Xem mẫu
- JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Educational Sci., 2009, Vol. 54, No. 8, pp. 123-128 TIP CN H THÈNG TRONG NGHIN CÙU T× DUY SNG TO CÕA C NH N Phan Trång Ngå Tr÷íng ¤i håc S÷ ph¤m H Nëi 1. Mð ¦u Trong nghi¶n cùu khoa håc, nh§t l khoa håc x¢ hëi v nh¥n v«n, h÷îng ti¸p cªn èi t÷ñng quy ành t½nh ch§t v hi»u qu£ cõa cæng tr¼nh. Tr÷îc nay, trong l¾nh vüc t¥m l½ håc tr½ tu», nhi·u nh nghi¶n cùu th÷íng sû döng c¡c khuæn m¨u t÷ duy cì giîi hay c§u tróc º ti¸p cªn tîi mët hay mët sè kh½a c¤nh nh§t ành cõa tr½ tu» c¡ nh¥n. Do vªy, nh nghi¶n cùu d¹ bà phi¸n di»n, cüc oan trong c¡c nhªn ành v· èi t÷ñng ÷ñc nghi¶n cùu. Ng y nay, trong nhi·u l¾nh vüc khoa håc th÷íng sû döng khuæn m¨u t÷ duy h» thèng º ti¸p cªn theo h÷îng nghi¶n cùu sü t÷ìng t¡c giúa c¡c ìn và th nh ph¦n cõa èi t÷ñng. Tuy nhi¶n, h÷îng ti¸p cªn n y cán ½t ÷ñc dòng trong nghi¶n cùu t¥m l½ håc tr½ tu». B i vi¸t · cªp tîi c¡ch ti¸p cªn tr¶n, qua â gñi þ khai th¡c c¡ch ti¸p cªn mîi trong nghi¶n cùu t÷ duy s¡ng t¤o mët l¾nh vüc r§t c¦n ÷ñc quan t¥m trong t¥m l½ håc. 2. Nëi dung nghi¶n cùu 2.1. C¡c khung m¨u t÷ duy v c¡c h÷îng ti¸p cªn trong nghi¶n cùu khoa håc Tø ¦u th¸ k¿ XX, ùng döng tri»t º khoa håc cæng ngh» v o thüc ti¹n ¢ t¤o ra c¡c cæng cö k¾ thuªt v xû l½ thæng tin ng y c ng m¤nh m³, sc b²n, çng thíi công h¼nh th nh c¡c khung m¨u t÷ duy, h÷îng d¨n con ng÷íi trong nhªn thùc v kh¡m ph¡ th¸ giîi. Còng vîi sü ti¸n bë khoa håc, c¡c khung m¨u n y luæn thay êi qua c¡c th¸ h». ¦u ti¶n l c¡c khung m¨u t÷ duy phi tr½ tu» - düa tr¶n mæ h¼nh cì giîi. Mæ h¼nh n y xem sü vªt l h» thèng phi tr½ tu», khæng câ chõ ½ch ri¶ng, trong â c¡c bë phªn ÷ñc chuyºn ëng m¡y mâc, thö ëng, ìn trà v mët chi·u, theo cì c§u nëi t¤i cõa h» thèng v theo quy luªt nh¥n qu£ tü nhi¶n. Sü t÷ìng t¡c giúa c¡c bë phªn nh÷ l quan h» cì giîi (gièng c¡c bë phªn cõa mët cé m¡y) v ÷ñc biºu di¹n b¬ng c¡c cæng thùc, c¡c ph÷ìng tr¼nh to¡n håc. Th¸ h» thù hai khæng cán x²t ch¿nh thº nh÷ l sü chp gh²p cì håc c¡c bë phªn, m ¢ nh¼n nhªn sü vªt theo khung m¨u t÷ duy düa tr¶n mæ h¼nh húu cì, xem sü vªt l h» thèng sèng - ìn tr½ tu». °c tr÷ng cõa h» thèng sèng l c£ h» thèng câ chõ ½ch ri¶ng, cán c¡c bë phªn cõa nâ th¼ khæng. Chóng câ quan h» húu 123
