Xem mẫu
- TH C TR NG S D NG NƯ C SÔNG NHU
CHO S N XU T NÔNG NGHI P
Mai Văn Tr nh, Bùi Th Phương Loan, Đ Thanh Đ nh
SUMMARY
The use of water in the Nhue river basin for agricultural production
Nhue river covers an area of 107.000ha and a population of about 7 million people. Nhue river
supplies water for more than 76.554ha of various crops within the basin. However, due to
urbanization and industrialization number of pollution contributor rapidly increase, they are
factories, hospitals, residential areas, craft villeages and even intensive agriculture. Because of that
water quality of the river repidly degraded, especially in dry season. This is time to alert for
agriculture management sector to have a good stretagy of sustaining production to be sure that all
agricultural products in the watershed is safe and soil environment is conserved.
Keywords: water, The Nhue river basin, agriculture.
I. §Æt vÊn ®Ò canh tác, ch t ô nhi m tích lũy l i trong các
nông s n, ho c làm suy gi m ch t lư ng t
Lưu v c sông Nhu - sông áy có v trí
môi trư ng c a các vùng canh tác. M c tiêu
a lý c bi t trong phát tri n kinh t c a
c a nghiên c u là xác nh t i lư ng ch t ô
các t nh vùng ng b ng sông H ng như Hà
nhi m vào vùng canh tác nông nghi p cu i
N i, Hà Nam, Hòa Bình, Ninh Bình và
ngu n sông Nhu .
Nam nh v i dân s g n 11 tri u ngư i.
Hi n nay, m i ngày sông Nhu - sông áy
II. VËt liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
ph i h ng ch u 2.554.000 m3 nư c th i t
tr ng tr t, chăn nuôi; 636.000 m3 nư c th i 1. V t li u nghiên c u
công nghi p; 610.000 m3 nư c th i sinh - Nư c sông Nhu .
ho t và 15.500 m3 nư c th i b nh vi n. c
- Các tr m bơm, c u c ng, các ngu n
bi t, sông Nhu còn b m t lư ng r t l n
th i và i m/vùng xâm nh p ch t th i.
nư c th i c a sông Tô L ch, sông L , sông
Sét, sông Kim Ngưu ch y qua ph n trung - H gia ình s ng g n sông, canh tác
tâm thành ph Hà N i, u vào sông trên nh ng vùng có tư i nhi u nư c sông.
Nhu qua p Thanh Li t v i lưu lư ng
kho ng 300.000 - 350.000 m3/ngày, không 2. Phương pháp nghiên c u
nh ng gây nh hư ng nghiêm tr ng n i u tra ph m vi các vùng s n xu t
kh năng t làm s ch c a h th ng sông này nông nghi p ang ư c tư i nư c sông
mà hàm lư ng ch t ô nhi m ngày càng tăng Nhu d a trên b n hi n tr ng c a lưu
lên, môi trư ng nư c sông b suy gi m m t v c và b n vùng tư i nư c sông Nhu .
cách nghiêm tr ng. Bên c nh ó, rác th i
Thu th p thông tin qua ph ng v n tr c
c a thành ph cũng góp ph n làm ng
ti p và phi u i u tra. K t h p v i cán b
và t c ngh n dòng ch y. V n ô nhi m
a phương, ngư i dân t i a bàn nghiên
môi trư ng nư c sông Nhu ngày càng tr
c u trong quá trình i u tra kh o sát.
