Xem mẫu
- Thư chúc mừng năm mới
T rong không khí hân hoan đón chào Xuân Mậu Tuất 2018, thay mặt Ban cán sự
Đảng và Lãnh đạo Bộ Khoa học và Công nghệ, tôi thân ái gửi tới các độc giả, Ban
biên tập và cộng tác viên của Tạp chí Khoa học và Công nghệ Việt Nam những lời chúc
mừng tốt đẹp nhất.
Trong năm 2017 vừa qua, quán triệt các chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính
phủ, toàn ngành khoa học và công nghệ tiếp tục tập trung thực hiện các nhiệm vụ nhằm
tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chức, cá nhân và doanh
nghiệp hoạt động khoa học và công nghệ; hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng và đổi mới công
nghệ. Các kết quả khoa học và công nghệ đã đóng góp trực tiếp cho các mục tiêu phát
triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Sang năm 2018, các nhiệm vụ của ngành khoa học và công nghệ nhằm phục vụ phát
triển kinh tế - xã hội của đất nước vẫn rất nặng nề, đặc biệt trong bối cảnh cuộc Cách
mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu. Tuy nhiên, tôi tin tưởng
rằng, với trí tuệ của các nhà khoa học Việt Nam ở trong và ngoài nước, sự quan tâm sâu
sắc của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, sự hợp tác, hỗ trợ của mọi lực lượng trong xã hội,
khoa học và công nghệ Việt Nam sẽ ngày càng đạt được nhiều thành tựu mới, xứng đáng
với vị thế là nguồn lực quan trọng để phát triển đất nước.
Thân ái!
Chu Ngọc Anh
ỦY VIÊN BAN CHẤP HÀNH TRUNG ƯƠNG ĐẢNG
BỘ TRƯỞNG BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
- Chào mùa xuân
khởi nghiệp và đổi mới
Vũ Cao Đàm
Trong không khí Mùa Xuân của Khởi nghiệp và Đổi mới, tác
giả điểm lại ba gương mặt khởi nghiệp thành công đại diện
cho ba miền đất nước. Tuy các diễn tiến khởi nghiệp rất
khác nhau, nhưng đều có điểm chung là sự gian nan trong
quá trình triển khai từ một ý tưởng khởi nghiệp đến thực
tiễn và thâm nhập thị trường. Từ đó cho thấy rằng, yếu tố
đóng vai trò “bà đỡ”, góp phần tạo nên sự thành công của
các doanh nghiệp khởi nghiệp chính là các chính sách phát
triển thị trường bền vững, cởi mở, tạo điều kiện cho các tư
tưởng đổi mới có cơ hội được thực thi.
Đ
ất nước đang vào của các nhà kinh doanh dày dạn Việt Nam (nay là Viện Hàn lâm
Xuân. Chúng ta trên thương trường, những người KH&CN Việt Nam).
mong muốn được đã dành hết tâm huyết cho những
Nguyễn Thị Hòe là chủ hãng
gọi mùa xuân này trăn trở khởi nghiệp và đổi mới, vì
sơn Kova khởi nghiệp từ một sản
là Mùa Xuân Khởi nghiệp và Đổi họ vẫn đau đáu một kỳ vọng vào
phẩm nghiên cứu, lớn lên với một
mới. Bởi vì chúng ta cũng mong sự khởi sắc của đất nước nhờ các
spin-off (entreprise) của Trường
muốn những cuộc khởi nghiệp sáng kiến từ mỗi con người.
Đại học Bách khoa TP Hồ Chí
rộn ràng diễn ra từ mọi nẻo đường
Trong vài thập niên lại đây, Minh.
của đất nước.
ở Việt Nam không thiếu những
Chu Văn Kính cũng khởi
Cũng bởi vì trước khi bước gương mặt khởi nghiệp thành
nghiệp từ một sản phẩm nghiên
vào năm nay, chúng ta đã đọc công. Chúng ta cùng điểm lại ba
cứu, phát triển với một spin-off
được rất nhiều bài viết về khởi gương mặt khởi nghiệp với các
nằm gọn trong lòng Trường Đại
nghiệp và đổi mới, nghe rất nhiều diễn tiến khởi nghiệp rất khác
học Bách khoa Hà Nội, sau đó
những cuộc trao đổi kinh nghiệm nhau ở các miền đất nước: Sơn
Chu Văn Kính lại cho ra đời một
về khởi nghiệp trên các phương Kova của Nguyễn Thị Hòe khởi
spin-out (entreprise) tại TP Hồ
tiện truyền thông giữa các CEO nghiệp từ Trường Đại học Bách
Chí Minh.
trẻ tuổi. Luồng thông điệp khởi khoa TP Hồ Chí Minh, Trung
nghiệp gây háo hức không chỉ tâm Kỹ thuật Nhiệt của Chu Văn Còn Trương Gia Bình thì lại
các bạn đồng nghiệp thuộc thế hệ Kính khởi nghiệp từ Trường Đại khác hẳn, vốn là nhà nghiên cứu
trẻ, mà còn gợi lên mối quan tâm học Bách khoa Hà Nội và Tập đã khởi nghiệp từ một ý tưởng
của các thế hệ già, và nhất là lòng đoàn FPT của Trương Gia Bình kinh doanh. Ban đầu chỉ là một
mong muốn chia sẻ kinh nghiệm khởi nghiệp từ Viện Khoa học FPT với nghĩa rất đơn giản, là
2 Soá 1 naêm 2018
- thu hút vào cái mới và một dòng
người bị cái mới đào thải. Đó là
hiện tượng mà các chính sách
nhà nước trong đủ mọi lĩnh vực
phải đón nhận, bất kể là chính
sách KH&CN, chính sách tài
chính và chính sách đầu tư, chính
sách tiền lương và lao động,
chính sách cho doanh nghiệp
thuộc mọi thành phần kinh tế. Tất
cả các chính sách ấy không thể là
rào cản ngăn chặn dòng người bị
cuốn hút vào cái mới, cũng không
thể giữ chân những con người
bị cái mới đẩy vào quỹ đạo của
công cuộc tái đào tạo để tái hội
TS Nguyễn Thị Hòe khởi nghiệp từ sản phẩm nghiên cứu sơn Kova. nhập vào dòng chảy của xã hội
đang ngày càng phát triển.
Food Processing Technology Thực tế cho thấy, một ý tưởng Trong hệ sinh thái khởi nghiệp,
Company, với hình hài hoàn khởi nghiệp, cũng như một sản pháp luật và chính sách là những
toàn là một spin-off của Viện phẩm từ phòng thí nghiệm nghiên thiết chế mang tính quyết định
Khoa học Việt Nam, sau đó trở cứu đi vào sản xuất và thâm nhập cho sự xuất hiện các loài cây tiên
thành một Công ty cổ phần FPT thị trường, ngay ở các quốc gia phong và cho hệ sinh thái khởi
với một nghĩa hoàn toàn khác: phát triển, không bao giờ suôn nghiệp phát triển bền vững.
The Corporation of Financing sẻ. Sản phẩm ấy luôn phải đi qua Đó là chính sách cởi mở cho sự
Promoting Technology. những chặng đường gian nan, phát triển nền kinh tế thị trường,
trước hết là những rào cản tâm là cái nôi cho các công cuộc khởi
Nói đến khởi nghiệp, cộng lý chính đáng phải đoạn tuyệt nghiệp, cho các tư tưởng đổi mới
đồng rất quan tâm tới việc nuôi với những lề thói quen thuộc xưa và nhất là chính sách cho thị
dưỡng hệ sinh thái khởi nghiệp cũ, phải dứt tình với những công trường phát triển bền vững.
(Startup ecology). Các nhà nghệ truyền thống gắn với cả một
nghiên cứu đã hình dung diễn tiến cộng đồng những con người của Đất nước đang vào Xuân.
của công cuộc khởi nghiệp tựa nền công nghệ ấy, những người Chúng ta chắc chắn mong đợi
như diễn thế sinh thái (Ecology mà trong cuốn sách Chức năng một Mùa Xuân Khởi nghiệp và
xã hội của khoa học, John Bernal Đổi mới ?
sucession): Khởi nghiệp tựa như
sự bắt đầu những loài cây tiên gọi là nạn thất nghiệp công nghệ.
phong giữa hoang mạc hoặc bãi Và cuối cùng là những rào cản
bồi trong diễn thế sinh thái. Đó từ chính các chính sách không
là sự xuất hiện các loài cây như còn thích hợp với công cuộc khởi
sú, vẹt, rừng đước và loài cây sau nghiệp và đổi mới của đất nước.
sau. Những loài cây tiên phong Kết quả là, xung quanh sự
tạo tán sum suê và nuôi dưỡng Khởi nghiệp và Đổi mới luôn tạo
đất trồng cho những loài cây thế ra hai dòng người di động ngược
hệ con cháu sinh sôi nảy nở. chiều nhau: Một dòng người bị
3
Soá 1 naêm 2018
- “Đ Khoa học
ồng hành cùng doanh nghiệp” là một chủ trương lớn của
Đảng, Chính phủ; đồng thời cũng là nhiệm vụ quan trọng
của các bộ/ngành. Cùng với việc tích cực xây dựng các chính
sách tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho phát triển KH&CN,
trong thời gian qua, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã triển khai nhiều
chương trình nhằm hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực nghiên cứu, đổi
mới công nghệ, như: Chương trình Nâng cao năng suất và chất lượng sản
và
phẩm, hàng hóa của doanh nghiệp Việt Nam đến 2020, Chương trình Hỗ trợ
phát triển tài sản trí tuệ của doanh nghiệp (Chương trình 68), Chương trình Hỗ
trợ phát triển doanh nghiệp KH&CN và tổ chức KH&CN công lập thực hiện cơ
chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm, Chương trình Đổi mới công nghệ quốc gia,
công nghệ
Chương trình Phát triển thị trường công nghệ Việt Nam đến năm 2020... Cùng
với đó là các hình thức hỗ trợ đa dạng khác, huy động vốn từ nhiều nguồn khác
nhau như: Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia, Dự án Đẩy mạnh đổi mới sáng
tạo thông qua nghiên cứu, khoa học và công nghệ (FIRST), Chương trình Đối
đồng hành
tác đổi mới sáng tạo Việt Nam - Phần Lan giai đoạn 2 (IPP2), Đề án Hỗ trợ
hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam đến năm 2025..., trong đó
doanh nghiệp luôn là đối tượng “trung tâm”. Hầu hết các chương trình, dự án,
đề án này đều đang trong quá trình triển khai, nhưng hiệu quả ban đầu thu
cùng
được rất tích cực. Đã có hàng chục nghìn lượt doanh nghiệp được hỗ trợ ứng
dụng tiến bộ kỹ thuật và đổi mới công nghệ; áp dụng các hệ thống quản lý,
mô hình, công cụ cải tiến năng suất và chất lượng; nhiều doanh nghiệp nhỏ,
thậm chí “siêu nhỏ” đang phát triển lớn mạnh dựa trên nền tảng là các kết
doanh nghiệp
Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Văn Tùng: Phát triển doanh nghiệp KH&CN là mục tiêu quan trọng.
H iện nay, yêu cầu phát triển lực lượng doanh nghiệp KH&CN được xem là mục tiêu
quan trọng trong Chiến lược phát triển KH&CN giai đoạn 2011-2020 của Đảng và
Nhà nước. Theo Quyết định số 418/QĐ-TTg ngày 11/4/2012 của Thủ tướng Chính phủ,
đến năm 2020 sẽ hình thành 5.000 doanh nghiệp KH&CN trong cả nước.