- Phan Trång Ngå cì v t÷ìng t¡c t½ch cüc l¨n nhau, l» thuëc v o nhau v v o h» thèng chung, t¤o ra sü th½ch ùng cõa c£ h» thèng. Ch¯ng h¤n l¡ phêi cõa cì thº sèng khæng câ möc ½ch ri¶ng, khæng thº tü quy¸t ành câ n¶n thð hay khæng. Nâ thð v¼ phö thuëc v o c¡c bë phªn kh¡c. Biºu hi»n cõa khung m¨u t÷ duy theo mæ h¼nh húu cì l quan iºm c§u tróc. Chuyºn sang th¸ h» thù ba, sü vªt, hi»n t÷ñng ÷ñc nh¼n nhªn theo khung m¨u t÷ duy a tr½ tu», düa tr¶n mæ h¼nh v«n ho¡ - x¢ hëi. Xem sü vªt l h» thèng a tr½ tu», câ chõ ½ch v l mët h» thèng th½ch nghi phùc hñp. Trong â c¡c bë phªn l nhúng ìn và ëc lªp, câ möc ½ch ri¶ng, vªn ëng theo sü lüa chån ri¶ng v còng h÷îng ¸n möc ti¶u chung, t¤o th nh sü vªn ëng mang t½nh hén ën câ quy luªt. C¡c ìn và trong h» thèng t÷ìng t¡c vîi nhau trong nhúng váng li¶n h» phùc hñp, ÷ñc ti¸n ho¡ bði c¡c h nh ëng th½ch nghi v gâp ph¦n t¤o ra sü ti¸n ho¡ cõa c£ h» thèng b¬ng n«ng lüc hñp trëi (Emergence). H» thèng a tr½ tu» câ c¡c °c t½nh: t½nh mð, t½nh chõ ành, a chi·u v t½nh hñp trëi. T½nh mð l sü t÷ìng t¡c giúa h» thèng sèng vîi mæi tr÷íng v sü tü t¡i sinh cõa h» thèng. Ð c§p ë sinh håc, sü tü t¡i sinh ÷ñc thüc hi»n qua bë m¢ di truy·n (ADN). Ð c§p ë v«n ho¡ - x¢ hëi sü tü t¡i sinh ÷ñc thüc hi»n qua c¡c bë luªt iºn v«n ho¡. T½nh chõ ành l sü lüa chån câ chõ ½ch, câ möc ti¶u cõa h» thèng. Sü lüa chån l s£n ph©m cõa sü t÷ìng t¡c qua l¤i giúa ba chi·u: lüa chån l½ tr½, lüa chån xóc c£m v lüa chån gi¡ trà v«n ho¡. T½nh a chi·u l sü a d¤ng v· c¡c chi·u c¤nh, a ph÷ìng cõa h» thèng. Trong â c¡c ph¦n tû cõa h» thèng sèng khæng ch¿ vªn ëng theo xu th¸ èi lªp (têng - khæng): tê chùc/ tü do; tªp thº/ c¡ nh¥n; hi»n ¤i/ truy·n thèng m cán theo xu th¸ t÷ìng hé (têng - kh¡c khæng), tùc l c¡i ÷ñc cõa b¶n n y khæng ph£i ho n to n l c¡i m§t cõa b¶n kia m câ thº c¡i b¶n kia công ÷ñc v ng÷ñc l¤i. T½nh hñp trëi l hi»u ùng cõa sü t÷ìng t¡c giúa c¡c th nh ph¦n cõa h» thèng. Sü t÷ìng hñp v sü t÷ìng t¡c t«ng c÷íng giúa c¡c bë phªn ¢ t¤o ra sü cëng h÷ðng, tø â t¤o ra sùc m¤nh th°ng d÷ cõa c£ h» thèng. â l sùc m¤nh têng hñp. Nâ khæng ph£i ÷ñc sinh ra tø c¡c ph¦n tû v câ lüc lîn hìn h¯n so vîi têng sè lüc cõa c¡c bë phªn cëng l¤i. Trong c¡c °c t½nh tr¶n, ba °c t½nh ¦u l c¡c °c t½nh lo¤i I, câ ð c¡c bë phªn cõa h» thèng cán t½nh hñp trëi l °c t½nh lo¤i II, ch¿ câ ð c£ h» thèng. Nâ khæng ph£i l vªt m l tr¤ng th¡i, ch¿ ÷ñc n£y sinh trong qu¡ tr¼nh t÷ìng t¡c giúa c¡c bë phªn cõa h» thèng. 2.2. Ti¸p cªn h» thèng trong nghi¶n cùu v ph¡t triºn t÷ duy s¡ng t¤o ð c¡ nh¥n 2.2.1. C¡c h÷îng ti¸p cªn nghi¶n cùu t÷ duy s¡ng t¤o hi»n nay trong t¥m l½ håc Trong nghi¶n cùu t÷ duy s¡ng t¤o, hi»n câ r§t nhi·u h÷îng ti¸p cªn. a) N¸u düa v o kh½a c¤nh cõa t÷ duy s¡ng t¤o m nh nghi¶n cùu h÷îng tîi v · cao th¼ câ thº kº ra væ sè c¡ch ti¸p cªn: Ti¸p cªn th¦n b½: coi s¡ng t¤o cõa c¡ nh¥n câ sü can thi»p cõa c¡c lüc l÷ñng th¦n th¡nh; Ti¸p cªn ëng lüc t¥m lþ (ti¸p cªn ph¥n t¥m) vîi quan ni»m s¡ng t¤o l sü th«ng hoa cõa döc n«ng; Ti¸p cªn 124
