Xem mẫu
- PH NG V N TRUY N HÌNH 1, Khái ni m ph ng v n Theo cách gi i thích thông thư ng thì “ph ng” là thăm, “v n” là h i. Ph ng v n trong ho t ng báo chí, trư c h t là cách th c khai thác tư li u c a phóng viên, là m t th lo i báo chí thu c th lo i thông t n - trong ó, “ngư i h i không h i cho mình, h i cho bi t mà h i cho ngư i th 3”. Nhà báo c Arfnold Hoffman, trong cu n “Cách vi t m t bài báo” cho r ng: “Ph ng v n là m t cu c nói chuy n v i nhân v t hay m t ngư i nào ó có th không có ti ng tăm nhưng lúc ó có làm m t vi c gì ó quan tr ng i v i xã h i ho c i u gì ó c n nói v nh ng v n có t m quan tr ng trong xã h i” . Ông nh n m nh vai trò nhân v t iv iv n , n i dung hay s ki n s ư c nêu ra trong quá trình ph ng v n. T ó, ông cho r ng, cu c ph ng v n ư c hình thành trên cơ s là m t cu c trò chuy n. T i n Ti ng Vi t xu t b n năm 1992 nh nghĩa: “Ph ng v n là h i ý ki n công b trư c dư lu n”. nh nghĩa này ưa ra v n khai thác thông tin qua hình th c h i ưa t i công chúng các v n mà c gi quan tâm. “Ph ng v n và ph ng v n trong ngh báo”, trong cu n “Ngh nghi p và công vi c c a nhà báo” do H i nhà báo Vi t Nam xu t b n ã ưa ra m t nh nghĩa v ph ng v n như sau: “Ph ng v n là m t hình th c i tho i trong ó nhà báo nêu ra các câu h i và ngư i ư c ph ng v n tr l i. M c ích c a bài ph ng v n là em l i cho b n c nh ng thông tin lý l v m t v n th i s , chính tr , kinh t , xã h i… Th lo i ph ng v n áp ng yêu c u c a b n c, mu n có s gi i thích m t s ki n ho c mu n ư c bi t ý ki n không ph i c a nhà báo mà là c a m t nhân v t, do a v ngh nghi p chuyên môn c a mình, h có m t s hi u bi t sâu s c hơn v các s ki n…”. ây, khái ni m ph ng v n d a trên cơ s hình th c ph ng v n và nh n m nh khía c nh th lo i. Ngư i vi t cho r ng ph ng v n là hình th c “h i - áp” và thông tin t th lo i này hoàn toàn mang tính khách quan, nó xu t phát t chính ki n, quan i m, lý l c a i tư ng ư c
- ph ng v n, do tính ch t ngh nghi p quy nh ch không ph i là t c m quan c a nhà báo. Còn theo “Ph ng v n trong báo vi t” do ào Thanh Huy n d ch v i s h p tác gi a H i Nhà báo Vi t Nam và trư ng i h c báo chí Lille (EST) thì: “Ph ng v n là th lo i báo chí ph c p và m i cu c ph ng v n u là m t cu c g p g , t c có s trao i, thăm h i v i m c ích tìm hi u thông tin m i”. Như v y, ph ng v n là m t cu c trao i thông tin gi a phóng viên và ngu n tin, là “phương pháp h i tìm ki n th c” nh m m c ích ph c v cho nhu c u c a công chúng. Trong ph ng v n, ngư i phóng viên tham gia như m t thành ph n c a nh ng thông tin thu th p ư c. Hơn th , phương pháp ph ng v n còn giúp cho nhà báo khai thác, thu th p nh ng thông tin v s ki n v i hi u qu chân th c cao nh t. T nh ng phân tích trên, có th ưa ra nh nghĩa v ph ng v n như sau: Ph ng v n là m t th lo i báo chí, trong ó nhà báo là ngư i ch ng t câu h i và h i chuy n tr c ti p m t ho c m t vài nhóm ngư i nh m khai thác thông tin ph c v cho yêu c u và m c ích tuyên truy n c a các phương ti n truy n thông i chúng. 2, Các d ng ph ng v n Tùy theo m c ích, tính ch t, i tư ng, phương th c… c a cu c ph ng v n mà ngư i ta có th chia ra thành nhi u d ng ph ng v n khác nhau như: ph ng v n trao i, ph ng v n chân dung, ph ng v n th i s , ph ng v n nhân ch ng, ph ng v n i tho i,… 2.1, Ph ng v n trao i d ng này, gi ng như ph ng v n chuyên gia v m t lĩnh v c nào ó, c n ư c chu n b m t cách k lư ng. Lo i ph ng v n này có th chia thành các ki u trao i hi u bi t sâu, rõ hơn m t nhân v t, nh m khám phá nh ng nét n gi u, gi i thích ho c c th hoá nh ng nét tính cách c a nhân v t.
