Xem mẫu
- Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Kinh tế vi moâ Thoâng tin baát caân xöùng
Nieân khoùa 2004 - 2005
THOÂNG TIN BAÁT CAÂN XÖÙNG
Trong baøi giaûng naøy, chuùng toâi seõ giôùi thieäu moät caùch ngaén goïn ba lôùp baøi toaùn quan
troïng trong chuû ñeà veà thoâng tin baát caân xöùng, ñoù laø löïa choïn ngöôïc (coøn goïi laø löïa choïn
baát lôïi – adverse selection), ruûi ro ñaïo ñöùc (coøn ñöôïc dòch laø taâm lyù yû laïi - moral
hazard), vaø phaùt tín hieäu (signaling). Ñieåm gioáng nhau cô baûn cuûa caùc baøi toaùn naøy laø
trong moãi baøi toaùn thöôøng coù hai beân, trong ñoù moät beân coù lôïi theá veà thoâng tin
(informed party), coøn beân kia bò baát lôïi veà thoâng tin (uninformed party). Thoâng tin ôû
ñaây coù theå laø moät haønh ñoäng (action) hay moät ñaëc ñieåm (characteristic) cuûa beân coù lôïi
theá veà thoâng tin. Chaúng haïn nhö treân thị trường baùn xe cuõ, ngöôøi baùn haøng thöôøng coù
thoâng tin ñaày ñuû vaø chính xaùc hôn veà thöïc traïng chaát löôïng cuûa chieác xe mình ñaõ söû
duïng, coøn ngöôøi mua thöôøng bò rôi vaøo traïng thaùi baát lôïi veà thoâng tin. Ñaây laø moät ví duï
veà thoâng tin baát caân xöùng lieân quan ñeán moät ñaëc ñieåm naøo ñoù (maø ôû ñaây laø chaát löôïng
xe) cuûa ñoái töôïng giao dòch. Moät ví duï cho söï baát caân xöùng thoâng tin veà haønh ñoäng laø
moái quan heä giöõa ngöôøi chuû doanh nghieäp vaø ngöôøi baùn haøng hay người thöøa haønh noùi
chung. Ngöôøi chuû doanh nghieäp khoâng bieát moät caùch chính xaùc laø lieäu ngöôøi baùn haøng
coù taän taâm vôùi coâng vieäc hay khoâng vì söï noã löïc khoâng phaûi luùc naøo cuõng coù theå ñöôïc
quan saùt tröïc tieáp vaø ñöôïc ño löôøng moät caùch chính xaùc.
Ñeå phaân bieät ba lôùp baøi toaùn naøy, chuùng ta coù theå söû duïng tieâu thöùc ñôn giaûn sau.
Trong tình huoáng löïa choïn ngöôïc, beân coù lôïi theá veà thoâng tin coù moät ñaëc ñieåm naøo ñoù
(chaúng haïn nhö chaát löôïng saûn phaåm, tình traïng söùc khoûe, söï laønh maïnh veà taøi chính
v.v.) maø beân kia khoâng theå quan saùt vôùi ñoä chính xaùc tuyeät ñoái; vaø vì vaäy beân coù lôïi theá
thoâng tin tìm caùch che giaáu hay boùp meùo nhöõng thoâng tin coù tính caù nhaân naøy (private
information) theo höôùng coù lôïi cho mình. Ngöôïc laïi, beân baát lôïi veà thoâng tin phaûi tìm
caùch ñeå buoäc beân kia phaûi boäc loä ñaëc ñieåm cuûa mình thoâng qua nhöõng chính saùch hay
raøng buoäc naøo ñoù. Cuõng töông töï nhö vaäy cho tình huoáng ruûi ro ñaïo ñöùc, chæ khaùc laø
trong tình huoáng ruûi ro ñaïo ñöùc, coù moät söï baát caân xöùng thoâng tin veà haønh ñoäng cuûa caùc
beân tham gia, vaø beân coù lôïi theá veà thoâng tin coá gaéng che ñaäy hoaëc gaây nhieãu haønh
ñoäng theo höôùng coù lôïi cho mình. Coøn trong baøi toaùn phaùt tín hieäu, ngöôøi coù thoâng tin
caù nhaân (ñoàng thôøi laø ngöôøi coù lôïi theá veà thoâng tin) coù nhu caàu phaùt tín hieäu ñeå thoâng
tin cho beân kia veà nhöõng ñaëc ñieåm hay haønh ñoäng cuûa mình.
Theo caùch tieáp caän cuûa lyù thuyeát troø chôi thì trong moâ hình löïa choïn ngöôïc, beân baát lôïi
veà thoâng tin thieáu thoâng tin veà ñaëc ñieåm cuûa beân kia vaø phaûi di chuyeån (ra quyeát ñònh
hay haønh ñoäng) tröôùc; coøn trong moâ hình ruûi ro ñaïo ñöùc, beân baát lôïi veà thoâng tin thieáu
thoâng tin veà haønh ñoäng cuûa beân kia vaø phaûi di chuyeån tröôùc. Trong moâ hình phaùt tín
hieäu beân coù lôïi theá veà thoâng tin di chuyeån tröôùc ñeå thoâng tin cho beân kia veà ñaëc ñieåm
hay haønh ñoäng cuûa mình. Vì baøi toaùn phaùt tín hieäu treân thị trường lao ñoäng cuûa Spence
ñaõ ñöôïc trình baøy trong phaàn Nhaäp moân Lyù thuyeát troø chôi (xem baøi ñoïc) neân ôû ñaây
chuùng toâi khoâng thaûo luaän laïi.
