Xem mẫu
- Thạch Đen
- Công dụng:
Công dụng chính là để chế biến thạch đen, một loại nước giải khát
khá phổ biến ở Việt Nam. Khi ăn, cắt một miếng thạch cho vào cốc, dùng
mũi dao cắt thành mảnh nhỏ, đổ nước đường đã đun sôi để nguội; cho thêm
đá bào cho mát. Lá thạch còn có tác dụng làm thuốc: Lá vò cho ra chất
pectrin màu đen. Tính vị, tác dụng: Vị ngọt, nhạt, tính mát, có tác dụng
thanh nhiệt giải thử; được dùng làm thuốc chữa: Cảm mạo do nắng, cao
huyết áp, đau cơ và các khớp xương, đái đường, viêm gan cấp. Liều dùng
30-60 g dạng thuốc sắc.
Hình thái:
Cây thảo hàng năm, cao 40-60 cm hay hơn, ít phân nhánh, thường
bò lan trên mặt đất. Thân 4 cạnh, mỗi cạnh 3-5 mm, có lông thô rậm; khi già
màu đỏ - hồng; khi phơi khô có màu xám đen. Lá nguyên mọc đối, dày, màu
xanh nhạt, hình trứng hoặc hình thuôn dài dạng trứng, thuôn hẹp ở gốc, nhọn
ở đầu, dài 3-4(6) cm, rộng 1,5-3 cm, mép có răng, cuống dài 0,8-2 cm. Cụm
hoa ở ngọn, khá dày đặc vào lúc hoa nở, dài tới 10(13) cm, có lá bắc màu
hồng ở gốc. Hoa có cuống dài, có lông, 3 răng ở môi trên, tràng màu trắng
- hay hồng nhạt, môi trên 3 thuỳ, môi dưới to; nhị 2, thò ra ngoài, chỉ nhị màu
tím. Quả bế nhọn, thuôn, dài 0,7 mm.
Phân bố:
Loài cây của Nam Trung Quốc, nhập vào ta từ rất lâu đời. Ở Việt
Nam đã trồng tại một số nơi như: Bảo Lộc (Lâm Đồng), Sa Đéc (Đồng
Tháp), Châu Đốc (An Giang) (Võ Văn Chi, 2003). Hiện nay được trồng
nhiều ở Lạng Sơn và Cao Bằng. Đặc biệt, 3 xã: Chi Lăng, Kim Đồng và Tân
Tiến của huyện Tràng Định (Lạng Sơn) là trồng nhiều nhất.
Đặc điểm sinh học:
Cây ưa sáng và ẩm, nhưng đòi hỏi thoát nước. Trồng ven bờ nước,
cây phát triển tốt hơn trồng ở nơi khô. Đất trồng thích hợp nhất là đất cát pha
ven sông suối, đất bồi tụ dưới chân đồi. Đất phong hoá từ đá vôi, không
thích hợp để trồng thạch đen. Cây ra hoa mùa thu, mùa đông.
- Thiên Lý
Công dụng:
Trước đây, khi công dụng của thiên lý chưa được nghiên cứu thì cây
chưa được trồng nhiều. Từ sau năm 1999, các nghiên cứu khoa học đã phát
hiện ở lá và thân cây có chứa nhiều chất alcaloid, có tác dụng dược lý cao thì
cây thiên lý mới bắt đầu được gieo trồng mạnh. Cây thiên lý thường được
trồng thành giàn trước nhà vừa lấy bóng mát, làm cảnh, vừa lấy lá, hoa để ăn
và làm thuốc. Hoa thiên lý có vị ngọt, hơi nhạt, tính bình, có tác dụng thanh
can, sáng mắt, giải độc, sinh cơ. Theo tài liệu nước ngoài, thiên lý có tác
dụng lợi tiểu. Ngoài ra, canh hoa thiên lý với rau khủ khởi và lá mướp đắng
non còn có tác dụng bổ mát, an thần, làm cho con người khoan khoái, dễ ngủ
và ngủ ngon giấc, bớt đi đái đêm và bớt mệt mỏi căng thẳng sau những ngày
làm việc với cường độ cao. Tóm lại có thể coi lá và hoa thiên lý là những vị
thuốc an thần, bổ tâm thận.
