Xem mẫu
- INTERNATIONAL CONFERENCE FOR YOUNG RESEARCHERS IN ECONOMICS & BUSINESS 2019
ICYREB 2019
TÁC ĐỘNG CỦA CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0
ĐẾN NGÀNH KẾ TOÁN, KIỂM TOÁN
IMPACT OF INDUSTRIAL REVOLUTION 4.0 ON ACCOUNTING AND AUDITING
Phạm Thị Minh Tuệ
Học viện Ngân hàng
tueptm@gmail.com
TÓM TẮT
Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0) đem đến những tiến bộ khoa học kỹ thuật và đổi mới công
nghệ cao, điện toán hóa nhiều ngành sản xuất kinh doanh mà không cần có sự tham gia của con người.
Cũng như nhiều ngành khác, kế toán, kiểm toán chịu tác động lớn của CMCN 4.0. Bài viết giới thiệu về
CMCN 4.0, những công nghệ của CMCN 4.0 ảnh hưởng đến ngành kế toán, kiểm toán và những tác
động của chúng đến lĩnh vực này.
Từ khóa: Cách mạng công nghiệp 4.0, kế toán, kiểm toán.
ABSTRACT
The Fourth Industrial Revolution (Industry 4.0) brings scientific and technical advances and high technology
innovations, integrating many production and business sectors without the participation of human. Like many
other industries, accounting and auditing are heavily affected by Industry 4.0. The article introduces about
Industry 4.0, the technologies of Industry 4.0 affect the accounting and auditing industry and their impacts on this field.
Keywords: Industrial revolution 4.0, accounting, auditing.
Câu hỏi nghiên cứu:
- Cách mạng công nghiệp 4.0 là gì?
- Những kỹ thuật cụ thể nào của CMVN 4.0 có ảnh hưởng đến ngành kế toán, kiểm toán?
- Tác động của những kỹ thuật cao của CMCN 4.0 đến ngành kế toán, kiểm toán trên các vấn đề
như kỹ thuật xử lý nghiệp vụ, con người, đào tạo… như thế nào?
Mục tiêu nghiên cứu: Nghiên cứu các kỹ thuật cao của CMCN 4.0 và đánh giá sự tác động của
chúng đến ngành kế toán, kiểm toán.
Phương pháp nghiên cứu: Thu thập thông tin, tổng hợp và phân tích dữ liệu.
1. Cách mạng công nghiệp 4.0
Cách mạng công nghiệp (CMCN) là sự thay đổi căn bản các điều kiện, công cụ lao động trong sản
xuất, dùng công nghiệp để thay thế cho nền kinh tế giản đơn được thực hiện dựa vào tay chân, thay thế
cho các điều kiện làm việc cần đến con người. Vào thế kỷ thứ 18, một loạt các sáng chế đã chuyển đổi
việc sản xuất bông ở Anh và tạo ra một chế độ mới – hệ thống nhà máy. Sự tiến bộ vượt bậc trong thời
gian này được thể hiện qua ba nguyên tắc: (1) Máy móc nhanh, chính xác, không mệt mỏi thay thế cho kỹ
năng của con người; (2) sự thay thế bằng các nguồn năng lượng sống động, đặc biệt là đưa ra các động cơ
để chuyển đổi nhiệt, mở ra cho con người một nguồn năng lượng mới; (3) việc sử dụng nguyên liệu thô
mới và phong phú hơn rất nhiều, đặc biệt là việc thay thế khoáng chất cho các chất thực vật hoặc động
vật. Những cải tiến này tạo thành cuộc CMCN cho con người. CMCN đem đến những tiến bộ khoa học
kỹ thuật và đổi mới công nghệ, mang lại sự tăng trưởng trong sản xuất nông nghiệp và công nghiệp, phát
triển kinh tế và thay đổi điều kiện sống cho con người. Thời đại được biết đến với cái tên Cuộc CMCN
(Industrial Revolution) là thời kỳ các vấn đề sản xuất trong nông nghiệp, dệt may, sản xuất kim loại, vận
tải và các chính sách kinh tế xuất phát từ nước Anh có những thay đổi cơ bản; gọi là cuộc cách mạng vì
những kỹ thuật mới đã thay thế triệt để các phương thức làm cũ. Lịch sử phát triển của xã hội loài người
đã trả qua ba cuộc cách mạng công nghiệp lớn:
980
- INTERNATIONAL CONFERENCE FOR YOUNG RESEARCHERS IN ECONOMICS & BUSINESS 2019
ICYREB 2019
- CMCN lần thứ nhất: Từ thế kỷ 18 khi con người phát minh ra động cơ hơi nước, mở ra một kỷ
nguyên mới trong lịch sử, tác động trực tiếp tới nhiều ngành nghề như: dệt may, chế tạo cơ khí, giao
thông vận tải. Đây là cuộc CMCN xuất phát ở Anh đánh dấu bước phát triển kinh tế thế giới – bước khởi
đầu cho sự phát triển kinh tế hiện đại [12].