Hướng tới mục tiêu trên, Bộ KH&CN đã chỉ đạo Cục Phát triển thị trường và Doanh
nghiệp KH&CN phối hợp cùng các đơn vị trong và ngoài Bộ, các Sở KH&CN xử lý, tháo
gỡ khó khăn, tạo môi trường phát triển thuận lợi cho doanh nghiệp KH&CN trong nhiều
lĩnh vực như: Đăng ký chứng nhận, thuế thu nhập doanh nghiệp, miễn giảm tiền thuê đất
và mặt nước, tín dụng đầu tư… Trong thời gian qua, Bộ đã chỉ đạo các đơn vị trực thuộc
tích cực phối hợp với các địa phương trong công tác tuyên truyền, tập huấn chính sách,
pháp luật về doanh nghiệp KH&CN để các chính sách này được triển khai kịp thời và triệt
để, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các doanh nghiệp. Quốc hội cũng đã thông qua Luật
Chuyển giao công nghệ sửa đổi với nhiều chính sách mới nhằm đáp ứng kịp thời các yêu
cầu thực tiễn cũng như tạo môi trường pháp lý thuận lợi thúc đẩy hoạt động chuyển giao, đổi mới công nghệ, lành mạnh
hóa môi trường đầu tư kinh doanh ở Việt Nam. Từ đó thúc đẩy, tạo môi trường thuận lợi để các doanh nghiệp nói chung
và doanh nghiệp KH&CN nói riêng phát triển. Hiện tại, Bộ KH&CN cũng đang hoàn thiện Nghị định về doanh nghiệp
KH&CN với nhiều điểm mới, đặt lợi ích của doanh nghiệp KH&CN lên hàng đầu.
Trong thời gian tới, Bộ KH&CN sẽ phối hợp chặt chẽ với UBND các tỉnh/thành phố trong việc triển khai các chính
sách mới và cải cách mạnh mẽ các thủ tục hành chính, hỗ trợ doanh nghiệp KH&CN, doanh nghiệp có tiềm năng trở
thành doanh nghiệp KH&CN nhanh chóng tiếp cận công nghệ mới, hấp thu và nâng cao trình độ công nghệ, đổi mới và
thúc đẩy chuyển giao công nghệ, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế, xã hội của các tỉnh/thành phố cũng như của đất
nước. Mong rằng trong thời gian tới, đất nước sẽ có nhiều hơn các doanh nghiệp KH&CN lớn mạnh như Tosy (đã đăng
ký bảo hộ tại 21 nước trên thế giới, sản phẩm có mặt tại thị trường châu Á, châu Âu và châu Mỹ) hay Công ty CP Dược
phẩm Hanvet đã xuất khẩu sản phẩm cho gần 20 nước trên thế giới… Đó sẽ là những minh chứng tốt nhất cho sự cố
gắng của tất cả chúng ta ngày hôm nay.
4 Soá 1 naêm 2018
- quả R&D được hỗ trợ bởi các chương trình, Ông Trương Đức Tùng - Phó Tổng giám đốc Công ty Trí Nam: Chúng tôi đã được
dự án do Bộ KH&CN quản lý. Hàng trăm hỗ trợ không chỉ kinh phí mà cả niềm tin.
D
doanh nghiệp KH&CN được hình thành từ
các chương trình ươm tạo triển khai trên oanh nghiệp của chúng tôi hoạt động
trong lĩnh vực công nghệ thông tin.
toàn quốc. Một hệ sinh thái khởi nghiệp
Như mọi người đã biết, thế giới công nghệ
đổi mới sáng tạo đang lan tỏa và phát triển
đang thay đổi vô cùng nhanh chóng, sự thay
bền vững. Có thể nói, hầu hết các doanh
đổi này càng đặc biệt nhanh trong lĩnh vực
nghiệp trên toàn quốc đều đang được
công nghệ thông tin. Khi nhận được sự đồng
hưởng lợi trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua
ý hỗ trợ của FIRST cho Dự án Xây dựng hệ
các chính sách mới, các hệ thống hỗ trợ
thống quản lý công việc, chúng tôi rất mừng
do Bộ KH&CN triển khai. Mặc dù chặng vì đây là cơ hội giúp rút ngắn quá trình nghiên
đường phía trước còn nhiều khó khăn, song cứu, sớm đưa được sản phẩm ra thị trường.
niềm tin vào sức mạnh của KH&CN đang
ngày một lớn mạnh và lan tỏa. Dự án của chúng tôi được FIRST hỗ trợ
khoảng 70% kinh phí, thực hiện trong vòng 16 tháng. Đây là khoản hỗ trợ
Trong không khí của những ngày đầu lớn về mặt tài chính, song không chỉ dừng lại ở đó, FIRST đã hỗ trợ chúng
năm mới, Lãnh đạo Bộ KH&CN, đại diện tôi rất nhiều vấn đề khác. Ngay trong vòng phỏng vấn, các chuyên gia tư
các doanh nghiệp… đã chia sẻ với Tạp vấn của FIRST đã đưa ra các góp ý giúp chúng tôi định hướng sản phẩm,
chí về những nhận định, dự định, những lộ trình cung cấp phù hợp với yêu cầu thị trường, dễ được thị trường đón
cảm nhận về sự thay đổi khi tham gia các nhận hơn. Trong quá trình thực hiện, FIRST đã hỗ trợ chúng tôi thuê được
chương trình, dự án hỗ trợ KH&CN và niềm các chuyên gia giỏi phối hợp nghiên cứu hoàn thiện giải pháp và đào tạo
tin vào những thành quả lớn lao hơn khi nhân lực. Đây là sự hỗ trợ mang tính bền vững, giúp ích cho Công ty về
gắn sự phát triển với KH&CN. lâu dài. Bên cạnh đó, chúng tôi còn được hỗ trợ trong việc bảo hộ thương
hiệu và sở hữu trí tuệ cho sản phẩm; tiếp cận các hệ thống quản lý chất
lượng hiện đại…
Sự hỗ trợ toàn diện này đã mang tới cho chúng tôi niềm tin mạnh mẽ
vào tương lai của sản phẩm nói riêng và sự phát triển của Công ty nói chung. Trên thực tế, ngay từ khi bắt đầu thương
mại hóa phiên bản thử nghiệm, Trí Nam đã có được 2 hợp đồng lớn với EVN và ATK với tổng giá trị gần 3 tỷ đồng.
Ông Vũ Trung Dũng - Phó Tổng giám đốc Công ty CP Sơn Hải Phòng: Chúng tôi đã được tiếp sức trên nhiều chặng
đường quan trọng.
K hi các doanh nghiệp thực hiện đổi mới công nghệ thường gặp phải muôn vàn khó khăn
về thông tin, đánh giá công nghệ, trình độ chuyên môn, chính sách, pháp lý… Vì vậy, họ
rất cần đến sự hỗ trợ của Nhà nước - đó là động lực lớn giúp họ vượt qua khó khăn và những rủi
ro trong quá trình đổi mới công nghệ. Công ty Sơn Hải Phòng là một doanh nghiệp nhà nước
chuyển đổi sang công ty cổ phần; đã có nhiều kinh nghiệm trong thực hiện các đề tài nghiên
cứu, nhưng vẫn lúng túng khi bắt tay vào việc đổi mới công nghệ để bắt kịp thị trường. Năm
2016, chúng tôi là một trong những đơn vị đầu tiên nhận được sự hỗ trợ của Quỹ Đổi mới công
nghệ quốc gia thông qua dự án “Hoàn thiện công nghệ và thiết bị sản xuất sơn Alkyd dung môi
nước có hàm lượng VOC thấp, công suất 15.000 tấn/năm”. Sơn gốc Alkyd là dòng sản phẩm
có sản lượng lớn nhất của Công ty, và chúng tôi muốn hướng dòng sản phẩm này ngày càng
thân thiện với môi trường hơn để tăng tính cạnh tranh. Hội đồng xét duyệt dự án đã giúp đề ra
định hướng, mục tiêu dự án rõ nét hơn và các kết quả của dự án đạt được một cách cụ thể theo
trình tự khoa học. Với sự giúp đỡ của Quỹ, dự án đã được thực hiện theo đúng kế hoạch với kết quả hết sức khả quan,
hệ thống thiết bị sau khi được đổi mới và hiệu chỉnh đã hoạt động rất tốt, phù hợp với mục tiêu của dự án. Chúng tôi đã
mua được những nguyên liệu và thiết bị đặc thù kiểm tra chất lượng sản phẩm; đã đào tạo và nâng cao trình độ cho đội
ngũ công nhân và kỹ sư chuyên sâu về sản xuất chất tạo màng và công nghệ sản xuất sơn Alkyd dung môi nước. Chúng
tôi tin tưởng việc thực hiện dự án sẽ giúp Công ty tạo được dòng sản phẩm mới thân thiện môi trường, bảo vệ sức khỏe
người sử dụng do thay thế được 30% dung môi trong sơn bằng nước.
Trong quá trình hình thành và phát triển, chúng tôi đã nhận được sự hỗ trợ nhiều lần từ các cơ quan quản lý khoa
học trung ương và địa phương thông qua các chương trình, đề tài KH&CN. Mỗi sự hỗ trợ đều rất quan trọng và đúng lúc,
giúp chúng tôi có những bước ngoặt để phát triển ngày một vững mạnh hơn.
5
Soá 1 naêm 2018
- Ông Nguyễn Hồng Phong - Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất và thương mại Hoàng Long Vina: Mong muốn việc sử
dụng Quỹ phát triển KH&CN của doanh nghiệp dễ dàng hơn.
H oàng Long Vina vừa trở thành 1 trong 2 doanh nghiệp KH&CN đầu tiên của tỉnh Phú
Yên. Sản phẩm chính của chúng tôi là các loại phân bón dùng trong nông nghiệp.
Trong những năm gần đây, Nhà nước đã có nhiều chính sách khuyến khích doanh nghiệp
đầu tư vào phát triển KH&CN, đặt hàng doanh nghiệp để cho ra đời các sản phẩm phục vụ
thiết thực đời sống xã hội. Do đó, chúng tôi đã mạnh dạn bổ sung nhân sự, đăng ký thực hiện
một số nhiệm vụ KH&CN như: “Nghiên cứu sản xuất phân bón NPK một hạt sử dụng cho cây
trồng bằng kỹ thuật tạo hạt dạng tháp cao phục vụ phát triển nông nghiệp bền vững”, “Nghiên
cứu ứng dụng công nghệ sản xuất phân bón NPK nhả chậm theo chu kỳ tăng trưởng của cây
trồng”... Các kết quả của những nghiên cứu này chính là tiền đề quan trọng để Công ty nâng
cao chất lượng sản phẩm, xây dựng được hình ảnh, thương hiệu phân bón Agrilong, tạo niềm
tin với người sử dụng, mang lại hiệu quả kinh tế cho Công ty.
Chúng tôi nhận thấy, các chính sách của Nhà nước đã có nhiều thay đổi, hướng đến hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng
và phát triển KH&CN, bản thân chúng tôi đang hưởng lợi và phát triển nhờ những chính sách mới này. Tuy nhiên vẫn còn
một số vấn đề chúng tôi mong muốn được tiếp tục hỗ trợ, tháo gỡ. Điển hình là việc trích lập và sử dụng Quỹ Phát triển
KH&CN trong doanh nghiệp. Mới đây, Thông tư liên tịch số 12/2016/TTLT-BKHCN-BTC được ban hành đã có hướng
dẫn nội dung chi và quản lý Quỹ Phát triển KH&CN của doanh nghiệp nhưng khi áp dụng thực tế chúng tôi thấy còn khá
nhiều lúng túng, sinh ra tâm lý “ngại” vì thấy thủ tục kiểm soát chi quá chặt chẽ. Nên chăng các thủ tục này cần đơn giản
hơn nữa vì Quỹ chủ yếu được dùng cho đổi mới công nghệ và hoạt động nghiên cứu, nếu không có Quỹ, doanh nghiệp
vẫn chủ động làm những việc này vì đó là nhu cầu của chính họ.
Ông Lê Văn Ninh - Phó Tổng giám đốc Công ty CP Dược - Vật tư y tế Thanh Hóa (Thephaco): Chương trình 592 đã tạo
đà cho Thephaco vươn ra thị trường các nước ASEAN.
