Xem mẫu
- THỰC TRẠNG SỬ DỤNG BIA CỦA SINH VIÊN TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Bùi Đại Quốc Thiên, Trần Thị Thu Khoa Quản trị Kinh doanh, Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh GVHD: ThS. Lê Thị Bích Diệp TÓM TẮT Những tai nạn giao thông thảm khốc, đầy thương tâm, những hành động không làm chủ được bản thân trong các mối quan hệ xã hội, những căn bệnh liên quan đến gan, tim mạch,... đã khiến cho bao gia đình phải ly tán. Chính những tác hại nghiêm trọng mà bia gây ra, với mong muốn mang đến cho mọi người một góc nhìn tổng quan về thực trạng sử dụng bia của trên toàn thế giới, tại Việt Nam, hay cụ thể hơn đó là sinh viên đang học tập và sinh sống trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Bài viết được nhóm tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính, thông qua việc đi quan sát thực tiễn, tham khảo một số nguồn tài liệu liên quan để nêu ra được những nguyên nhân dẫn đến tình trạng lạm dụng bia một cách không thể kiểm soát được, những con số đáng báo động về tình hình sử dụng bia hiện nay, những thống kê về những hậu quả do việc sử dụng và lạm dụng bia. Từ đó, bài viết đã được nhóm tác giả đưa ra một số kiến nghị để giảm thiểu, hạn chế, cũng như phòng chống tình trạng sử dụng, lạm dụng bia hiện nay. Từ khóa: bia, Hồ Chí Minh, lạm dụng, sinh viên. 1 ĐẶT VẤN ĐỀ Một trong những nét văn hóa truyền thống đặc trưng ở hầu hết các quốc gia trên thế giới, và ngay cả tại đất nước Việt Nam chúng ta đó chính là việc sử dụng rượu bia. Đặc biệt, ngoài rượu nấu thủ công hay còn gọi là rượu tự nấu trong các hộ gia đình (trước đây còn được gọi là rượu quốc lủi trong thời kỳ Pháp thuộc, hay rượu nút lá chuối) bao gồm cả rượu gạo, rượu ngô hay rượu nấu từ các loại nguyên liệu khác... là loại đồ uống có cồn được “ưa thích” nhất trong cộng đồng ở Việt Nam, thì bia là loại đồ uống được ưa thích sử dụng thứ hai. Sử dụng bia với mức độ hợp lý có thể mang lại cho người uống cảm giác hưng phấn, khoan khoái, lưu thông huyết mạch... Tuy nhiên, bia lại là chất kích thích, gây nghiện vì vậy người sử dụng rất dễ bị lệ thuộc với mức độ dung nạp ngày càng nhiều dẫn đến tình trạng lạm dụng bia, gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho sức khoẻ cộng đồng và trật tự an toàn xã hội. Trong khuôn khổ bài viết ngắn gọn này, nhóm tác giả hy vọng trình bày tổng quan thực trạng, nguyên nhân và đề xuất một số kiến giúp quản l hành vi sử dụng bia ở sinh viên, thông qua khảo sát và chính trải nghiệm của nhóm tác giả. 2646
- 2 THỰC TRẠNG 2.1 Tổng quan Bia khi được sử dụng ở mức vừa phải sẽ mang lại lợi ích cho cơ thể, và được coi là phương tiện giao tiếp xã hội. Không có một mức độ an toàn bắt buộc cụ thể nào được đề ra. Bên cạnh đó, bia còn là thực phẩm có các khoáng chất cần thiết giúp cho quá trình trao đổi chất được thuận lợi hơn, nhưng việc sử dụng và lạm dụng quá nhiều rượu bia lại gây ra những tác hại vô cùng nghiêm trọng. Theo Dự án Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia nêu rõ tác hại của sử dụng rượu, bia đối với sức khỏe chỉ ra rằng bia là nguyên nhân trực tiếp của ít nhất 30 bệnh, chấn thương và là nguyên nhân gián tiếp của ít