- M c ích c a trao i v i nh ng ngư i hi u bi t v lĩnh v c ho t ng c a h nh m cung c p nh ng thông tin mang tính b n ch t c a v n . Nhân v t không nh t thi t ph i là ngư i n i ti ng mà có th là m t chuyên gia v m t lĩnh v c nào ó. Lo i ph ng v n này mang tính ch t t a àm. 2.2, Ph ng v n chân dung Là ph ng v n m t nhân v t c th làm rõ v ngh nghi p, công vi c ho c m t lĩnh v c nào ó c a ngư i ó. Lo i ph ng v n này nh m giúp cho c gi bi t rõ hơn v m t nhân v t v i quá trình l n lên, s phát tri n c a s nghi p, cu c s ng gia ình. 2.3, Ph ng v n th i s Nó xu t phát t vi c anh ta - i tư ng ư c ph ng v n liên quan nm t v n như “th i s ”, óng vai trò “tiên quy t” trong ó ho c anh ta có th phân tích s c bén v n này. Ngư i ư c ch n ph ng v n thư ng n m trung tâm th i s ho c ng ngoài nhưng có cái nhìn thích áng và c áo v m t v n nào ó. Trong ph n t a d ng này nh t thi t ph i t tin hay s ki n “th i s ” trong b i c nh di n ra và ph ng v n th i s cũng ng n và cô ng hơn ph ng v n trao i, nó không lo i tr nh ng câu h i mang tính cá nhân hay nh ng tình hu ng hài hư c, hóm h nh. 2.4, Ph ng v n có tính minh ho Nó g n gi ng v i ph ng v n làm rõ hơn v n ho c gi i thích, ính chính c a m t nhân v t ư c trích d n hay b ch trích trong bài báo chính. D ng này có s liên k t và hài hoà v i bài báo chính, b tr cho nó ch không t n t i c l p ư c. Ngoài ra, còn có m t s d ng ph ng v n n a theo nhi u cách chia khác nhau. Chúng có th t n t i c l p ho c an xen trong các bài ph ng vân, các bài phóng s như: ph ng v n v a hè, m nh ghép, phát bi u thô, ph ng v n c c nhanh, ph ng v n b t ho c là t p câu h i, ph ng v n o… 3, Phương pháp, k năng ph ng v n
- Khi làm m t cu c ph ng v n,ngư i ph ng v n luôn ph i gi v ng vai trò cu “ngư i k sĩ c m cương”ch không th mình là m t “chú ng a b d t mũi”. 3.1, Trư c ph ng v n Ngư i i ph ng v n ph i xác nh ư c “v n” ki n th c c chi u r ng l n chi u sâu. Vì th , ph i chu n b chu áo v ch , v thông tin có liên quan t i v n ó. Ph ng v n là m t cu c u trí c bi t gi a m t ngư i bi t (b ph ng v n) và m t ngư i mu n bi t (phóng viên). Suy cho cùng, thành công trong cu c ph ng v n ph thu c vào ki n th c c a phóng viên v v n , lĩnh v c, i tư ng mà mình ti n hành ph ng v n. ó chính là “bài h c v lòng” cho b t kỳ nhà báo nào. Vi c này òi h i ngư i phóng viên ph i lưu tâm v ch cương câu h i, ph i tr thành “ngư i c m lái” có th linh ho t, ch ng, sáng t o trong m i tình hu ng, h n ch b t r i ro ngh nghi p. Nói m t cách chung nh t là trư c khi ph ng v n, phóng viên ph i tăng cư ng năng l c nghi p v , chú ý n nh ng i m then ch t c a câu h i và ph i bi t phán oán phương án tr l i có s nh y bén, chính xác trong ph ng v n, b sung câu h i. 3.2, Trong ph ng v n V n t ra là nên b t u như th nào, nên i u khi n cu c ph ng v n ra sao qua cách h i và nghe. Trong cùng m t lúc, phóng viên ph i làm 3 vi c: nghe ngư i i tho i, theo dõi c ch , nét m t c a i tư ng, ghi chép và suy nghĩ v ý nghĩa câu tr l i ti p t c t câu h i. Phóng viên ph i luôn rà xét câu h i, bi t dung hoà cùng m t lúc nhi u hành ng: nghe, nhìn, vi t, ph n ng. c bi t r t t i k trong vi c t ngư i ph ng v n vào th b ki m tra (như ki u “anh ta ã x lý v n ó ra sao?”), b bu c ph i tr l i theo ki u tuyên b “vâng” hay “ úng th ”. V n t ra n a là nên ghi âm hay ghi chép. i u này ph thu c vào nhi u y u t như th i gian ph ng v n, phong cách c a bài vi t, i u ki n c a cu c
- ph ng v n… Vì v y t t nh t nên k t h p c hai cách có th n m b t ư c cái “th n” c a cu c ph ng v n ch không ch ơn thu n là nh ng con ch khô khan. 3.3, Sau ph ng v n Theo Eric Maitrot - gi ng viên i h c Lille nh n xét: “Khi m t nhân v t ư c ph ng v n trên gi y tr ng m c en nh ng câu tr l i c a chính mình, anh ta còn có kh năng s a ch a chúng, anh ta s tr thành cái máy ki m duy t không thương ti c. Anh ta s làm m i cách b n vi t l i, bài vi t c a b n s tròn tr a như hòn bi và nh t nh o, có cũng ư c mà không có cũng ch ng sao”.T ó, phóng viên không nh t thi t ph i tôn tr ng nh ng tuyên b c a ngư i ư c ph ng v n n t ng d u châm, d u ph y mà còn có th thay i tr t t , c u trúc câu h i, có ch nh s a m t ít trên cơ s không h ph n b i thông tin thu nh n ư c cũng như s th t quá trình di n ra ph ng v n. M t khác cũng không nên ngh ưa bài vi t cho ngư i ư c ph ng v n c l i n u b t bu c ph i làm thì phóng viên t ch i ho c ho c ch p nh n trong gi i h n liên quan n l i nói ư c ghi l i trong ph ng v n thô. Tuy nhiên v n có m t s ngo i l nh t nh khi c n thi t tránh sai l m áng ti c v ý nghĩa, khoa h c ho c liên quan nv n chính tr , tư tư ng… 4, Ph ng v n truy n hình 4.1, Khái ni m Khi bàn v ph ng v n truy n hình, có ngư i cho r ng nó ch ng khác gì so v i ph ng v n trên báo vi t. Có khác chăng dây ch là m t cu c trò chuy n b ng hình nh, thông qua hình nh trao i, bày t ý ki n c a ch th ph ng v n. Cũng có ngư i cho r ng ph ng v n truy n hình là m t hình th c truy n tin dư i d ng m t cu c trao i gi a ph ng v n và m t i di n trên ti vi và thông i p này ư c truy n dư i d ng hình nh. Có th hi u ph ng v n truy n hình là m t cu c trao i, nói chuy n gi a phóng viên ( i di n cho cơ quan truy n hình) v i m t ngư i i di n tr l i ph ng v n thông qua hình th c h i - áp chính là nh m m c ích cung c p thông tin v lĩnh v c nào ó mà cơ quan báo chí mu n cung c p cho khán gi .