- CMCN lần thứ hai (còn gọi là cách mạng công nghệ): Là một giai đoạn công nghiệp hóa nhanh
chóng vào cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20, tiếp nối cuộc CMCN lần thứ nhất ở Anh và lan rộng khắp Tây
Âu và Bắc Mỹ. CMCN lần thứ hai được cho là diễn ra từ 1870 đến 1914 - khi Chiến tranh Thế giới lần
thứ nhất bắt đầu. Đặc trưng của cuộc cách mạng này là việc xây dựng đường sắt, sản xuất sắt và thép quy
mô lớn, sử dụng rộng rãi máy móc trong sản xuất và điện báo, xăng dầu và bắt đầu điện khí hóa. Sự mở
rộng khổng lồ của các tuyến đường sắt và điện báo sau năm 1870 là đỉnh điểm của một làn sóng toàn cầu
hóa [5].
- CMCN lần thứ ba (còn gọi là cách mạng kỹ thuật số): Đề cập đến sự tiến bộ của công nghệ từ các
thiết bị điện tử. Cuộc CMCN này diễn ra từ năm 1969, khi con người phát minh ra bóng bán dẫn, điện tử,
kết nối thông tin liên lạc trên thế giới với nhau. Những sản phẩm điển hình của thời kỳ này là công nghệ
thông tin và truyền thông, điển hình như: vệ tinh, máy bay, điện thoại, internet, máy tính… [14].
Đến nay, CMCN lần thứ tư (CMCN 4.0) đã xuất hiện, lần đầu tiên trong một báo cáo của chính phủ
Đức năm 2013 đề cập tới chiến lược công nghệ cao, điện toán hóa ngành sản xuất mà không cần có sự
tham gia của con người. CMCN 4.0 là thời kỳ con người phát minh ra các robot có trí tuệ nhân tạo, làm
phần công việc thay cho con người, khắc phục được rất nhiều hạn chế của lao động là con người như: trí
thông minh ngày càng tăng theo thời gian làm việc, khả năng ghi nhớ vô cùng lớn, làm việc trong thời
gian dài không mệt mỏi, không cần trả lương, không cần đóng góp các khoản trích theo lương, thuế…
CMCN 4.0 tác động đến quy mô, phạm vi ảnh hưởng vô cùng rộng đến hàng tỷ người trên thế giới một
cách tinh vi đến mọi lĩnh vực trên toàn cầu. CMCN 4.0 là sự kết nối mọi người trên toàn thế giới trên các
ứng dụng di động không dây mà không chịu sự chi phối về khoảng cách, xuất hiện hàng loạt những công
nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, mạng lưới vạn vật kết nối internet, robot, công nghệ không người lái, công
nghệ in 3D, công nghệ nano, công nghệ sinh học, khoa học vật liệu, lưu trữ năng lượng và máy tính lượng tử.
CMCN 4.0 là một sự phát triển vượt bậc của con người, mở ra nhiều cơ hội và gia tăng chất lượng
cuộc sống, tuy nhiên các lao động robot công nghệ số này đang và sẽ đe dọa nghiêm trọng đến lực lượng
nhân lực trong các ngành nghề trên toàn thế giới, trong tất cả các lĩnh vực: y học, giáo dục, nông nghiệp,
giao thông, dịch vụ, giải trí… Đối với các ngành nghề cần nhiều nhân lực như dệt may, da giày… trước
đây, những nước phát triển có thế mạnh về các lĩnh vực này sử dụng phương pháp dịch chuyển thuê nhân
công tại các quốc gia châu Á, nơi có nguồn nhân lực dồi dào, chi phí thấp. Nhưng hiện nay, nhờ có
CMCN 4.0, cơ chế số hóa và tự động hóa đã được áp dụng dẫn đến xu hướng thuê nhân công tại các quốc
gia khác ngày càng giảm mạnh. Sức mạnh của CMVN 4.0 nằm trong mạng lưới các máy móc thông minh
kết nối với nhau và có thể tạo, chia sẻ và phân tích thông tin. Một trong những vấn đề quan trọng nhất của
những công nghệ mới này là cách thức dữ liệu và thông tin được sử dụng sẽ thay đổi, làm thế nào để hoạt
động của các doanh nghiệp trở nên hiệu quả hơn.
