Tác động của đô thị hoá đến biến đổi nghề nghiệp và hoạt động sản xuất của người nông dân Hải Dương - Vũ Hào Quang

X· héi häc thùc nghiÖm X· héi häc sè 2 (102), 2008 33 T¸c ®éng cña ®« thÞ hãa ®Õn biÕn ®æi nghÒ nghiÖp vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña ng­êi n«ng d©n H¶i D­¬ng Vò HµO QUANG 1. §Æt vÊn ®Ò §« thÞ hãa n«ng th«n ®ang lµ vÊn ®Ò ®­îc rÊt nhiÒu nhµ nghiªn cøu quan t©m. HiÖn nay ë n­íc ta cã kho¶ng 74% d©n sè sèng ë n«ng th«n, trong khi ®ã ®Êt ®ai dµnh cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ngµy cµng bÞ thu hÑp. D­íi t¸c ®éng cña ®« thÞ hãa, nhiÒu vÊn ®Ò x· héi bóc xóc ®ang diÔn ra. NhiÒu c©u hái thùc tiÔn ®Æt ra cÇn sím cã lêi gi¶i, cô thÓ nh­: Ng­êi n«ng d©n chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp nh­ thÕ nµo tr­íc bèi c¶nh ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ngµy cµng bÞ thu hÑp? C¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt sÏ diÔn ra nh­ thÕ nµo tr­íc sù t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè míi nh­ khoa häc c«ng nghÖ, gièng míi, kü thuËt canh t¸c míi, c«ng cô s¶n xuÊt míi? HÖ qu¶ t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ®Õn ®êi sèng kinh tÕ - x· héi cña ng­êi n«ng d©n nh­ thÕ nµo? §ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh mµ ®Ò tµi nghiªn cøu: “BiÕn ®æi x· héi ë n«ng th«n d­íi t¸c ®éng cña ®« thÞ hãa vµ chÝnh s¸ch tÝch tô ruéng ®Êt - nghiªn cøu tr­êng hîp tØnh H¶i D­¬ng” triÓn khai nghiªn cøu kh¶o s¸t.1P Bµi viÕt nµy dùa trªn nguån sè liÖu cña cuéc nghiªn cøu ®· nªu ®Ó t×m hiÓu t¸c ®éng cña ®« thÞ hãa ®Õn biÕn ®æi nghÒ nghiÖp vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña ng­êi n«ng d©n H¶i D­¬ng, nh»m gãp phÇn lµm s¸ng tá thªm nh÷ng c©u hái cña thùc tiÔn ®Æt ra trong thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa (CNH, H§H) ë n«ng th«n n­íc ta hiÖn nay. 2. Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu 2.1. Thùc tr¹ng ®« thÞ hãa ë H¶i D­¬ng Trong 5 n¨m 2001 - 2005, kinh tÕ H¶i D­¬ng t¨ng tr­ëng víi tèc ®é kh¸ cao. C¬ cÊu kinh tÕ tiÕp tôc chuyÓn dÞch theo h­íng c«ng nghiÖphãa, hiÖn ®¹i hãa. Tæng s¶n phÈm trong tØnh (GDP) n¨m 2005 t¨ng 67% so víi n¨m 2000, b×nh qu©n t¨ng 10,8%/n¨m (thêi kú 1996 - 2000 t¨ng b×nh qu©n 9,2%/n¨m); trong ®ã gi¸ trÞ t¨ng thªm khu vùc n«ng, l©m nghiÖp vµ thñy s¶n t¨ng 3,9%/n¨m, khu vùc c«ng nghiÖp vµ x©y dùng