H ai trong số những sản phẩm truyền thống rất được ưa chuộng của Thephaco
là viên hoàn cứng Hyđan chữa phong tê thấp và ống uống bổ dưỡng Biofil
giúp tăng cường sức khỏe, cải thiện tình trạng căng thẳng, mệt mỏi. Hai sản phẩm
này đã được Bộ Y tế đưa vào danh mục các dược phẩm được thanh toán bảo hiểm
trên toàn quốc nên nhu cầu sử dụng trong khám chữa bệnh là rất lớn. Tuy nhiên theo
thời gian, loại bao bì, dạng bào chế của 2 sản phẩm không còn phù hợp với thị hiếu
người tiêu dùng. Một số khâu trong quy trình sản xuất các dược phẩm này cũng đã
trở nên lỗi thời, ảnh hưởng lớn tới năng suất, chất lượng sản phẩm. Do đó, chúng tôi
đã đề xuất và được Bộ KH&CN phê duyệt thực hiện dự án “Hoàn thiện quy trình công
nghệ sản xuất Biofil và Hyđan”, thuộc Chương trình “Hỗ trợ phát triển doanh nghiệp
KH&CN và tổ chức KH&CN công lập thực hiện cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm”
(Chương trình 592).
Sau 2 năm triển khai dự án, chúng tôi đã nghiên cứu làm chủ và ứng dụng thành công nhiều công nghệ mới, tiên
tiến, góp phần tăng năng suất, chất lượng sản phẩm. Cụ thể là: Công nghệ sản xuất và bảo quản cao khô men bia định
chuẩn giúp nâng thời gian bảo quản nguyên liệu men bia khô lên hơn 18 tháng, đáp ứng đủ cho nhu cầu sản xuất Biofil,
giúp Thephaco chủ động được nguyên liệu khi cần tăng năng suất mà không phải nhập khẩu từ nước ngoài; Công nghệ
Blow-Fill-Seal (B/F/S) tự động tạo hình và đóng gói sản phẩm dạng lỏng; Công nghệ tiệt khuẩn dung dịch thuốc Biofil
trước khi đóng ống nhựa UHT (Ultra High Temperature) giúp tiêu diệt hầu hết vi khuẩn có hại, giữ lại tối đa dưỡng chất
và kéo dài thời gian bảo quản thêm hơn 6 tháng ở điều kiện thường; Công nghệ pha chế sử dụng tá dược phù hợp để
giảm hoạt độ nước trong chế phẩm và ức chế quá trình sinh tổng hợp của tế bào vi khuẩn, nấm mốc, giúp hạn chế sử
dụng chất bảo quản mà vẫn đảm bảo chất lượng sản phẩm; Công nghệ sản xuất viên nén và viên nang Hyđan giúp
giảm liều lượng từ 24 viên hoàn cứng xuống còn 2-3 viên nén/viên nang, hạn chế được mùi khó chịu của dược liệu, có
thể ứng dụng để sản xuất trên dây chuyền đạt chuẩn GMP-WHO của Thephaco. Kết quả của dự án đã giúp chúng tôi
không chỉ nâng cao được năng suất, chất lượng sản phẩm để tiếp tục giữ vững và mở rộng thị trường trong nước mà
còn mở ra tiềm năng xuất khẩu lớn cho 2 sản phẩm Hyđan và Biofil sang thị trường các nước ASEAN trong thời gian tới.
6 Soá 1 naêm 2018
- Ông Đỗ Hoàng Tùng - Sáng lập viên Công ty CP Công nghệ plasma Việt Nam: IPP2 đã thay đổi tư duy và triết lý
của chúng tôi.
S ản phẩm chính của Công ty CP Công nghệ plasma Việt Nam là máy phát tia plasma
lạnh - PlasmaMed hỗ trợ điều trị vết thương. Môi trường plasma lạnh do máy PlasmaMed
tạo ra được thổi trực tiếp vào vết thương giúp diệt khuẩn, giảm viêm và kích thích tăng sinh giúp
vết thương mau lành, ít để lại sẹo. Hiện nay, công nghệ plasma lạnh ứng dụng trong điều trị vết
thương hở mới chỉ được áp dụng tại một số quốc gia: Đức, Israel, Nga, Việt Nam... Thiết bị này
được chúng tôi nghiên cứu và phát triển từ những đề tài KH&CN cấp cơ sở: “Thiết kế, chế tạo
nguồn plasma jet phục vụ nghiên cứu plasma y sinh”; “Nghiên cứu khả năng điều trị một số bệnh
da liễu bằng plasma lạnh”... Năm 2015, máy phát tia plasma lạnh PlasmaMed dựa trên nguyên
lý plasma hồ quang trượt được chế tạo trong khuôn khổ đề tài đã nhận được Bằng bảo hộ độc
quyền sáng chế về máy phát tia plasma lạnh ứng dụng trong y sinh.
Đầu năm 2015, chúng tôi được biết về Chương trình IPP2 thông qua một người bạn nên đã
gửi thư quan tâm và đến tháng 3/2015 thì gửi đề xuất chính thức. Sau khi được chọn là 1 trong 18 doanh nghiệp khởi
nghiệp được hỗ trợ bởi IPP2, ngoài việc được hỗ trợ một phần tài chính, thông qua IPP2 nhóm đã được đào tạo về khởi
nghiệp và kinh doanh. Đặc biệt là được sống trong môi trường rất năng động của các startup Việt, được trao đổi học hỏi
những người bạn sáng tạo và đầy nhiệt huyết. Có thể nói IPP2 đã thay đổi tư duy và triết lý của chúng tôi, tạo được cho
Công ty cũng như bản thân những người sáng lập một mạng lưới phong phú và hữu ích. Sau khi kết thúc tài trợ từ IPP2,
chúng tôi tiếp tục đăng ký và nhận được sự tài trợ của FIRST. Từ kinh nghiệm của bản thân, chúng tôi thấy các chương
trình hỗ trợ KH&CN của Nhà nước khá đa dạng và hữu ích, song có lẽ do công tác truyền thông chưa tốt nên nhiều người
chưa biết đến. Mong rằng trong thời gian tới vấn đề này sẽ được cải thiện.
Ông Đinh Việt Cường - Giám đốc Công ty CP Khoáng sản Thanh Hóa: Một dự án KH&CN không chỉ mang lại thay
đổi cho doanh nghiệp mà cả địa phương.
T rong những năm qua, làng nghề đá Đông Hưng - Nhồi (huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh
Hóa) phát triển mạnh mẽ. Theo tính toán, hàng năm, làng nghề này tạo công ăn việc
làm cho khoảng 5.000 lao động và thu về cho đất nước khoảng 30-50 triệu USD từ hoạt động
sản xuất và xuất khẩu đá ốp lát. Tuy nhiên, cùng với thành tựu kinh tế là những hệ lụy đi kèm
như ô nhiễm môi trường nước, không khí, đất… từ bột đá thải. Trước thực trạng này, Công ty CP
Khoáng sản Thanh Hóa đã đề xuất và được giao thực hiện dự án “Áp dụng giải pháp hữu ích
số 904 để sản xuất gạch không nung từ bột đá phế thải trong quá trình sản xuất, chế biến đá
ốp lát tại làng nghề đá ốp lát Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa” thuộc Chương trình 68. Sau hơn 3
năm thực hiện dự án, chúng tôi đã xây dựng được quy trình thu gom, xử lý bột đá để sản xuất
gạch không nung theo quy trình công nghệ cải tiến, đã được công bố hợp chuẩn chất lượng.
Sản phẩm gạch này đã được cung cấp cho nhiều công trình lớn nhỏ khác nhau trên địa bàn
tỉnh Thanh Hóa như: Khu công nghiệp Nghi Sơn, Khu tổ hợp dịch vụ du lịch và thương mại FLC
Thanh Hóa, các công trình dân sinh, bệnh viện và trường học trên địa bàn tỉnh… Kết quả phản hồi từ phía khách hàng
cho thấy, sản phẩm có chất lượng tốt, đồng đều và ổn định về kích thước, có tính chống thấm, cách âm, cách nhiệt tốt;
góp phần giảm giá thành công trình từ 30 đến 40%... Bên cạnh đó, dự án đã góp phần tạo thêm công ăn việc làm cho
20-30 lao động phổ thông và 10 cán bộ kỹ thuật.
Thành công của dự án không những tạo cho Công ty chúng tôi thêm một mặt hàng vật liệu mới mà còn giúp khai thác
có hiệu quả bột đá thải trong sản xuất công nghiệp, góp phần giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường, khai thác triệt để
nguồn nguyên liệu sẵn có của địa phương, mở ra một ngành sản xuất vật liệu mới xanh, sạch, thân thiện với môi trường;
đồng thời góp phần đưa các tài sản trí tuệ đóng góp vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội ?
Thực hiện: Minh Nguyệt - Tuấn Hải - Công Thường
7
Soá 1 naêm 2018
- KH&CN 2017 - Một năm đầy khởi sắc
Trong không khí phấn khởi chuẩn bị đón Xuân Mậu Tuất 2018, ngành khoa học và công nghệ (KH&CN)
đã tổ chức Hội nghị Tổng kết hoạt động KH&CN năm 2017 và phương hướng, nhiệm vụ năm 2018.
Tham dự Hội nghị có Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cùng
lãnh đạo nhiều bộ, ngành, địa phương, đại diện các tổ chức KH&CN, doanh nghiệp và lãnh đạo 63 Sở
KH&CN trong cả nước. Hội nghị đã diễn ra sôi nổi với nhiều ý kiến thảo luận, đóng góp cho ngành
KH&CN.
Những con số khởi sắc phần cung cấp luận cứ khoa học cho nghiệp KH&CN, doanh nghiệp
việc nâng cao năng lực lãnh đạo của đăng ký hoạt động KH&CN, doanh
Mở đầu Hội nghị là báo cáo đánh
Đảng; đổi mới, hoàn thiện tổ chức nghiệp công nghệ cao ứng dụng
giá các kết quả KH&CN năm 2017
bộ máy, nâng cao hiệu lực hiệu quả công nghệ tiên tiến, hiện đại để phát
trên các mặt công tác do Thứ trưởng hệ thống chính trị; đề xuất các chủ triển sản xuất hàng hóa theo chuỗi
Bộ KH&CN Phạm Công Tạc trình trương, chính sách lớn nhằm đổi mới giá trị, điển hình như: Tập đoàn TH
bày. Theo đó, hệ thống pháp luật về mô hình tăng trưởng, nâng cao năng True Milk, VinEco, Lộc Trời, Công ty
KH&CN trong năm qua đã tiếp tục suất lao động, sức cạnh tranh của Giống thủy sản Việt Úc…
được hoàn thiện theo hướng gắn kết nền kinh tế; chỉ ra được những rào
và phục vụ trực tiếp cho việc nâng Trong lĩnh vực sản xuất công
cản liên quan đến thể chế kinh tế,
cao chất lượng tăng trưởng, năng nghiệp, KH&CN tiếp tục khẳng định
môi trường kinh doanh, năng lực đổi
lực cạnh tranh; tạo môi trường pháp được vai trò động lực, góp phần
mới, sáng tạo...
lý thuận lợi cho doanh nghiệp trong thực hiện các mục tiêu phát triển
chuyển giao, đổi mới công nghệ; Trong phát triển kinh tế - xã hội, của ngành, giải quyết những vấn
hỗ trợ hoạt động khởi nghiệp và đổi hoạt động KH&CN đã có những đề cấp thiết, trọng tâm, trọng điểm.