nhất 200 loại bệnh tật nằm trong danh mục phân loại bệnh tật quốc tế ICD10. Người sử dụng bia sẽ dễ tổn hại nghiêm trọng về sức khỏe thể chất lẫn tinh thần , đồng thời cũng bị làm giảm các vai trò xã hội (gia đình, công việc,…). Hơn nữa, những người xung quanh cũng sẽ phải gánh chịu những hậu quả, mức độ nghiêm trọng cũng như sự nguy hiểm có khi còn cao hơn cả người uống (Hình 1). Hình 1. Hình ảnh minh họa Nguồn: baochinhphu.vn, năm 2018 Theo trang báo điện tử baochinhphu.vn nói về “Tác hại của rượu, bia và những con số đáng báo động” đã nêu rõ việc sử dụng bia gây tổn thương đến nhiều cơ quan, chức năng của cơ thể như: Gây ung thư (gan, khoang miệng, họng, thanh quản, thực quản, tuỵ, thận, đại - trực tràng, vú); gây rối loạn tâm thần kinh (loạn thần, trầm cảm, rối loạn lo âu, giảm khả năng tư duy); bệnh tim mạch (nhồi máu cơ tim, đột quỵ); bệnh tiêu hóa (tổn thương gan, xơ gan, viêm tụy cấp tính hoặc mạn tính); ảnh hưởng tới chất lượng giống nòi và phát triển bào thai; suy giảm miễn dịch… Việc sử dụng rượu, bia ngày càng gia tăng đã gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của người uống và có nguy cơ gây ra nhiều vấn đề kinh tế - xã hội khác như: tai nạn giao thông, chấn thương sọ não, tự tử, bạo lực, mất an ninh trật tự, tổn thất kinh tế, mất sức lao động,... Các chuyên gia lĩnh vực y tế khẳng định, ảnh hưởng nguy hại đối với sức khỏe do sử dụng rượu, bia đều có và chỉ khác nhau về mức độ, phụ thuộc vào tuổi, giới tính và các đặc tính 2647
- sinh học khác của từng người uống và cách thức uống; không có mức độ uống rượu, bia nào là an toàn. Nếu so với hút thuốc lá thì các hệ lụy về mặt xã hội do sử dụng rượu, bia gây ra nghiêm trọng hơn nhiều, bao gồm: tai nạn giao thông, chấn thương, bạo lực gia đình, mất an ninh trật tự, gia tặng khoảng cách giàu nghèo. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới cảnh báo tác hại nguy hiểm của rượu, bia: Trên thế giới, mỗi năm rượu, bia là nguyên nhân gây tử vong cho 3,3 triệu người, chiếm 5,9% tổng số tử vong, làm mất đi 5,1% số năm sống khỏe mạnh của con người, tương đương gánh nặng về sức khỏe do hút thuốc lá gây ra [1]. 2.2 Thực trạng của thế giới Sử dụng rượu, bia có thể gây ra gánh nặng kinh tế đối với cá nhân, gia đình và xã hội do các phí tổn về chăm sóc sức khỏe, giảm hoặc mất năng suất lao động và giải quyết các hậu quả xã hội khác. Thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2017 cho thấy, phí tổn kinh tế do rượu, bia chiếm từ 1,3% đến 12% GDP của mỗi quốc gia. Còn theo khuyến cáo của Hiệp hội Phòng chống ung thư quốc tế, sử dụng rượu, bia dù ít vẫn có mối liên quan với nhiều loại bệnh ung thư: vú, vòm họng, tế bào vảy thực quản, gan, dạ dày, đại tràng, trực tràng… Chi phí trực tiếp cho điều trị sáu loại ung thư phổ biến tại Việt Nam, trong đó có năm bệnh liên quan đến sử dụng rượu, bia (gan, đại trực tràng, khoang miệng, dạ dày, vú) lên tới hơn 25 nghìn tỷ đồng mỗi năm; khoảng 15% số giường bệnh tại các bệnh viện tâm thần dành điều trị người bệnh loạn thần do rượu, bia... thiệt hại kinh tế do tai nạn giao thông liên quan đến rượu, bia cũng ước tính gần một tỷ USD [2]. Mức tiêu thụ trung bình hàng ngày