Vũ Thaønh Tự Anh 1
- Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Kinh tế vi moâ Thoâng tin baát caân xöùng
Nieân khoùa 2004 - 2005
§ 1. LỰA CHỌN NGƯỢC
THỊ TRƯỜNG HÀNG HOÁ ĐÃ QUA SỬ DỤNG:
TÌNH TRẠNG KHÔNG CHẮC CHẮN VỀ CHẤT LƯỢNG VÀ CƠ CHẾ THỊ TRƯỜNG1
Giaû söû coù 2 nhoùm ngöôøi tham gia vaøo thò tröôøng xe cuõ.
n
Nhoùm thöù 1 coù haøm thoûa duïng: u1 = M + ∑ xi ,
i =1
n
3
Nhoùm thöù 2 coù haøm thoûa duïng: u 2 = M + ∑ xi ,
i =1 2
trong ñoù xi laø möùc chaát löôïng cuûa xe thöù I, vaø M laø caùc haøng hoùa khaùc vaø coù ñôn giaù
baèng ñôn vò.
Löu yù raèng giaù trò cuûa 1 chieác xe baát kyø ñoái vôùi ngöôøi ôû nhoùm 2 luoân luoân cao hôn so
vôùi nhoùm 1. Ñeå ñôn giaûn, haõy nghó raèng nhoùm 1 bao goàm nhöõng ngöôøi baùn, coøn nhoùm
2 bao goàm nhöõng ngöôøi mua. Roõ raøng laø neáu thoâng tin caân xöùng thì thò tröôøng seõ hoaït
ñoäng vì thoâng qua hoaït ñoäng mua baùn caû hai nhoùm cuøng ñöôïc lôïi.
Moät giaû ñònh quan troïng trong moâ hình laø thoâng tin baát caân xöùng. Nghóa laø ngöôøi baùn
bieát roõ chaát löôïng xe hôi hôn ngöôøi mua, do vaäy coù lôïi theá veà thoâng tin. Moät heä quaû
quan troïng cuûa giaû ñònh naøy laø tuy xe cuõ coù möùc chaát löôïng khaùc nhau nhöng laïi ñöôïc
baùn vôùi giaù nhö nhau treân thò tröôøng (ví duï 2 chieác xe cuõ cuøng nhaõn hieäu, cuøng ñôøi xe,
cuøng chaïy ñöôïc moät khoaûng caùch nhö nhau thì seõ ñöôïc baùn vôùi giaù nhö nhau.)
Goïi µ laø chaát löôïng bình quaân cuûa xe ñöôïc rao baùn treân thò tröôøng. Giaû söû chaát löôïng xe
(xi) laø 1 bieán coù phaân phoái ñoàng ñeàu trong khoaûng [0,2].
Cung caàu xe cuõ cuûa nhoùm 1:
Y1
Neáu µ ≥ P ⇒ D1 =
P
µ < P ⇒ D1 = 0
Löu yù raèng nhöõng xe coù chaát löôïng lôùn hôn P treân thöïc teá seõ khoâng ñöôïc ñöa ra thò
P.N
tröôøng. Vì vaäy cung xe cuõ cuûa nhoùm 1 laø: S 1 =
2
P
Vaø chaát löôïng bình quaân cuûa xe cuõ treân thò tröôøng laø: µ =
2
P
Töông töï, caàu cuûa nhoùm 2 laø: µ =
2
1
George A. Akerlof, The Quarterly Journal of Economics, Tập 84, Số 3, Tháng 8/1970, trang 488-500.
Vũ Thaønh Tự Anh 2
- Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Kinh tế vi moâ Thoâng tin baát caân xöùng
Nieân khoùa 2004 - 2005
Y2 3µ
D2 = neáu ≥P
P 2
3µ
D2 = 0 neáu
2
Tuy nhieân, vôùi möùc giaù laø P thì chaát löôïng bình quaân cuûa xe ñöa ra thò tröôøng laø P/2 =>
thò tröôøng khoâng toàn taïi, maëc duø öùng vôùi möùc giaù giöõa 0 vaø 3 luoân coù ngöôøi ôû nhoùm 1
muoán baùn vaø ngöôøi ôû nhoùm 2 muoán mua.