mới sáng tạo; chuyển mạnh công đóng góp đặc biệt quan trọng ở các KH&CN đã đóng góp đáng kể vào
tác quản lý chất lượng hàng hóa lĩnh vực. Đó là đã đóng góp hơn 30% thành tích hoàn thành vượt mức chỉ
nhập khẩu sang chế độ hậu kiểm. giá trị gia tăng trong sản xuất nông số sản xuất toàn ngành công nghiệp
Bên cạnh việc ban hành 15 Thông nghiệp và 38% giá trị gia tăng trong (IIP) là 9,4%, cao hơn mức tăng của
tư để tăng cường công tác quản lý sản xuất giống cây trồng, vật nuôi; năm 2016, điển hình là ngành công
nhà nước, Bộ đã phối hợp với các bộ, mức độ tăng trưởng số lượng máy nghiệp chế biến, chế tạo đạt mức
ngành liên quan hoàn thiện để Chính móc, thiết bị trong sản xuất nông tăng trưởng 14,5%. Hiện nay, Việt
phủ trình Quốc hội thông qua Luật nghiệp tăng 1,5-2% so với với năm Nam đã sản xuất được nhiều sản
Chuyển giao công nghệ (sửa đổi), trước. Việc thúc đẩy công tác chọn phẩm có chất lượng tương đương với
trình Chính phủ ban hành 8 Nghị tạo giống cây trồng đã giúp giảm tỷ nước ngoài như: Hệ thống thiết bị lọc
định, trình Thủ tướng Chính phủ ban lệ giống cây trồng phải nhập khẩu bụi tĩnh điện cho nhà máy nhiệt điện
hành 13 Quyết định, 1 Chỉ thị. chỉ còn khoảng 20% (so với 70% công suất 600 MW; thiết bị cơ khí
vào những năm 2000); trên 90% thủy công cho các dự án thủy điện
Năm 2017, các kết quả nghiên diện tích lúa, 80% diện tích ngô, công suất lớn; thiết kế, chế tạo được
cứu trong lĩnh vực khoa học xã hội 60% diện tích mía, 100% diện tích nhiều loại bơm đặc thù và công suất
và nhân văn đã bám sát và cụ thể điều trồng mới sử dụng giống do lớn phục vụ nhu cầu trong nước và
hóa các nội dung, nhiệm vụ trọng Việt Nam sản xuất. Năng suất lúa xuất khẩu. Các nghiên cứu ứng dụng
tâm của Nghị quyết Đại hội Đảng của Việt Nam cao nhất trong các cơ giới hóa trong khai thác than hầm
XII, Nghị quyết số 37-NQ/TW của nước ASEAN, năng suất cà phê lò, chế tạo giàn chống thủy lực di
Bộ Chính trị về công tác lý luận và (sau Brazil) và cao su (sau Ấn Độ) động 2ANSHA nâng công suất khai
định hướng nghiên cứu đến năm đứng thứ hai trên thế giới, năng suất thác lên gấp 2 lần, giảm chi phí 7
2030, áp dụng các quan điểm lý cá tra và hồ tiêu đứng đầu thế giới. lần và giảm 16% tổn thất… Nhờ có
luận cơ bản vào thực tiễn đời sống Đặc biệt, trong lĩnh vực nông nghiệp các dịch vụ công nghệ thông tin -
trong bối cảnh mới. Qua đó đã góp đã xuất hiện ngày càng nhiều doanh truyền thông rộng khắp, hiện đã có
8 Soá 1 naêm 2018
- tạo, phát triển các công nghệ tiên
tiến trên nền tảng của dữ liệu lớn,
Internet kết nối vạn vật, trí thông
minh nhân tạo… là những công nghệ
của Cách mạng công nghiệp lần thứ
4 đang tác động mạnh mẽ tới mọi
lĩnh vực trong cuộc sống.
Bên cạnh những kết quả ghi dấu
ấn quan trọng của ngành KH&CN
trong năm qua, vẫn còn một số
95% dân số được cung cấp vùng thuế thu nhập doanh nghiệp, tạo hạn chế, yếu kém cần được khắc
phủ sóng 4G do Viettel, VinaPhone, điều kiện để phát triển, thúc đẩy phục trong thời gian tới như: Thị
MobiFone làm chủ nghiên cứu sản việc ứng dụng, đưa các kết quả trường KH&CN còn phát triển chậm;
xuất trạm eNode 4G… KH&CN vào sản xuất, kinh doanh việc triển khai các chính sách hỗ
trợ doanh nghiệp KH&CN, chuyển
Trong lĩnh vực y tế, việc ứng để tạo ra sản phẩm, hàng hóa có
giao kết quả nghiên cứu cho doanh
dụng các kết quả KH&CN tiên tiến chất lượng cao. Cả nước hiện có
nghiệp còn nhiều khó khăn; nhiều
đã góp phần không nhỏ trong công 303 doanh nghiệp đã được cấp Giấy
cơ quan, tổ chức KH&CN công lập
tác bảo vệ, nâng cao sức khỏe nhân chứng nhận doanh nghiệp KH&CN
còn e ngại, chưa quyết liệt trong
dân, phòng chống dịch bệnh. Các và khoảng 2.100 doanh nghiệp đạt
triển khai thực hiện cơ chế tự chủ, tự
kỹ thuật sinh học phân tử hiện đại đã điều kiện doanh nghiệp KH&CN.
chịu trách nhiệm…
được sử dụng trong chẩn đoán các Các hoạt động hỗ trợ hệ sinh thái
bệnh nguy hiểm như Thalassemia, khởi nghiệp sáng tạo đã được đẩy Chia sẻ của các bộ, ngành, địa phương,
loạn dưỡng cơ Duchenne, bệnh mạnh, với hơn 40 quỹ đầu tư mạo doanh nghiệp
huyết tán bẩm sinh, SARS, cúm hiểm, 30 cơ sở ươm tạo, 10 tổ chức
thúc đẩy kinh doanh, do vậy đã Các tham luận của Bộ trưởng Bộ
A/H5N1, cúm A/H1N1, cúm A/H7N9. Công thương Trần Tuấn Anh, Thứ
Việt Nam đã nghiên cứu và làm góp phần thúc đẩy số lượng doanh
nghiệp khởi nghiệp sáng tạo tăng trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển
chủ được quy trình sản xuất một nông thôn Hoàng Văn Thắng, Phó
số thuốc bằng công nghệ sinh học nhanh với hơn 3.000 doanh nghiệp.
Chỉ số đổi mới sáng tạo (GII) năm Thống đốc Ngân hàng Nhà nước
như thuốc điều trị viêm gan B, viêm Việt Nam Nguyễn Kim Anh đã bày tỏ
gan C, thiếu máu, giảm bạch cầu, 2017 của Việt Nam đã có bước nhảy
vọt khá ấn tượng, từ vị trí 59/128 lên sự nhất trí cao với báo cáo đánh giá
viêm khớp; ứng dụng thành công các kết quả KH&CN năm 2017 của
một số công nghệ tiên tiến trong 47/127 nước và nền kinh tế (tăng 12
bậc), đưa Việt Nam trở thành nước Bộ KH&CN, đồng thời nhấn mạnh
sử dụng đồng vị phóng xạ phục vụ vai trò then chốt của KH&CN trong
chẩn đoán và điều trị ung thư; làm dẫn đầu trong số các quốc gia có
thu nhập trung bình thấp. sự phát triển bền vững của đất nước,
chủ các quy trình ghép tạng. Trong tầm quan trọng của công tác phối
y tế dự phòng, đã nghiên cứu và Đề án “Phát triển Hệ tri thức Việt hợp giữa các bộ, ngành trong thực
sản xuất thành công 10/11 loại vắc số hóa” do Bộ KH&CN xây dựng hiện nhiệm vụ chính trị. Theo đánh
xin phục vụ cho Chương trình tiêm đã được Thủ tướng Chính phủ phê giá của Phó Chủ tịch thường trực
chủng mở rộng, tiết kiệm cho ngân duyệt tại Quyết định số 677/QĐ- Hội đồng Lý luận trung ương Phùng
sách nhà nước hàng ngàn tỷ đồng TTg ngày 18/5/2017, nhằm thực Hữu Phú: “Chúng ta đã đi qua năm
mỗi năm, đồng thời giúp đẩy lùi và hiện các quy định của Luật KH&CN 2017 với một âm hưởng rất vui”, đạt
hạn chế nhiều bệnh truyền nhiễm. năm 2013 về việc phổ biến kiến và vượt kế hoạch 13/13 chỉ tiêu cơ
Việt Nam là nước thứ 4 tại châu Á thức KH&CN và Chỉ thị số 16/CT- bản, trong đó có sự đóng góp thiết
và là 1 trong 43 nước trên thế giới TTg ngày 04/5/2017 của Thủ tướng thực của ngành KH&CN. Đồng chí
sản xuất được vắc xin phối hợp sởi - Chính phủ về việc tăng cường năng Phùng Hữu Phú cũng bày tỏ mong
rubella, thay thế vắc xin nhập ngoại lực tiếp cận cuộc Cách mạng công muốn, trong những năm tới có sự
với giá thành giảm một nửa. nghiệp lần thứ 4. Sự khởi động của quan tâm nhiều hơn nữa đến lĩnh
Với quan điểm lấy doanh nghiệp Đề án vào ngày đầu tiên của năm vực khoa học xã hội và nhân văn, lý
làm trung tâm, các doanh nghiệp 2018 hứa hẹn tạo ra một hệ sinh luận chính trị, tập trung vào nghiên
KH&CN đã được hưởng các ưu đãi, thái toàn diện để tất cả mọi người, cứu những vấn đề lớn như: Sự tác
hỗ trợ về đất đai, tín dụng đầu tư, đặc biệt là thế hệ trẻ Việt Nam sáng động của cuộc Cách mạng 4.0 tới
9
Soá 1 naêm 2018
- Thủ tướng chỉ rõ, trong giai đoạn
tới, ngành KH&CN cần tập trung
vào 3 đột phá sau: 1) Đột phá về thể
chế chính sách, xóa bỏ tư duy hành
chính hóa khoa học, có các biện
pháp đổi mới mạnh mẽ hơn; 2) Đột
phá trong phương thức đầu tư, cơ
chế đặt hàng cho KH&CN, tập trung
đầu tư cho nghiên cứu ứng dụng,
nghiên cứu cơ bản định hướng ứng
cách nghĩ, cách làm, cách sống của thủy lực dùng cho đóng mở van lớn dụng, huy động đầu tư của xã hội
con người hiện đại; quản trị xã hội, trong các công trình thủy điện), áp cho KH&CN với tỷ lệ cao hơn; 3) Đột
quản trị thông minh, cư dân thông dụng công nghệ sinh học không phế phá trong sử dụng, trọng dụng cán
minh… thải (xử lý phụ phẩm tôm thành các bộ KH&CN, có cơ chế tài chính thu
sản phẩm dược phẩm, thực phẩm, hút các nhà khoa học nước ngoài về
Các ý kiến của Bí thư Tỉnh ủy
thức ăn chăn nuôi, phân bón), phát làm việc tại Việt Nam.
Đồng Tháp Lê Minh Hoan, Phó Chủ
triển những thiết bị kết nối Internet,
tịch thường trực UBND tỉnh Hà Giang Để thực hiện tốt các nhiệm vụ
ứng dụng trí tuệ nhân tạo, hướng tới
Nguyễn Minh Tiến cũng bổ sung KH&CN trong giai đoạn tới, Thủ
một quốc gia Việt Nam thông minh
những thành quả rất đáng khích lệ tướng nêu 5 vấn đề cần lưu ý: 1)
(Citizen Rank).
trong việc áp dụng KH&CN vào sản Chủ động phát triển cơ sở hạ tầng
xuất nông nghiệp ở những nơi xa xôi, 4 trụ cột cần đổi mới, 3 đột phá cần tập theo hướng hiện đại, đồng bộ; 2)
khó khăn nhất, góp phần nâng cao trung, 5 vấn đề cần lưu ý Tập trung đầu tư cho các vấn đề
đời sống tinh thần và vật chất của KH&CN phục vụ phát triển những
người nông dân như việc hình thành Sau khi lắng nghe tất cả các ý
kiến trao đổi tại Hội nghị, Thủ tướng vùng kinh tế trọng điểm của đất
những hội quán nông dân ở Đồng nước; 3) KH&CN phải gắn với yêu
Tháp - nơi kết nối tri thức, giao lưu, Nguyễn Xuân Phúc đã đánh giá cao
những kết quả, tiến bộ của ngành cầu của hội nhập quốc tế, thích ứng
trao đổi giữa những người nông dân với nền kinh tế quốc tế; 4) Đảm
với các công nghệ hiện đại; dự án KH&CN trong năm 2017, từ xây
dựng hệ thống pháp luật đến các bảo tính bền vững trong hoạt động
cấp nước không dùng điện cho đồng KH&CN, giao trách nhiệm rõ hơn,
bào vùng cao và các sản phẩm được nghiên cứu cơ bản, ứng dụng công
nghệ cao trong công nghiệp, nông có bước đi, lộ trình phát triển cụ thể,
bảo hộ chỉ dẫn địa lý của Hà Giang chú trọng cả khoa học công nghệ,
(gạo Xín Mần, cam sành, mật ong nghiệp, y tế, biểu dương tinh thần
quốc gia khởi nghiệp đang phát triển kỹ thuật và khoa học xã hội - nhân
Mèo Vạc, hồng không hạt Quản Bạ). văn; 5) Không ngừng tu dưỡng, rèn
Đại diện cho ngành y tế, Giám đốc rộng khắp. Từ thực trạng hoạt động
KH&CN và yêu cầu phát triển đất luyện phẩm chất, đạo đức của cán
Học viện Quân y Đỗ Quyết phấn bộ KH&CN.
