Xem mẫu
- TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 9 (34) - Thaùng 11/2015 Tăng cường hiệu quả hoạt động tư vấn học tập thông qua dạy học tự định hướng Strengthening the efficiency of academic advising by means of self-directed teaching ThS. Nguyễn Thị Cẩm Vân Trường Đại học Sài Gòn M.A. Nguyen Thi Cam Van Sai Gon University Tóm tắt Công tác tư vấn học tập trong phương thức đào tạo theo tín chỉ giúp sinh viên tự lập kế hoạch học tập và xây dựng lộ trình học tập hợp lý. Còn dạy học tự định hướng là hoạt động dạy học dựa trên sự tự chủ của người học trong việc xác định mục tiêu học tập, thiết lập kế hoạch học tập và thực hiện kế hoạch học tập. Do đó hoạt động này rất phù hợp để vận dụng trong việc tư vấn học tập. Trên cơ sở nhiệm vụ của giảng viên cố vấn học tập, bài báo trình bày các giai đoạn cụ thể của tiến trình vận dụng dạy học tự định hướng trong hoạt động tư vấn nhằm nâng cao kết quả học tập của sinh viên và góp phần nâng cao hiệu quả đào tạo. Từ khóa: tư vấn học tập, tín chỉ, đào tạo theo tín chỉ, tự định hướng, dạy học tự định hướng… Abstract The academic advising in the credit education is to help students prepare themselves their study plan and develop a reasonable study route. While self-directed teaching bases on students’ high-leveled self- control to define study goal, to establish and implement a study plan. Therefore, that method is quite suitable to be applied in academic advising. Within the scope of a tutor’s duty, the article focuses on specific steps of the route of applying self-directed teaching into academic advising to improve students’ results and contribute to upgrade the teaching efficiency. Key word: academic advising, credit, credit education, self-directed, self-directed teaching… 1. Mở đầu cảnh của mình để hoàn tất khóa học, đạt Hoạt động cố vấn học tập (CVHT) là được văn bằng. Đầu mỗi học kỳ, sinh viên hoạt động đặc thù trong phương thức đào chủ động đăng ký khối lượng học tập phù tạo theo tín chỉ. Với phương thức đào tạo hợp với điều kiện riêng của mình và phù theo tín chỉ, quy trình đào tạo hay thời hợp với quy định chung của trường. Sinh khóa biểu không quy định hay sắp xếp viên được lựa chọn học phần, giảng viên, đồng loạt cho toàn thể sinh viên. Mỗi sinh giờ học, số lượng tín chỉ cần tích lũy trong viên được chủ động tích lũy dần các học kỳ để học theo kế hoạch riêng, thời môđun kiến thức theo năng lực, theo hoàn khóa biểu riêng phù hợp với nhu cầu và 51
- điều kiện của mình. Như vậy mỗi sinh viên viên CVHT. Nhìn chung giảng viên CVHT phải tự quyết định phương hướng, kế có 2 chức năng cơ bản: hoạch học tập cho bản thân. Đây là điều - Tư vấn, trợ giúp sinh viên trong quá không dễ đối với sinh viên, nhất là sinh trình học tập, nghiên cứu khoa học, định viên năm thứ nhất chưa quen với việc học hướng nghề nghiệp; tập theo tín chỉ. Chính vì thế, lực lượng - Quản lý sinh viên trong quá trình học giảng viên CVHT có nhiệm vụ tư vấn, giúp tập và rèn luyện tại trường. đỡ cho sinh viên trong quá trình học tập tại - Cụ thể, với chức năng tư vấn, trợ trường ĐH. Mà quan trọng nhất là giúp đỡ giúp sinh viên học tập thì nhiệm vụ của sinh viên xây dựng và thực hiện kế hoạch giảng viên CVHT bao gồm [2]: học tập cá nhân. Tuy nhiên, thực tế đào tạo - Tổ chức, triển khai các quy chế, quy theo tín chỉ trong thời gian qua cho thấy định về học chế tín chỉ, quyền và nghĩa vụ sinh viên mắc nhiều sai lầm khi đăng ký của sinh viên. môn học dẫn đến kết quả học tập kém. Bên - Tư vấn cho sinh viên phương pháp cạnh nguyên nhân do sinh viên chưa nắm học ở bậc đại học, phương pháp