Vậy ngành kế toán, kiểm toán có nằm trong số đó? Đây là một câu hỏi cần đặt ra để xem xét nguy
cơ tiềm ẩn mà công nghệ số tác động đến người lao động, đồng thời tìm hướng đi và dự báo về các kỹ
năng người lao động ngành kế toán, kiểm toán cần có trong thời kỳ CMCN 4.0. Đặc biệt, với các quốc gia
đang phát triển, nguồn lao động trẻ được đào tạo dồi dào, đối diện với sự hội nhập CMCN 4.0 mạnh mẽ
này như thế nào? Một cuộc điều tra của Đại học Oxford năm 2013 đã công bố về những ngành nghề có
nguy cơ bị robot thay thế nhất. Kết quả cho thấy 97,6% công việc của kế toán sẽ bị tin học hóa trong
tương lai gần và con số này đối với kiểm toán viên là 95,3%. Deloitte cho biết 94% việc làm của kế toán
tại Hà Lan sẽ được tự động hóa hoàn toàn trong 10 đến 20 năm tới, một con số đáng kinh ngạc. Những
công nghệ thay thế kế toán và kiểm toán viên thực sự đã có mặt trên thị trường hiện tại. Tại Mỹ, chatbot
981
- INTERNATIONAL CONFERENCE FOR YOUNG RESEARCHERS IN ECONOMICS & BUSINESS 2019
ICYREB 2019
AskMyUncleSam đã được đưa vào hoạt động, giúp người dùng giải đáp các thắc mắc về các khoản khấu
trừ thuế mà người đó có thể có. AskMyUncleSam là một tập hợp cơ sở dữ liệu hoạt động độc lập và có
khả năng trò chuyện với người nộp thuế. Tại Hà Lan, một công ty công nghệ thông tin đã cho ra mắt một
công nghệ cho phép các kế toán viên có thể nhập liệu một cách tự động các số liệu lặp đi lặp lại mà không
cần phải dùng đến tay, giúp họ dư thời gian để làm nhiều công việc khác thay vì phải tốn sức nhập liệu
nhiều giờ liền. Một công ty khác tại Bỉ là Xpenditure dùng công nghệ di động để cho khách hàng quét các
biên nhận và hóa đơn của họ lên hệ thống trực tuyến của công ty. Từ đó, công ty này sẽ cho ra báo cáo chi
phí hàng ngày, thay vì phải tập hợp các hóa đơn và biên nhận thành một báo cáo khổng lồ mỗi tháng.
Startup công nghệ AppZen thì giúp các kiểm toán viên và kế toán có thể kiểm tra các báo cáo tài chính
một cách ngẫu nhiên, thay vì tốn rất nhiều thời gian vào việc kiểm đếm tất cả tài liệu [11].
2. Những công nghệ nào ảnh hưởng đến ngành kế toán, kiểm toán?
Công nghệ Chuỗi khối - Blockchain
Blockchain được biết đến đầu tiên gắn với đồng tiền ảo Bitcoin. Các giao dịch sau khi được gửi lên
trên mạng lưới blockchain sẽ được nhóm vào các khối; các giao dịch trong cùng một khối được coi là đã
xảy ra cùng một lúc và các giao dịch chưa được thực hiện trong một khối được coi là chưa được xác
nhận; mỗi nút có thể nhóm các giao dịch với nhau thành một khối và gửi nó vào mạng lưới như một hàm
ý cho các khối tiếp theo được gắn vào sau đó. Theo góc nhìn của công nghệ Block là các khối còn Chain
là chuỗi vậy Blockchain là chuỗi các khối nối với nhau. Vậy khối này là gì. Thực tế khối này sẽ lưu các
giao dịch chuyển coin qua lại cho nhau. Như vậy, blockchain là chuỗi của các giao dịch và nó được mã
hóa. Blockchain đóng vai trò như là một cuốn sổ cái cho các giao dịch của tất cả các đối tượng tham gia
hệ thống. Blockchain có những đặc điểm sau:
- Blockchain được mã hóa. Việc mã hóa cần một hệ thống máy tính rất mạnh, quá trình mã hóa này
gần như an toàn tuyệt đối vì không lộ thông tin.
