøi taäp cho hoïc sinh nghe, caùc nhieäm vuï töï hoïc. * USING ACTIVE METHODOLOGY IN TEACHING GEOGRAPHY AT HIGH SCHOOLS Vu Hai Thien Nga Thu Dau Mot University ABSTRACT When using active methodology in teaching geography, both teachers and students have to simultaneously coordinate different components. These include the class organization, the diversity of experience, knowledge, and cognitive abilities of the students which guide them to new concepts, the consolidation of previous lessons, and practice assignment. Using active methods limit the restrictive and monotonous teaching periods plus exercise a positive influence over student's motivation and willingness to learn. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO [1] Nguyeãn Döôïc, Nguyeãn Troïng Phuùc (2004), Lí luaän daïy hoïc Ñòa lí, NXB Ñaïi hoïc Sö phaïm. [2] Ñaëng Vaên Ñöùc (2005), Lí luaän daïy hoïc Ñòa lí, NXB Ñaïi hoïc Sö phaïm. [3] Nguyeãn Ñöùc Vuõ (2007), Kó thuaät daïy hoïc Ñòa lí ôû tröôøng phoå thoâng, NXB Giaùo duïc. 80
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học