khởi thông báo Việt Nam đã có mặt nước trong thời gian tới, Thủ tướng
trên bản đồ ghép tạng của thế giới, yêu cầu Bộ KH&CN chú trọng 4 trụ Thay mặt các cán bộ, công chức,
cột cần đổi mới: 1) KH&CN phải viên chức, người lao động ngành
có thể ghép được các tạng khó nhất,
góp phần chuyển đổi mô hình tăng KH&CN, Bộ trưởng Chu Ngọc Anh
đồng thời đề xuất thêm các chương
trưởng kinh tế, đặc biệt là trong nông đã bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến
trình nghiên cứu trong lĩnh vực y tế
nghiệp, nông thôn, phát triển công sự quan tâm, gợi mở của Thủ tướng
dự phòng, y học thảm họa để chuẩn
nghệ bảo quản, chế biến sau thu Nguyễn Xuân Phúc đối với ngành
bị những biện pháp đối phó khi có
hoạch, các sản phẩm nông nghiệp KH&CN, hứa sẽ nỗ lực chỉ đạo toàn
tình huống xảy ra.
có thế mạnh; 2) Thúc đẩy phong trào
ngành thực hiện tốt các nhiệm vụ của
Đại diện cho giới doanh nghiệp khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo mạnh
năm 2018, đồng thời tỏ rõ tinh thần
là các ý kiến của Tổng giám đốc mẽ ở tất cả các tỉnh, thành phố; 3)
quyết liệt hành động theo phương
AGRIMECO Lê Văn An, Tổng giám Đẩy mạnh việc ứng dụng và đổi
châm: “Kỷ cương, liêm chính, hành
đốc Vietnam Food Phan Thanh Lộc, mới công nghệ trong doanh nghiệp,
động, sáng tạo, hiệu quả” ?
Giám đốc Trung tâm cổ phần Trí tuệ lấy doanh nghiệp làm trung tâm,
AMI Lê Hoàng Nhật. Đây là những chú trọng phát triển doanh nghiệp Hương Giang
doanh nghiệp đã nghiên cứu, chế KH&CN; 4) KH&CN phải góp phần
tạo nhiều sản phẩm làm lợi hàng nâng cao năng suất chất lượng, tăng
ngàn tỷ đồng cho đất nước (xy lanh sức cạnh tranh của nền kinh tế.
10 Soá 1 naêm 2018
- Ấn tượng KH&CN năm 2017
Năm 2017, những sự kiện, thành tựu và hoạt động khoa học và công nghệ (KH&CN) nổi bật đã ngày
càng khẳng định vai trò, sức mạnh to lớn của KH&CN trong phục vụ phát triển các lĩnh vực kinh tế -
xã hội. Dưới đây là 9 sự kiện/thành tựu được vinh danh trong năm qua.
1
Quốc hội thông qua Luật Chuyển nghệ của quốc gia và doanh Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ
giao công nghệ (CGCN) sửa đổi nghiệp, thúc đẩy chất lượng tăng trong suốt thời gian qua nhằm cải
năm 2017 trưởng, năng suất lao động và thiện thể chế, môi trường đầu tư,
sức cạnh tranh của nền kinh tế kinh doanh, tạo thuận lợi cho đổi
Ngày 19/6/2017, tại kỳ họp mới sáng tạo trong nước. Lần đầu
đi đôi với kiểm soát công nghệ
thứ 3, khóa XIV, Quốc hội đã tiên chỉ số GII với những mục tiêu
chuyển giao, bảo đảm môi trường
thông qua Luật CGCN sửa đổi cụ thể đến năm 2020 đã được
xanh và phát triển bền vững đất
năm 2017. Luật gồm 6 chương, Chính phủ đưa vào Nghị quyết số
nước. Luật có hiệu lực thi hành từ
60 điều, quy định về hoạt động 19-2017/NQ-CP ngày 6/2/2017.
CGCN tại Việt Nam, từ nước ngày 1/7/2018.
Điều này khẳng định vai trò quan
2
ngoài vào Việt Nam, từ Việt Nam Việt Nam tăng 12 bậc trên bảng trọng của đổi mới sáng tạo trong
ra nước ngoài; quyền và nghĩa xếp hạng Chỉ số đổi mới sáng tạo đổi mới mô hình tăng trưởng từ
vụ của tổ chức, cá nhân tham toàn cầu chiều rộng sang chiều sâu, đồng
gia hoạt động CGCN; thẩm định thời thể hiện rõ mong muốn hội
công nghệ dự án đầu tư; hợp Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn nhập quốc tế của Chính phủ Việt
đồng CGCN; biện pháp khuyến cầu (Global Innovation Index Nam khi sử dụng các kết quả
khích CGCN, phát triển thị trường - GII) năm 2017 được Tổ chức đánh giá quốc tế về năng lực
Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO), đổi mới sáng tạo, năng lực cạnh
KH&CN; quản lý nhà nước về
Đại học Cornell và Viện Nghiên tranh để làm căn cứ hành động
CGCN. Luật cũng quy định rõ
cứu INSTEAD công bố ngày và hoạch định chính sách.
các chính sách của Nhà nước đối
3
với hoạt động CGCN. 15/6/2017 tại Geneva, Thụy Sĩ. Hội nghị trực tuyến toàn quốc
Theo đó, Việt Nam xếp hạng với chủ đề “KH&CN phục vụ phát
47/127, vượt 12 bậc so với năm triển kinh tế - xã hội”
2016, và là thứ hạng cao nhất
từng đạt được. Trong nhóm các Ngày 4/1/2017, Bộ KH&CN đã
nước có thu nhập trung bình thấp, tổ chức Hội nghị trực tuyến toàn
Việt Nam đã vươn lên xếp thứ quốc tổng kết công tác năm 2016,
nhất (từ vị trí thứ 3 năm 2016). triển khai công tác năm 2017 với
Trong khu vực Đông Nam Á, chủ đề “KH&CN phục vụ phát
Đông Á và châu Đại Dương, Việt triển kinh tế - xã hội”. Tại Hội nghị,
Nam xếp thứ 9. Trong ASEAN, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn
Luật CGCN sửa đổi năm 2017 Xuân Phúc đã biểu dương những
Việt Nam vươn lên đứng trên
được Quốc hội thông qua đã góp kết quả to lớn mà ngành KH&CN
Thái Lan. Việt Nam được đánh
phần hoàn thiện môi trường pháp đã đạt được trong năm vừa qua.
giá có thế mạnh trong các trụ cột
lý thúc đẩy hoạt động chuyển Thủ tướng cũng nhấn mạnh 4 vấn
giao, đổi mới công nghệ, thương về Sản phẩm kiến thức và công
đề cần tập trung khắc phục trong
mại hóa và ứng dụng các thành nghệ (xếp hạng 28/127); Trình
thời gian tới: i) Trình độ công nghệ
tựu KH&CN hiện đại, lành mạnh độ phát triển của thị trường (xếp
của nước ta còn thấp và tụt hậu
hóa thị trường công nghệ và môi hạng 34/127); Sản phẩm sáng
so với nhiều nước trên thế giới;
trường kinh doanh ở Việt Nam. tạo (xếp hạng 52/127). ii) Hiệu quả đầu tư cho KH&CN
Luật cũng được kỳ vọng sẽ góp Những tiến bộ trên chính là kết chưa cao như mong đợi vì nghiên
phần nâng cao năng lực công quả chỉ đạo, điều hành vĩ mô của cứu chưa gắn nhiều với thực tiễn;
11
Soá 1 naêm 2018
- cả nước. Chủ tịch nước Trần Đại
Quang đã tới tham dự và trao giải
cho các tập thể, cá nhân của 16
công trình, cụm công trình đoạt
Giải thưởng.
iii) Hoạt động của các hội đồng
KH&CN còn bất hợp lý, nặng về Thành công này là kết quả của
cảm tính; iv) Hoạt động quản lý sự chuẩn bị nhiều năm trên nền
nhà nước về KH&CN đã có nhiều tảng rất vững, đó là kỹ thuật ghép
tiến bộ nhưng vẫn còn những bất tạng của Việt Nam, cụ thể là Học
cập. Qua đó, Thủ tướng đã nêu viện Quân y. Bên cạnh đó là sự
lên 4 nhóm giải pháp mà ngành giúp đỡ tận tình, phối hợp đồng
9 công trình đoạt Giải thưởng
KH&CN cần tập trung thực hiện bộ của nhóm y, bác sĩ Bệnh viện
Hồ Chí Minh, 7 công trình đoạt
gồm: 1) Tiếp tục đổi mới cơ chế, Đại học Okayama, Nhật Bản kể
chính sách nhằm tháo gỡ những Giải thưởng Nhà nước về KH&CN từ quá trình chọn bệnh nhân, xét
khó khăn cho phát triển KH&CN; đều có giá trị khoa học cao, hiệu nghiệm và tiến hành phẫu thuật.
2) Đầu tư phát triển nguồn nhân quả kinh tế - xã hội to lớn, đã và Đây không chỉ là kết quả của sự
lực KH&CN chất lượng cao; 3) đang được ứng dụng vào nhiều hợp tác quốc tế mà còn khẳng
Thu hút các nguồn lực cho phát lĩnh vực mũi nhọn của đời sống, định trình độ của các nhà khoa
triển KH&CN nhằm thay đổi đóng góp mạnh mẽ cho phát triển học Việt Nam hoàn toàn có thể
phương thức đầu tư từ Nhà nước kinh tế - xã hội của đất nước. Sự tiếp cận được các kỹ thuật tiên
và doanh nghiệp với tỷ lệ 70-30 kiện được xét duyệt và tổ chức tiến nhất trong lĩnh vực ghép
hiện nay thành 30-70; 4) Chú trao giải 5 năm một lần đã thực tạng, mở ra cơ hội sống cho nhiều
trọng phát triển cơ sở hạ tầng cho sự trở thành ngày hội đáng nhớ bệnh nhân, giảm chi phí điều trị
KH&CN. Thủ tướng cũng khẳng của các nhà khoa học. bệnh, góp phần vào việc bảo vệ
định, Chính phủ luôn lắng nghe và chăm sóc sức khỏe nhân dân
5
và sẵn sàng tìm mọi giải pháp Lần đầu tiên Việt Nam thực hiện ngày càng tốt hơn.