nên tr m tr ng. S ô nhi m và suy gi m
ch t lư ng nư c Sông Nhu có th gây h u Ti n hành quan tr c và l y m u nư c
qu nghiêm tr ng trong quá trình s d ng. sông Nhu phân tích các nhóm ch tiêu v
R t có th sau m t th i gian dài s d ng, môi trư ng ( pH H 2O , EC, COD, BOD5, t ng
- s coliform), nhóm ch tiêu dinh dư ng Trên cơ s hi n tr ng, có th phân h th ng
(hàm lư ng photpho t ng s , hàm lư ng làm 3 vùng tư i chính là: Vùng tư i b ng
m t ng s ); nhóm ch tiêu kim lo i n ng ng l c l y tr c ti p nư c sông H ng
(Hg, Cd, Pb, Cu) nh m ánh giá hi n tr ng 14.636ha; vùng tư i b ng ng l c l y tr c
ch t lư ng nư c t i 3 i m u ngu n ti p nư c sông áy 2.017ha. Vùng tư i v a
(cách c ng Liên M c 200m), gi a ngu n ng l c v a t ch y l y nư c sông H ng
(c ng Thanh Li t) và cu i ngu n (c ng qua c ng t o ngu n Liên M c 55.527ha;
Nh t T u) trong mùa khô và mùa mưa (g m các huy n th T Liêm, Thanh Trì, Hà
năm 2010. ông, an Phư ng, Hoài c, Thanh Oai,
Thư ng Tín, Phú Xuyên, ng Hòa, Duy
ánh giá ch t lư ng nư c d a vào Quy
Tiên, Kim B ng) v i các di n tích t cây
chuNn k thu t Qu c gia v ch t lư ng hàng năm, cây lâu năm, nuôi tr ng th y s n.
nư c m t (QCVN 08: 2008/BTN MT).
V tư i: Nh ng năm g n ây, do tác
III. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn ng c a bi n i khí h u, nư c sông Nhu
trong tình tr ng chung c a các con sông
1. Kh năng cung c p nư c tư i c a Vi t Nam cũng tr nên khô h n v mùa khô,
sông Nhu cho s n xu t nông nghi p lư ng nư c không áp ng nhu c u tư i
Căn c vào ngu n nư c và bi n pháp tiêu. Trong v ông xuân, ngu n nư c
công trình tư i hi n nay, h th ng th y l i không áp ng ư c yêu c u cung c p nư c
sông N hu v i ngu n cung c p nư c chính tư i, công tác m b o tư i không ch ng,
là sông H ng, có vùng tư i ch y u b ng chi phí cho s n xu t l n. Các tr m bơm tư i
ng l c, có vùng tư i ch y u b ng t ch y u xây d ng vào nh ng năm 60 - 80
ch y. Tuy nhiên, có th i gian trong năm có c a th k XX, qua nhi u năm khai thác,
th tư i t ch y cho vùng ng l c và tư i máy móc thi t b ã già c i, các công trình
b ng ng l c cho vùng t ch y ( u v th y nông xu ng c p, hi u su t bơm gi m.
mùa m c nư c sông H ng cao l y t ch y H th ng kênh mương xu ng c p nghiêm
qua c ng Bá Giang, M c N am, trong mùa tr ng, t n th t nư c l n, chi phí i n năng
khô m c nư c trên tr c sông N hu quá th p cao (B ng 1).
ph i dùng tr m bơm tư i cho vùng t ch y).
B ng 1. Hi n tr ng vùng tư i và công trình tư i
Di n tích Chia ra
(ha) (ha)
TT Vùng tư i Khu tư i
%so v i T Đ ng
C n tư i Th c t
toàn vùng ch y l c
T ng 76554 100,0 71052 9983 61069
Trong h th ng 72180 94,29 66847 9983 56864
T NG TOÀN
T ch y 10428 13,62 9983 9983
VÙNG
Đ ng l c 61752 80,66 56864 56864
Ngoài bãi 4374 5,71 4205 4205
1 Vùng tư i l y T ng 16710 21,83 16541 16541
nư c tr c ti p Tr m bơm Đan Hoài 8716 11,39 8716 8716