- 4.2, Vai trò và c i m c a ph ng v n truy n hình 4.2.1, Vai trò Ph ng v n cung c p nhi u thông tin, chi ti t, hình nh, ti ng ng và l i t thu t c a nhân ch ng, làm cho tác ph m giàu giá tr thông tin khách quan, trung th c. Khi ph ng v n nh ng ngư i ã ch ng ki n s ki n, s vi c x y ra, nh ng câu h i “m ” h k l i cho ngư i xem (mà không có cơ h i ch ng ki n s vi c ó) n m b t ư c toàn b thông tin c n thi t. Vì v y c n thu th p ư c thông tin: Vi c gì ã x y ra? Ai liên quan n s ki n? S vi c x y ra âu? Khi nào? T i sao nó l i x y ra và x y ra như th nào? Trong th i i bùng n thông tin, nhi u phương ti n truy n thông c nh tranh gay g t thì ph ng v n b ng phương ti n truy n thông truy n hình óng vai trò càng l n. Ph ng v n truy n hình em n cho khán gi nh ng thông tin chân th t nh t, có s c thuy t ph c cao. Trư c h t ph ng v n truy n hình cung c p thông tin cho khán gi m t cách tr c ti p, khách quan. Công chúng ti p nh n nh ng thông tin ó như m t ngư i làm ch ng cho cu c trò chuy n gi a phóng viên và ngư i ư c ph ng v n. Tính chân th t và khách quan c a cu c ph ng v n truy n hình làm cho ngư i nh n thông tin d ch p nh n và nh hư ng tư tư ng c a mình theo nh hư ng c a ngư i th c hi n ph ng v n. 4.2.2, c i m Ph ng v n truy n hình là s ph n ánh ng b c hình và ti ng, có b i c nh xung quanh và ti ng ng hi n trư ng. Vì v y, th i gian x y ra cu c ph ng v n và th i gian phát sóng trên truy n hình g n như ng nh t. Ph ng v n truy n hình ư c quy nh b i nh ng c trưng c a báo chí truy n hình. Nó là m t cu c nói chuy n thu n ch t ư c di n ra m t cách chân th t trư c màn nh. Ngư i ta không c tư ng thu t cu c ph ng v n mà là xem cu c nói chuy n tr c ti p gi a phóng viên v i ngư i ư c ph ng v n nh m em l i cho khán gi nh ng thông tin m i. Do v y tính chân th t, chính xác c a thông tin t n m c t i a, i u này làm khán gi không nghi ng v tính chân
- th t, hơn n a h có c m giác như chính h là ngư i khai thác nh ng thông tin c n thi t. Nói n ph ng v n truy n hình thì i u khác bi t l n nh t gi a d ng ph ng v n này v i các hình th c khác chính là thông tin ph ng v n b ng hình nh. Ph ng v n truy n hình mang nh ng y u t có tính ch t trao i ch không ph i là m t cu c àm tho i thông thư ng gi a phóng viên và ngư i i di n tr l i ph ng v n.. Thông tin mà ngư i tr l i ph ng v n ưa ra là ph c v cho i ai s ngư i xem truy n hình ch không ph i là tr l i cho b n thân ngư i phóng viên tr c ti p th c hi n cu c ph ng v n ó. Gi a ngư i phóng viên và ngư i i di n tr l i có v trí ngang hàng nhau v i tư cách là m t ngư i h i và m t ngư i tr l i. Phương ti n th c hi n ph ng v n là các câu h i c a phóng viên và câu tr l i c a ngư i ư c ph ng v n ư c truy n n khán gi b ng các phương ti n k thu t hình nh. N u như trong báo vi t thông tin mà c gi thu ư c là qua trang báo và ti p xúc ch b ng th giác hay ch b ng thính giác như trong phát thanh thì ph ng v n truy n hình áp ng c hai y u t ó c a khán gi (nghe và xem hình) và thông qua hình th c truy n tin b ng hình nh mà khán gi ngoài vi c thu nh n thông tin còn có th quan sát ư c thái , tình c m c a ngư i tr l i ph ng v n ánh giá ch t lư ng thông tin mà mình ang ti p nh n. Vì lý do ó mà nh ng ngư i làm ph ng v n truy n hình r t coi tr ng hình th c th c hi n ph ng v n. M c ích cu i cùng c a ph ng v n truy n hình cũng như các cu c ph ng v n trên các phương ti n thông tin i chúng khác là d a vào nh ng câu h i c a phóng viên và ngư i tr l i thông tin trư c công lu n (là nh ng khán gi ) v m t s ki n, s vi c, hi n tư ng ang di n ra… Ph ng v n truy n hình còn là phương pháp s d ng l i tho i và t thu t c a nhân ch ng trong s ki n, s vi c thông qua các câu h i “m ” c a phóng viên (nhưng không l microphone và phóng viên trong khuôn hình) nh m cung c p thông tin minh ch ng sinh ng và tin c y cho các th lo i thông t n, chính lu n khác.