6
để tháo gỡ những khó khăn của thành công ca ghép phổi từ
ngành KH&CN, tạo mọi điều kiện người cho sống Xu hướng ứng dụng công nghệ
tốt nhất để KH&CN đóng góp tối cao trong sản xuất nông nghiệp
Ngày 21/2/2017, các bác sĩ
đa cho phát triển kinh tế - xã hội
Bệnh viện Quân y 103 - Học Nền nông nghiệp nước ta đã
của đất nước.
viện Quân y đã phối hợp với các có sự phát triển đầy ấn tượng trong
Sự kiện đã thể hiện sự quan chuyên gia Nhật Bản thực hiện hơn 30 năm đổi mới vừa qua, thể
tâm, chỉ đạo rất quyết liệt của thành công ca ghép phổi cho hiện rõ nhất, tập trung nhất là ở
Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỗ: Từ một nước còn thiếu lương
bệnh nhi Ly Chương Bình, 7 tuổi,
về phát triển KH&CN trong năm thực trầm trọng những năm 80
người dân tộc Dao ở huyện Quản
qua và những năm tiếp theo. của thế kỷ XX trở về trước, hiện
Bạ, tỉnh Hà Giang. 2 người cho
4
nay Việt Nam về nhiều mặt đã
Trao Giải thưởng Hồ Chí Minh, một phần phổi là bố và bác ruột
được coi là cường quốc về xuất
Giải thưởng Nhà nước về KH&CN của bệnh nhi. Đây là kết quả của khẩu nông lâm, thủy sản, năm
đợt V đề tài “Nghiên cứu ghép thùy phổi 2016 đã có 10 mặt hàng nông
Ngày 15/1/2017, Bộ KH&CN hoặc một phổi từ người cho sống lâm sản có kim ngạch xuất khẩu
đã tổ chức Lễ trao Giải thưởng và người cho chết não” thuộc trên 1 tỷ USD (gạo, cao su, cà
Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà Chương trình KC.10/16-20 do Bộ phê, tiêu, điều, chè, sắn, rau quả,
nước về KH&CN đợt V cho các KH&CN giao Học viện Quân y thủy sản, gỗ và sản phẩm gỗ).
nhà khoa học ưu tú, tiêu biểu của thực hiện. Kim ngạch xuất khẩu nông, lâm,
12 Soá 1 naêm 2018
- thuỷ sản đạt 32,1 tỷ USD, xuất từ dừa tươi” do Trung tâm Sinh về di tích, di vật thời kỳ Thăng
siêu khoảng 7,6 tỷ USD. học thực nghiệm, Viện Ứng dụng Long (từ thời Lý, Trần đến thời
công nghệ, Bộ KH&CN thực hiện. Lê, thế kỷ XV-XVIII), trong đó
Đề tài đã nghiên cứu và áp dụng điểm nhấn quan trọng là giới
thành công cho tỉnh Bến Tre nói thiệu về thời nhà Lý; trưng bày
chung, Công ty TNHH chế biến giới thiệu về di tích, di vật thời kỳ
dừa Lương Quới nói riêng. Đây Tiền Thăng Long, bao gồm thời
là công trình nghiên cứu khoa Đại La (thế kỷ VII-IX) và thời Đinh
học đầu tiên có hệ thống ở Việt - Tiền Lê (thế kỷ X), trong đó giới
Nam về công nghệ tách dầu dừa thiệu cơ tầng văn hóa tạo dựng
nguyên chất (VCO) từ dừa tươi nên nền Văn hóa Đại Việt.
theo phương pháp ly tâm không
Một trong những khu sản xuất nông nghiệp sử dụng nhiệt độ cao, không sử
công nghệ cao của Tập đoàn Vingroup. dụng hoá chất trong quy trình
Đề cập đến thành công sản xuất, chất lượng sản phẩm
trong phát triển nông nghiệp đạt tiêu chuẩn quốc tế APCC.
của nước ta, không thể không Lần đầu tiên ở Việt Nam áp dụng
nhắc đến những đóng góp to dây chuyền sản xuất VCO quy
lớn của KH&CN. KH&CN đã mô công nghiệp (1.000 l/h) từ
có vai trò đặc biệt quan trọng dừa tươi bằng công nghệ không
trong các thành tựu của ngành gia nhiệt. Nhờ đổi mới công nghệ Một số sản phẩm thời Lý được trưng bày.
nông nghiệp. Chính KH&CN đã đã nâng cao giá trị gia tăng cho Nét mới mang tính đột phá của
tạo ra các giống mới, các tiến sản phẩm VCO từ trái dừa: Tăng Dự án là đã đưa ra giải pháp công
bộ KH&CN giúp nâng cao năng 25%, khoảng 1.000 USD/tấn sản nghệ trình chiếu hệ thống đèn cột
suất, chất lượng cây trồng, vật phẩm (công nghệ ép lạnh 4.000 chiếu sáng minh hoạ hình ảnh 42
nuôi trong sản xuất nông nghiệp. USD/tấn, công nghệ mới hơn cột gỗ của công trình kiến trúc
Đã có một số mô hình sản xuất 5.000 USD/tấn), tăng 3,3 lần so cung điện thời Lý cùng hệ thống
nông nghiệp theo hướng hiện đại với sản xuất dầu dừa tinh luyện tủ trưng bày di vật trong lòng di
như sản xuất bò sữa của TH true (dầu dừa tinh luyện 1.500 USD/ tích và phim trình chiếu ngay
Milk, của Vinamilk; sản xuất rau tấn). Sản phẩm đã đáp ứng được trong các không gian của di tích;
của VinEco, sản xuất mía của yêu cầu của thị trường Mỹ và EU. nghiên cứu xây dựng nội dung,
7
Hoàng Anh Gia Lai, sản xuất lúa kịch bản trình chiếu Mapping về
Trưng bày “Những khám phá khảo
của Lộc Trời… Các doanh nghiệp hình thái tường bao của kiến trúc
cổ học dưới lòng đất Nhà Quốc
lớn như TH, Vingroup, Hòa Phát… thời Lý rất sống động bằng công
hội”
đều khởi động các dự án đầu tư nghệ 3D; phỏng dựng mô hình
phát triển nông nghiệp công nghệ Tại Văn bản số 855/TTg-KTN tháp Phật giáo và trưng bày hiện
cao tại Hà Nam, Thái Bình…, tạo ngày 25/5/2010, Thủ tướng Chính vật liên quan đến tôn giáo trong
một làn sóng đầu tư cho phát phủ đã giao Viện Khoa học Xã tủ kính, bên trên chiếu phim giới
triển nông nghiệp ứng dụng công hội Việt Nam (nay là Viện Hàn thiệu vua Trần Nhân Tông qua
nghệ cao trong sản xuất nông lâm Khoa học Xã hội Việt Nam) là bức tranh “Trúc Lâm Đại sĩ xuất
nghiệp an toàn thực phẩm… cơ quan chủ trì tổ chức thực hiện sơn chi đồ” tạo sự sống động và
Dự án “Trưng bày di tích, di vật ấn tượng cho không gian trưng
Có rất nhiều đề tài nghiên cứu
dưới tầng hầm Nhà Quốc hội”. bày. Dự án đã đầu tư rất nhiều
khoa học trong lĩnh vực nông
Sau gần 5 năm tổ chức thực hiện công sức trong việc nghiên cứu
nghiệp đã triển khai đạt hiệu quả
(2012-2017), Viện Nghiên cứu
cao và chuyển giao thành công so sánh, thu thập tư liệu để có cơ
Kinh thành (Viện Hàn lâm Khoa
cho doanh nghiệp, một trong sở phục dựng lại hình thái kiến
học Xã hội Việt Nam) đã hoàn
những số đó phải kể đến là “Công trúc cung điện Việt Nam thời Lý
thành Dự án.
nghệ tách dầu dừa tinh khiết bằng công nghệ 3D; đã xây dựng
bằng công nghệ không gia nhiệt Dự án đã trưng bày giới thiệu thành công 7 phim trình chiếu tại
13
Soá 1 naêm 2018
- các không gian trưng bày ở 2 tầng tổng số 35 quốc gia/vùng lãnh dung liên quan cho Tuần lễ cấp
hầm. thổ thuộc khu vực châu Á. cao APEC tại Đà Nẵng vào tháng
Theo đánh giá của các đoàn 11/2017.
khách tham quan trong và ngoài
nước, đây là một bảo tàng độc
đáo nhất ở nước ta hiện nay và là
bảo tàng hiện đại đầu tiên ở châu
Á. Dự án trưng bày này không chỉ
đem lại một hình ảnh mới, đầy
tính sáng tạo cho tòa Nhà Quốc
hội Việt Nam, tạo nên hình ảnh
biểu trưng độc đáo của sự tiếp
nối, tôn vinh giá trị truyền thống, Một trong những điểm nhấn
góp phần quan trọng trong việc quan trọng của Internet Việt Nam Trong năm APEC 2017, với tư
minh chứng quy mô rộng lớn của là đã triển khai thành công mạng cách là Chủ tịch của SCSC 2017,
khu Di sản Văn hóa thế giới - Khu viễn thông thế hệ mới - 4G. Nếu Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường
Trung tâm Hoàng thành Thăng như mạng 1G là cố định, 2G là di Chất lượng (Bộ KH&CN) đã chủ
Long - Hà Nội, đồng thời phục động (thoại), 3G: Lưỡng tính giữa trì và tổ chức thành công nhiều sự
vụ thiết thực cho công tác quảng thoại và data (khuyết tật: lúc có kiện của SCSC trong khuôn
bá giá trị di sản, đáp ứng yêu cầu lúc không, thiếu ổn định) thì 4G là khổ Hội nghị quan chức cấp cao
tham quan và hưởng thụ văn hóa (SOM 1, SOM 2, SOM 3). Tổng
data, sử dụng công nghệ 4 thu, 4
của nhân dân và khách quốc tế
phát. Tính đến nay, đây là mạng cộng có 14 hội nghị/hội thảo đã
tại tòa Nhà Quốc hội.
lớn nhất, được đầu tư nhanh nhất được tổ chức với sự tham gia của
8
trên thế giới. Như vậy, mặc dù hàng trăm đại biểu đến từ các cơ
20 năm Việt Nam chính thức kết Việt Nam là nước đứng thứ 160 quan tiêu chuẩn hóa quốc gia,
nối mạng Internet toàn cầu về kinh tế trên thế giới nhưng lại các tổ chức quốc tế về tiêu chuẩn
Cách đây 20 năm, ngày đầu tư một mạng viễn thông lớn đo lường chất lượng như ISO,
19/11/1997 đã đánh dấu cột mốc nhất thế giới. Viễn thông giờ đây IEC, APLAC, OIML... Tổng cục
quan trọng trong lịch sử ngành không chỉ là viễn thông nữa, nó Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng
thông tin truyền thông nước ta khi có thể xâm nhập vào mọi lĩnh vực đã tích cực, chủ động đưa ra
Việt Nam mở cửa đón Internet. của đời sống xã hội, nhờ đó con
Sáng kiến “Chia sẻ thực hành tốt
Từ con số 0 vào những năm đầu người sẽ trở nên thông minh hơn,
nhất về việc áp dụng tiêu chuẩn
thập niên 90, hiện nay Việt Nam các thành phố sẽ trở nên thông
và đánh giá sự phù hợp đối với
đang sở hữu nền tảng hạ tầng minh hơn, quốc gia cũng trở nên
thông minh hơn. đô thị thông minh trong khu vực
viễn thông, công nghệ thông tin
APEC” và đã được Ban Thư ký
9
hiện đại, phủ rộng khắp lãnh thổ
từ thành thị đến nông thôn, thậm APEC và các nền kinh tế thành
Hoạt động KH&CN trong khuôn
chí cả miền núi, hải đảo, hàng khổ năm APEC Việt Nam 2017 viên đánh giá cao. Hội thảo vừa
trăm dịch vụ công trực tuyến thể hiện vai trò chủ động, sáng
Bộ KH&CN là cơ quan đầu tạo của Việt Nam theo đúng ưu
được triển khai ở mức độ 3, 4 tại
mối quốc gia về hợp tác KH&CN
nhiều địa phương, bộ, ngành, tiên của APEC 2017, vừa đáp
trong Cơ chế hợp tác đối tác
mang lại nhiều tiện ích, hiệu quả ứng được nhu cầu của các nền
chính sách khoa học, công nghệ
cho người dân và doanh nghiệp. và đổi mới (PPSTI). Trong năm kinh tế trong việc thúc đẩy phát
Sau 20 năm phát triển, đến nay APEC Việt Nam 2017 đã tổ chức triển đô thị thông minh ?