nghiên được quy trình học vụ trong đăng ký môn cứu khoa học, kỹ năng thu thập, xử lý học, chưa nắm được quy chế đào tạo; còn thông tin, tài liệu học tập. có nguyên nhân do công tác CVHT chưa - Hướng dẫn cho sinh viên hiểu biết về hiệu quả dẫn đến sv đăng ký môn học chưa chương trình đào tạo toàn khóa, chương trình đúng với sức học và điều kiện của bản đào tạo chuyên ngành và cách lựa chọn các thân. Thực trạng này đặt ra vấn đề cần phải học phần đăng ký ở các học kỳ; vận dụng những phương pháp phù hợp - Tư vấn và hỗ trợ sinh viên xây dựng trong hoạt động tư vấn học tập của giảng kế hoạch học tập cá nhân, ra các quyết định viên CVHT nhằm giúp sinh viên thể hiện học tập hợp lý. sự tự chủ, tự xây dựng được lộ trinh học Trong đó nhiệm vụ quan trọng nhất của tập phù hợp với năng lực, sở thích và điều giảng viên CVHT là tư vấn, trợ giúp cho sinh kiện riêng của bản thân. viên xây dựng kế hoạch học tập (lộ trình học Dạy học tự định hướng (DHTĐH) là tập) hợp lý trong từng học kỳ, từng năm học hoạt động dạy học dựa trên sự tự chủ của hay cả quá trình đào tạo. Việc lập kế hoạch người học trong việc xác định mục tiêu học học tập của sinh viên phải phù hợp với: tập, thiết lập kế hoạch học tập và thực hiện - Nguyên tắc dân chủ hóa của phương kế hoạch học tập. Do đó hoạt động này rất thức đào tạo theo tín chỉ và quan điểm dạy phù hợp để vận dụng vào quá trình đào tạo học lấy người học làm trung tâm: phù hợp theo tín chỉ nói chung và công tác CVHT với năng lực, điều kiện, nhu cầu và sở thích nói riêng nhằm nâng cao kết quả học tập của sinh viên…. của sinh viên, góp phần nâng cao hiệu quả - Quy chế đào tạo theo tín chỉ và quy đào tạo. định của nhà trường: lưu ý những môn học 2. Nội dung có thể học trước (học vượt); những môn học 2.1. Hoạt động cố vấn học tập trong cần học trước (điều kiện tiên quyết); những phương thức đào tạo theo tín chỉ môn đại cương, môn chung có thể học trong Hiện nay mỗi trường đại học đều có các học kỳ phụ mà không ảnh hưởng đến quy định khác nhau về nhiệm vụ của giảng tiến độ học tập các môn chuyên ngành.v.v… 52
- - Kết quả học tập của cá nhân: lưu ý thực hiện kế hoạch và đánh giá kết quả học môn học nào có kết quả yếu nên học lại để tập với sự trợ giúp của giáo viên. Nói cách cải thiện điểm, môn học nào chưa đạt bắt khác, quá trình HTTĐH là quá trình học buộc phải học lại… tập chủ động ở mức độ cao của người học 2.2. Hoạt động dạy học tự định hướng ngay từ giai đoạn đầu khi xác định phương Hoạt động DHTĐH, xuất phát từ hướng, chiến lược cho việc học tập. phương pháp học tập tự định hướng Thuật ngữ Dạy học tự định hướng được (HTTĐH). Khái niệm về Học tập tự định sử dụng để phân biệt với hoạt động dạy học hướng (self-directed learning) đã được các theo sự định hướng của giáo viên. Bản chất nhà nghiên cứu giáo dục đưa ra và xây của hoạt động DHTĐH là tổ chức cho dựng cơ sở lý luận từ khoảng 50 năm người học thực hiện quá trình HTTĐH. Từ trước. Các tác giả như: Cyril Houle nghiên ý nghĩa của khái niệm HTTĐH, có thể hiểu: cứu động cơ học tập của những người Dạy học tự định hướng là hoạt động trưởng thành (1961), Allen Tough công bố dạy học theo phương hướng do người học những dự án học tập dành cho người tự xác định từ nhu cầu, năng lực và điều trưởng thành (1971), Malcolm Knowles kiện học tập của chính mình. Trong đó xuất bản tác phẩm Học tập tự định hướng người học chủ động xác định mục tiêu học (1975); đã góp phần xây dựng nền tảng lý tập, xây dựng kế hoạch học tập và tự lực luận ban đầu cho HTTĐH [4]. Cho đến nay thực hiện các nhiệm vụ học tập dưới sự với sự phát triển nhiều ý tưởng mới, điều