- 4.3, Các d ng ph ng v n truy n hình 4.3.1,Nh ng căn c và cơ s phân lo i các d ng ph ng v n truy n hình - Căn c vào lĩnh v c mà cu c ph ng v n c p t i như chính tr , kinh t , văn hóa, ngh thu t,…. - Căn c vào tính ch t c a bài ph ng v n như ph ng v n chân dung, i u tra, biên b n,… - Căn c vào a v xã h i c a ngư i tr l i - Căn c vào cách t ch c, qúa trình di n ra ph ng v n là ng u h ng, có h n trư c hay ph ng v n tr c ti p, ph ng v n t i Studuo, hi n trư ng. - Căn c vào hình th c giao ti p 4.3.2, Các d ng ph ng v n trên truy n hình Ph ng v n truy n hình thu c nhóm thông t n, có th chia thành nhi u d ng khác nhau tuỳ thu c vào hình th c ưa câu h i và tr l i c a nh ng ngư i th c hi n cũng như m c ích mà h c n t t i. 4.3.2.1 Ph ng v n biên b n Là cu c ph ng v n trong ó phóng viên ti p nh n nh ng câu tr l i c a nhân v t mà giá tr c a nh ng câu tr l i y như nh ng tuyên b chính th c v các v n chính tr , xã h i,… do phía công b th a thuân, s p x p trư c. Lo i ph ng v n này mang tính nghiêm túc cao, òi h i s chính xác, rõ ràng thư ng di n ra nơi làm vi c c a b n thân ngư i tr l i (có h n trư c), có khi di n ra trên th c a như: phòng ngh sân bay, c u thang máy bay, trư c phòng h p,… Dù trong b i c nh nào phóng viên cũng ph i chú ý n cách ăn m c và phong thái sao cho phù h p. Phóng viên ưa ra nh ng câu h i ã chu n b trư c, không ưa ra nh ng câu h i ph , không h i l i, không t ra t nhiên quá áng, không ưa ra bình lu n riêng c a mình (tr trư ng h p c bi t). Th m chí nh n m nh tính “biên b n”, trong m t s trư ng h p phóng viên có th c câu h i và chu n b s n, m ch l c, rõ ràng. 4.3.2.2 Ph ng v n th i s
- ây là m t hình th c ph ng v n nhanh l y ý ki n ho c thông tin v m t v n , s vi c, hi n tư ng m i và ang ư c khán gi quan tâm. Ngư i tr l i ph ng v n có th xu t hi n m t cách c l p cho m t cu c ph ng v n ng n gi a phóng viên và ngư i ư c ph ng v n ho c xu t hi n v i tư cách là minh ch ng cho chương trình ho c b n tin mà ngư i làm truy n hình ang th c hi n. Do c trưng c a d ng ph ng v n này mà ngư i phóng viên không ch có vai trò t câu h i mà nhi u lúc còn ph i g i m ý ki n ho c nh c l i câu h i cho ngư i ư c tr l i vì th i lư ng ng n, không gian b bó h p nên nhi u khi ngư i ư c ph ng v n không th trình bày h t ý ki n ho c không hi u rõ ý c a phóng viên. Hình th c ph ng v n này xu t hi n khá nhi u trong các chương trình Th i s , Chào bu i sáng,… 4.3.2.3, Ph ng v n i u tra Cu c ph ng v n ch có th ư c th c hi n khi mà trong dư lu n xã h i có nhi u ý ki n khác nhau v m t v n n i b t nào ó, có nhi u ý ki n mâu thu n nhau gay g t và tr thành m i quan tâm c a xã h i. Lúc b y gi , v i tư cách là nh ng ngư i làm công tác truy n thông i chúng và óng vai trò là ngư i nh hư ng dư lu n, cùng v i các l i th c a mình, truy n hình vào cu c làm rõ quan ni m nào là chính xác và ư c xã h i ch p nh n nhi u nh t. Nh ng ngư i làm chương trình g i gi y m i nh ng ngư i có trình hi u bi t, th m quy n v v n , lĩnh v c ó ho c là i di n cho các ý ki n n trư ng quay ti n hành ph ng v n, trao i ý ki n cu i cùng rút ra m t cách hi u úng nh t v v n ó. Cu c ph ng v n ư c ti n hành công khai, có th truy n tr c ti p ho c quay và phát sóng sau. Ngư i phóng viên th c hi n cu c ph ng v n i u tra này ph i là m t ngư i n m v ng v n , l p trư ng, quan i m rõ ràng, và coi v n i u tra là m t ph n công vi c c a mình và làm vi c h t s c công minh, không ng ra bi n h ho c bào ch a cho m t quan i m nào ó. ây th c ch t là m t cu c i tho i gi a các” chuyên gia “ tìm ra m t cách nhìn toàn di n, cách hi u úng nh t v v n mà xã h i ang quan tâm (như t ai, tăng h c phí, tăng giá