- Blockchain có tính chất an toàn rất cao. Từ việc mã hóa này gần như an toàn tuyệt đối mà
blockchain đạt được ưu điểm rất cao về tính bảo mật và an toàn thông tin. Không những thế, thông tin
được lưu giữ phân tán trên tất cả các máy tính nối mạng ngang hàng (peer-to-peer), vì thế nếu một số
lượng lớn máy tính bị hỏng và dừng hoạt động cũng không ảnh hưởng tới tính toàn vẹn của blockchain.
- Blockchain có tính chất phân tán, nghĩa là các thông tin trên sổ cái được mã hóa này được lưu giữ
trên rất nhiều máy tính. Thông tin được gửi tới tất cả các máy tính tham gia vào mạng lưới.
- Blockchain có tính chất bí mật. Các giao dịch gửi đến và nhận về có thể cho người dùng biết
nhưng hoàn toàn không biết nguồn và đích đến của dữ liệu. Hệ thống cực kỳ bảo mật khi tất cả các giao
dịch đều được mã hóa và được chốt theo thời gian, người sử dụng chỉ có thể truy nhập và thay đổi những
gì họ sở hữu thông qua một khóa bảo mật cá nhân (private key).
- Blockchain không thể thay đổi. Khi thông tin đã được xác nhận bởi các máy tính và lưu vào hệ
thống blockchain thì sẽ không thể bị thay đổi hoặc xóa bỏ, điều này có được là do thông tin nằm trên tất
cả các máy tính trong mạng lưới kết nối [6].
Với các đặc tính hoạt động ưu việt như vậy, Blockchain là công nghệ mở ra một xu hướng ứng
dụng tiềm năng cho đa dạng các lĩnh vực khác nhau như tài chính ngân hàng, bán lẻ, vận chuyển hàng
hóa, sản xuất, viễn thông,... trong đó có ứng dụng tiền điện tử bitcoin. Bitcoin ra đời đã đem đến một góc
nhìn mới về việc trao đổi tài sản số (tiền số, tiền ảo, tiền thuật toán ....) qua mạng internet.
Ứng dụng trong ngành kế toán, kiểm toán, blockchain không chỉ loại bỏ tiềm năng về lỗi do con
người gây ra mà còn đảm bảo an toàn thông tin cực cao và tăng tốc cho quá trình xử lý dữ liệu kế toán;
blockchain cho phép chuyển giao dữ liệu và tài sản hiệu quả hơn, quyền riêng tư và bảo mật sẽ tăng lên,
các công nghiệp nghiệp vụ ngốn nhiều thời gian sẽ được công nghệ giải quyết và hồ sơ tài chính sẽ ngày
càng trở nên toàn diện và chính xác hơn. Hơn nữa, khi ứng dụng công nghệ blockchain, các doanh nghiệp
982
- INTERNATIONAL CONFERENCE FOR YOUNG RESEARCHERS IN ECONOMICS & BUSINESS 2019
ICYREB 2019
bỏ ra ít chi phí hơn rất nhiều so với các phương pháp trước đây. Tuy nhiên, công nghệ blockchain sẽ chỉ
giúp giảm bớt gánh nặng về các nghiệp vụ tuân thủ chứ không thay thế được con người. Kế toán có thể sử
dụng blockchain để duy trì, đối chiếu dữ liệu trên các sổ kế toán với sự chắc chắn về lịch sử dữ liệu trên
hệ thống mạng máy tính. Nhờ có công nghệ lưu trữ dữ liệu khổng lồ, kế toán viên có thể thực hiện các
công việc khác cần đến tính tư duy của con người hơn như lập các mục tiêu, kế hoạch kinh doanh, phân
bổ nguồn lực và thực hiện mục tiêu tài chính.
Chatbot
Chatbot là chương trình máy tính tương tác với người dùng bằng ngôn ngữ tự nhiên dưới một giao
diện đơn giản, âm thanh (Audiotory) hoặc dưới dạng tin nhắn (Textual). Chatbot đầu tiên ra đời năm
1960, tên là Eliza, và là một chương trình máy tính của Joseph Weizenbaum (Viện Công nghệ
Massachusetts, Mỹ). Thực ra Eliza là nỗ lực của Joseph nhằm tạo ra một liệu pháp điều trị tâm lý mới
bằng máy tính. Đây là chương trình giả làm bác sĩ tâm lý, có thể trả lời những câu hỏi đơn giản. Nếu câu
nào không hiểu, máy sẽ lấy một từ khóa trong câu của bệnh nhân và bảo họ giải thích thêm. Mặc dù có sự
hạn chế về nhiều mặt, Eliza vẫn được xem là tiền đề để có thể phát triển chatbot như ngày nay.