phối của giáo viên để lĩnh hội tri thức. HTTĐH đã được quan tâm nghiên cứu và Trong DHTĐH, người học trao đổi với ứng dụng rộng rãi trên thế giới, đặc biệt là giáo viên để thiết kế chương trình học tập tại Mỹ. nhằm đạt mục tiêu học tập của chính mình Có thể hiểu HTTĐH là quá trình học và và đạt mục tiêu đào tạo của nhà trường. tập theo phương hướng do người học tự Đồng thời, thông qua quá trình DHTĐH, xác định từ nhu cầu học tập của chính giáo viên giúp người học phát triển các kỹ mình. Theo đó, từ nhu cầu, hứng thú và năng HTTĐH như: kỹ năng xác lập mục điều kiện học tập của bản thân; người học tiêu, kỹ năng xây dựng kế hoạch thực hiện chủ động xác định phương hướng, chiến nhiệm vụ học tập, kỹ năng tự quản lý quá lược học tập; xây dựng kế hoạch học tập; trình học tập, kỹ năng tự giám sát v.v... Trong dạy học giáo viên định hướng, Trong dạy học tự định hướng, giáo viên: giáo viên: - Quyết định mục tiêu dạy học - Yêu cầu người học lập mục tiêu học tập. - Quyết định mục tiêu và nội dung bài Thỏa thuận với người học để lựa chọn nội học sẽ giảng dạy. dung học tập nhằm đạt mục tiêu học tập của người học và đạt mục tiêu dạy học của giáo viên. 53
- Trong dạy học giáo viên định hướng, Trong dạy học tự định hướng, giáo viên: giáo viên: - Dạy người học những kỹ năng và quy trình - Trình bày nội dung từng bài học. lập kế hoạch, thực hiện nhiệm vụ học tập để lĩnh hội kiến thức - Thiết lập các bài tập và các dự án học - Thỏa thuận với người học để đề xuất các bài tập tập và dự án học tập. - Hướng dẫn người học thực hiện các nhiệm - Giám sát quá trình thực hiện nhiệm vụ vụ học tập, tự giám sát và tự quản lý quá học tập của người học trình học tập của chính mình - Nhận xét sự tự đánh giá của ngưởi học về - Kiểm tra và đánh giá kết quả thực hiện kết quả thực hiện của họ. của người học - Đánh giá quá trình và kết quả của người học Tiến trình chung của DHTĐH diễn ra qua các giai đoạn sau: 54
- 2.3. Vận dụng dạy học tự định hướng tạo: chuẩn đầu ra là cam kết của nhà trường trong hoạt động tư vấn học tập đối với xã hội về chất lượng đào tạo. Trong Hoạt động tư vấn học tập được thực chuẩn đầu ra chứa đựng các mục tiêu của hiện vào đầu khóa học và trong từng học chương trình đào tạo một cách cụ thể và kỳ, từng năm học. Giảng viên CVHT có chi tiết. Do đó SV cần nắm rõ chuẩn đầu ra thể vận dụng DHTĐH trong việc tư vấn của ngành học để có hướng phấn đấu sinh viên về chiến lược học tập cho từng phù hợp. mốc thời gian. Cụ thể việc vận dụng + Chương trình đào tạo của ngành: DHTĐH trong các hoạt động tư vấn cho nội dung các khối kiến thức trong chương sinh viên có thể thực hiện như sau: trình đào tạo, các môn học tiên quyết, môn Hoạt động tư vấn đầu khóa học học trước, môn học song hành… Giảng viên hướng dẫn sinh viên xác + Kế hoạch đào tạo (lộ trình mẫu) cho định phương hướng học tập riêng cho bản từng học kỳ và cho cả khoá học. thân trong suốt quá trình đào tạo từ đó có + Sơ đồ cây chương trình đào tạo (sơ kế hoạch cụ thể cho quá trình học tập. đồ học thuật) thể hiện mối liên quan giữa Hoạt động tư vấn trong từng học các môn học trong chương trình đào tạo. kỳ, từng năm học: hoạt động này thường + Quy chế đào tạo về điều kiện tốt diễn ra đầu học kỳ hay đầu năm học, khi nghiệp, điều kiện học vượt, học chậm tiến độ. SV chuẩn bị đăng ký môn học. + Quy định của trường về đăng ký Giảng viên hướng dẫn sinh viên xác môn học, hủy môn học, đăng ký bổ sung. định phương hướng học tập cho từng học v.v... kỳ, từng năm học tùy thuộc vào khả năng, + Quy định của trường về số tín chỉ điều kiện của từng cá nhân. Dựa vào đó phải tích luỹ trong mỗi