- i n…). Và nhi u ngư i còn cho r ng ây là th lo i ph ng v n theo ki u h i ngh bàn tròn hay ph ng v n to àm. 4.3.2.4, Ph ng v n chân dung ây cũng là m t th lo i ph ng v n ư c s d ng khá nhi u trên truy n hình hi n nay. M c íchc a cu c ph ng v n là làm n i b t tính cách, chân dung m t con ngư i có th t (có th là t t ho c x u tuỳ theo n i dung chương trình). Tính ch t bình ng c a cu c ph ng v n này r t l n. Ngư i ư c ph ng v n có th tr l i hay không tr l i tuỳ thu c vào ch quan cá nhân c a h ch phóng viên không có quy n ép bu c hay ra s c nài n tr l i. Vì b n thân thái c a ngư i tr l i ã làm n i b t nên m t ph n tính cách c a h . M c ích cu i cùng c a ph ng v n chân dung là c t cái tôi c a ngư i tr l i hi n lên m t cách y và sinh ng nh t. 4.3.2.5, Ph ng v n ankét ây là m t phương pháp ph ng v n theo ki u i u tra xã h i h c. Nh ng ngư i làm truy n hình ưa ra m t b ng h i bao g m m t h th ng các câu h i có liên quan nm tv n nào ó c n l y ý ki n c a dư lu n s ông. Sau khi ưa ra b ng h i và ngư i tr l i ã làm xong thì ti n hành thu th p ý ki n và s ông ý ki n nào ư c tán thành nh t thì ó là thông tin cu i cùng và cũng ư c coi là thông tin chu n nh t. 5, Phương pháp th c hi n ph ng v n truy n hình Vi c th c hi n m t cu c ph ng v n truy n hình ngoài nh ng yêu c u v m t nhân l c như phóng viên th c hi n, ngư i tr l i ph ng v n còn ph i có s tr giúp c a các phương ti n k thu t hình nh, âm thanh và nhi u y u t khác. Nhưng t p trung nh t v n là phương pháp t câu h i và tr l i trong cu c ph ng v n truy n hình, các k năng trư c, trong và sau ph ng v n như th nào. 5.1, Trư c ph ng v n Do c thù c a truy n hình nên vi c ti n hành ph ng v n c n ph i tuân th nh ng quy nh nghiêm ng t v k thu t th hi n hình nh cũng như các k năng ph ng v n.
- Trư c khi ph ng v n, ngư i làm ph ng v n ph i liên l c v i ngư i tr l i, m ih n trư ng quay và trư c ó ph i ưa cho h b n cương câu h i h chu n b . Các câu h i mà phóng viên ưa ra ph i liên quan nv n quan tâm c a công chúng cũng như phù h p v i công vi c và chuyên môn c a ngư i ư c ph ng v n. Nên ti n hành t p dư t trư c khi b m máy lên hình. N u là m t cu c ph ng v n nhanh, nhân v t tr l i ph ng v n ch xu t hi n trên truy n hình trong giây lát nh m minh ho cho m t v n ho c làm sáng t v n ó thì phóng viên nên cho anh ta xu t hi n m t cách t nhiên, chân th c và nên nói trư c là mình s h i nh ng gì và anh ta s tr l i như th nào nh m tránh trư ng h p ưa c hai vào th b ng khi xu t hi n trư c ng kính. 5.2, Trong ph ng v n Khi ti n hành ph ng v n, i u quan tr ng nh t i v i phóng viên là ph i làm sao ưa ra ư c nh ng câu h i ng n, úng và trúng ch c n ph i h i và câu h i y cũng không làm cho ngư i tr l i c m th y lúng túng. Do ó mà khi t câu h i, phóng viên c n tránh ưa câu h i ki u như: “Ông có ng ý v i quan i m trên không ?” hay “Bà có cho r ng vi c làm trên c a công ty mình là hoàn toàn h p lý?”… V i nh ng câu h i như th , ngư i tr l i ch có th ưa ra áp án úng ho c sai, ng ý ho c không ch ít khi có cơ h i b c l quan i m, cách nhìn c a mình và ôi khi h và khán gi s c m th y b gư ng ép ph i tr l i cho phù h p v i quan i m c a phóng viên mà thôi. Không nên t câu h i quá dài. B i l , khi ti n hành ph ng v n trên truy n hình ch có s i tho i gi a phóng viên và ngư i tr l i, hình nh ch xu t hi n m t l n và cũng vì th mà khán gi và ngư i tr l i không th theo dõi h t câu h i c a phóng viên n u anh ta t câu h i dài hơn cách nói thông thư ng. Cũng không nên t hơn 1 câu h i cùng m t th i i m mà t t nh t là nên tách chúng ra khán gi và ngư i tr l i ti n theo dõi. 5.3, Sau ph ng v n Sau khi k t thúc cu c ph ng v n, ngư i phóng viên nên tóm t t l i n i dung thông tin mà ngư i tr l i ph ng v n v a ưa ra m t cách ng n g n nh t. Sau khi