Về cơ bản, chatbot là hình thức thô sơ của phần mềm trí tuệ nhân tạo, nó hoạt động độc lập và có
thể tự động trả lời những câu hỏi hoặc xử lý tình huống. Phạm vi và sự phức tạp của chatbot được xác
định bởi thuật toán của người tạo nên chúng. Chatbot là sự kết hợp của các kịch bản có trước và tự học
trong quá trình tương tác. Với câu hỏi được đặt ra, chatbot sẽ dự đoán và phản hồi chính xác nhất có thể.
Nếu tình huống chưa xảy ra nghĩa là chưa có trong bộ dữ liệu, chatbot sẽ bỏ qua nhưng đồng thời sẽ áp
dụng để trả lời cho các lần sau. Chatbot sẽ là phương tiện mới, hoạt động hiệu quả và nhanh chóng phổ
biến, thay thế các ứng dụng trong tương lai gần.
Ứng dụng trong kế toán, kiểm toán, chatbot dựa trên công nghệ đám mây, tích hợp với các ứng
dụng tin nhắn như Facebook và Slack để theo dõi các giao dịch tài chính. Kế toán sử dụng các platform
để có thể giao tiếp với các bot và yêu cầu cung cấp thông tin qua một hệ thống tin nhắn.
Công nghệ điện toán đám mây – Cloud computing
Điện toán đám mây tiếp tục cách mạng hóa ngành công nghiệp kế toán, kiểm toán. Trước khi có
điện toán đám mây, các website và các ứng dụng dựa trên máy chủ đã được thi hành trên một hệ thống cụ
thể. Điện toán đám mây là mô hình điện toán sử dụng công nghệ máy tính và phát triển dựa trên Internet
để cung cấp tài nguyên chia sẻ, các tài nguyên được sử dụng như một máy tính gộp ảo. Cấu hình hợp nhất
này cung cấp một môi trường mà ở đó các ứng dụng thực hiện một cách độc lập (bất cứ ai có thể truy cập
tài nguyên khi hợp lệ) mà không cần quan tâm đến bất kỳ cấu hình cụ thể nào (không quan trọng cấu hình
nào hay vị trí nào). Hay nói một cách khác, người sử dụng phần mềm truy cập các dịch vụ công nghệ từ
một nhà cung cấp trong “đám mây” mà không cần phải có các kiến thức, kinh nghiệm về công nghệ đó.
Điện toán đám mây rất hữu dụng đối với các công ty cung cấp dịch vụ kế toán, kiểm toán vừa và
nhỏ do có thể đáp ứng yêu cầu cao của khách hàng về các công cụ cho phép truy cập và quản lý dữ liệu
khi cần thiết và thông tin được cập nhật theo thời gian thực kịp thời. Nếu có một phần mềm kế toán trên
công nghệ điện toán đám mây, thông tin có thể được kết nối bất cứ nơi nào có internet. Ưu điểm vượt trội
của công nghệ điện toán đám mây là khả năng truy cập từ xa, tăng cường khả năng phản hồi thông tin
trong công tác kế toán và quản lý dòng tiền tốt hơn. Ngoài ra, ứng dụng thao tác các phần hành kế toán
trực tuyến và kê khai thuế là một trong những ví dụ điển hình trong việc ứng dụng điện toán đám mây.
Những ích lợi cụ thể mà điện toán đám mây mang lại cho các công ty cung cấp dịch vụ kế toán, kiểm toán
này có thể kể đến như: cung cấp một bức tranh toàn cảnh về hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp theo
thời gian thực kịp thời và dựa vào đó để đưa ra những tư vấn riêng cho từng đối tượng khách hàng; giảm
thiểu chi phí hành chính và chi phí hỗ trợ công nghệ thông tin khi thông tin trực tuyến được cập nhật
thường xuyên và sao lưu dự phòng tự động; việc cập nhật thông tin không còn phụ thuộc vào địa điểm
của khách hàng [17].