t¨ng 15,4%/n¨m, khu vùc dÞch vô t¨ng 10,6%/n¨m. Nh­ vËy, so víi c¶ n­íc, tèc 1 §Ò tµi nghiªn cøu: “BiÕn ®æi x· héi ë n«ng th«n d­íi t¸c ®éng cña ®« thÞhãa vµ chÝnh s¸ch tÝch tô ruéng ®Êt - nghiªn cøu tr­êng hîp tØnh H¶i D­¬ng” triÓn khai vµo n¨m 2005 - 2007 do PGS.TS Vò Hµo Quang lµm chñ nhiÖm, ®· tiÕn hµnh kh¶o s¸t t¹i 2 huyÖn cña tØnh H¶i D­¬ng lµ ChÝ Linh vµ CÈm Giµng. T¹i mçi huyÖn chän 2 x· ®Ó nghiªn cøu, 4 x· ®­îc chän lµ: Céng Hßa, T©n D©n, CÈm Phóc, Cao An. Cuéc nghiªn cøu nµy ®· sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu nh­: víi víi dung l­îng mÉu lµ 1218 ®èi t­îng ®­îc pháng vÊn b»ng b¶ng hái cÊu tróc, cã 20 cuéc pháng vÊn s©u vµ 12 cuéc th¶o luËn nhãm,cïng víi ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch tµi liÖu do c¸c x· trªn ®Þa bµn nghiªn cøu cung cÊp vµ mét sè t¹i liÖu cña Tæng côcThèng kª, mét sè trang web. Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn 34 T¸c ®éng cña ®« thÞ hãa ®Õn biÕn ®æi nghÒ nghiÖp vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt... ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña tØnh H¶i D­¬ng cao h¬n vµ xÊp xØ vïng §ång b»ng s«ng Hång (c¶ n­íc 7,5%/n¨m, c¸c tØnh vïng §ång b»ng s«ng Hång 10,9%/n¨m). C¬ cÊu kinh tÕ tiÕp tôc chuyÓn dÞch theo h­íng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. Tû träng gi¸ trÞ t¨ng thªm cña khu vùc c«ng nghiÖp vµ x©y dùng kh«ng ngõng t¨ng lªn; tõ n¨m 2001 ®Õn 2005 lÇn l­ît lµ 37,8%, 39,6%, 41,5%, 42,4%, 43,2%. Tû träng c¸c ngµnh dÞch vô t¨ng tõ 28,0% n¨m 2000 lªn 29,6% n¨m 2005. M«i tr­êng ®Çu t­ trªn ®Þa bµn tØnh ®­îc c¶i thiÖn theo h­íng tÝch cùc; hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng ®­îc chó träng ®Çu t­ x©y dùng, c¶i t¹o n©ng cÊp, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thu hót vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn. NhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ cïng tham gia ®Çu t­; kinh tÕ nhµ n­íc tiÕp tôc ®­îc cñng cè, gi÷ v÷ng vai trß chñ ®¹o; kinh tÕ t­ nh©n t¨ng m¹nh vµ trë thµnh mét nguån lùc quan träng cho ph¸t triÓn, t¹o sù c¹nh tranh lµnh m¹nh trong nÒn kinh tÕ. §êi sèng c¸c tÇng líp d©n c­ tiÕp tôc ®­îc c¶i thiÖn, n©ng lªn râ rÖt. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra møc sèng hé gia ®×nh, n¨m 2004 thu thËp b×nh qu©n 1 ng­êi/th¸ng ®¹t 456 ngh×n ®ång, t¨ng 66,5% so víi n¨m 1999, trong ®ã khu vùc thµnh thÞ ®¹t 650 ngh×n ®ång, t¨ng 69,7%; khu vùc n«ng th«n ®¹t 420 ngh×n ®ång, t¨ng 63,5%. H¶i D­¬ng lµ mét tØnh cã tèc ®é ®« thÞhãa nhanh. NhiÒu khu c«ng nghiÖp, nhµ m¸y, xÝ nghiÖp ®· ®­îc x©y dùng nh÷ng n¨m gÇn ®©y. TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2004, diÖn tÝch ®Êt thu håi dµnh cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ kÕt cÊu h¹ tÇng cña c¶ tØnh ®· chiÕm tíi 59,66% tæng diÖn tÝch ng­êi d©n ®ang sö dông 1FP2. Cô thÓ, t¹i huyÖn Kim Thµnh, ®Êt thu håi chiÕm 78,43%, thµnh phè H¶i D­¬ng: 69,44%, HuyÖn ChÝ Linh: 55,57%, HuyÖn CÈm Giµng: 47,62%, huyÖn Nam S¸ch: 35,13%, HuyÖn B×nh Giang: 33,24%. §Ò tµi ®· chän huyÖn ChÝ Linh vµ CÈm Giµng ®Ó nghiªn cøu v× hai huyÖn nµy cã tèc ®é ®« thÞhãa ë møc trªn vµ cËn trung b×nh so víi c¸c huyÖn kh¸c trong toµn tØnh H¶i D­¬ng. T×nh h×nh thu håi ®Êt dµnh cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ kÕt cÊu h¹ tÇng dÉn tíi hÖ qu¶ lµ thiÕu viÖc lµm hoÆc mÊt viÖc lµm cña mét bé phËn d©n c­ ë H¶i D­¬ng ®­îc thÓ hiÖn trong b¶ng 1 d­íi ®©y. B¶ng 1: T×nh tr¹ng viÖc lµm cña lùc l­îng lao ®éng sau khi bÞ thu håi ®Êt (% sè ng­êi ë ®téuæi lao ®éng) STT §Þa ph­¬ng 1 Thµnh phè H¶i D­¬ng 2 HuyÖn CÈm Giµng 3 HuyÖn B×nh Giang 4 HuyÖn Nam S¸ch 5 HuyÖn Kim Thµnh 6 HuyÖn ChÝ Linh 7 Chung §ñ viÖc lµm (%) 48,55 65,24 76,97 35,36 53,47 21,93 49,62 ThiÕu viÖc lµm (%) 38,74 15,10 20,91 48,95 34,93 48,18 35,80 Ch­a cã viÖc lµm (%) 12,71 19,66 2,12 15,69 11,60 29,89 14,58 Nguån: Së Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi tØnh H¶i D­¬ng 2 Theo sè liÖu cña Së Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi tØnh H¶i D­¬ng, n¨m 2004, (TrÝch l¹i cña TS NguyÔn H÷u Dòng trong b¸o c¸o cña ®Ò tµi: “Nghiªn cøu thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng vµ viÖc lµm cña ng­êi d©n bÞ thu håi ®Êt ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, nhu cÇu céng ®ång vµ lîi Ých quèc gia”, ViÖn Khoa häc Lao ®éng vµ X· héi, 2006). Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn Vò Hµo Quang 35 Nh­ vËy, huyÖn ChÝ Linh lµ huyÖn t×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm vµ ch­a cã viÖc lµm cã tû lÖ cao nhÊt (21,93% sè d©n cña huyÖn nµy cã viÖc lµm). Trong khi ®ã huyÖn CÈm Giµng lµ huyÖn cã diÖn tÝch ®Êt bÞ thu håi còng t­¬ng ®­¬ng víi huyÖn ChÝ Linh (ë møc trung b×nh so víi c¸c huyÖn trong tØnh H¶i D­¬ng) th× sè