học kỳ, số điểm sinh viên lập kế hoạch học tập cho học kỳ, trung bình mỗi học kỳ phải đạt. năm học và thực hiện theo kế hoạch. Hoạt - Hướng dẫn sinh viên tự đánh giá khả động tư vấn cho từng học kỳ, từng năm học năng và điều kiện và nhu cầu học tập. Dựa có các hoạt động tư vấn nhằm lập kế hoạch vào mục tiêu đào tạo của ngành hay học tập cho học kỳ, năm học; học tích lũy chuyên ngành cùng với tiến độ học tập của tín chỉ; học cải thiện kết quả môn học; học bản thân, sinh viên tự đánh giá khả năng và môn ngoài chương trình đào tạo (để lấy điều kiện của bản thân có thể đáp ứng mục văn bằng 2). tiêu học tập cho từng giai đoạn, từng học Nội dung cụ thể tiến trình DHTĐH kỳ. Đồng thời xác định nhu cầu học tập trong hoạt động tư vấn học tập bao gồm trong học kỳ đáp ứng theo quy định về số các bước như sau: tín chỉ tích luỹ và số điểm tích luỹ. a. Chuẩn bị b. Xác định phương hướng - Chuẩn bị các văn bản, tài liệu cần - Tìm hiểu và thống nhất phương thiết: giảng viên thông báo cho sinh viên hướng học tập của sinh viên: giảng viên những thông tin cần thiết để sinh viên có thể tìm hiểu nhu cầu, năng lực, điều kiện học lập kế hoạch học tập cho bản thân. Tùy theo tập của sinh viên để có cơ sở trao đổi với hoạt động tư vấn đầu khoá học hay tư vấn sinh viên tìm phương hướng học tập đầu học kỳ, các thông tin này bao gồm: phù hợp. + Chuẩn đầu ra của chương trình đào - Hướng dẫn xác định mục tiêu học 55
- tập: giảng viên hướng dẫn SV xác định chú trọng vào các môn học chuyên ngành mục tiêu học tập (mục tiêu phấn đấu) của mà bỏ quên các khối kiến thức đại cương, bản thân bao gồm: mục tiêu gần, mục tiêu kiến thức ngoại ngữ, kiến thức tin học. xa. Việc yêu cầu sinh viên xác định mục v.v... tiêu phấn đấu một cách cụ thể cũng nhằm d. Thực hiện kế hoạch dạy học khơi dậy động cơ học tập, kích thích tính - Hỗ trợ sinh viên đăng ký học phần tự giác, chủ động trong học tập của sinh theo kế hoạch học tập (lộ trình học tập) đã viên. Cụ thể ở giai đoạn này, sinh viên cần thống nhất với giảng viên CVHT. Khi việc xác định số tín chỉ cần đạt được, xác định đăng ký học phần gặp trở ngại: lớp học số lượng các môn học sẽ học trong học kỳ. phần đã đủ sỉ số, lớp học phần có sỉ số quá c. Lập kế hoạch dạy học it không thể mở, lớp học phần bị trùng giờ - Giảng viên lập kế hoạch tư vấn theo với các học phần khác. v.v... giảng viên phương hướng học tập của sinh viên: giảng giúp sinh viên điều chỉnh kế hoạch học tập viên lập kế hoạch làm việc với sinh viên, và đăng ký bổ sung. Đây là bước quan lấy thông tin cần thiết về sinh viên, điều trọng rất cần sự tư vấn của giảng viên kiện học tập cũng như tiến độ học tập của CVHT để giúp các sinh viên điều chỉnh kế sinh viên để có kế hoạch tư vấn thích hợp. hoạch học tập một cách hiệu quả nhất. Việc Nếu là tư vấn đầu khóa học, giảng viên điều chỉnh kế hoạch học tập của một học cũng thông báo cho sinh viên biết lịch làm kỳ sẽ dẫn đến thay đổi cả kế hoạch học tập việc hoặc lịch tư vấn cụ thể để sinh viên dễ của năm học và kế hoạch toàn khóa của cá dàng tìm đến khi gặp vấn đề cần giảng viên nhân sinh viên. Do đó, kế hoạch học tập CVHT hỗ trợ. cần được điều chỉnh thật hợp lý. - Hướng dẫn sinh viên xây dựng kế - Giám sát quá trình sinh viên thực hoạch học tập cho học kỳ hoặc năm học: hiện theo kế hoạch học tập: theo dõi và tư giúp sinh viên xác định lộ trình học tập vấn, hỗ trợ giải quyết những khó khăn hoặc riêng cho bản thân trong học kỳ, cho năm trở ngại trong quá trình sinh viên thực hiện học. Sinh viên dựa vào lộ trình mẫu mà nhà kế hoạch học tập theo thời khóa biểu của trường đã công bố, dựa vào hoàn