Một số bài thuốc dân gian về tác dụng của hoa thiên lý để chữa
bệnh: a) Lấy rễ thiên lý (10-20 g) thái nhỏ sắc với 200 ml nước còn 50 ml
- uống làm một lần trong ngày, chữa đái buốt, đái ra máu hoặc nước tiểu có
cặn trắng; b) Lấy lá non hoặc hoa thiên lý (20-30 g) nấu canh, ăn đều đặn
hàng ngày đễ chữa bệnh giun kim; c) Lấy lá non hoặc hoa thiên lý (306 g)
sắc lấy nước uống để chữa bệnh viêm kết mạc cấp và mãn tính; d) Lấy lá
thiên lý, hơ nóng rồi đắp vào chỗ mụn nhọn hoặc lở loét để chống viêm
nhiễm. Năm 1961, theo kinh nghiệm của Bệnh viện Thái Bình, thiên lý có
tác dụng chữa bênh lòi dom và bệnh sa dạ con: Lấy lá non và lá bánh tẻ
100g rửa sạch, giã nát với 5 g muối, thêm chừng 30 ml nước cất lọc qua vải
gạc. Dùng nước này tẩm vào bông đắp lên chỗ dom hoặc phần tử cung bị sa
đã rửa sạch bằng thuốc tím hoặc nước muối, rồi băng lại như đóng khố, ngày
thay một lần, thường khoảng 3-5 lần là khỏi (nên đắp thuốc vào buổi tối
trước khi đi ngủ).
Hình thái:
Thiên lý là loài dây leo bằng tua cuốn, đường kính thân trung bình
2-3 cm, thân cây già màu vàng nâu, phần thân non màu xanh và hơi có lông.
Tua cuốn mọc ở nách lá, dài 15-25 cm. Lá mọc đối, mỏng và mềm, phiến
hình trứng, gốc hình tim, đầu nhọn, dài 6-11 cm, rộng 4-7,5 cm; hai mặt màu
xanh lục, thường nhẵn; mép lá cong lên phía trên; gân cấp hai 4-5 đôi,
thường chỉ có lông trên các gân; cuống lá dài 1-2 cm. Cụm hoa dạng xim
- hoặc tán ở kẽ lá, gồm rất nhiều hoa; đài hoa có 5 lá đài, đầu nhọn, mặt ngoài
có lông rải rác; tràng hình ống gồm 5 cánh hoa thuôn dài, màu vàng lục nhạt,
có mùi thơm dễ chịu; cuống hoa mập; cột nhị – nhuỵ rộng, cao bằng nửa ống
tràng; nhị có khối phấn hình cầu. Quả đại, dài 6-9 cm.
Phân bố:
- Việt Nam: Thiên lý là cây trồng từ lâu đời tại nhiều gia đình, làm
giàn cho leo để lấy bóng mát. Cây được trồng rải rác khắp các tỉnh thuộc
đồng bằng và trung du Bắc Bộ, còn được trồng làm cảnh ở các thành phố cả
Miền Nam và Miền Bắc.
- Thế giới: Thiên lý phân bố nhiều ở vùng Châu Á nhiệt đới, bao
gồm các tỉnh phía Nam Trung Quốc, kể cả đảo Hải Nam, qua Việt Nam, đến
Lào, Campuchia và nhiều nước Đông Nam Á khác.
Đặc điểm sinh học:
Thiên lý là cây ưa sáng và ẩm; sinh trưởng phát triển tốt trong điều
kiện khí hậu nóng và ẩm của vùng nhiệt đới; nhiệt độ trung bình từ 21-240C.
Do đó, ở các vùng núi cao trên 1500 m như Sa Pa, do có nền nhiệt độ quanh
năm thấp nên không trồng được loại cây này. Cây thường rụng lá về mùa
đông vào khoảng tháng 3-4 hàng năm, từ các phần thân cành đã rụng lá, mọc
- ra nhiều chồi non. Loại chồi này sinh trưởng nhanh, sau 2 tháng đã có chiều
dài gần 2 m. Hoa thiên lý xuất hiện ngay sau khi cây mọc chồi. Hoa nở rộ
trong thời gian 20-25 ngày; thụ phấn nhờ côn trùng, thường là loại kiến đen
chui vào ăn mật hoa. Thiên lý ra hoa nhiều, nhưng ít khi đậu quả; trừ những
cây trồng lâu năm ở nơi dãi nắng. Hạt có mào lông phát tán nhờ gió. Thiên
lý có khả năng tái sinh vô tính rất khoẻ. Mùa hoa quả tháng 5-8, quả chín
vào tháng 8 -10.
nguon tai.lieu . vn