- Ti¸p cªn h» thèng trong nghi¶n cùu t÷ duy s¡ng t¤o cõa c¡ nh¥n li¶n t÷ðng: s¡ng t¤o thüc ch§t l sü li¶n t÷ðng v c£i tê c¡c li¶n t÷ðng cõa c¡ nh¥n; Ti¸p cªn Gestalt: s¡ng t¤o l mët h nh ëng nhí nâ mët þ t÷ðng mîi hay mët s¡ng ki¸n mîi ÷ñc h¼nh th nh; Ti¸p cªn thüc döng, quan t¥m ¸n hi»u qu£ cõa s¡ng t¤o hìn l t¼m hiºu cì ch¸ cõa nâ (Edward De Bono vîi ph÷ìng ph¡p Nhúng chi¸c mô t÷ duy; Osborn vîi ph÷ìng ph¡p cæng n¢o); Ti¸p cªn o l÷íng, s¡ng t¤o l mët hi»n t÷ñng t¥m l½ công câ thº ÷ñc t¼m hiºu b¬ng c¡c ph÷ìng ph¡p l÷ñng ho¡ - c¡c trc nghi»m o l÷íng t¥m l½; Ti¸p cªn nhªn thùc, coi s¡ng t¤o nh÷ l k¸t qu£ kh¡c th÷íng cõa c¡c qu¡ tr¼nh nhªn thùc. Qu¡ tr¼nh s¡ng t¤o, gièng nh÷ b§t k¼ qu¡ tr¼nh nhªn thùc n o ·u düa v o mët sè l÷ñng lîn c¡c th nh ph¦n nhªn thùc kh¡c nhau, v.v... Méi c¡ch ti¸p cªn n¶u tr¶n ·u câ t½nh hñp l½ v câ ½t nhi·u t¡c döng trong thüc t¸. Tuy nhi¶n, n¸u ch¿ düa v o mët ho°c mët sè kh½a c¤nh ho°c th nh ph¦n v cüc oan chóng trong sü s¡ng t¤o nâi chung s³ d¹ d¨n ¸n t¼nh c£nh phi¸n di»n, gièng c¡c th¦y bâi (mò) khi x²t o¡n con voi. b) X²t theo quan iºm h» thèng th¼ trong nghi¶n cùu s¡ng t¤o tø tr÷îc tîi nay câ ba h÷îng cì b£n: - Ti¸p cªn theo khung m¨u t÷ duy phi tr½ tu» - düa tr¶n mæ h¼nh cì giîi. C¡ch ti¸p cªn n y th÷íng th§y trong nghi¶n cùu cõa c¡c nh t¥m l½ håc h nh vi cê iºn v cõa nhúng ng÷íi câ còng quan iºm. Coi tr½ tu» nâi chung, sü s¡ng t¤o nâi ri¶ng nh÷ l sü vªn h nh cõa c¡c h nh vi, m v· b£n ch§t, chóng ÷ñc h¼nh th nh mët c¡ch cì håc, tø b¶n ngo i. - Ti¸p cªn theo quan iºm c§u tróc: C¡ch ti¸p cªn n y thu hót r§t nhi·u nh nghi¶n cùu câ uy t½n v· s¡ng t¤o nh÷ J.C.Guilfor, J.Sternberg, E.P.Torrance, K.J.Schoppe, K.K.Urban,v.v... iºm chung cõa h÷îng ti¸p cªn n y l t÷ duy s¡ng t¤o cõa c¡ nh¥n ÷ñc t¡ch th nh c¡c bë phªn ri¶ng v ÷ñc ph¥n t½ch, mê x´ k¾ l÷ïng. Sau â chóng ÷ñc li¶n k¸t vîi nhau (trong nhªn thùc) theo c¡c quan h» nh§t ành t¤o th nh mët c§u tróc, trong â câ mët (ho°c mët sè) bë phªn âng vai trá quan trång. Ch¯ng h¤n, theo J.C.Guilfor c§u tróc tr½ tu» cõa c¡ nh¥n câ hai th nh ph¦n: T÷ duy hëi tö (covergence thinking), l th nh ph¦n logic cõa tr½ tu» v t÷ duy ph¥n k¼ (divergence thinking), l lo¤i t÷ duy s¡ng t¤o, l m cì sð º