cảnh, khả cá nhân. Ở giai đoạn này, giảng viên cũng năng cũng như nhu cầu của mình để lập kế hướng dẫn sinh viên tự giám sát và quản lý hoạch học tập hợp lý. quá trình học tập của bản thân. - Giảng viên tư vấn và thống nhất với Quá trình điều chỉnh kế hoạch học tập sinh viên lộ trình học tập tối ưu. Việc xác chỉ diễn ra ở thời gian đầu của giai đoạn định các môn học cụ thể sẽ đăng ký học thực hiện phương án dạy học. Sau khi sinh phải phù hợp với năng lực và điều kiện học viên đăng ký học phần thành công thì tập của mỗi cá nhân sinh viên: không ít quá giảng viên xác nhận kết quả và cập nhật kết dẫn đến không kịp tiến độ, nhưng cũng quả này để theo dõi quá trình thực hiện kế không nhiều quá gây quá tải đối với sinh hoạch học tập của sinh viên. Trong giai viên. Cần lưu ý việc lựa chọn các môn học đoạn này giảng viên thường xuyên theo dõi phải đáp ứng điều kiện tiên quyết cho để có thể đánh giá chính xác việc thực hiện những môn học xa hơn, phải phân bố đều kế hoạch học tập của sinh viên. Tại nhiều trong các khối kiến thức đã được quy định trường dại học, kế hoạch học tập của sinh trong chương trình đào tạo. Tránh việc quá viên là cơ sở để bộ phận giáo vụ tổ chức 56
- mở nhóm môn học trong học kỳ. tạo, có kinh nghiệm giảng dạy trong học e. Đánh giá chế tín chỉ, nắm vững các quy chế, quy - Đánh giá và hướng dẫn tự đánh giá định của nhà trường. Giảng viên CVHT quá trình: đánh giá sự nỗ lực, tích cực cần hoạt động tích cực, năng động, gần gũi trong học tập các môn học. với sinh viên để nắm bắt được nhu cầu, - Đánh giá và hướng dẫn tự đánh giá điều kiện, năng lực thực tế của sinh viên. kết quả: thống kê kết quả các môn học đã Từ đó mới có thể tư vấn cho sinh viên đạt được và so sánh với mục tiêu đặt ra những quyết định học tập hợp lý, góp phần ban đầu. nâng cao hiệu quả đào tạo. Kết quả đánh giá này là căn cứ để sinh viên lập kế hoạch học tập cho giai đoạn Tài liệu tham khảo kế tiếp. 1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2007), Quy chế đào 3. Kết luận tạo đại học, cao đẳng hệ chính quy theo hệ DHTĐH là hoạt động dạy học theo thống tín chỉ (Ban hành kèm theo Quyết định số 43/2007/QĐ-BGDĐT ngày 15/8/2007 của quan điểm dạy học hướng vào người học, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo). tôn trọng nhu cầu, sự khác biệt trong tư duy 2. Đại học Sài Gòn (2009), Quy định Cố vấn học và điều kiện của người học chứ không phải tập (Ban hành kèm theo Quyết định số áp đặt một khuôn mẫu nhất định cho tất cả. 1799/QĐ-ĐHSG-ĐT ngày 01/09/2009 của Yếu tố này rất phù hợp với nguyên lý của Hiệu trưởng Trường Đại học Sài Gòn). phương thức đào tạo theo tín chỉ. Do đó có 3. Lâm Quang Thiệp (05/2010), Về phương thể vận dụng DHTĐH vào những hoạt động pháp dạy, học và đánh giá kết quả học tập của giảng viên như: giảng dạy chuyên môn, trong hệ thống tín chỉ, Kỷ yếu Hội thảo khoa tư vấn học tập, hướng dẫn thực hiện khóa học toàn quốc: “Đổi mới phương pháp giảng luận hay nghiên cứu khoa học. v.v… Trong dạy đại học theo hệ thống tín chỉ”, Chuyên san của Tạp chí Đại học Sài Gòn, tr.8 – 13. hoạt động CVHT, để có thể tư vấn cho sinh 4. Guglielmino L.M., Long H.B., Hiemstra R., viên xây dựng kế hoạch học tập phù hợp (2004), “Historical Perspectives Series: Self- với cá nhân sinh viên và phù hợp với mục Direction in Learning in the United States”, tiêu của chương trình đào tạo, giảng viên International Journal of Self-directed CVHT phải nắm vững chương trình đào Learning, 1(1), (p.1). Ngày nhận bài: 20/7/2015 Biên tập xong: 05/11/2015 Duyệt đăng: 10/11/2015 57
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học