ng­êi cã viÖc lµm l¹i chiÕm tû lÖ cao (65,24%). HuyÖn B×nh Giang lµ huyÖn cã qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa chËm nhÊt trong tØnh H¶i D­¬ng th× l¹i cã tû lÖ nh÷ng ng­êi cã viÖc lµm cao nhÊt. Râ rµng lµ tû lÖ nh÷ng ng­êi cã viÖc lµm vµ kh«ng cã viÖc lµm kh«ng hoµn toµn lÖ thuéc vµo qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa nhanh hay chËm t¹i c¸c ®Þa ph­¬ng mµ cßn phô thuéc vµo mét sè nh©n tè kh¸c n÷a. Trong ®ã cã nh©n tè liªn quan tíi tËp qu¸n lao ®éng hay nãi réng ra lµ tiÓu v¨n hãa cña c¸c huyÖn hay c¸c x· thuéc tØnh H¶i D­¬ng. ë ®©y cã thÓ so s¸nh tËp qu¸n s¶n xuÊt tiªu dïng cña 3 khu vùc d©n c­ n¬i diÔn ra ®« thÞ hãa víi nh÷ng møc ®é kh¸c nhau qua viÖc sö dông tiÒn ®Òn bï ®Êt n«ng nghiÖp nh­ mét thãi quen chi tiªu cña ng­êi d©n (Xem b¶ng 2 d­íi ®©y). B¶ng 2: T×nh h×nh sö dông tiÒn ®Òn bï ®Êt n«ng nghiÖp cña c¸c hé gia ®×nh(%) STT T×nh h×nh sö dông tiÒn ®Òn bï 1 §Çu t­ s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp 2 §Çu t­ s¶n xuÊt kinh doanh phi n«ng nghiÖp 3 Häc nghÒ 4 Mua ®å dïng sinh ho¹t 5 X©y dùng hoÆc söa ch÷a nhµ cöa 6 Kh¸c 7 Tæng Thµnh phè H¶i D­¬ng 2,76 39,04 7,47 4,43 18,22 28,08 100.00 HuyÖn CÈm Giµng 1,57 38,08 2,86 14,50 24,22 18,77 100.00 HuyÖn Chung Nam S¸ch 0,02 1,45 35,35 37,49 15,74 8,69 19,36 12,76 20,63 21,02 8,90 18,59 100.00 100.00 Nguån: §Ò tµi: “Nghiªn cøu thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng vµ viÖc lµm cña ng­êi d©n bÞ thu håi ®Êt ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, nhu cÇu céng ®ång vµ lîi Ých quèc gia”, ViÖn Khoa häc Lao ®éng vµ X· héi, 2006. B¶ng trªn cho thÊy, ng­êi d©n ë c¶ 3 ®Þa ph­¬ng ®Çu t­ cho s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp ®Òu rÊt thÊp. Ng­êi d©n thµnh phè H¶i D­¬ng ®Çu t­ cho kinh doanh n«ng nghiÖp lµ 2,76% sè tiÒn ®­îc ®Òn bï do bÞ thu håi ®Êt n«ng nghiÖp. Trong khi ®ã, ng­êi d©n huyÖn CÈm Giµng chØ ®Çu t­ cho lÜnh vùc nµy lµ 1,57% vµ ng­êi d©n huyÖn Nam S¸ch lµ 0,02%. Trong khi ®ã tû lÖ ®Çu t­ cho s¶n xuÊt kinh doanh phi n«ng nghiÖp cña c¶ 3 ®Þa ph­¬ng nãi trªn lµ t­¬ng tù nh­ nhau (Tû lÖ t­¬ng øng lµ 39,4%; 38,08%; 35,35%). Së dÜ viÖc ®Çu t­ cho kinh doanh lÜnh vùc phi n«ng nghiÖp ë 3 ®Þa ph­¬ng nªu trªn lµ t­¬ng ®­¬ng bëi v× nhËn thøc cña ng­êi d©n vÒ nhu cÇu cho s¶n xuÊt thuéc lÜnh vùc phi n«ng nghiÖp t¹i c¸c ®Þa ph­¬ng ®Òu t­¬ng tù nh­ nhau. VÒ khÝa c¹nh nhµ ë, còng thÊy sù t­¬ng ®ång ®¸ng kÓ vÒ mÆt chi phÝ cho x©y dùng nhµ cöa. Tuy nhiªn, ng­êi d©n huyÖn CÈm Giµng chi phÝ (24,22%) cho viÖc x©y dùng nhµ cöa nhiÒu h¬n ng­êi d©n thµnh phè H¶i D­¬ng (18,22%) vµ huyÖn Nam S¸ch (20,63%). Trong khi ®ã viÖc chi phÝ cho häc nghÒ l¹i chiÕm mét tû lÖ kh¸ nhá. §iÒu nµy cho thÊy viÖc tÝnh to¸n lµm ¨n l©u dµi víi mét nghÒ míi sau khi bÞ thu håi ®Êt n«ng nghiÖp trong nhËn thøc cña ng­êi d©n lµ ch­a cÊp thiÕt. T©m lý s¶n xuÊt nhá vÉn cßn kh¸ râ nÐt trong ng­êi n«ng d©n H¶i D­¬ng. Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn 36 T¸c ®éng cña ®« thÞ hãa ®Õn biÕn ®æi nghÒ nghiÖp vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt... 2.2. T¸c ®éng cña viÖc thu håi ®Êt n«ng nghiÖp ®Õn biÕn ®æi c¬ cÊu nghÒ nghiÖp x· héi Qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa g¾n liÒn víi viÖc thu håi ®Êt n«ng nghiÖp ®Ó giµnh cho c¸c khu c«ng nghiÖp, chÕ xuÊt, dÞch vô. VÊn ®Ò ®Æt ra ®Ó nghiªn cøu ë ®©y lµ hËu qu¶ x· héi cña viÖc thu håi ®Êt ®Ó l¹i cho ng­êi n«ng d©n nh­ thÕ nµo, liÖu hä cã kÞp thêi chuyÓn dÞch c¬ cÊu nghÒ nghiÖp ®Ó thÝch øng víi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai canh t¸c ngµy cµng bÞ thu hÑp hay kh«ng? Cã rÊt nhiÒu c©u hái ®· ®Æt ra vµ sÏ cßn xuÊt hiÖn vÒ vÊn ®Ò ®Êt ®ai, vÒ m« h×nh qu¶n lý vµ sö dông nã. Do mÊt ®Êt nªn sè l­îng ng­êi kh«ng cã viÖc lµm ngµy cµng cã xu h­íng t¨ng lªn. ë Hµ Néi, trong 5 n¨m tõ 2001 - 2005 ®· cã 104.000 ng­êi mÊt viÖc lµm do bÞ thu håi ®Êt n«ng nghiÖp. ë c¸c tØnh cã d©n sè Ýt h¬n Hµ Néi, vÝ dô, Hµ T©y cã 52.838, ë H¶i D­¬ng cã12.000, ë §µ N½ng cã 20.000 ng­êi mÊt viÖc lµm do bÞ thu håi ®Êt n«ng nghiÖp. Sè ng­êi mÊt viÖc do bÞ thu håi ®Êt n«ng nghiÖp tû lÖ thuËn víi diÖn tÝch ®Êt bÞ thu håi vµ mËt ®é d©n sè cña tõng ®Þa ph­¬ng. HiÖn nay tû lÖ sè ng­êi mÊt viÖc lµm do bÞ thu håi ®Êt n«ng nghiÖp/tæng d©n sè c¶ n­íc lµ 0,32%, ë H¶i D­¬ng lµ 12.000/1722500 = 0,7%. Sè hé mÊt ®Êt n«ng nghiÖp ë ®ång b»ng s«ng Hång còng cã xu h­íng gia t¨ng tõ n¨m 1993 ®Õn 2002. N¨m 1993 lµ 3,2%, n¨m 1998 lµ 3,0%. N¨m 2002 lµ 14%. Tû lÖ nµy còng cho chóng ta thÊy r»ng qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa diÔnra ë ®ång b»ng s«ng Hång rÊt m¹nh ë giai ®o¹n 1998 - 2002 so víi giai ®o¹n tr­íc ®ã. T¹i ®Þa bµn kh¶o s¸t, cã kho¶ng 36% sè ng­êi bÞ mÊt ®Êt víi sè l­îng kh¸c nhau. §iÒu nµy mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh qui m« cña qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa vµ c­êng ®é cña qu¸ tr×nh x· héi hãa diÔn ra trong nh÷ng n¨m qua t¹i H¶i D­¬ng. C¬ cÊu ®Êt n«ng nghiÖp ë HuyÖn ChÝ Linh ®ang bÞ gi¶m, ®Êt l©m nghiÖp Ýt biÕn ®æi, ®Êt chuyªn dïng cho c¸c khu c«ng nghiÖp dÞch vô t¨ng lªn, nguån dù tr÷ ®Êt tù nhiªn ngµy cµng gi¶m do khai th¸c sö dông ngµy cµng t¨ng. T×nh tr¹ng ®ã kh¸ phæ biÕn trong toµn huyÖn vµ lÊy x· T©n D©n lµm vÝ dô minh häa d­íi ®©y. B¶ng 3: C¬ cÊu ®Êt n«ng nghiÖp n¨m 2002 x· T©n D©n C¬ cÊu ®Êt n«ng nghiÖp X· T©n D©n §Êt n«ng nghiÖp §Êt l©m nghiÖp §Êt chuyªn dïng §Êt ë §Êt ch­a sö dông vµ s«ng suèi, nói ®¸ 2002 (%) 57,61 3,15 14,42 4,54 20,28 2003 - 2004 (%) 50,14 3,15 18,47 5,44 16,8 Nguån: §Ò tµi: Nh÷ng biÕn ®æi x· héi ë n«ng th«n d­íi t¸c ®éng cña ®« thÞ hãa vµ chÝnh s¸ch tÝch tô ruéng ®Êt. Trong thêi ®iÓm nghiªn cøu, tû lÖ c¸c nghÒ nghiÖp ë 2 huyÖn ChÝ Linh vµ CÈm Giµng ®­îc ph©n bè nh­ sau: NghÒ thuÇn n«ng: 65,6%; NghÒ thuÇn tóy kinh doanh dÞch vô: 2,3%; NghÒ hçn hîp: 32,1%. Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn Vò Hµo Quang 37 Cã sù t­¬ng ®èi phï hîp gi÷a sè l­îng nh÷ng ng­êi lµm nghÒ thuÇn n«ng (65,6%) víi sè l­îng nh÷ng ng­êi kh«ng tÝch tô ruéng ®Êt (65,1%). Tõ ®©y cã thÓ ®­a ra suy lý r»ng nh÷ng ng­êi lµm nghÒ thuÇn n«ng kh«ng chó ý ®Õn viÖc tÝch tô ruéng ®Êt. Trong khi ®ã nh÷ng ng­êi lµm nghÒ hçn hîp hoÆc thuÇn tóy kinh doanh dÞch vô l¹i lµ nh÷ng ng­êi tÝch tô ruéng ®Êt. Ph¸t hiÖn nµy cña ®Ò tµi cã ý nghÜa quan träng trong viÖc ®Þnh h­íng nghÒ nghiÖp cho ng­êi n«ng d©n. Cã thÓ suy ra r»ng nh÷ng ng­êi lµm nghÒ thuÇn n«ng kh«ng quan t©m nhiÒu ®Õn n¨ng suÊt còng nh­ thu nhËp mµ hä chØ lµm theo thãi quen, theo c¸i mµ bÊt cø ai lµ n«ng d©n còng biÕt lµm ®ã lµ lao ®éng n«ng nghiÖp chø kh«ng ph¶i bÊt cø nghÒ g× kh¸c. Cã thÓ nãi, c¸ch suy nghÜ gi¶n dÞ cña ng­êi n«ng d©n ®· ngÊm s©u vµo ®Çu ãc hä vµ ch­a thay ®æi. §iÒu nµy còng cã thÓ gi¶i thÝch t¹i sao t­ duy n«ng d©n l¹i b¶o thñ, chËm ®æi míi. Nghiªn cøu t¹i c¸c huyÖn ChÝ Linh vµ CÈm Giµng cho thÊy, gÇn nöa sè hé ®· cã sù chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp d­íi t¸c ®éng cña ®« thÞ hãa vµ tÝch tô ruéng ®Êt t¹i ®Þa ph­¬ng. Trong ®ã cã 25% sè hé cã mét ng­êi chuyÓn viÖc lµm trong 3 n¨m gÇn ®©y; 14% sè hé cã 2 ng­êi chuyÓn viÖc lµm; 4,8% sè hé cã 3 