Xem mẫu
- THẨM MỸ THIỀN TRONG HOA ĐẠO NHẬT BẢN Đặng Chí Nguyên, Phạm Thị Trang Ngọc, Nguyễn Thị Nam Trang Khoa Nhật Bản học, Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh GVHD: ThS. Lưu Thế Bảo Anh, CN. Nguyễn Thị Thúy Vi TÓM TẮT Thẩm mỹ thiền trong Hoa đạo Nhật Bản là bài viết khai thác cảm thức của thiên nhiên, tìm hiểu những đặt trưng mỹ học Thiền ẩn chứa trong Hoa đạo để phần nào hiểu được tâm thức của người Nhật trong cái nhìn về thiên nhiên. Bài viết đặt đối tượng nghiên cứu là những cảm thức thẩm mỹ như: Sabi, Wabi, Yugen, Aware, Karumi. Với các phương pháp nghiên cứu chính là liên ngành và phương pháp hệ thống cấu trúc, đề tài nghiên cứu làm rõ tình yêu thiên nhiên và nét nghệ thuật mang đậm chất văn hóa Nhật Bản. Từ khóa: cảm thức, hoa đạo, nghệ thuật, thẩm mỹ, văn hóa. 1 ĐẶT VẤN ĐỀ Nhật Bản được cho là một trong những nền văn hóa Á Đông độc đáo và nhờ tinh thần tiếp thu tích cực có tính chọn lọc cao và khéo léo kết hợp với yếu tố bản địa, tạo nên một nền văn hóa đặc trưng rất riêng. Từ những nghi thức sinh hoạt hằng ngày như uống trà, cắm hoa, viết chữ,... tưởng chừng như giản dị, tầm thường nhưng với tâm hồn yêu cái đẹp bằng những cảm thức thẩm mỹ tinh tế, người Nhật đã đưa những việc tưởng như bình dị đó thành những môn nghệ thuật và cao hơn đã trở thành “ĐẠ ”- kỹ thuật được nâng lên thành nghệ thuật và cuối cùng trở thành con đường tu ưỡng. Với tình yêu thiên nhiên, yêu cây cỏ, hoa lá và yêu những vẻ đẹp tiềm ẩn, hòa nguyện với trời, đất, con người trong vũ trụ nên chúng tôi đã chọn đề tài “Thẩm mỹ Thiền trong Hoa đạo Nhật Bản”. Nghệ thuật cắm hoa truyền thống của Nhật Bản (IKEBANA) không chỉ là nghệ thuật cắm hoa mà còn ẩn chứa triết lí nhân sinh, những tâm tư tình cảm của người cắm đặt vào trong những tác phẩm của mình. Ikebana còn tạo nên hình thể và khí chất tác phẩm bằng cách sắp xếp cành cây, ngọn hoa, nhành lá thành một tổng thể hòa nguyện vào nhau, chuyển bức tranh thiên nhiên mang hơi thở Thiền tông thu gọn trong tác phẩm nhỏ bé. Chính vì thế nghệ thuật cắm hoa còn được gọi là Hoa Đạo (Kadou), tức là sự hòa quyện giữa nghệ thuật và Đạo của người Nhật Bản. 2 ẢNH ƯỞNG CỦA THIỀN TRONG HOA ĐẠO Nhờ vào Hoa đạo, con người tìm thấy sự hài hòa với thiên nhiên, xem mình là một phần của thiên nhiên, hòa hợp với thiên nhiên. Hoa đạo là một phương pháp loại bỏ ranh giới giữa chủ thể và khách thể. Chính vì vậy, với người Nhật trong nghệ thuật Ikebana, người cắm hoa hòa nhập vào hoa để phát triển một kiểu dáng mỹ thuật của riêng mình trong việc sử dụng tất cả các loại hoa, lá và bình cắm cùng những vật thể có dáng tự do như đá, mảnh 2893