c¡ nh¥n t¤o ra c¡i mîi, ëc ¡o v câ ½ch cho x¢ hëi. Theo mæ h¼nh n y, d÷íng nh÷ t÷ duy læg½c ½t «n nhªp v ½t t¡c döng èi vîi sü s¡ng t¤o v ng÷ñc l¤i. T÷ìng tü, K.K.Urban x¥y düng mët mæ h¼nh v· s¡ng t¤o bao gçm 6 th nh ph¦n câ quan h» vîi nhau: 1) T÷ duy ph¥n k¼ v h nh ëng ph¥n k¼; 2) Cì sð tri thùc chung v cì sð n«ng lüc t÷ duy; 3) Cì sð tri thùc chuy¶n bi»t v nhúng k¾ n«ng chuy¶n bi»t; 4) T½nh s®n s ng tªp trung cao ë v c«ng th¯ng; 5) ëng cì v ëng cì ho¡; 6) T½nh cði mð v tho¡ng èi vîi nhúng v§n · ch÷a rã r ng. iºm m¤nh cõa c¡ch ti¸p cªn c§u tróc v· t÷ duy s¡ng t¤o l h÷îng ¸n vi»c ph¡t hi»n, l m nêi rã c¡c th nh ph¦n v vai trá cõa chóng trong qu¡ tr¼nh c¡ nh¥n s¡ng t¤o. Tø â mð ÷íng cho vi»c ch©n o¡n v ph¡t triºn c¡c th nh ph¦n n y b¬ng c¡c ph÷ìng ph¡p ành l÷ñng. Tuy nhi¶n, h¤n ch¸ cõa c¡ch ti¸p cªn n y l chõ y¸u nh§n m¤nh ¸n °c tr÷ng, vai trá cõa c¡c bë phªn trong h» thèng, cán t½nh ëc lªp câ chõ ½ch cõa 125
- Phan Trång Ngå tøng bë phªn v sü t÷ìng t¡c giúa chóng ½t ÷ñc · cao. Trong khi â sü t÷ìng t¡c giúa c¡c ìn và mîi l y¸u tè t¤o ra sü s¡ng t¤o cõa c¡ nh¥n. Hìn núa, vi»c ph¥n t½ch t÷ duy s¡ng t¤o theo quan iºm c§u tróc buëc ph£i ph¡ vï t½nh h» thèng cõa t÷ duy; ph£i t¡ch t÷ duy ra khäi c¡c th nh ph¦n t¥m l½ kh¡c cõa c¡ nh¥n v ra khäi mæi tr÷íng hi»n thüc m trong â c¡ nh¥n ang sèng v x²t nâ qua tøng l¡t ct ngang t¤i méi thíi iºm, trong tr¤ng th¡i t¾nh, cæ lªp. V¼ vªy, quan iºm c§u tróc sîm muën s³ d¨n ¸n si¶u h¼nh v· t÷ duy s¡ng t¤o. 2.2.2. Ti¸p cªn h» thèng trong nghi¶n cùu v ph¡t triºn t÷ duy s¡ng t¤o Vªn döng quan iºm h» thèng v o nghi¶n cùu t÷ duy s¡ng t¤o y¶u c¦u c¦n tu¥n thõ c¡c nguy¶n tc câ t½nh ph÷ìng ph¡p luªn: Thù nh§t: ph£i x¡c ành rã quan iºm ti¸p cªn: nghi¶n cùu t÷ duy s¡ng t¤o vîi t÷ c¡ch l h» thèng chù khæng ìn thu¦n l mët c§u tróc. Theo quan iºm c§u tróc, t÷ duy s¡ng t¤o ÷ñc c§u th nh bði mët sè bë phªn, th nh ph¦n nh§t ành câ quan h» chùc n«ng vîi nhau. Mèi quan t¥m tîi sè l÷ñng c¡c th nh ph¦n v sü li¶n k¸t giúa chóng l °c tr÷ng cõa c¡ch ti¸p cªn c§u tróc. Theo quan iºm h» thèng t÷ duy s¡ng t¤o l mët h» thèng ch¿nh thº, trong â bao h m nhi·u h» thèng nhä tiºu h» thèng (chù khæng ph£i l c¡c th nh ph¦n nh÷ quan iºm c§u tróc). Ch¯ng h¤n, t÷ duy lægic, t÷ duy ph¶ ph¡n, t÷ duy tê hñp, t¡i c§u tróc, nhu c¦u, ëng cì,v.v... Méi tiºu h» thèng tü b£n th¥n chóng l mët ìn và trån vµn, câ íi sèng ri¶ng, câ möc ti¶u v °c tr÷ng vªn ëng ri¶ng trong ho¤t ëng cõa c¡ nh¥n. çng thíi chóng t÷ìng t¡c vîi nhau