983
- INTERNATIONAL CONFERENCE FOR YOUNG RESEARCHERS IN ECONOMICS & BUSINESS 2019
ICYREB 2019
Trong bài trình bày về chủ đề “Lao động số - tương lai việc làm sẽ như thế nào”, ông Vũ Ngọc
Hoàng, kiến trúc sư giải pháp phần mềm của IBM Việt Nam, đã đưa ra những con số dự đoán đáng lưu ý
về nghề kế toán trong tương lai kỹ thuật số, đó là khoảng 66% doanh nghiệp vừa và nhỏ sẽ thay thế các
dịch vụ mà kế toán viên hiện đang thực hiện bằng các dịch vụ đám mây. 50% doanh nghiệp vừa và nhỏ sẽ
thay nhân viên kế toán nếu họ không thích ứng với công nghệ đám mây. Những công việc dễ sẽ được tự
động hóa và thay thế bằng phần mềm như: nhập bút toán bằng tay, ghi sổ kế toán, lập báo cáo tài chính
cuối năm, lập báo cáo hoạt động kinh doanh, tiền lương và phân tích tài chính. Đây là một con số cần
phải lưu ý đối với người làm đào tạo, đối với sinh viên, học viên để có những điều chỉnh kịp thời với sự
thay đổi nhanh chóng của công nghệ số.
Tự động hóa và trí tuệ nhân tạo (Automation and Artificial Intelligence – AI)
Tự động hóa và trí tuệ nhân tạo được coi là hai trong số những mối đe dọa lớn nhất đối với công
việc trong lĩnh vực kế toán. Tự động hóa có thể quản lý những nhiệm vụ hành chính như quản lý quy
trình của tài khoản phải trả, giúp kế toán viên có thể được giải phóng khỏi các nhiệm vụ nặng về thời gian
và quản trị viên như vậy. Tuy có những tiến bộ vượt bậc hỗ trợ cho công việc trong ngành kế toán rất
nhiều nhưng trí tuệ nhân tạo không thể thay thế hoàn toàn con người. Nó chỉ giải phóng con người khỏi
những công việc nặng nề của tính toán, hay những công việc lặp đi lặp lại tẻ nhạt.
Dự đoán về tương lai của nghề kế toán, kiểm toán trong thời kỳ trí tuệ nhân tạo, bà Kirstin Gillon,
Giám đốc chuyên môn Ban CNTT, ICAEW cho rằng: “Trí tuệ nhân tạo sẽ thay đổi rất lớn vai trò của
người làm kế toán - kiểm toán trong tương lai. Trí tuệ nhân tạo sẽ giúp người làm kế toán tập trung vào
các giá trị thực sự của nghề này. Vai trò của chuyên gia kế toán, kiểm toán trong thời đại trí tuệ nhân tạo
không phải chỉ là ghi chép sổ sách, mà là đưa ra các quyết định chính xác và giúp cho doanh nghiệp phát
triển thịnh vượng, cũng như đảm bảo trách nhiệm giải trình của những người có liên quan”. Theo bà
Kirstin, công nghệ mang đến cơ hội cho người làm kế toán nắm giữ vai trò quan trọng hơn trong tổ chức
của mình, giúp các doanh nghiệp cập nhật thông tin hơn và có được những đánh giá chính xác dựa trên dữ
liệu, đó là hướng phát triển của nghề kế toán trong tương lai. Những công nghệ mới này có thể thực hiện
các công việc báo cáo chuyên sâu và những chuyên gia kế toán sẽ dành thời gian cho những việc mang lại
giá trị cao hơn như phân tích dữ liệu. Vì thế, kế toán trong thời đại kỹ thuật số sẽ tạo ra sự kết nối chung
giữa nhóm bán hàng và đội ngũ công nghệ thông tin nhằm gia tăng giá trị cho doanh nghiệp [1].
Ngôn ngữ báo cáo kinh doanh mở rộng - eXtensible Business Reporting Language (XBRL)
XBRL là một mã thông qua đó các công ty và các thực thể khác có thể giao tiếp thông tin doanh
nghiệp. XBRL là một phần của nhóm ngôn ngữ XML (Extensible Markup Language - ngôn ngữ đánh dấu
có thể mở rộng) để chuẩn bị thông tin cho việc truyền tải hoặc phân phối qua internet. XBRL đặt một tập
hợp các thẻ trên dữ liệu để máy tính có thể xử lý dữ liệu. Ngôn ngữ XBRL hỗ trợ chuẩn hóa các thông tin
kế toán và báo cáo kinh doanh dưới dạng kỹ thuật số bits và bytes trong môi trường máy tính. Đây là
ngôn ngữ chuẩn hóa dữ liệu tài chính trên khắp thế giới và cho phép phân tích tức thời. Khi thông tin
được định dạng chuẩn dưới dạng XBRL sẽ giảm được rất nhiều công sức lao động trong quá trình xử lý
và tổng hợp dữ liệu. XBRL không chỉ giúp các thực thể đặt tài liệu tài chính trực tuyến, mà còn giúp các
nhà đầu tư và các nhà phân tích tìm kiếm các tài liệu đó. Dữ liệu tương tác mà XBRL cung cấp giúp các
nhà đầu tư và các nhà phân tích dễ dàng tìm kiếm thông tin, tính toán và đưa ra kết luận [18].