- gỗ,... đều được phối hợp tinh tế, cẩn thận thể hiện tâm trạng, cảm xúc của người cắm. Cắm hoa còn có một ý nghĩa của sự thưởng thức, một sự Thiền định trong mối quan hệ giữa bản ngã và thiên nhiên. Hoa đạo khác với cắm hoa thông thường ở chỗ Hoa đạo mang lại sự nhận thức về mối liên hệ liên quan giữa không gian xung quanh với hoa và cành lá, cách bố cục cành lá, việc lựa chọn hoa cũng như cây được sử dụng làm vật liệu. Có thể thấy Hoa đạo luôn có sự hòa hợp (nhất thể) giữa tâm và vật, tâm và cảnh, nhất thể giữa không gian với thời gian, giữa hữu và vô. Hoa là vô thường nở rồi tàn, đó là điều tất yếu. Cảm giác hứng thú ngắm nhìn rồi buồn tẻ ường như đi đôi với nhau trong tâm trí con người, đó cũng chính là cảm giác hữu và vô. Đời sống tinh thần người Nhật thấm nhuần tinh thần và tư tưởng của Thiền. Vì thế, từ kỹ thuật cắm hoa thông thường đã được người Nhật nâng lên thành một nghệ thuật tu ưỡng, luyện tâm nhằm giải thoát thân tâm, thoát khỏi những vất vả, khổ cực của cuộc sống thường ngày. Ngày nay, ở Nhật Bản có khoảng 3000 trường phái Ikebana. 3 CẢM THỨC THẨM MỸ TRONG NGHỆ THUẬT IKEBANA TỪ GÓC NHÌN THIỀN TÔNG 3.1 Cảm thức Wabi – Sabi 詫び - 寂び Wabi Sabi là kết quả của sự xâm nhập Đạo giáo và Thiền Phật vào cuộc sống và cảm nhận về cái đẹp của người Nhật. Huyền thoại Senno Rikyu (千利休) cùng với trà đạo Nhật Bản xuất hiện làm cho cảm thức Wabi Sabi được hoàn thiện, bước lên trong vị trí độc tôn cho quan niệm thẩm mỹ. Trong hoa đạo, Wabi Sabi là những chất liệu hữu cơ đến từ thiên nhiên như: gỗ mộc, đá, đất sét,... Sự đơn giản từ cách thức sáng tạo không cầu kỳ đó là sự đơn giản độc đáo của Wabi Sabi. Hình 1. Cảm thức Wabi Sabi https://www.ngoinhaanna.com/triet-ly-wabi-sabi-cua-nguoi-nhat-hanh-phuc-la-khi-chap-nhan-song-voi-diem-khuyet.html 2894
- 3.2 Cảm thức Yugen 幽玄 Yugen là những gì không thể hiện trong từ ngữ cũng như không thể nhìn thấy rõ được bằng mắt thường, con người có thể cả nhận thế giới thẫm mỹ qua giác quan. Khi nhìn vào một tác phẩm Hoa đạo, ngoài việc cảm nhận qua thị giác ra ta còn có thể cảm thận bằng giác quan khác là Yugen. Đó là những cảm xúc trong trái tim người cắm và người thưởng thức, giá trị nghệ thuật của Yugen là diễn đạt được nhiều cảm xúc qua việc cắm hoa. Hình 2. Cảm thức Yugen http://hajimari.vn/tin-tuc/cong-viec/ikebana-nghe-thuat-cam-hoa-truyen-thong-o-nhat-ban 3.3 Cảm thức Aware 哀れ Aware (Mono no Aware) là một trực giác thẩm mỹ, gợi tả cái đẹp phù du chóng tàn với một nổi buồn phảng phất khi chúng tàn phai. Đặc điểm nổi bật của Aware là nỗi buồn dịu dàng, man mác và biểu hiện thầm kín, nhẹ nhàng. Thông qua Aware, người Nhật cảm nhận về vẻ đẹp bằng kinh nghiệm thẩm mỹ, xúc cảm, đồng cảm của con tim đối với sự vật. 2895
- Hình 3. Cảm thức Aware http://hajimari.vn/tin-tuc/cong-viec/ikebana-nghe-thuat-cam-hoa-truyen-thong-o-nhat-ban 3.4 Cảm thức Karumi 軽み Karumi là sự dung hợp giữa tính chân phương trong phong cách và sự tinh tế trong nội dung, nó được nói đến như một phong thái ung dung, tự tại. Nhìn vào một tác phẩm hoa đạo chúng ta có thể thấy được sự nhẹ nhàng, thoải mái. 2896