ng­êi trë lªn chuyÓn viÖc lµm. Cßn l¹i 56,2% sè hé vÉn ch­a chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp viÖc lµm. C¸c hé ph¶i chuyÓn viÖc lµm chñ yÕu do thiÕu ®Êt canh t¸c vµ canh t¸c n«ng nghiÖp kh«ng hiÖu qu¶. S¶n phÈm n«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ thÊp, ng­êi n«ng d©n s¶n xuÊt mét vô lóa chØ l·i 70.000®/sµo. Sè hé thuÇn tóy lµm n«ng nghiÖp chiÕm 65,6%; lµm nghÒ hçn hîp chiÕm 32,1%; sè hé lµm nghÒ kinh doanh dÞch vô hoµn toµn (phi n«ng nghiÖp) chØ chiÕm cã 2,3%. Sè liÖu trªn cho thÊy cã mèi liªn hÖ râ rµng gi÷a ®Êt ®ai vµ nghÒ nghiÖp. Sè hé thuÇn n«ng chiÕm 65,6% còng gÇn t­¬ng øng víi sè hé kh«ng bÞ mÊt ®Êt n«ng nghiÖp lµ 63,1%. Së dÜ cã sù sai sè kho¶ng 2% lµ do sè hé cã bÞ mÊt ®Êt, tuy nhiªn ch­a bÞ mÊt hÕt ®Êt s¶n xuÊt, trong khi hä ch­a chuyÓn ®æi ®­îc nghÒ nghiÖp nªn vÉn ph¶i chÊp nhËn lµm n«ng nghiÖp thuÇn tóy mµ ch­a cã lµm thªm nghÒ kh¸c. Nh÷ng ng­êi kh«ng cã thªm nghÒ phô, th­êng ph¶i b¸n søc lao ®éng cña m×nh b»ng c¸c h×nh thøc lµm thuª lµm m­ín ®Ó t¨ng thªm thu nhËp cho gia ®×nh. Trªn thùc tÕ chØ cã 4,8% sè hé hoµn toµn kh«ng cßn ®Êt n«ng nghiÖp khi hä ®ang sèng gi÷a n«ng th«n. H¬n n÷a b×nh qu©n mçi gia ®×nh cã 3,1 con víi h¬n 5 khÈu ¨n trong khi ®ã thu nhËp b×nh qu©n 3,59 triÖu/®Çu ng­êi/n¨m, kh«ng thÓ chØ tr«ng chê vµo nguån n«ng nghiÖp thuÇn tóy. Do ®ã viÖc chuyÓn ®æi tõ nghÒ thuÇn n«ng sang hçn hîp vµ phi n«ng lµ xu h­íng tÊt yÕu. Tuy nhiªn hiÖn nay vÉn cã tíi 65,6% sè ng­êi n«ng d©n chØ cã lµm mét nghÒ thuÇn n«ng. Tãm l¹i, ë ®ång b»ng s«ng Hång nãi chung vµ ë H¶i D­¬ng nãi riªng yÕu tè ®« thÞ hãa t¸c ®éng m¹nh nhÊt ®Õn x· héi n«ng th«n ®ã lµ viÖc thu håi ®Êt ®ai n«ng nghiÖp ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, dÞch vô, th­¬ng m¹i. §Êt n«ng nghiÖp ®ang bÞ gi¶m m¹nh tõ n¨m 2000 ®Õn 2005 vµ tiÕp tôc gi¶m m¹nh ®Õn n¨m 2010. §Õn n¨m 2006, ®· cã 36% sè hé bÞ mÊt ®Êt n«ng nghiÖp do qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa vµ tÝch tô ruéng ®Êt. §Êt chuyªn dïng t¨ng lªn, ®Êt ë còng t¨ng lªn lµ b»ng chøng cña ®« thÞ hãa ë n«ng th«n. Nguån dù tr÷ ®Êt tù nhiªn gi¶m ®i chøng tá sù khai th¸c ®Êt ®ai vµo môc ®Ých s¶n xuÊt vµ sinh sèng ngµy cµng t¨ng lªn. Tuy nhiªn sè ng­êi lµm thuÇn n«ng vÉn cßn kh¸ cao (65,6%), sè ng­êi lµm nghÒ phi n«ng (ThuÇn tóy kinh Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn ... - tailieumienphi.vn