Việt Nam đã có 64 triệu người sử thành công Cuộc họp thường HH (tổng hợp)
dụng mạng Internet, chiếm 67% niên của Cơ chế PPSTI-9 và
dân số cả nước. Với con số này, PPSTI-10; tích cực phối hợp với
Việt Nam là nước có lượng người Ủy ban Quốc gia APEC 2017,
sử dụng Internet đứng thứ 12 trên Ban Thư ký APEC quốc tế và các
toàn thế giới và đứng thứ 6 trong đơn vị liên quan chuẩn bị các nội
14 Soá 1 naêm 2018
- KH&CN LÀ ĐỘNG LỰC, LÀ NỀN TẢNG CỦA SỰ NGHIỆP CNH, HĐH ĐẤT NƯỚC
PGS.TS Phạm Ngọc Linh
Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ, Môi trường
Ban Tuyên giáo Trung ương
Sự phát triển nhanh chóng của khoa học và công nghệ (KH&CN) trên thế giới trong những năm gần
đây, đặc biệt là sự xuất hiện của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, có khả năng tạo ra những
thành tựu mang tính đột phá khó dự báo trước và có ảnh hưởng to lớn tới mọi mặt của đời sống xã
hội loài người. Nhờ những đóng góp to lớn của KH&CN, của cải và phúc lợi xã hội nhiều nước trên
thế giới tăng đột biến, lối sống và phương thức sản xuất biến đổi tích cực đến không ngờ, chất
lượng cuộc sống được nâng cao. Dù là quốc gia đã phát triển hay đang phát triển cũng đều sử dụng
KH&CN như là vũ khí chiến lược nhằm đảm bảo vị thế của mình trên thế giới và giữ vững an ninh quốc
gia. Việt Nam đang bước vào thời kỳ thực hiện đầy đủ các cam kết trong cộng đồng ASEAN và WTO,
tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, hội nhập quốc tế với tầm mức sâu rộng hơn
nhiều so với giai đoạn trước. Trong điều kiện đó, các rào cản, bảo hộ cho sản xuất, hàng hóa sẽ bắt
buộc phải hủy bỏ. Để phát triển sản xuất trong nước, giữ vững độc lập tự chủ về kinh tế, không có
con đường nào khác là tăng cường đầu tư cho KH&CN, phải coi KH&CN là “động lực quan trọng
nhất” của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) đất nước.
Chủ trương, chính sách phát triển và chính sách phát triển KH&CN, và sức cạnh tranh của nền kinh
KH&CN như Nghị quyết Hội nghị Trung tế. Phát triển KH&CN nhằm mục
ương 2 khóa VIII (năm 1996) về tiêu đẩy mạnh CNH, HĐH đất
Việt Nam đang bước vào thời
định hướng chiến lược phát triển nước”. Nghị quyết Đại hội XII của
kỳ thực hiện đầy đủ các cam
KH&CN trong thời kỳ CNH, HĐH Đảng một lần nữa khẳng định:
kết trong cộng đồng ASEAN và
đất nước; Kết luận Hội nghị Trung “Phát triển mạnh mẽ KH&CN,
WTO, tham gia các hiệp định
ương 6 khóa IX (năm 2002); Nghị làm cho KH&CN thực sự là quốc
thương mại tự do thế hệ mới, hội
quyết Đại hội XI của Đảng (năm sách hàng đầu, là động lực quan
nhập quốc tế với tầm mức sâu
2011) và gần đây là Nghị quyết trọng nhất để phát triển lực lượng
rộng hơn nhiều so với giai đoạn
số 20-NQ/TW được thông qua sản xuất hiện đại, kinh tế tri thức,
trước; trong điều kiện đó, các
tại Hội nghị Trung ương 6 khóa nâng cao năng suất, chất lượng,
rào cản, bảo hộ cho sản xuất,
XI về “Phát triển KH&CN phục vụ hiệu quả và sức cạnh tranh của
hàng hóa sẽ bắt buộc phải hủy
sự nghiệp CNH, HĐH trong điều nền kinh tế; bảo vệ môi trường,
bỏ; để phát triển sản xuất trong
kiện kinh tế thị trường định hướng bảo đảm quốc phòng, an ninh”.
nước, giữ vững độc lập tự chủ về
xã hội chủ nghĩa và hội nhập
kinh tế, không có con đường nào Cùng với đó, Quốc hội, Chính
quốc tế”. Cương lĩnh xây dựng đất
khác là tăng cường đầu tư cho phủ, các bộ, ngành và địa phương
nước thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa
KH&CN, nâng cao trình độ công đã ban hành khá đầy đủ hệ thống
xã hội (bổ sung, phát triển năm
nghệ của sản xuất. các văn bản chính sách, pháp
2011) cũng đã chỉ rõ: “KH&CN
Nhận thức được tầm quan giữ vai trò then chốt trong việc luật nhằm thực thi chủ trương,
trọng của KH&CN, Đảng ta đã phát triển lực lượng sản xuất hiện đường lối của Đảng về phát triển
dành nhiều điều kiện cho phát đại, bảo vệ tài nguyên và môi KH&CN; tạo hành lang pháp lý
triển KH&CN, đã ban hành các trường, nâng cao năng suất, chất thuận lợi để thực hiện đổi mới
định hướng chiến lược, cơ chế lượng, hiệu quả, tốc độ phát triển công tác quản lý nhà nước, tập
15
Soá 1 naêm 2018
- trung chủ yếu ở 3 lĩnh vực: Đầu doanh nghiệp KH&CN; 9 cơ sở bài/năm. Số công bố có tác giả
tư và tài chính; chính sách cán ươm tạo công nghệ cao và ươm người Việt Nam trên các tạp chí
bộ; quản lý hoạt động nghiên cứu tạo doanh nghiệp công nghệ khoa học quốc tế trong những
và ứng dụng KH&CN; đồng thời cao đã được xây dựng và đi vào năm qua tăng nhanh, nếu như
xây dựng các cơ chế, chính sách hoạt động, góp phần hỗ trợ việc năm 2015, lần đầu tiên Việt Nam
khuyến khích đầu tư phát triển thành lập và phát triển các doanh đã có số công bố khoa học vượt
KH&CN, đổi mới sáng tạo, phục nghiệp công nghệ cao. ngưỡng 3.000 bài/năm thì năm
vụ các mục tiêu phát triển kinh tế Trong những năm qua, ngân 2016 đã đạt trên 4.000 bài/năm
- xã hội ở địa phương. Nhiều cơ sách nhà nước vẫn là nguồn lực (tăng 24,7%). Toán học, vật lý
chế, chính sách của địa phương chủ đạo, chiếm tới 65-70% tổng và hóa học tiếp tục là những lĩnh
mang tính đột phá. mức đầu tư toàn xã hội cho hoạt vực có thế mạnh của Việt Nam,
động KH&CN và bình quân chiếm chiếm 40% tổng số công bố quốc
KH&CN Việt Nam - những con số tế trong 5 năm qua. Riêng toán
khoảng 1,43% tổng chi ngân sách
Tiềm lực KH&CN quốc gia liên nhà nước hàng năm, chưa tính học, nước ta có số lượng công bố
tục phát triển. Hiện nay, cả nước phần chi cho KH&CN trong quốc quốc tế đứng đầu khu vực Đông
có gần 168 nghìn người tham phòng, an ninh (chưa đạt mức chi Nam Á.
gia vào hoạt động nghiên cứu và tối thiểu 2% như Nghị quyết đã Thị trường KH&CN bước đầu
phát triển (R&D), trong đó có trên nêu); tỷ trọng đầu tư cho KH&CN/ gắn kết hoạt động KH&CN với sản
131 nghìn cán bộ nghiên cứu, GDP từ ngân sách nhà nước chỉ xuất, kinh doanh. Từ năm 2012
chủ yếu làm việc trong các tổ ở mức xấp xỉ 0,4%. Đầu tư cho đến nay, Bộ KH&CN đã phối hợp
chức KH&CN nhà nước (84,1%), R&D đang theo xu hướng tích với các bộ, ngành và các tỉnh/
khu vực ngoài nhà nước (13,8%), cực, tăng cả giá trị tuyệt đối lẫn thành phố trực thuộc Trung ương
khu vực có vốn đầu tư nước tỷ lệ trên GDP (0,44% năm 2015 tổ chức được 2 kỳ Chợ công nghệ
ngoài (2,1%). Số nhân lực R&D so với 0,37% năm 2013). Đặc và thiết bị (Techmart) quy mô
tập trung nhiều ở khu vực trường biệt, khu vực doanh nghiệp đóng quốc gia và quốc tế, 12 Techmart
đại học với 77.841 người, chiếm vai trò nổi bật trong hoạt động và TechDemo quy mô vùng và
tỷ lệ 47% tổng nhân lực R&D và R&D, chiếm 58% nguồn chi và chuyên ngành, huy động được
các tổ chức R&D (38.628 người, thực hiện trên 63% chi phí. Một 2.892 đơn vị tham gia với 2.893
chiếm 24%). Tính bình quân có điểm đáng ghi nhận là đầu tư từ gian hàng, giới thiệu và chào bán
6,86 cán bộ nghiên cứu trên một khu vực ngoài nhà nước đã tăng 13.024 công nghệ và thiết bị.
vạn dân, tuy đã tăng trong những lên đến gần 40% tổng chi cho Hiện cả nước có 8 sàn giao dịch
năm qua, song so sánh với một R&D. Mặc dù vậy, bình quân theo công nghệ ở Hà Nội, TP Hồ Chí
số quốc gia trong khu vực và trên cán bộ nghiên cứu quy đổi tương Minh, Đà Nẵng, Quảng Ninh, Hải
thế giới cho thấy, chúng ta còn đương toàn thời gian (FTE) năm Phòng, Bắc Giang, Thái Bình,
ở mức thấp: Bằng 1/5 của EU, 2015 của Việt Nam là 38.701 USD Nghệ An; 50 vườn ươm công
1/6 của Hoa Kỳ, 1/4,5 của Liên PPP. So sánh với một số quốc gia nghệ và doanh nghiệp KH&CN.
bang Nga, 1/10 của Hàn Quốc, khác cho thấy, đầu tư cho R&D Tổng giá trị giao dịch công nghệ
bằng 2/3 của Thái Lan, 1/3 của của Việt Nam còn rất thấp, kể cả giai đoạn 2011-2015 đạt hơn
Malaysia, 1/10 của Singapore. tỷ lệ trên GDP lẫn bình quân trên 13.700 tỷ đồng, tăng 3 lần so
Các loại hình khu công nghệ cao cán bộ nghiên cứu. với giai đoạn 5 năm trước. Qua
tiếp tục được quan tâm phát triển, Theo công bố của Tổ chức Sở các kỳ Techmart và TechDemo
tạo điều kiện thúc đẩy hoạt động hữu trí tuệ thế giới (WIPO), xếp đã có hơn 2.000 hợp đồng, biên
KH&CN. Cả nước có 3 khu công hạng chỉ số đổi mới sáng tạo toàn bản được ghi nhớ và ký kết với
nghệ cao quốc gia ở 3 miền; có 13 cầu (GII) của Việt Nam năm 2017 tổng giá trị giao dịch hơn 3.400
khu nông nghiệp ứng dụng công đã vượt 12 bậc so với năm 2016, tỷ đồng. Mạng lưới các trung
nghệ cao tại các địa phương. vươn lên xếp thứ 47/127 quốc tâm ứng dụng và chuyển giao
Tính đến tháng 12/2016, cả nước gia, xếp thứ nhất trong nhóm 27 tiến bộ KH&CN ở 63 tỉnh/thành
có 250 doanh nghiệp được cấp quốc gia có thu nhập trung bình phố từng bước đảm bảo năng
Giấy chứng nhận doanh nghiệp thấp. Số công trình được các lực tiếp nhận, tư vấn, ứng dụng,
KH&CN và có khoảng 2.100 nhà khoa học công bố trên các chuyển giao công nghệ, tham
doanh nghiệp đạt điều kiện là tạp chí trong nước xấp xỉ 19.000 gia thị trường KH&CN. Trong giai
16 Soá 1 naêm 2018
- Phòng xét nghiệm sinh học phân tử (Bệnh viện Quân y 103) - một trong những đơn vị có đóng góp quan trọng trong lĩnh
vực sinh học phân tử trong giai đoạn vừa qua, nổi bật nhất là kết quả nghiên cứu sàng lọc phát hiện sớm ung thư mũi họng.
đoạn 2010-2016, các Trung tâm Các tiến bộ KH&CN đã đóng góp và tập trung mọi nguồn lực quốc
Ứng dụng và chuyển giao tiến khoảng 30-40% vào tăng trưởng gia đầu tư. Do đó, KH&CN chưa
bộ KH&CN của các địa phương nông nghiệp tùy theo từng lĩnh thực sự là “quốc sách hàng đầu”.