3. Tác động của CMCN 4.0 đến ngành kế toán, kiểm toán
Về mặt kỹ thuật: Giống như mọi lĩnh vực khác trong kinh doanh, ngành kế toán, kiểm toán sẽ được
hưởng lợi rất nhiều khi sử dụng số hóa để tổ chức, xử lý, phân tích và đánh giá dữ liệu tài chính, năng
suất được cải thiện và tiết kiệm chi phí, thời gian. Dù các kỹ thuật mới trong thời đại CMCN 4.0 như trí
tuệ nhân tạo, Internet vạn vật, công nghệ Blockchain hay công nghệ điện toán đám mây sẽ tiếp tục thực
hiện các công việc cải tiến so với công việc kế toán truyền thống, tuy nhiên vẫn không thể thay thế được
người làm công tác kế toán. Công việc của kế toán viên lúc này không còn là nhập giao dịch thủ công,
984
- INTERNATIONAL CONFERENCE FOR YOUNG RESEARCHERS IN ECONOMICS & BUSINESS 2019
ICYREB 2019
tổng hợp các báo cáo và xử lý số liệu; mà thay vào đó là tư duy để đề xuất những cải tiến cho doanh
nghiệp nhằm phát triển kinh doanh, quản lý rủi ro, tạo ra những mô hình hoạt động linh hoạt và bền vững
cho doanh nghiệp và hơn thế nữa… Công nghệ mới đang đảm nhận các nhiệm vụ truyền thống của kế
toán viên với hiệu quả và tính chính xác rất cao, nghe như sẽ làm giảm đi cơ hội việc làm của một lực
lượng nhân sự lớn trong ngành này, nhưng nó lại là một dấu hiệu cho thấy sắp có sự thay đổi lớn về
nguồn nhân lực khi mà con người sẽ đảm nhận vai trò tư vấn và mang lại giá trị nhiều hơn cho các khách
hàng [1].
Vấn đề về con người: Theo dự báo của Cục Thống kê lao động Mỹ, tại Mỹ mức tăng trưởng nhân
lực đối với công việc kế toán đến năm 2026 tăng 10% nhưng nhu cầu tuyển dụng các nhà quản lý tài
chính tăng 19%. Như vậy công việc kế toán, kiểm toán vẫn là thiết yếu cho các lĩnh vực hoạt động trên
toàn thế giới nhưng trong thời đại công nghệ hiện đại như ngày nay, công việc của các nhà quản lý cấp
cao trong lĩnh vực tài chính còn có nhu cầu cao hơn. Nhiều người cho rằng công nghệ hiện đại sẽ dần
thay thế con người trong thị trường lao động, và con người sẽ có thể trở nên thất nghiệp. Nhưng không,
thay vào đó chúng ta nên nghĩ theo hướng có một sự hợp tác giữa con người và máy móc. Mặc dù công
nghệ có thể sẽ thay thế một số công việc và chức năng nhất định, nhưng sức mạnh của công nghệ chính là
bổ sung cho con người những khả năng chưa được khai thác. Con người và máy móc đều có thế mạnh
riêng. Vậy nên, dù có công nghệ trí tuệ nhân tạo hay robot đi chăng nữa, các dịch vụ về kế toán, kiểm
toán vẫn là một ngành nghề không thể thiếu trên thế giới ít nhất trong một thập kỷ tới. Mặc dù máy móc
và robot có thể thực hiện nhiều phần công việc nhanh chóng và chính xác hơn con người nhưng chúng lại
không có khả năng ứng biến và sử dụng trí tưởng tượng và đưa ra những quyết định phức tạp. Theo kết
quả trong nghiên cứu “Cuộc đua thích ứng với sự thay đổi kinh nghiệm quốc tế kế toán, kiểm toán trong
CMCN 4.0” của Hiệp hội kế toán công chứng Vương quốc Anh ACCA, nếu không tận dụng được các cơ
hội công nghệ thì các chuyên gia kế toán, kiểm toán tài chính sẽ bị loại bỏ khỏi quá trình ra quyết định
chiến lược của doanh nghiệp; họ cần tư vấn đưa ra các quyết định theo thời gian thực (real time) và cân
nhắc các công nghệ chủ chốt như quá trình tự động hóa quy trình, công nghệ đám mây, phân tích, mạng
xã hội, an ninh mạng và trí tuệ nhân tạo về tài chính trong quá trình chuyển đổi chức năng tài chính kế
toán, kiểm toán [1].