của những người uống rượu là 33 gram cồn nguyên chất mỗi ngày, tương đương với 02 ly rượu vang (mỗi ly 150 ml), một chai lớn bia (750 ml), hoặc hai ngụm rượu mạnh (mỗi ngụm 40 ml). Lượng bia tiêu thụ hàng năm trên thế giới liên tục tăng qua các năm, một số quốc gia đứng đầu trên thế giới về mức độ tiêu thụ bia toàn cầu: Cộng hòa Czech đứng đầu thế giới về tỷ lệ bia tiêu thụ trên đầu người với 174 lít (306 lon)/người/năm, xếp sau là Ireland (148 lít/người/năm) và Áo (123 lít/người/năm). Nhật Bản là quốc gia dẫn đầu châu Á về tỷ lệ bia tiêu thụ trên đầu người với 64 lít/người/năm - Xếp thứ 41 thế giới. Dự đoán lượng bia tiêu thụ tại châu Á sẽ đạt mức tăng trưởng 4,8% hằng năm, trong đó Việt Nam, Lào, Campuchia được xem là những thị trường tiềm năng nhất với mức tăng trưởng dự kiến lên đến 9%. (Giai đoạn 2011 - 2016) [3]. 2.3 Thực trạng tại Việt Nam Ở Việt Nam, quá trình phát triển nhanh chóng của nền kinh tế trong những năm qua đã giúp cho đời sống người dân ngày càng được cải thiện và nâng cao nâng cao. Xu hướng sử dụng bia và các loại đồ uống có cồn khác trong sinh hoạt hàng ngày, trong những dịp lễ, hội, trong quan hệ công việc... đang ngày càng gia tăng. Tình trạng sử dụng bia ở mức độ lạm dụng ở một số nơi đã làm cho trật tự an toàn xã hội, an toàn giao thông trở thành những vấn đề đáng báo động hiện nay. Tình hình sử dụng bia tại VN đang có chiều hướng gia tăng, đặc biệt là với thanh niên. “Điều tra quốc gia về vị thành niên và thanh niên Việt Nam”. Tại Việt Nam, bia là mặt hàng chiếm tỷ trọng lớn nhất trong giỏ hàng hóa tiêu dùng. Bia chiếm tới 94% tổng tiêu thụ đồ uống có cồn và 31% trong tổng thị trường đồ uống. Với gần 4 tỷ lít bia được tiêu thụ trong năm 2016, 2648
- Việt Nam trở thành thị trường bia lớn thứ ba thế giới, sau Nhật Bản và Trung Quốc. Năm 2017, Việt Nam lọt Top 10 thị trường bia lớn nhất thế giới. Mức tiêu thụ bia tăng lên nhanh chóng đã đẩy Việt Nam lên cao hơn trong bảng xếp hạng các thị trường bia lớn của khu vực và thế giới. Hiện Việt Nam là quốc gia tiêu thụ bia cao nhất Đông Nam Á, đứng thứ ba châu Á, sau Nhật Bản và Trung Quốc và nằm trong top 25 của thế giới [4]. Theo WHO, Việt Nam đứng thứ hai trong khu vực Đông - Nam Á về số người chết và bị thương do tai nạn giao thông hằng năm, riêng năm 2018 đã có 24.970 trường hợp (Hình 2). Nếu phí tổn kinh tế do rượu, bia ở mức thấp nhất của thế giới (1,3% GDP) thì thiệt hại ước tính khoảng 65 nghìn tỷ đồng. Chi phí của người dân cho tiêu thụ chỉ riêng đối với bia của Việt Nam năm 2017 là gần 4 tỷ USD. Ước tính chưa đầy đủ cho thấy tổng gánh nặng trực tiếp của 6 bệnh ung thư mà rượu, bia là một trong những nguyên nhân cấu thành chính đã là 25.789 tỷ đồng chiếm 0,25% tổng GDP năm 2017. Chi phí y tế trực tiếp cho người bệnh mắc các rối loạn tâm thần do rượu từ 500.000- 1. . đ/ngày. Chi phí giải quyết hậu quả của tai nạn giao thông liên quan đến rượu, bia chiếm tới 1% GDP (khoảng 5.000 tỷ đồng theo GDP năm 2017) [5]. Hình 2. Lái xe sử dụng bia đã gây tai nạn nghiêm trọng tại huyện Bến Lức (Long An) làm bốn người chết và 18 người bị thương Nguồn: báo Nhân dân, năm 2019 2.4 Tình hình sử dụng bia của sinh viên Việt Nam Việc sử dụng bia ở sinh viên hiện nay không những phổ biến ở Việt Nam mà còn ở các quốc gia khác trên thế giới. Để tìm hiểu rõ hơn về thực trạng sử dụng bia của của sinh viên tại TP.HCM, nhóm đã tiến hành khảo sát 300 sinh viên đến từ các trường khác nhau tại TP.HCM như sau: Đại học Công nghệ TP.HCM, Đại học Ngoại thương, Đại học Tôn Đức Thắng,… và thời gan từ tháng 02/021-05/2021. Kết quả khảo sát được thể hiện qua biểu đồ 2649