- chu n b r i kh i ng kính máy quay, phóng viên không nên quên nói l i c m ơn i v i ngư i tham gi tr l i. * Tóm l i, i v i ngư i làm ph ng v n truy n hình c n chú ý m t s v n sau: Trư c khi ti n hành ph ng v n c n có k ch b n hình nh và l i t thu t c n có ư c. Ti n trình biên t p n i dung ph ng v n là ch n l y nh ng c nh nhân v t t thu t m t cách t nhiên, tho i mái như ch p ư c trong khi ph ng v n các c nh c n thi t y minh ho cho l i tho i, khi biên t p móc n i nh ng thông tin c n thi t và nh ng thông tin ph khác s thành chương trình hoàn ch nh, rõ ràng. M t cu c ph ng v n thành công là t ra câu h i m và thu hút ư c các câu tr l i mà ngư i xem mu n bi t. M t ngư i ph ng v n gi i c n ph i th c hi n các bư c sau: 1. Nghiên c u: ph i hi u bi t k v ch c n ph ng v n. Thu lư m t t c nh ng thông tin có liên quan trư c khi ti n hành ph ng v n. i u ó có nghĩa là ph i trao i v i ngư i c n ph ng v n v tài mình c n ph ng v n trư c khi quay ph ng v n. 2. L ng nghe: M t k năng quan tr ng c a ph ng v n là l ng nghe m t cách c n th n nh ng gì ngư i ư c ph ng v n nói. 3. t m c tiêu cho các câu h i m : Ph i m b o ch c ch n câu h i m ch ch a ng ý và i th ng vào n i dung chính c a s ki n, s vi c, không ngư i tr l i ph ng v n b lúng túng, không ư c h i câu “có hay không”. 4. Không ư c tranh lu n ho c bình lu n: Khi th c hi n ph ng v n không ư c thiên l ch, ch ph ng v n m t cách khách quan. Hãy ngư i ư c ph ng v n nói v mình và trình bày toàn b nh ng gì là s th c c a s ki n. Khi phát sóng, ngư i xem s t nh n xét xem li u nh ng câu h i và câu tr l i y có chính xác, chân th c không. 5. Ph i linh ho t: Chu n b nh ng câu h i chính, s n sàng theo dõi và n m b t thông tin chi ti t m i phát hi n thêm mà ngư i tr l i v a nói ra. Ph ng v n ph i t n d ng khai thác tri t và ón nh n nh ng thông tin quan tr ng mà ngư i
- tr l i không mu n nói ra b ng nh ng k thu t và ngh thu t ph ng v n iêu luy n. Ví d : “T i sao ông l i cách ch c anh trư ng phòng này?”, áp: “Tôi không mu n nói v i u ó”. H i như v y d b t ch i. Nhưng n u h i: “Thưa ông, l a ch n m t trư ng phòng công ty c n có nh ng tiêu chu n gì?”, ch c ch n câu tr l is y hơn và sáng t nguyên nhân t i sao ông giám c l i cách ch c anh trư ng phòng n . Thông thư ng, ph ng v n theo ki u i tho i thân m t trên truy n hình, không gò bó, c ng nh c, trao i gay g t, phóng viên c n ph i gi ư c bình tĩnh. Ngư i tr l i có th khó ch u, căng th ng không mu n nói ra nh ng chi ti t y v s ki n thì chuy n sang nh ng nhân ch ng khác thu th p thông tin nhi u hơn. 6, Ngh thu t ph ng v n truy n hình Trư c khi bư c vào th c hi n m t cu c ph ng v n, i u u tiên mà ngư i phóng viên th c hi n là ph i t tr l i các câu h i: Mình ã chu n b ư c gì cho công vi c s p làm. N u câu tr l i là quá ít ho c chưa chu n b ư c thì t t nh t là chưa nên ti n hành ph ng v n. M t y u t quan tr ng trong ngh thu t ph ng v n truy n hình ó là các câu h i: câu h i m , câu h i phân lo i, câu h i chính,… 6.1, Các lo i câu h i ph ng v n truy n hình Khác v i các lo i hình báo chí khác (như báo in, phát thanh…), truy n hình thư ng dùng các câu h i là: - Câu h i m là lo i câu h i g i m các t nghi v n d ng c bi t ngư i tr l i ch ng trình bày tho i mái các thông tin. Câu h i m t o hư ng phát tri n m r ng mà không h n ch n i dung tr l i. - Câu h i chính là câu h i t p trung vào n i dung ch y u c a v n . - Câu h i tr c ti p là câu h i th ng vào n i dung chính c a v n ê. - Ngoài ra c n lưu ý m i quan h trong các c p câu h i “ óng - m ”, “chính - ph ”, “tr c ti p - gián ti p”, d n d t, g i m , th m nh…