đã ký kết 16.112 hợp đồng tư vực cụ thể. Các kết quả KH&CN KH&CN chưa gắn với các điều
vấn chuyển giao công nghệ với đã được ứng dụng trong tất cả kiện của kinh tế thị trường; cơ chế
tổng giá trị 313 tỷ đồng. Hệ sinh các khâu của quá trình sản xuất quản lý hoạt động KH&CN vẫn
thái khởi nghiệp đổi mới sáng nông nghiệp, từ nghiên cứu, chọn mang nặng tính hành chính; cơ
tạo bắt đầu được hình thành và tạo giống cây trồng, vật nuôi; chế phân bổ ngân sách chưa hợp
phát triển. Đề án “Hỗ trợ hệ sinh kỹ thuật gieo trồng, chăm sóc, lý, còn “cào bằng”, chưa tập trung
thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo canh tác; thức ăn chăn nuôi; đầu tư cho các nhiệm vụ KH&CN
quốc gia đến năm 2025” đã được phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, ưu tiên. Doanh nghiệp chưa trở
Thủ tướng Chính phủ phê duyệt thuốc thú y; kỹ thuật chế biến và thành trung tâm của ứng dụng
ngày 18/5/2016, giúp nuôi dưỡng bảo quản sau thu hoạch. Trong và chuyển giao công nghệ, chưa
tinh thần khởi nghiệp sáng tạo công nghiệp và dịch vụ, lực lượng phải là nguồn cầu quan trọng
và hình thành lực lượng doanh KH&CN trong nước đã có khả nhất của thị trường KH&CN. Xét
nghiệp mới năng động, sáng tạo, năng thiết kế, chế tạo thành công về cơ cấu chi trong tổng chi ngân
dám dấn thân và phát triển các nhiều công nghệ, thiết bị nội địa sách nhà nước, chi cho hoạt động
sản phẩm, dịch vụ khác biệt dựa đạt tiêu chuẩn quốc tế; có năng KH&CN giai đoạn 2011-2016 còn
trên các thành tựu KH&CN và ý lực hấp thụ và làm chủ công nghệ bất hợp lý, chi R&D chỉ chiếm
tưởng sáng tạo đột phá, mang lại mới, công nghệ cao trong một số bình quân 43%, trong khi chi sự
giá trị gia tăng lớn cho cộng đồng, ngành thiết yếu như điện, điện tử, nghiệp khoa học chiếm bình quân
xã hội. dầu khí, đóng tàu, xây dựng, y tới 57%; và nếu như chi R&D
tế, công nghệ thông tin và truyền trong ngân sách trung ương và
Các nghiên cứu về khoa học
thông. Đặc biệt nhất là những ngân sách địa phương tương đối
xã hội và nhân văn đã cung cấp
thành tựu nổi bật trong y học, cân bằng thì trong chi sự nghiệp
luận cứ khoa học phục vụ hoạch
các công trình nghiên cứu đã khoa học, ngân sách trung ương
định các chủ trương, đường lối
góp phần dự phòng, đẩy lùi nhiều chiếm phần lớn (tới hơn 3/4) tổng
lớn của Đảng và Nhà nước, đề
dịch bệnh nguy hiểm. Nhiều kỹ chi sự nghiệp khoa học. Nhiều
xuất nhiều nội dung, quan điểm
thuật tiên tiến trong chẩn đoán quy hoạch, kế hoạch ngành, địa
và giải pháp mới trong Báo cáo
và điều trị bệnh đã được nghiên phương không dựa trên cơ sở
tổng kết 30 năm đổi mới và Văn
cứu ứng dụng thành công, nhiều nghiên cứu khoa học, nghiêm túc
kiện Đại hội XII của Đảng; bổ
loại bệnh đã được chẩn đoán và và chuyên nghiệp, dẫn đến đầu
sung, hoàn thiện pháp luật; tạo
điều trị với tỷ lệ thành công cao, tư dàn trải, lãng phí và thiếu tính
tiền đề đổi mới tư duy kinh tế;
giá thành rẻ, tiết kiệm cho xã hội khả thi. Các định hướng nhiệm vụ
khẳng định chủ quyền quốc gia
hàng trăm tỷ đồng. nghiên cứu chưa bám sát với yêu
đối với Hoàng Sa, Trường Sa và
cầu của sản xuất và đời sống,
Biển Đông, xây dựng đường lối
KH&CN chưa là “động lực quan trọng thiếu các hướng ưu tiên phù hợp.
và chính sách đối ngoại của Việt
nhất”
Nam. Chúng ta đã có bước phát Trình độ KH&CN quốc gia nhìn
triển trong nghiên cứu cơ bản, Mặc dù đã đạt được những chung còn tụt hậu xa so với thế
tạo tiền đề hình thành một số lĩnh kết quả đáng ghi nhận như vậy, giới, kể cả với một số nước trong
vực KH&CN đa ngành mới như nhưng đánh giá một cách tổng nhóm đầu khu vực Đông Nam Á.
vũ trụ, y sinh, nano, hạt nhân; thể, đến nay KH&CN vẫn chưa Phần lớn các doanh nghiệp vẫn
một số lĩnh vực có thế mạnh như trở thành “động lực quan trọng đang sử dụng công nghệ lạc hậu
toán học, vật lý lý thuyết đạt thứ nhất” để phát triển lực lượng sản so với mức trung bình của thế giới
hạng cao trong khu vực ASEAN. xuất hiện đại, chưa được ưu tiên 2-3 thế hệ. Năng lực hấp thụ công
17
Soá 1 naêm 2018
- nghệ, đổi mới công nghệ, đổi mới vật chất chưa tương xứng với yêu Sự đẩy mạnh cách mạng công
sáng tạo của doanh nghiệp trong cầu “KH&CN là quốc sách hàng nghiệp 4.0 dựa trên số hóa và kết
nước còn nhiều hạn chế. Năng lực đầu”. Thiếu các giải pháp đồng bộ nối có thể mang lại cho Việt Nam
nghiên cứu ứng dụng của các viện và cơ chế hữu hiệu về thanh tra, nhiều cơ hội để đẩy nhanh CNH,
nghiên cứu, trường đại học còn rất kiểm tra, quy trách nhiệm rõ ràng HĐH; đồng thời cũng đưa đến
khiêm tốn. Số đơn sáng chế bảo trong việc tổ chức thực hiện các những thách thức đối với quá trình
hộ quốc tế có nguồn gốc Việt Nam chủ trương của Đảng, pháp luật phát triển. Để sớm đưa nước ta
thấp. Sự sẵn sàng về công nghệ của Nhà nước và các nhiệm vụ trở thành một nước công nghiệp
và chỉ số đổi mới sáng tạo vẫn ở KH&CN; 2) Mô hình tăng trưởng theo hướng hiện đại, từ nay đến
dưới mức trung bình. Đối với các kinh tế theo chiều rộng, cách năm 2020, các cấp, các ngành
doanh nghiệp trong lĩnh vực sản thức vận hành nền kinh tế trong phải tập trung thực hiện thật tốt
xuất công nghiệp, nhóm doanh một thời gian dài chưa tạo áp lực 5 nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm
nghiệp có trình độ công nghệ tiên mạnh đối với nhu cầu phát triển sau đây:
tiến chỉ chiếm khoảng dưới 20%, và ứng dụng KH&CN. Tính cạnh Một là, phát huy hiệu quả vai
trong đó chủ yếu là các doanh tranh của nền kinh tế vẫn dựa trò lãnh đạo của các cấp ủy đảng
nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. chủ yếu vào thâm dụng lao động và chính quyền; tăng cường công
Nhân lực KH&CN tuy có tăng giá rẻ, khai thác tài nguyên thiên tác kiểm tra, giám sát ứng dụng
về số lượng nhưng chất lượng nhiên sẵn có và tăng vốn đầu tư. và phát triển KH&CN. Các cấp
chưa đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH Sự duy trì bao cấp của Nhà nước ủy đảng, chính quyền và toàn thể
đất nước. Thiếu các viện nghiên và tính độc quyền của doanh xã hội phải chuyển mạnh từ nhận
cứu, các trường đại học đẳng cấp nghiệp nhà nước không tạo động thức thành những hành động cụ
quốc tế; thiếu các tập thể khoa lực đủ mạnh để các doanh nghiệp thể, thiết thực; khắc phục tư tưởng
học mạnh, các chuyên gia đầu quan tâm đầu tư cho đổi mới và cục bộ, cát cứ trong chỉ đạo, điều
ngành có khả năng dẫn dắt các phát triển công nghệ; 3) Hệ thống hành; gắn các mục tiêu, nhiệm vụ
hướng nghiên cứu mới hoặc chỉ văn bản pháp luật về KH&CN còn KH&CN với các mục tiêu, nhiệm
đạo triển khai các nhiệm vụ quốc khá cồng kềnh và phức tạp. Chưa vụ phát triển kinh tế - xã hội của
gia ở trình độ quốc tế; 2 viện hàn thực sự đồng bộ giữa các quy định từng ngành và từng cấp; tăng
lâm (Viện Hàn lâm KH&CN Việt của pháp luật hiện hành với các cường hội nhập quốc tế và thông
Nam và Viện Hàn lâm Khoa học văn bản thuộc lĩnh vực KH&CN. tin, truyền thông tạo hiểu biết và
Xã hội Việt Nam) chưa thực sự trở Chưa tách biệt quản lý nhà nước nhận thức đúng về bản chất, đặc
thành hạt nhân, đầu tàu thúc đẩy với hoạt động sự nghiệp, nên trưng, các cơ hội và thách thức
và lan tỏa phát triển KH&CN. Việc một số cơ quan quản lý nhà nước của cách mạng công nghiệp lần
chuyển đổi các tổ chức KH&CN lại trực tiếp thực hiện nhiệm vụ thứ tư để có cách tiếp cận, giải
sang cơ chế tự chủ còn gặp nhiều KH&CN. Các tổ chức KH&CN sử pháp phù hợp, hiệu quả. Người
rào cản. Chưa huy động được các dụng kinh phí sự nghiệp KH&CN đứng đầu phải chịu trách nhiệm
nguồn lực xã hội và doanh nghiệp chưa hiệu quả, còn chi nhiều cho trong việc phát triển KH&CN
đầu tư cho KH&CN. bộ máy, kinh phí dành cho thực thuộc phạm vi quản lý của mình;
hiện nhiệm vụ, đề tài còn ít và kết quả phát triển KH&CN là căn
Những hạn chế này xuất phát
thiếu. Các doanh nghiệp ít có cơ cứ đánh giá định kỳ về công tác
từ 3 nguyên nhân chủ yếu sau:
hội tiếp cận nguồn vốn ngân sách lãnh đạo, chỉ đạo của cán bộ.
1) Còn có khoảng cách lớn giữa
nhận thức và hành động của người nhà nước, kể cả qua các hệ thống Hai là, tiếp tục đổi mới đồng
đứng đầu ở nhiều cấp ủy đảng, quỹ KH&CN quốc gia. bộ cơ chế quản lý, tổ chức, hoạt
chính quyền về phát huy vai trò động, nhất là cơ chế quản lý,
Làm gì để KH&CN thực sự là động lực,
của KH&CN, ứng dụng và phát phương thức đầu tư và cơ chế
là nền tảng
triển KH&CN; sự phối hợp giữa tài chính cho hoạt động KH&CN.
các cấp, các ngành và địa phương Việt Nam đang bắt đầu bước Rà soát chức năng, nhiệm vụ và
thiếu chặt chẽ. Trong chỉ đạo, vào một giai đoạn phát triển và hội sắp xếp lại tổ chức, bộ máy hoạt
điều hành hoạt động KH&CN còn nhập mới. Trong giai đoạn 2016- động KH&CN để tránh trùng
tồn tại tính hình thức, “tư tưởng 2020, CNH theo hướng HĐH đã chéo, hành chính hóa các nhiệm
cục bộ, cát cứ”... dẫn đến bố trí được xác định là trọng tâm của vụ KH&CN; tách biệt về quản lý
các nguồn lực về tài chính, cơ sở chiến lược phát triển quốc gia. giữa khu vực hành chính và khu
18 Soá 1 naêm 2018
nguon tai.lieu . vn