- trên cho thấy trong 300 sinh viên thực hiện khảo sát, có tới 256 sinh viên đã sử dụng bia, chiếm 85,3% trên tổng số. 3 NGUYÊN NHÂN Từ kết quả của các nghiên cứu trước đây, cũng như qua khảo sát 258 sinh viên đã sử dụng bia, có rất nhiều nguyên nhân đến hành vi sử dụng này. Kết quả cho thấy mà có thể chia thành hai nhóm nhân tố chính đó là nhóm các nhân tố bị động như: bạn bè rủ, tiệc, truyền thống văn hóa vùng miền… và nhóm các nhân tố chủ động như: vui, buồn, tạo hoặc giữ mối quan hệ, stress, thể hiện bản lĩnh, rớt môn, thất tình… qua đó thấy được có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến đề tài. Song, kết quả thống kê cho thấy có 05 nguyên nhân chính (tỷ lệ lựa chọn >30%) dẫn tới hành vi này là: 1. Bạn bè rủ rê, lôi kéo 2. Tiệc, Lễ Tết, truyền thống văn hóa vùng miền; 3. Khi có chuyện vui; 4. Khi có chuyện buồn; 5. Thiết lập hoặc duy trì các mối quan hệ. Ảnh hưởng từ sự lôi k o, rủ r của bạn b : nhân tố đóng một vai trò quan trọng trong việc giải thích hành vi sử dụng bia. Bởi lẽ, nếu không đồng ý thì sẽ bị nhạo cười, sẽ bị bạn giận, bị mất thể diện… tuy nhiên vẫn còn một số ít các bạn biết từ chối đối lời mời của những người bạn không quá thân thiết. Chính vì vậy, trong các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi sử dụng sản phẩm bia thì việc bị động là một nhân tố quan trọng. Theo đó, người tiêu dùng TP. Hồ Chí Minh có thể sẽ bị ảnh hưởng đến hành vi của mình thông qua bạn bè, người thân, đồng nghiệp… Ảnh hưởng từ các buổi tiệc, lễ tết, truyền thống văn h a: một nhân tố bị động ảnh hưởng đến quyết định sử dụng bia của sinh viên. Điều này hợp lý vì xuất phát từ đặc thù của văn hóa Việt Nam trong quan hệ giao tiếp xã giao luôn không thể thiếu bia rượu, từ sự ảnh hưởng này mà mỗi khi gia đình có tiệc hay lễ tết đều mua sẵn bia và cứ có khách là đều sử dụng nó thay cho các loại đồ uống khác. 2650
- Ảnh hưởng từ cảm c cá nhân: khi c chuyện vui. Bản chất trong bia đã có sẵn một hàm lượng nồng độ cồn gây kích thích cho cá nhân sử dụng nó, chất kích thích này tồn tại bên trong cơ thể càng nhiều thì sẽ càng cảm thấy phấn khích hơn. Bên cạnh đó, trong bia có sẵn C2H5OH là một chất gây nghiện làm ức chế hoạt động của não bộ và hệ thống thần kinh trung ương, trong một thời gian liên tiếp đối tượng sử dụng nó dần sẽ trở thành thói quen và cứ có mỗi dịp vui là đã chủ động sử dụng nói mà không cần ai rủ rê lôi kéo. Ảnh hưởng từ cảm c cá nhân khi c chuyện buồn: có tác động cùng chiều với hành vi sử dụng bia của sinh viên tại Thành phố Hồ Chí Minh. Khảo sát cho thấy sinh viên có nhận thức về ý chí chưa được cao và chưa dám đối diện với thực tại, bởi vì mỗi khi có chuyện buồn con số lựa chọn bia rất lớn, họ chọn bia để khi say họ có thể quên