- - Không h i lo i câu h i “có - không” tr khi c n kh ng nh k t lu n, vì lo i câu h i này k t qu n i dung tr l i ng n, bu c ph i h i ti p sang câu h i khác b sung. C n th m nh l i câu tr l i khi biên t p chương trình chính th c. 6.2. Ngh thu t ph ng v n trên truy n hình - Trư c h t câu h i ngo i giao gi i thi u làm quen t o không khí thân m t, không gò bó, áp t.. Không xoáy câu h i vào sâu i tư cá nhân, c bi t là n i ni m th m kín khó nói c a i tư ng, có th nh c n ch c v , h c hàm, h c v c a ngư i tr l i.. - Khi h i ph i t p trung vào v n chính, không lan man, vòng vo, câu h i d hi u v ch h p: d n d t câu chuy n theo s vi c, s ki n, bày t quan i m, chính ki n, nêu rõ c m tư ng, trình bày lý do, nguyên nhân, con s làm tròn d nh . - Cách t câu h i: Có k ho ch d trù câu h i, lư ng trư c câu tr l i và ch ng i tho i c i m . Câu h i t ra ng n g n, không dài dòng, nhi u ý, n i dung h i không r ng quá, không bình lu n trư c, không trìu tư ng, khó hi u, ánh .. - Phóng viên ph i có c n dài (boom) b trí micro trên nh u nhân v t sao cho ghi âm t t mà không l trong khuôn hình. Tuy t i không trao micro cho nhân v t, tránh vi c gi ng gi t micro, khua múa micro trư c m t khán gi . - Thái l ch s , văn hoá, t o b u không khí chân thành, thân thi n, t nhiên, nhã nh n, không áp t, hách d ch, không l tân khách sáo. - ng tác máy camera zoom vào c n c nh khuôn m t ngư i tr l i ph ng v n v i góc nghiêng 3/4 t o th m m ưa nhìn, d coi, t nhiên, tho i mái, không sơ sư ng trư c ng kính try n hình, làm cho khán gi có c m giác như mình ang i tho i tr c ti p v i nhân v t. - Ch ng ghi hình, “ch p” m t cách khách quan, th hi n hành vi, thái nhân v t, không dàn d ng, b trí gi t o, l ki u, khán gi cũng “ch p” ph n ng c a phóng viên ho c ngư i h i i v i câu tr l i c a nhân v t. 7. K ch b n ph ng v n truy n hình
- 7.1 Vai trò c a k ch b n trong ph ng v n S phân chia các th lo i báo chí truy n hình khá rõ ràng v i m t s th lo i mũi nh n xung kích như tin, phóng s , ph ng v n… ã quy nh nh ng c trưng tiêu bi u có nh hư ng l n t i vi c so n th o k ch b n. Ph ng v n truy n hình là m t công c h u hi u mà ph n l n các nhà báo có kinh nghi m u c g ng t n d ng ưu th c a nó trong lĩnh v c khai thác và cung c p thông tin. Cũng như trong m i tác ph m báo chí khác, vai trò c a k ch b n h t s c quan tr ng: “N u như không có k ch b n thì cu c ph ng v n gi ng như m t v hài k ch không có ngư i vi t”, ây là nh n nh c a John Brady (E.Ewillis and C.O Arient 70, wting script for television radio and film, 1981). Tuy nhiên, n u ch thông qua hình th c thu n tuý, nguyên g c c a cu c ph ng v n: h i - áp thì k ch b n t ra cũng ch ư c hi u như m t cương câu h i ã v ch s n. Ngư i phóng viên s d a vào cương này th c hi n chương trình. V n câu h i và cách th c t câu h i như th nào cho hay và hi u qu là m t y u t quan tr ng giúp nhà báo th c hi n t t vai trò trong ph ng v n nói chung và ph ng v n truy n hình nói riêng. Thông thư ng, k ch b n ph ng v n hay s d ng nh ng d ng câu h i sau: - Câu h i v s vi c - Câu h i v v n - Câu h i v ý ki n - Câu h i v ng cơ Ngoài ra, trong nhi u chương trình ph ng v n, phóng viên có th s d ng nh ng d ng câu h i khác nh m tăng cư ng kh năng ch ng: câu h i m và câu h i óng, câu h i chính và câu h i b sung, câu h i tr c ti p và câu h i gián ti p, câu h i chung và câu h i riêng, câu h i i u ch nh, câu h i ki m tra, câu h i khiêu khích, câu h i g i ý… Tuy nhiên, s d ng d ng câu h i nào trong ph ng v n ch là v n thu c v lý thuy t. i u quan tr ng là kh năng linh ho t c a phóng viên nh m t o hi u qu cao cho ph ng v n, trong ó có s óng góp không nh c a k ch b n.