trong qu¡ tr¼nh vªn ëng cõa t÷ duy nâi chung. Sü t÷ìng t¡c m¤nh giúa c¡c ìn và (c¡c tiºu h» thèng) cõa t÷ duy l m n¶n sü s¡ng t¤o cõa t÷ duy. Câ thº nhªn th§y c¡ch ti¸p cªn h» thèng trong c¡c nghi¶n cùu t÷ìng t¡c v«n ho¡ cõa L.X.V÷gotxki v trong thuy¸t a tr½ tu» cõa H.Gardner v.v . Thù hai: C¦n x¡c ành rã c¡c °c t½nh cõa t÷ duy theo quan iºm h» thèng. iºm m§u chèt cõa quan iºm h» thèng l ph¥n bi»t c¡c °c t½nh lo¤i I v °c t½nh lo¤i II cõa mët h» thèng. °c t½nh lo¤i I l c¡c °c t½nh hi»n húu, câ íi sèng, möc ti¶u v vªn ëng thüc v mang l¤i cho c¡ nh¥n mët lo¤i s£n ph©m (tinh th¦n) nh§t ành. Cán °c t½nh lo¤i II khæng ph£i l vªt m l tr¤ng th¡i, t½nh ch§t, ch¿ ÷ñc n£y sinh trong qu¡ tr¼nh t÷ìng t¡c giúa c¡c °c t½nh lo¤i I cõa h» thèng. Trong l¾nh vüc t÷ duy, n«ng lüc s¡ng t¤o, tùc n«ng lüc t¤o ra c¡i mîi, c¡i ëc ¡o l °c t½nh bªc II cõa c¡ nh¥n, kh¡c ho n to n vîi c¡c °c t½nh lo¤i I cõa t÷ duy nh÷ t½nh ph¶ ph¡n, linh ho¤t, l÷u lo¡t hay sü tê hñp, t¡i c§u tróc, v.v... N«ng lüc s¡ng t¤o khæng trüc ti¸p ÷ñc n£y sinh tø mët hay nhi·u °c t½nh lo¤i I m l n«ng lüc th°ng d÷, n«ng lüc hñp trëi cõa t÷ duy ÷ñc sinh ra tø sü t÷ìng t¡c m¤nh giúa c¡c °c t½nh â. Trong thüc t¸, ng÷íi câ t÷ duy ph¶ ph¡n, t÷ duy læg½c, câ t½nh linh ho¤t, l÷u lo¡t hay câ vèn ki¸n thùc s¥u rëng v· èi t÷ñng n o â ch÷a h¯n l ng÷íi s¡ng t¤o. Muèn câ sü s¡ng t¤o, c¡c °c t½nh n y, mët m°t ph£i ¤t ¸n tr¼nh ë cao v n«ng ëng, m°t kh¡c - m°t quan trång hìn, chóng ph£i t÷ìng t¡c m¤nh v ch°t ch³ vîi nhau t¤o th nh h» thèng cì ëng. V¼ vªy, n¸u ch¿ quan t¥m ph¥n t½ch, x¡c ành c¡c 126
- Ti¸p cªn h» thèng trong nghi¶n cùu t÷ duy s¡ng t¤o cõa c¡ nh¥n °c t½nh lo¤i I cõa t÷ duy s¡ng t¤o v tªp trung bçi d÷ïng ri¶ng l´ c¡c °c t½nh â th¼ s³ khæng thº câ s¡ng t¤o. Ngo i ra, trong thüc ti¹n nghi¶n cùu, ph£i ti¸p cªn theo ph÷ìng ph¡p t÷ duy têng hñp, tùc l ph£i ÷a c¡ nh¥n v o trong mæi tr÷íng, m ð â câ c¡c i·u ki»n c¦n v õ º c¡ nh¥n â s¡ng t¤o. Thù ba: X¡c ành ph÷ìng ph¡p nghi¶n cùu phò hñp vîi quan iºm ti¸p cªn tîi èi t÷ñng. Trong nghi¶n cùu t÷ duy s¡ng t¤o, ti¸p cªn c§u tróc buëc ph£i sû döng ph÷ìng ph¡p t÷ duy ph¥n t½ch vîi mët quy tr¼nh ba b÷îc: Tr÷îc ti¶n, th¡o ríi èi t÷ñng c¦n t¼m hiºu th nh c¡c bë phªn; b÷îc 2: cè gng hiºu v l½ gi£i c¡c bë phªn bà t¡ch ríi; cuèi còng: gëp chung nhªn thùc v· tøng bë phªn º l½ gi£i khèi to n thº. Do vªy, vi»c t¡ch t÷ duy ra khäi ho¤t ëng chung cõa c¡ nh¥n v mæi tr÷íng m c¡ nh¥n ho¤t ëng, l÷ñng ho¡ c¡c th nh ph¦n v mùc ë cõa chóng nh÷ c¡ch l