Xem mẫu
- BẢO QUẢN KHOAI TÂY
Người hướng dẫn: PGS.TS. Vũ Văn Liết
Học viên : 1. Nguyễn Đức Tuân
1.
2. Bùi Mỹ Trang
2.
3. Nguyễn Hữu Thắng
3.
- ĐẶT VẤN ĐỀ
Từ xưa tới nay, con người chủ yếu tiêu dùng hai loại cây lương thực
là lúa mì (đa số ở các nước Phương Tây) và lúa gạo (châu Á, Trung
Đông), còn ngô thì chủ yếu dùng để chăn nuôi gia súc.
Tuy nhiên, do ngô ngày càng được dùng nhiều vào việc ch ế biến
nhiên liệu sinh học nên dẫn đến việc thiếu hụt lương th ực khiến giá
lúa mì và lúa gạo tăng cao. Bên cạnh đó, mất mùa, thiên tai và t ốc
độ đô thị hoá nông thôn, công nghiệp hoá nông thôn, cộng v ới hành
vi đầu cơ cũng khiến cho giá cả lương thực tăng lên.
Trong hoàn cảnh đó, khoai tây được khám phá là m ột ngu ồn dinh
dưỡng dồi dào với giá rẻ cho hơn 6 tỉ người trên trái đất. Khoai tây
có thể trồng được ở hầu hết các vùng và địa hình khí h ậu. Các nhà
chuyên môn cho biết chỉ cần trung bình 75 lít n ước t ưới đ ể thu
được 1kg khoai tây trong khi để có được 1kg lúa mì thì cần 500 lít
nước và để có được 1kg gạo thì cần đến 3000 lít nước. M ặt khác,
khoai tây cho sản lượng cao gấp từ 2 - 4 lần khi so với sản l ượng
lúa mì và gạo.
- Hiện nay, khoai tây đã là cây lương thực quan trọng thứ
tư của thế giới, sau lúa mì, lúa gạo và ngô. Năm 2006,
cả thế giới sản xuất được hơn 315 triệu tấn khoai với
hơn 5.000 giống khác nhau [1].
Như vậy, khoai tây là cây trồng không những mang lại
giá trị kinh tế cao mà còn góp phần vào bảo vệ môi
trường, tiết kiệm nguồn tài nguyên thiên cho trái đất.
Nhu cầu sử dụng khoai tây tại các nước đang phát triển
tương đương ¼ mức tiêu thụ ở châu Âu. Các sản phẩm
được làm từ khoai tây cũng rất đa dạng: mì tôm, khoai
tây cấp đông, khoai tây chiên bơ, chip, snack...
Trong quá trình bảo quản, hàm lượng và ch ất lượng
khoai tây giảm đi.
- Nguyên nhân chính của hao hụt này là do:
Do sự nảy mầm sớm dẫn đến hao hụt trọng lượng.
Do sự phá hoại của vi sinh vật, nấm bệnh…
Cả hai yếu tố này đều liên quan mật thiết đến điều kiện
tiểu khí hậu trong kho.
Vì thế, bảo quản khoai tây là một vấn đề cần thiết và
cấp bách để giải quyết vấn đề cung cấp đầy đủ khoai
tây phục vụ cho các nhà máy chế biến, tiêu dùng của
nhân dân và sản xuất giống cho việc mở rộng diện tích
trồng khoai tây.
Để giải quyết vấn đề này, chúng ta phải sử dụng một
loạt các biện pháp liên hoàn kể từ khi bắt đầu trồng
ngoài đồng.
- KỸ THUẬT BẢO QUẢN KHOAI TÂY [3]
THU
Tách mầm
Trồng
Bảo quản trong
Khoai tây
Kỹ thuật canh tác
kho
chất lượng vụ đông
tốt
Phân Thời Cỡ Độ Hạn chế Phòng trừ
Phá
vụ củ
bón chín nảy mầm sâu bệnh
ngủ
thu sớm
hoạch
Trồng xụ
Bảo quản ngoài Bảo quản tiếp
đồng (trồng vụ xuân) xuân năm sau
Tạo củ Kỹ thuật
Thời
giống, cây vụ thâm canh
giống
- NGUYÊN NHÂN GÂY TỔN THẤT
NGUYÊN
KHOAI TÂY
Theo số liệu của FAO, ước tính hao hụt khoai tây trong quá trình
bảo quản ở các nước đang phát triển từ 5 - 40%. Nếu ch ỉ 25% thì
năm 1980 lượng hao hụt một năm là 11,5 triệu tấn. N ếu nghiên cứu
được biện pháp bảo quản tốt, giảm được một nửa số hao h ụt thì
các nước đang phát triển sẽ có thêm 5,75 triệu tấn khoai tây m ỗi
năm, tương đương với tăng năng suất 12,5% [7].