- Ph ng v n truy n hình là th lo i luôn ư c s d ng xen k trong các chương trình như phóng s , th i s , phim tài li u.. nh m tăng thêm tính khách quan và chân th c c a s ki n. c bi t, trong cac chương tình d ng ph ng v n l n như to àm, phát bi u, g p g , bình lu n…, ngư i ta thư ng ưa ra nhi u v n ư c công lu n quan tâm nh m khai thác thông tin, nh n nh t nhi u i tư ng ph ng v n. So n th o k ch b n cho các chương trình này òi h i s u tư v công s c, trí tu c a nh ng ngư i làm công tác truy n hình. Vai trò c a k ch b n trong nh ng chương trình như v y ư c ánh giá r t cao, t khâu chu n b n th c hi n và hoàn thi n tác ph m. 7.2, K ch b n trong chương trình d ng ph ng v n K ch b n ph ng v n ph i rõ ràng, chính xác, d trù các câu h i t o thành chương trình ho c chuyên m c hoàn ch nh, có b i c nh phù h p và n i dung ý nghĩa y . Câu h i không ư c lan man, dài dòng, h i “có hay không ?”. C n phân c nh d ng hình trư c kh p th i gian và b sung nh ng thông tin có liên quan n hình nh y. Khi l i tho i kh p v i hình nh thì s em l i n tư ng m nh m hơn v toàn b n i dung s ki n. Chu n b k ch b n ph ng v n t i văn phòng, công s thì mang tính hình th c quá. N u có th thì nên ph ng v n m t a i m có b i c nh phù h p v i tài ph ng v n. 7.3, i v i phương pháp ph ng v n cung c p tư li u cho tin t c, phóng s th i s ho c tài li u truy n hình Nh ng ph ng v n phóng s tài li u không nh t thi t ti n hành m t i i m duy nh t và toàn b cu c ph ng v n ch ti n hành trong m t l n. S thay i v a i m s t o ra tính năng ng hơn cho s ki n, và ngư i ư c ph ng v n cũng có xu th hư ng ng cu c ph ng v n m i a i m khác nhau. Trong quá trình biên t p nh ng ph n khác nhau c a bài ph ng v n, không nên biên t p o n này n i ti p o n kia mà ph i xen l n các hình nh m t cách t nhiên cùng v i nh ng l i d n. Cũng c n có nh ng ph n gián o n trong c u trúc c a bài ã biên t p ( o n t m ngh th ), cho ngư i xem ti p thu thông tin
- trư c khi theo dõi ti p nh ng thông tin ti p theo, s d ng t t nh ng âm thanh t nhiên. Nh p phân chia l i d n nên ch m hơn thông tin và nên nh n m nh hơn. 7.4, i v i tin t c, phóng s th i s ho c tài li u truy n hình không c n l i bình M t s tin t c, phóng s th i s ho c tài li u truy n hình ư c th c hi n không có l i d n ngoài hình. Toàn b n i dung tác ph m ư c trình bày l i thông qua các nhân v t, nhân ch ng liên quan n s ki n, s vi c b ng nh ng c nh ghi hình có b c c ch t ch , ti ng ng t nhiên và l i tho i trung th c, tho i mái c a ngư i tr l i ph ng v n. Các nhân v t trình bày s vi c m t cách tho i mái t t c nh ng gì có th ư c, th m chí còn tâm s , k l , giãi bày c n k m i i u ch không ơn thu n là tr l i câu h i mà phóng viên ưa ra. Phương pháp biên t p tin ki u này òi h i ph i chu n b ph ng v n theo ki u m và d n thay cho tác gi , ngư i tr l i t trình bày toàn b n i dung s vi c như th nói thay cho tác gi ch không ph i tr l i ph ng v n. ây, không có cái tôi c a tác gi xu t hi n. Ví d , thay vì h i thông thư ng: “Anh có bao nhiêu ti n g i ti t ki m năm nay?”, tr l i: “Tôi có m t nghìn ôla”. Nói xong, anh ta b i làm cho câu tr l i chưa hoàn thi n. Vì v y c n có câu h i m như trao i i tho i m t cách t nhiên và khai thác nhi u thông tin hơn. Ví d câu h i m : “Anh cho bi t vi c g i ti t ki m c a mình trong năm qua?”. Câu tr l i vì th mà cũng r ng hơn, khai thác nhi u thông tin hơn. K T LU N Ph ng v n truy n hình là m t th lo i báo chí truy n hình thông d ng nh t hi n nay trong quá trình khai thác thông tin b ng hình nh, âm thanh. i v i nh ng ngư i làm truy n hình thì th c hi n k năng ph ng v n trư c ng kính máy quay m t cách thành th o là m t yêu c u h t s c quan tr ng. Do ó mà trong quá trình khai thác thông tin c n ph i h t s c lưu ý n lĩnh v c này. Mu n ph ng v n t t, ngư i phóng viên c n chú ý nh ng i m sau: có v n s ng phong phú, s hi u bi t r ng rãi v nhi u lĩnh v c, u óc nh y bén, tác
- phong nhanh nh n, kh năng giao ti p, không có thái d y i, cách c p không b ch quan ho c không b tình c m chi ph i. Nhà báo làm ph ng v n, nh t là ph ng v n truy n hình c n có nh ng ph m ch t và năng l c khác n a như: i áp nhanh, tóm t t nhanh s vi c, nh y c m, bình tĩnh, kiên trì, khéo léo, có s hi u bi t nhât nh v tâm lý con ngư i. M i ngư i ph ng v n có sơ trư ng riêng c a mình làm cho công chúng nh n ra h c v ngoài l n n i dung bên trong. Th lo i ph ng v n trên truy n hình là s th hi n tinh vi nh t cho s trư ng ó.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học