- Hình 4. Cảm thức Karumi http://fashionnet.vn/public/uploads/images/coverhoaqu.jpg 4 KẾT LUẬN Nghệ thuật cắm hoa (Hoa đạo – 華道) là loại nghệ thuật truyền thống mang đậm nét văn hóa Nhật Bản. Đó là sự sáng tạo, tạo ra những tác phẩm nghệ thuật có giá trị tư tưởng thẩm mỹ sâu sắc. Thông qua các tác phẩm thẩm mỹ đó tạo ra những tác phẩm mang tính gắn liền với các tư tưởng Phật giáo đặc biệt là Thiền Tông Nhật Bản. Không những vậy, nghệ thuật cắm hoa còn tạo ra những tác phẩm mang tính chất trang trí và không gian cảnh quang trong cuộc sống. Đó là sự sáng tạo của con người nhằm tôn vinh vẻ đẹp văn hóa của người Nhật, thông qua các tác phẩm Ikebana đó thể hiện những suy nghĩ, tư tưởng vá thái độ xã hội. Bên cạnh đó, các tác phẩm còn được trưng bày trong không gian sống làm cho chúng ta cảm giác thoải mái, gắn liền với thiên nhiên. Ngoài vị trí trưng bày thì chất liệu cũng vô cùng quan trọng. Với các chất liệu đều đến từ tự nhiên như hoa và lá còn có các nguyên vật liệu khác như cành khô, đá, rêu,... Với đề tài “Thẩm mỹ Thiền trong Hoa đạo Nhật Bản” đã làm rõ được nền nghệ thuật mang đậm nét văn hóa Nhật Bản, không chỉ riêng gì ở Nhật mà giờ đây nền nghệ thuật này đã tiến xa hơn ngoài lãnh thổ đến với các nước phương Đông cũng như phương Tây. Xuất hiện từ rất lâu và trải qua hàng thập kỉ rồi giờ đây nghệ thuật cắm hoa đã bước sang một bước tiến mới, dần hoàn thiện và phát triển hơn trong cách trình bày và phát triển rộng rải ở mọi nơi. 2897
- TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Beth Kempton (2019), Wabi Sabi thương những điều không hoàn hảo, NXB. Công Thương [2] Nhiều tác giả (2020), Osho – Từ Bi, NXB. Văn Hóa-Văn Nghệ Thành phố Hồ Chí Minh [3] Marie Kondo (2016), Nghệ Thuật Bài Trí Của Người Nhật, NXB. Lao động. [4] Thích Thông Huệ (2017), Thiền là gì?, NXB. Phương Đông. [5] Hoa Đạo “ a ou” – Văn hóa truyền thống. [6] https://www.japanhoppers.com/vi/all_about_japan/culture/218/ [7] Hoa Đạo – Văn hóa nghệ thuật Thành phố Hồ Chí Minh. [8] http://vhnthcm.edu.vn/hoa-dao/ [9] Tìm hiểu về nghệ thuật hoa đạo vô cùng tinh tế của người Nhật. [10] https://dkn.news/van-hoa/nghe-thuat/tim-hieu-ve-nghe-thuat-hoa-dao-vo-cung-tinh-te- cua-nguoi-nhat.html [11] Ikebana – Nghệ thuật cắm hoa kết tinh từ triết lý sống của người dân đất nước Nhật Bản. [12] https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8 &ved=2ahUKEwj6wKn62NnvAhUKE6YKHaXsCUAQFjAAegQIAhAD&url=https%3A%2 F%2Fafamily.vn%2Fikebana-nghe-thuat-cam-hoa-ket-tinh-tu-triet-ly-song-cua-nguoi- dan-dat-nuoc-nhat-ban- 2018112005224928.chn&usg=AOvVaw0Z8ozseps6uTpcmHayWw1W [13] Thiền trong Phật giáo. [14] https://vi.wikipedia.org/wiki/Thi%E1%BB%81n_trong_Ph%E1%BA%ADt_gi%C3%A1o [15] Thiền là gì? Nguồn gốc, mục đích và kỹ thuật Thiền. [16] https://hoasenphat.com/kien-thuc-phat-giao/thien-la-gi-nguon-goc-muc-dich-va-ky- thuat-thien.html 2898
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học