Nghiên cứu về nguyên nhân hao hụt trong khoai tây sau thu ho ạch
người ta thấy: trước hết và quan trọng nhất là sự xâm nh ập phá
hoại của sâu bệnh:
Do nấm mốc (Helminthiospornim Solana gây bệnh bạc v ỏ;
Thanatephorus cocumeric gây bệnh ung th ư củ và Fusarium
gây bệnh thối củ).
Do vi khuẩn (Erwinia gây bệnh thối mềm; Corynebacterium
Sepedonium gây bệnh thối vòng thượng tầng; Seudomona
solamaceraum gây bệnh thối nâu.
- Thứ hai là do nguyên nhân giảm hàm lượng nước trong
củ (có thể giảm 5 - 10%) và nguyên nhân thứ ba là do
những biến đổi sinh lý, sinh hóa xảy ra trong củ.
Ngoài ra khoai tây có thể bị các bệnh khác như bệnh
thâm đen thịt do tổn thương, bệnh hóa trong thịt củ.
Bệnh đen tím do thiếu oxy và thừa khí cacbonic.
Nhằm giảm bớt hao hụt khoai tây sau thu hoạch trước
hết phải có biện pháp chọn giống và phòng trừ sâu
bệnh, sau đó là nghiên cứu biện pháp bảo quản khoai
tây trong vùng nhiệt đới ẩm [7].
- CÁC PHƯƠNG PHÁP BẢO QUẢN
CÁC
Ở các nước phát triển các biện pháp hiện đại được áp
dụng để bảo quản khoai tây: bảo quản bằng chiếu xạ,
bảo quản lạnh hay bảo quản bằng hóa chất... làm giảm
hao hụt xuống dưới 5%.
Ở Việt Nam, biện pháp phổ biến hiện nay là bảo quản
lạnh, để giàn, vùi trong tro, trong cát, xử lý hoá ch ất
(thuốc chống mọc mầm, diệt nấm, chất điều hòa sinh
trưởng)… Dùng các loại thuốc kích thích, xử lý trước và
sau khi thu hoạch, kết hợp với khống chế nhiệt độ, độ
ẩm và môi trường để bảo quản khoai tây ở qui mô vừa
hoặc hộ gia đình, đơn giản, rẻ tiền và dễ thực hiện đã
cho hiệu quả bảo quản cao [2,8].
- CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH
CÁC
Chuẩn bị hóa chất xử lý: Cần xử lý 200g CBZ (carbendazim), 100g
MH (Hydrazit axit maleic), 3 lít chế ph ẩm EM và 2 kh ối cát khô s ạch
cho 1 tấn.
Xử lý trước khi thu hoạch: Trước khi thu hoạch 2 - 3 tu ần, tiến hành
phun vào ruộng khoai tây một hỗn hợp dung dịch MH 0,2% và VBC
0,2%, với liều lượng 40 - 45 lít dung dịch/sào, phun vào cu ối bu ổi
chiều, phun ướt cả lá và cây. Mục đích phun hoá ch ất này nh ằm ức
chế củ khoai tây nẩy mầm và tiêu diệt nấm bệnh trước khi thu
hoạch và bảo quản.
Lựa chọn khoai: Củ khô, không bị trầy xước. Củ khoai tây thu
hoạch khi đã đủ độ chín, không nên non quá hoặc quá già.
Xử lý phục hồi: Khoai tây có đặc điểm tự ph ục h ồi các mô b ị trầy
xước trong thời gian 15 - 25 ngay.
Xử lý chống nấm và chống nẩy mầm: Sau khi xử lý ph ục h ồi tiến
hành xử lý chống nấm và ức chế nẩy mầm củ. Pha hỗn h ợp CBZ
0,2% và MH 0,2%, dàn khoai tây thành l ớp dày 10 -15cm, phun
hoặc nhúng củ trong 5 phút, để khô tự nhiên.
- PHƯƠNG PHÁP BẢO QUẢN LẠNH
PH
Khoai tây được bảo quản ở nhiệt độ 40C, tuy nhiên tiến trình hạ nhiệt độ
lúc bắt đầu bảo quản và tăng lại nhiệt độ khi kết thúc bảo quản được th ực
hiện một cách nghiêm ngặt, đúng kỹ thuật mới có thể thu được k ết qu ả tốt.
Sau khi đưa khoai tây vào kho bảo quản, bắt đầu hạ thấp nhiệt độ kho.
Trong 10 ngày đầu bảo quản, mỗi ngày giảm 0,50C. Những ngày tiếp theo
giảm 10C mỗi ngày cho đến khi nhiệt độ kho đạt 40C thì dừng lại không
giảm nữa, duy trì bảo quản ở nhiệt độ này trong suốt khoảng 6 - 7 tháng
tiếp theo.
Với củ bảo quản làm giống: Sau 6 tháng bảo quản thì chuẩn bị tăng nhiệt
độ trở lại và kích hoạt khoai mọc mầm. Lưu ý thời gian từ khi bắt đầu nâng
nhiệt độ đến khi có củ giống xuất kho là khoảng 22 ngày, vì vậy căn cứ
vào ngày cần trồng để mà định ngày nâng lại nhiệt độ. Tiến hành tăng
nhiệt độ kho 10C mỗi ngày cho đến khi kho đạt nhiệt độ 18 - 200C thì dừng
lại không tăng nhiệt độ nữa. Ở nhiệt độ này, củ khoai tây, tự kích ho ạt và
sau 7 ngày có thể có củ giống trồng ngoài sản xuất [9].