được chuyện buồn,có thể có những thế giới ảo tưởng tươi đẹp và khi đó họ sẽ được thoải mái. Song song với điều đó, sinh viên cũng khá yếu về kỹ năng giao tiếp và diễn tả những điều họ muốn nói. Theo đó, họ chọn loại thức uống này để khi sử dụng nó họ cảm thấy dễ dàng giao tiếp hơn. Ảnh hưởng từ nhu cầu cá nhân: thiết lập hoặc duy trì các môi quan hệ tác động sâu sắc đến hành vi quyết định sử dụng bia ở sinh viên. Điều này hoàn toàn hợp lý vì sinh viên là lứa tuổi đang dần phải thiết lập những mối quan hệ hỗ trợ cho công việc sau này của họ và một số cũng do tính chất ngành nghề nên họ đã chọn cách sử dụng bia để kết bạn và giữ lại những mối quan hệ thân thiết. Tuy nhiên, nhiều cá nhân cũng đã có thói quen tiếp thu văn hoá tiếp khách qua bàn nhậu hay cách nào đó chưa thể tìm ra phương thức khác để thay thế cho bia khi tiếp khách. Ngoài 05 nguyên nhân trên, từ nghiên cứu cũng như kết quả khảo sát cho thấy vẫn còn một số nguyên nhân dẫn đến quyết định uống bia của sinh viên như giá bia ở Việt Nam vẫn còn thấp, sinh viên có thể mua được dễ dàng. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp thường xuyên đưa ra các chương trình khuyến mãi hấp dẫn ở các địa điểm bán hàng đã thu hút rất lớn lượng sinh viên. 4 MỘT SỐ KIẾN NGHỊ Những ảnh hưởng tiêu cực của việc sử dụng bia đối với sức khỏe, kinh tế - xã hội đang ngày càng gia tăng và là thách thức trong việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững mà Việt Nam đã cam kết. Do vậy, cần sự chỉ đạo, chung tay, góp sức, phối hợp thực hiện của Nhà nước, toàn thể các đơn vị, cơ quan, các cá nhân để công tác quản lý, phòng chống tác hại của bia gây ra được triển khai một các tối ưu và đảm bảo thực hiện tốt nhất. 4.1 Nhà nước Việc phòng chống tác hại của bia là một yêu cầu cần thiết phải được Nhà nước và xã hội quan tâm giải quyết với các biện pháp đồng bộ, toàn diện. Tuy nhiên, công tác triển khai, thực thi các Bộ luật còn gặp rất nhiều khó khăn nên cần phải rà soát, đánh giá, kiểm điểm, cũng như loại bỏ lại những chính sách chưa giải quyết được tình hình thực tiễn đối với việc sử dụng bia. Bổ sung thêm các chế tài xử lý vi phạm những hành vi uống bia gây tai nạn, ảnh hưởng đến người xung quanh, cũng như những hành vi gây rối trật tự, an ninh. Đối với những hành vi nghiêm trọng như vậy, cần tăng mức phạt về hành chính, thời gian lao động 2651
- công ích hơn nữa để răn đe, phòng chống; nếu nặng hơn nữa, cần có những chế tài xử phạt nghiêm khắc hơn, tăng mức phạt tù, chu cấp và bồi dưỡng cho gia đình người bị hại,... Tăng mạnh mức thu thuế từ 10-15% so với hiện hành đối với những doanh nghiệp cung ứng, sản xuất bia, những đơn vị nhập khẩu cũng như phân phối bia ra thị trường để kiểm soát được mức tiêu thụ cũng như. Đặc biệt, cần phải kiểm soát hoạt động quảng cáo, khuyến mại, tài trợ bia bằng các quy định pháp luật; loại bỏ nhanh chóng những quảng cáo bia diễn ra phổ biến, tần xuất cao, quảng cáo nhiều trong các giờ vàng, buổi tối trên sóng truyền hình, các trang mạng xã hội... 4.2 Nhà trường Nhà trường cần phải phối hợp chặt chẽ với các cơ quan tuyến trên về việc phòng chống tác hại của bia trong khuôn khổ trường học, đảm bảo môi