- Di n tích Chia ra
(ha) (ha)
TT Vùng tư i Khu tư i
%so v i T Đ ng
C n tư i Th c t
toàn vùng ch y l c
sông Nhu Tr m bơm H ng Vân 4900 6,40 4900 4900
Tr n Phú 220 0,29 220 220
Thu Phú 800 1,05 800 800
Ngoài bãi 2074 2,71 1905 1905
Vùng tư i l y T ng 2625 3,43 2368 2368
2
nư c tr c ti p Tr m bơm nh (17 TB) 2017 2,63 1760 1760
sông Đáy Ngoài bãi 608 0,79 608 608
T ng 55527 72,53 50451 9983 40468
Vùng tư i l y Liên M c - Hà Đông 6668 8,71 6152 6152
3
nư c sông H ng Hà Đông - Đ ng Quan 13408 17,51 12043 225 11818
qua c ng Liên M c Đ ng Quan - Lương C 33245 43,43 30470 9758 20712
Duy Tiên - Sông Châu 3898 5,09 3478 3478
2. Hi n tr ng s n xu t nông nghi p trên cho toàn b di n tích canh tác c a lưu v c
h th ng lưu v c sông Nhu sông này v i 76,554 ha, tiêu nư c cho toàn
Nhìn chung t ai trong lưu v c sông bô lưu v c là 107,530 ha, trong ó các ho t
Nhu r t màu m . thu n l i cho vi c phát ng canh tác nông nghi p l n t p trung t i
tri n nông nghi p v i cây tr ng a d ng và Phú Xuyên v i di n tích cây hàng năm là
thâm canh s n xu t cao. Trên th c t , sông 10,438,87ha; ng Hòa 12,191,14 ha; Duy
Nhu là h th ng i th y nông, các nhánh Tiên 10,107,8ha; Kim B ng 9,921 ha... Ch
sông trong lưu v c sông Nhu là các h dòng ch y ch u nh hư ng r t nhi u b i
th ng th y l i liên t nh cung c p nư c tư i h th ng các c ng i u ti t trong lưu v c.
B ng 2. Di n tích c a các lo i t nông nghi p c a các huy n th thu c h th ng
ho c các h th ng có liên quan n lưu v c sông hu
Di n tích đ t nông nghi p (ha)
TT Huy n th Đ t cây hàng năm Đ t cây lâu
T ng s Lúa Cây khác năm
1 T Liêm 3.508 1.234 2.274.00
2 Thanh Trì 3.161 1.612 1.635.00
3 Hà Đông 1.819 1.618 150 50
4 Đan Phư ng 3.687 2.361 993 333
5 Hoài Đ c 5.380 3.894 1.069 416
6 Thanh Oai 8.961 7.802 387 772
7 Thư ng Tín 7.390 6.601 712 78
- 8 Phú Xuyên 10.439 9.646 679 113
9 ng Hòa 12.181 11.729 336 116
10 Duy Tiên 10.108 6.391 3.329 388
11 Kim B ng 9.921 5.732 3.305 884
T ng s 76.554 58.621 14.783 3.150
- T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ n«ng nghiÖp ViÖt Nam
Qua s kh o sát th c t ngư i dân làm nông nghi p d c theo lưu v c sông Nhu th y r ng
trên nh ng cánh ng không ph i ch có lúa mà còn có các lo i cây tr ng khác và v i nh ng hình
th c thâm canh r t khác nhau. Tuy v y lúa v n là cây tr ng chính. Tùy thu c vào t p quán canh
tác c a t ng vùng khác nhau mà nông dân s d ng li u lư ng phân bón cho t ng lo i cây tr ng
khác nhau và năng su t t ư c cũng r t khác nhau. K t qu i u tra cho th y lư ng phân bón
các i m vùng Liên M c bao gi cũng cao hơn vùng c u Tó (c ng Thanh Li t - Thanh Trì).
+ T i vùng nông nghi p dùng nư c tư i qua c ng Liên M c: Hàng năm, t ây ch u m t áp
l c phân bón hoá h c là 297 - 325 kg/ha/năm m; lân t 482 - 519 kg/ha/năm; kali t 167 - 179
kg/ha/năm và năng su t lúa t t 8,7 - 10,2 t n/ha/năm.