Hiện nay, ở Thái Bình, Bắc Giang, Bắc Ninh, Quảng Ninh… đang sử d ụng
các hệ thống kho lạnh để bảo quản củ giống khoai tây mang lại hiệu qu ả
kinh tế rất cao.
- KHOAI TÂY BQ TRONG KHO LẠNH
KHOAI
- PPBQ BẰNG CÁT KHÔ VÀ HOÁ CHẤT
PPBQ
(Áp dụng ở quy mô hộ gia đình [4,6])
Xử lý cát: Cát cần được rửa sạch, phơi khô triệt để sau đó phun EM
thứ cấp vào cát sạch khô, phun đều lên đống cát giữ 24 giờ đ ể tiêu
diệt nấm bệnh có hại, tiếp tục phơi khô cát nơi râm mát đ ể chu ẩn
bị ủ khoai tây bảo quản.
Ủ cát bảo quản: Nhà ủ có nền gạch khô, thoáng, dưới nền lót b ằng
cót khô để tránh hút ẩm dưới nền, đưa khoai tây vào ch ất đ ống
theo công thức: Một lớp khoai tây dày 20cm thì đ ổ m ột l ớp cát sao
cho phủ kín mặt khoai tây và bịt kín tất cả các khe h ở gi ữa các củ,
cứ như vậy khối ủ có thể cao 1,5 - 2m, trên cùng là lớp cát ph ủ kín
củ, sau đó dùng nilon tối màu hoặc bìa cát tông đậy kín khối ủ.
Sau 5 tháng bảo quản, cát có thể xử lý để dùng lại. Tất cả các hoá
chất dùng để xử lý, sau 5 tháng bảo quản đã bị phân huỷ và d ư
lượng hóa chất trên củ ở dưới mức cho phép.
Bảo quản khoai tây bằng cát khô là biện pháp k ỹ thu ật đ ơn gi ản r ẻ
tiền có hiệu quả, phù hợp với quy mô hộ gia đình. Sau 5 tháng b ảo
quản tỷ lệ hao hụt dưới 10%.
- Khoai tây ngoài đồng
Phun hỗn hợp MH 0,5% + VBC 0,5%
QUY TRÌNH
QUY Thu hoạch, lựa chọn
CÔNG NGHỆ
CÔNG Vận chuyển
Xử lý trước bảo quản
Cát khô
Xử lý chất chống nấm CBZ 0,2%
Khử trùng cát EM
Hong khô
Xử lý chất chống nảy mầm
VIDEO BẢO QUẢN KHOAI TÂY
Hong khô
Ủ cát
Bảo quản
- KẾT LUẬN
Khoai tây là cây trồng không thể thiếu trong đời sống
của con người. Nó được coi là nguồn lương thực đứng
thứ 4 thế giới và thứ 3 ở Việt Nam.
Củ khoai tây mang lại hiệu quả kinh tế cao, góp phần
vào việc xoá đói giảm nghèo cho các nước đang phát
triển.
Bảo quản khoai tây tốt sẽ cung cấp đầy đủ nguyên liệu
tốt phục vụ cho sinh hoạt, chế biến và làm giống cho vụ
sau.
Phương pháp bảo quản lạnh và bảo quản bằng cát khô
kết hợp xử lý hoá chất mang lại hiệu quả kinh tế cao, củ
giống khoai tây bảo quản trong thời gian từ 5 – 6 tháng
với hao hụt
- TÀI LIỆU THAM KHẢO
TÀI
Ban phân tích và dự báo thị trường – Trung tâm thông tin PT
1.
NNNT. Viện Chính sách và PT NNNT. Bộ NN&PTNT (2008). Báo
cáo thị trường khoai tây tháng 6/2008.
Nguyễn Hữu Nghị (2007). Bài giảng Bảo quản chế biến nông
2.
sản. ĐH Nông lâm Thái Nguyên
Trần Minh Tâm (2004). Bảo quản và chế biến nông sản sau thu
3.
hoạch. NXB Nông nghiệp Hà Nội.
Trần Thị Mai (2002). Bảo quản khoai tây quy mô h ộ gia đình.
4.
Viện CNSTH (phim khoa học)
5. http://www.congnghemoi.com.vn/modules.php?file=article&name=News
6. http://snnptnt.thanhhoa.gov.vn/Agr/Infor/News.aspx?NewsID=756&Colu
7. http://longdinh.com/home.asp?act=chitiet&ID=829&catID=3
8. http://vst.vista.gov.vn/home/item_view?objectPath=home/database/an_
9. http://www.chonongnghiep.com/forum.aspx?g=posts&t=233
nguon tai.lieu . vn