trường giáo dục tốt nhất cho sinh viên của mình. Tăng cường tổ chức các hoạt động thể dục, thể thao trong khu vực nhà trường nhằm tạo sự thoải mái, thư giãn sau những giờ học căng thẳng của sinh viên, tránh để sinh viên tìm đến bia. Phối hợp với các cơ quan, tổ chức có liên quan thường xuyên tổ chức đào tạo, tập huấn, bồi dưỡng kiến thức về phòng, chống tác hại của bia cho sinh viên trong trường. Thành lập một cơ quan chuyên tư vấn về phòng, chống tác hại của bia, giúp những sinh viên gặp những vấn đề với bia ngay tại các trường Đại học, Cao đẳng. Đặc biêt, xử lý nghiêm khắc những hành vi sử dụng, rủ rê, ép buộc uống bia trong khuôn khổ trường học; tùy thuộc vào mức độ ảnh hưởng, nghiêm trọng mà có thể phạt cảnh cáo, hoặc đẩy mạnh hình phạt lên cao hơn nữa là buộc thôi học đối với những trường hợp cá biệt. 4.3 Gia đình Gia đình cũng phải có trách nhiệm trong công tác phòng chống sử dụng bia đối với con em của mình. Cha mẹ cần phải quan tâm, quản lý con em mình chặt chẽ hơn trong học tập, sức khỏe, tinh thần, định hướng cho con mình trong việc lựa chọn những mối quan hệ bạn bè tốt. Đồng thời, tạo cho bản thân của sinh viên thấy được sự yêu thương, quan tâm từ phía gia đình, người thân, dù sống xa nhà hay không. 4.4 Sinh viên Và quan trọng hơn hết chính là bản thân mỗi người sinh viên phải nhận định được tác hại của bia gây ra cho họ. Từ đấy, có thể đưa ra những giải pháp giúp bản thân vượt qua những cám dỗ, suy nghĩ tiêu cực khiến mình phải lạm dụng bia một cách không an toàn. Thông qua việc nghiêm túc chấp hành những chính sách, quy định của nhà nước, nhà trường về việc phòng chống sử dụng bia. Cá nhân sinh viên không được lạm dụng bia với mục đích giải tỏa căng thẳng, mệt mỏi; thay vào đó, cần phải chuyển đổi những thói quen lạm dụng việc uống bia như vậy bằng những hoạt động thể dục, thể thao, tình nguyện, hoạt động thiện nguyện, giúp đỡ cộng đồng,... do các cá nhân, tổ chức, cơ quan, đoàn thể đứng ra tổ chức. 2652
- TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Sở Y tế TP.HCM (5:47, 25/09/2018). Tổ chức Y tế Thế giới cảnh báo tác hại nguy hiểm của rượu, bia. http://www.medinet.hochiminhcity.gov.vn/chuyen-muc/to-chuc-y- te-the-gioi-canh-bao-tac-hai-nguy-hiem-cua-ruou-bia-cmobile8-9033.aspx, xem ngày 15/04/2021. [2] Minh Hoàng (04:00, 24/06/2018). Tỷ lệ sử dụng rượu, bia đã ở mức báo động. https://nhandan.com.vn/tin-tuc-y-te/ty-le-su-dung-ruou-bia-da-o-muc-bao-dong-327749, xem ngày 25/05/2021. [3] Wikipedia (18:15, 04/08/2020). Danh sách quốc gia theo tiêu thụ rượu bia trên đầu người. https://vi.wikipedia.org/wiki/Danh_s%C3%A1ch_qu%E1%BB%91c_gia_theo_ti%C3%A Au_th%E1%BB%A5_r%C6%B0%E1%BB%A3u_bia_tr%C3%AAn_%C4%91%E1%BA %A7u_ng%C6%B0%E1%BB%9Di, xem ngày 20/03/2021. [4] John-partners (19:05, 2020). Nghiên cứu ngành bia tại Việt Nam. https://john- partners.com/nghien_cuu/nganh-bia-tai-viet-nam/, xem ngày 28/03/2021. [5] Nguyễn Hoàng (11:05, 18/09/2018). Tác hại của rượu, bia và những con số đáng báo động. http://baochinhphu.vn/Suc-khoe/Tac-hai-cua-ruou-bia-va-nhung-con-so-dang- bao-dong/347014.vgp, xem ngày 01/04/2021. 2653
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học