+ T i Thanh Trì: i v i các i m quan tr c lúa, lư ng N, P, K dùng bón dao ng trong
kho ng: 136,9 - 241,4 kgN/ha/năm; 69,4 - 219,2 kgP2O5/ha/năm; 20,8 - 141,7 kgK2O/ha/năm và
năng su t lúa t t 9,7 - 13,3 t n/ha/năm. i v i lo i hình rau tr ng c n lư ng N, P, K tiêu t n
dao ng trong kho ng: 43,9 - 63,9 kgN/ha/năm; 11,1 - 47,2 kg P2O5/ha /năm. Rau c n nh ng
i m này ch y u là các lo i rau c i, ng i c u, rau thơm, xà lách, tía tô, mùi t u, hành,... và năng
su t t ư c t 11,1 - 48,6 t n/ha/năm tùy thu c t ng lo i rau và i u ki n th i ti t. Ngư i dân
ây h u h t không dùng phân chu ng bón và s d ng lư ng phân bón hóa h c v i lư ng ít
trong s n xu t nông nghi p do h t n d ng hàm lư ng ch t dinh dư ng t ngu n nư c tư i.
+ i v i vùng nông nghi p Nh t T u, li u lư ng phân bón trung bình hàng năm cho cây lúa
là: 246kgN + 337 kg P2O5 + 120 kg K2O/ha/năm M c năng su t trung bình hi n nay là 8 - 9 t n
lúa/ha cho 2 v .
Tuy nhiên chúng tôi chưa có thêm các nghiên c u v ch t lư ng lúa và cây tr ng. Ngoài vi c
nh hư ng n s n xu t nông nghi p thì ngu n nư c sông Nhu b ô nhi m còn nh hư ng n kh
năng nuôi tr ng th y h i s n và th y c m. Hi n nay vi c nuôi cá,v t trên sông nh t là nh ng o n
i qua các làng ngh Hà ông, Hoài c - Hà N i là không th th c hi n ư c do các o n sông
u ã b ô nhi m tr m tr ng. Qua kh o sát có hơn 70% ngư i dân u b c xúc và công nh n nư c
sông ô nhi m ã c n tr vi c nuôi tr ng th y c m và th y s n c a h .
3. Di n bi n môi trư ng nư c trong lưu v c sông Nhu
K t qu phân tích m u nư c t i các v trí tr ng y u c a sông Nhu là: C ng Liên M c (nơi
nư c sông Nhu b t u ti p nh n nư c c a sông H ng); c ng Thanh Li t (nơi nh n ngu n th i
c a toàn b thành ph Hà N i); và Nh t T u (nơi ngu n nư c sông Nhu ph c v cho các ho t
ng canh tác nông nghi p) cho th y:
Ô nhi m tăng d n t thư ng lưu n h lưu, t mùa mưa n mùa khô. V mùa khô, nư c
th i ô th t sông Tô L ch vào sông Nhu làm tăng n ng các ch t ô nhi m. T i c ng Liên
M c: Nư c có d u hi u b ô nhi m nh , hàm lư ng COD tương i cao.
Nư c sông Nhu t i c ng Thanh Li t: Do nh n toàn b ngu n th i c a thành ph Hà N i
v i lưu lư ng v mùa c n kho ng 300.000 m3/ngày êm. Mang theo nhi u c n bã lơ l ng, ch t
h u cơ, ch t c h i, vi khuNn làm cho nư c sông N hu t i vùng c u Tó (c ng Thanh Li t) b ô
nhi m nghiêm tr ng. Hàm lư ng c n lơ l ng cao, các ch s COD cao n 51,2 mg/l, vư t quá
tiêu chuNn nư c m t lo i A t 4 - 10 l n và vư t quá tiêu chuNn nư c m t lo i B t 1,3 n 2,5
l n, hàm lư ng BOD = 70.4 mg/l. Hàm lư ng oxy hòa tan r t th p, có váng, c n l ng, có mùi
5
- T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ n«ng nghiÖp ViÖt Nam
tanh. T ng Coliform trong nư c r t l n 460000 MPN /100ml, nư c có màu en c, có r t
nhi u rác rư i và túi nilon. Mùi hôi th i b c lên c ng v i s tác ng c a gió gây ô nhi m môi
trư ng không khí v i kho ng không gian r ng.
T i N h t T u: do lư ng x th i ít i r t nhi u, do cũng khá xa các khu ô th , thành ph l n, do
có s hòa tan c a các dòng tiêu ho c nư c th i sinh ho t nông thôn có ô nhi m ít hơn nên ch t
lư ng nư c sông cũng ư c c i thi n. Hàm lư ng các ch t gây ô nhi m trong nư c gi m d n nhưng
m t s ch tiêu như COD, BOD5, t ng Coliform... ã gi m xu ng song v n không t tiêu chuNn
nư c m t lo i A (QCVN 08: 2008/BTN MT).