m phê bi¸n hi»n nay trong nghi¶n cùu t÷ duy s¡ng t¤o s³ khæng ph£n ¡nh ÷ñc b£n ch§t cõa sü s¡ng t¤o, c ng khæng t¤o ÷ñc cì hëi º c¡ nh¥n s¡ng t¤o. Ti¸p cªn h» thèng theo ÷íng lèi ho n to n kh¡c. Düa tr¶n nguy¶n lþ t÷ìng t¡c, ti¸p cªn h» thèng sû döng ph÷ìng ph¡p t÷ duy têng hñp. Quy tr¼nh têng qu¡t l ÷a h» thèng ( èi t÷ñng) v o vªn ëng trong khung c£nh mæi tr÷íng rëng lîn hìn m h» thèng â l bë phªn, kh£o s¡t vai trá v sü ti¸n ho¡ cõa h» thèng n y trong h» thèng lîn hìn. V¼ vªy, v§n · ch½nh cõa nghi¶n cùu t÷ duy s¡ng t¤o khæng ph£i l ð ché tr÷îc h¸t v chõ y¸u h÷îng v o ph¥n t½ch c¡c th nh ph¦n hi»n câ cõa nâ m ph£i t¤o düng ÷ñc mæi tr÷íng thüc º trong â c¡ nh¥n thüc thi t÷ duy cõa m¼nh, ph£i th÷íng xuy¶n bi¸n êi v l m phong phó c¡c y¸u tè cõa mæi tr÷íng m ð â c¡ nh¥n ÷ñc tü do s¡ng t¤o. T§t nhi¶n, trong qu¡ tr¼nh nghi¶n cùu t÷ duy theo h÷îng ti¸p cªn n¶u tr¶n v¨n ph£i vªn döng ph÷ìng ph¡p c§u tróc v o vi»c ph¥n t½ch b£n th¥n sü s¡ng t¤o trong nhúng t¼nh huèng v nhi»m vö cö thº. Bði l³ sü ti¸n ho¡ cõa c¡ch ti¸p cªn h» thèng ÷ñc k¸ thøa tø c¡ch ti¸p cªn cì håc v c§u tróc. Hìn núa, trong c¡ch ti¸p cªn h» thèng ¢ bao h m, t½ch hñp ph÷ìng ph¡p ph¥n t½ch c§u tróc. Xu§t ph¡t tø quan iºm ti¸p cªn h» thèng n¶u tr¶n, quy tr¼nh nghi¶n cùu t÷ duy s¡ng t¤o c¦n ÷ñc triºn khai theo ba b÷îc: b÷îc 1: T¤o mæi tr÷íng v th÷íng xuy¶n mð rëng (ho°c thu hµp) mæi tr÷íng vîi nhúng nëi dung v i·u ki»n l m vi»c m trong â c¡ nh¥n câ thº bëc lë (ho°c ph¡t triºn) khuynh h÷îng (l¾nh vüc) v mùc ë s¡ng t¤o m nh nghi¶n cùu k¼ vång s³ câ ð chõ thº ÷ñc nghi¶n cùu; b÷îc 2: Tê chùc cho chõ thº ÷ñc chõ ëng, tü do t÷ìng t¡c vîi mæi tr÷íng ¢ ÷ñc t¤o düng ho°c ÷ñc bi¸n êi, mð rëng; b÷îc 3: X¡c ành sü s¡ng t¤o cõa c¡ nh¥n (l¾nh vüc, mùc ë, khuynh h÷îng, kh£ n«ng v.v) tr¶n cì sð x¡c lªp t÷ìng quan giúa c¡c y¸u tè: mæi tr÷íng s¡ng t¤o - chõ thº s¡ng t¤o - sü t÷ìng t¡c chõ thº - mæi tr÷íng trong c¡c t¼nh huèng thay êi cõa mæi tr÷íng. Trong méi b÷îc câ thº v c¦n ph£i sû döng ph÷ìng ph¡p c§u tróc, vîi t÷ c¡ch l ph÷ìng ti»n º triºn khai cæng vi»c. 3. K¸t luªn Ti¸p cªn h» thèng trong nghi¶n cùu khoa håc l ti¸p cªn èi t÷ñng theo khung m¨u t÷ duy a tr½ tu», düa tr¶n mæ h¼nh v«n ho¡ - x¢ hëi. Trong â, sü vªt l h» thèng gçm c¡c bë phªn l nhúng ìn và ëc lªp, câ möc ½ch ri¶ng, vªn ëng theo 127