Löu yù: Nhöõng con soá cuï theå ñöôïc söû duïng trong baøi (nhö heä soá 1 vaø 3/2 trong haøm thoûa
duïng cuûa hai nhoùm, vaø [0, 2] ñöôïc söû duïng trong haøm phaân phoái cuûa chaát löôïng xe) coù
taùc duïng minh hoïa yù töôûng nhöng khoâng heà laøm giaûm tính toång quaùt cuûa baøi toaùn,
§ 2. RỦI RO ĐẠO ĐỨC – MÔ HÌNH ỦY QUYỀN – TÁC NGHIỆP2
Haõy cuøng xem xeùt quan heä giöõa ngöôøi chuû doanh nghieäp baùn buoân (principal) vaø ngöôøi
phuï traùch baùn haøng (agent) cuûa doanh nghieäp aáy.
Giaû söû ngöôøi baùn haøng coù theå coá gaéng (a=1) hoaëc khoâng coá gaéng (a=0). Neáu anh ta coá
gaéng thì chi phí cho noã löïc aáy ñuùng baèng a. Haøm thoûa duïng cuûa ngöôøi baùn haøng laø u(w)
– a, trong ñoù w laø möùc löông.
Giaû ñònh raèng ngöôøi chuû doanh nghieäp khoâng theå quan saùt tröïc tieáp noã löïc cuûa ngöôøi
baùn haøng (chuû doanh nghieäp khoâng bieát a=0 hay a=1) maø anh ta chæ quan saùt ñöôïc söï
thaønh coâng hay thaát baïi cuûa ngöôøi baùn haøng trong vieäc ñaït ñònh möùc doanh soá baùn.
Giaû söû theâm raèng neáu ngöôøi baùn haøng noã löïc thì xaùc suaát anh ta ñaït ñöôïc chæ tieâu baùn
haøng laø P, coøn neáu ngöôøi baùn haøng khoâng noã löïc thì xaùc suaát ñaït ñònh möùc chæ laø p < P.
Neáu ngöôøi baùn haøng ñaït ñònh möùc thì chuû doanh nghieäp ñöôïc xS, baèng khoâng anh ta chæ
ñöôïc xF.
Giaû söû ngöôøi chuû doanh nghieäp muoán ngöôøi baùn haøng noã löïc vaø ñeå khuyeán khích anh
ta, ngöôøi chuû doanh nghieäp phaûi ñònh ra moät möùc löông töông öùng wS vaø wF moät caùch
hôïp lyù. Khi aáy anh ta phaûi ñònh möùc löông wS vaø wF thoûa maõn:
2
Principal – Agent model (P-A model).
Vũ Thaønh Tự Anh 3
- Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Kinh tế vi moâ Thoâng tin baát caân xöùng
Nieân khoùa 2004 - 2005
Raøng buoäc veà ñoäng cô (Incentive Constraint: IC)
P.u(wS) + (1-P).u(wF) –1 ≥ p.u(wS) + (1-p).u(wF) (1)
(P – p)[u(wS) – u(wF)] ≥ 1
Nhaän xeùt:
• Ñieàu kieän (1) xaûy ra vôùi daáu ñaúng thöùc vì neáu khoâng vì neáu khoâng chuû doanh
nghieäp coù theå ñieàu chænh wS vaø wF sao cho ñieàu kieän (1) vaãn thoûa maõn, ñoàng
thôøi laïi taêng lôïi ích cho mình.
1
• u ( wS ) − u ( wF ) ≥ ⇒ neáu P vaø p caøng gaàn nhau thì möùc cheânh leäch veà
P− p
tieàn löông (wS – wF) caøng phaûi lôùn (lieân heä vôùi doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø caùc
cô quan haønh chính söï nghieäp.)
Baây giôø giaû söû raèng ngöôøi baùn haøng khoâng nhaát thieát chæ coù moät löïa choïn duy nhaát laø
laøm vieäc cho ngöôøi chuû doanh nghieäp maø anh ta coù theå boû vieäc vaø tìm vieäc môùi coù ñoä
thoûa duïng u ( u goïi laø löïa choïn beân ngoaøi – outside option). Nhö vaäy, ñeå ngöôøi baùn
haøng tieáp tuïc laøm vieäc, möùc löông wF vaø wS phaûi thoûa maõn ñieàu kieän:
Duy lyù caù nhaân (Individual Rationality: IR)
P. u(wS) + (1-P).u(wF) – 1 ≥ u (2)
Ñieàu kieän (2) naøy phaûi xaûy ra vôùi daáu ñaúng thöùc vì neáu khoâng ngöôøi chuû doanh nghieäp
coù theå giaûm wS vaø wF vôùi cuøng moät ñaïi löôïng raát nhoû ε sao cho ñieàu kieän (2) vaãn ñöôïc
thoûa maõn.
Giaûi heä 2 phöông trình 2 aån (1) vaø (2):
P
u ( wF ) = u −
P− p 1
1− p u ( wS ) − u ( wF ) =
u ( wS ) = u + P− p
P− p
Löu yù laø wF vaø wS khoâng phuï thuoäc vaøo xS vaø xF
Haøm thoûa duïng cuûa ngöôøi chuû doanh nghieäp laø: W = P(xS – wS) + (1 - P)(xF - wF)
Vũ Thaønh Tự Anh 4
nguon tai.lieu . vn