Hàm lư ng COD trung bình t t 26,4 mg/l, vư t quá tiêu chuNn nư c m t lo i A t 1,3 - 2
l n; hàm lư ng BOD 16mg/l vư t quá tiêu chuNn nư c m t lo i A t 4 - 5 l n, hàm lư ng SS có
gi m nhưng không áng k . N ói chung, trên o n sông này, ch t lư ng nư c sông N hu v n b ô
nhi m m c cao.
Mùa mưa do ti p nh n nư c mưa, và ngu n nư c t sông H ng vào nên nư c trong sông
N hu ư c pha loãng r t nhi u. Vào th i i m kh o sát thì ch t lư ng nư c sông N hu t i các v
trí như Liên M c, N h t T u u dư i tiêu chuNn lo i B2. Tuy nhiên, v trí c ng Thanh Li t thì
hàm lư ng COD, BOD5 v n còn cao hơn tiêu chuNn lo i B2.
V i các ch tiêu dinh dư ng như nitơ t ng s và phôt pho t ng s thì t t c các v trí quan
tr c u có hàm lư ng vư t quá tiêu chuNn A2. (Riêng i v i ch tiêu photpho ã vư t t 7 - 25
l n tiêu chuNn cho phép, ây là m t c nh báo v hi n tư ng phú dư ng lân trong canh tác nông
nghi p).
T i 2 th i i m kh o sát trong năm 2010 thì các ch tiêu v kim lo i n ng ư c kh o sát u
th p, chưa vư t ngư ng tiêu chuNn cho phép.
IV. KÕt luËn
Lưu v c sông N hu có nh hư ng n cu c s ng c a kho ng hơn 7 tri u ngư i và là ngu n
cung c p nư c quan tr ng cho s n xu t nông nghi p, công nghi p, dân sinh trong lưu v c. Hi n
nay, sông N hu luôn trong tình tr ng ô nhi m n ng n b i ch a quá nhi u ch t th i h u cơ l n
ch t th i vô cơ (hóa ch t), nh ng ch t này s ư c tích lũy trong các loài ng th c v t th y sinh
và cây tr ng. N ghiêm tr ng hơn, ngu n nư c sông N hu mang theo bao ch t th i c h i s tư i
cho 76554 ha ru ng vư n. M t lư ng nư c không nh thNm th u xu ng lòng t và hòa vào
ngu n nư c ng m cung c p nư c sinh ho t cho hàng tri u dân.
C n ti p t c ti n hành các thí nghi m nghiên c u chính quy nh m lư ng hóa ư c ch t ô
nhi m trong vùng canh tác nông nghi p trong lưu v c sông N hu s giúp chúng ta th y ư c
m c nh hư ng c a s ô nhi m n môi trư ng t canh tác, n ch t lư ng nông s n, n
các r i ro môi trư ng có th x y ra trong tương lai và t ó có các chi n lư c xây d ng các bi n
pháp gi m thi u hay ngăn ch n s ô nhi m nư c sông N hu m b o cu c s ng ngư i dân
vùng ch u nh hư ng.
TÀI LI U THAM KH O
1. Báo cáo Hi n tr ng môi trư ng Qu c gia năm 2006. C c B o v Môi trư ng.
6
- T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ n«ng nghiÖp ViÖt Nam
2. Quy chuNn k thu t Qu c gia v ch t lư ng nư c m t (QCVN 08: 2008/BTNMT).
3. Báo cáo K t qu quan tr c môi trư ng nư c lưu v c sông Nhu - áy. C c B o v Môi
trư ng năm 2005 - 2006.
4. Báo cáo quan tr c môi trư ng các tr m quan tr c trong m ng lư i quan tr c môi trư ng qu c gia
(các năm 2002 - 2006).
Ngư i ph n bi n
TS. Ph m Xuân Liêm
7
nguon tai.lieu . vn