- Phan Trång Ngå sü lüa chån ri¶ng v còng h÷îng ¸n möc ti¶u chung, t¤o th nh sü vªn ëng mang t½nh hén ën câ qui luªt. Qui tr¼nh ti¸p cªn h» thèng trong nghi¶n cùu khoa håc, n¸u ÷ñc tu¥n thõ tri»t º s³ mang l¤i hi»u qu£ cao trong vi»c nghi¶n cùu v ph¡t triºn t÷ duy s¡ng t¤o cõa c¡ nh¥n nâi chung v cõa håc sinh trong c¡c tr÷íng håc nâi ri¶ng. TI LIU THAM KHO [1] Ngæ Th nh çng, 1998. Kh¡m ph¡ v· c¡c b½ ©n cõa con ng÷íi v th¸ giîi sèng. Nxb Gi¡o döc, H Nëi. [2] H.Gardner, 1997. Cì c§u tr½ khæn. Nxb Gi¡o döc, H Nëi. [3] Jamshid Gharajedaghi, 2005. T÷ duy h» thèng (qu£n l½ hén ën v phùc hñp). Nxb Khoa håc X¢ hëi. [4] Phan Trång Ngå (cb), 2003. T¥m l½ håc tr½ tu». Nxb ¤i håc Quèc gia, H Nëi. [5] L.X. V÷gotxki, 1997. Tuyºn tªp t¥m l½ håc. Nxb ¤i håc Quèc gia, H Nëi. ABSTRACT The Systematique approach in research In scientific research, the systematic approach means object approach accord- ing to sample frame of Multiple Intelligences, based on a cultural-social model. In that, the system includes the parts as independent units, with individual goals, movement follows individual selection and all go towards a common goal, creat- ing systematically chaotic movement. Multiple Intelligences system includes these properties: open, definite; multiple and dominant suitable properties. The first three properities are particularly important, in parts of the system; the dominant suitable property is the II particularity, it is in the whole system and the consequence of strong interaction of the parts. According to the system view, creative ability does not directly appear from the combination of some intelligent parts as of the critical mind, logical thinking, flexibility, fluently, etc. The creative ability is developed by high development and strong interaction among parts of the thought. Systematic approach within creative research must be based on interactive principles and use a method of combinative thought. To follow this approach, gen- eral process of creative research includes 3 steps: Step 1: setting environment and often widen (narrow) environment with content and working conditions in which individuals can show (develop) his tendency (domain) and creative level; Step 2: organizing to help subject to use initiative, free interaction with the created en- vironment or change, widened; Step 3: defining individual creation (domain, level, tendency, ability, etc) based on the interrelation setting among three factors: creative environment- creative subject- subject interaction- environment within changing sit- uations of environment. 128
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học