Trong thời đại bùng nổ các công nghệ kỹ thuật cao 4.0, mỗi cá nhân, tổ chức hoạt động trong lĩnh
vực kế toán, kiểm toán cần ý thức được tầm quan trọng của công nghệ để ứng dụng cho phù hợp với xu
thế, nhằm tiết kiệm nguồn lực và gia tăng hiệu quả công việc. Báo cáo “Nghiên cứu kế toán viên chuyên
nghiệp trong tương lai – Những nhân tố dẫn đến sự thay đổi và kỹ năng tương lai” của ACCA công bố
năm 2016 đã chỉ ra rằng, trong kỷ nguyên số, mỗi kế toán chuyên nghiệp sẽ được phản ánh năng lực và
kỹ năng trên bảy lĩnh vực: Kỹ năng nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp, kinh nghiệm, trí thông minh, kỹ
năng kỹ thuật số, khả năng sáng tạo, chỉ số cảm xúc và tầm nhìn.
Vấn đề tiêu chuẩn cho ngành kế toán: Khi ứng dụng công nghệ hiện đại, liệu chúng có tuân thủ
được vấn đề đạo đức nghề nghiệp trong kế toán? Liệu rằng một robot có thể thực hiện một hành vi phi
đạo đức? Các cơ quan tiêu chuẩn trên toàn cầu đã bắt đầu nghiên cứu những tiêu chuẩn mới để bảo vệ lợi
ích của người sử dụng thông tin kế toán khi quá trình tự động hóa ngày càng phát triển. Những tiêu chuẩn
mới được đưa ra sẽ phải đạt được yêu cầu rất cao nhằm có thể điều tiết được cả con người và những công
nghệ cao siêu.
Vấn đề đào tạo: Theo những nghiên cứu mới đây, các chuyên gia nhận định rằng, CMCN 4.0 vừa
mang đến những thách thức mới khi công nghệ đã tự động hóa phần lớn công việc truyền thống của kế
toán viên, nhưng thay vào đó lại là những cơ hội đào tạo và tự đào tạo với chi phí tiết kiệm hơn rất nhiều
so với các phương pháp đào tạo trước đây. Các cơ sở đào tạo nghề kế toán, kiểm toán ban đầu và các đơn
vị phát triển chuyên môn sâu cần xây dựng, cải tiến chương trình phù hợp với tốc độ phát triển cao như
hiện nay của việc áp dụng các công nghệ cao vào nghề kế toán, kiểm toán. Công nghệ thúc đẩy phát triển
những lĩnh vực kế toán bền vững như kế toán môi trường, kế toán nông nghiệp, kế toán quản trị…
985
- INTERNATIONAL CONFERENCE FOR YOUNG RESEARCHERS IN ECONOMICS & BUSINESS 2019
ICYREB 2019
Từ sự bùng nổ của công nghệ, nhiều hãng kiểm toán lớn trên thế giới đã thực hiện các chương trình
đào tạo nhân viên và nghiên cứu nhằm làm chủ được công nghệ thời kỳ 4.0. Sau đây là các chương trình
đào tạo điển hình tại các công ty kiểm toán lớn Big Four:
- Chương trình tăng tốc kỹ thuật số tại Hãng kiểm toán PricewaterhouseCoopers - PwC (PwC
Digital Accelerator Program): Hãng đã phát động chương trình tăng tốc kỹ thuật số trong hai năm cho
1.000 nhân viên trong năm 2018. Mục đích của chương trình là đào tạo nhân viên trong ba lĩnh vực kỹ
thuật số: phân tích dữ liệu, tự động hóa và trí tuệ nhân tạo. Chương trình bao gồm các khóa học từ làm
sạch dữ liệu, blockchain, an ninh mạng đến công nghệ in 3D. Đây là một nỗ lực của PwC để duy trì cạnh
tranh trên thị trường và cũng nhằm giảm chi phí cho khách hàng [11].
- Phòng thí nghiệm Blockchain (Blockchain Lab) của Deloitte Mỹ: Tại Mỹ, Deloitte đã dành cả
một bộ phận để nghiên cứu và phát triển blockchain. Phòng thí nghiệm blockchain được đặt tại New York
và là một trong nhiều phòng thí nghiệm blockchain mà Deloitte có trên toàn thế giới. Cộng đồng
blockchain Deloitte bao gồm hơn 800 chuyên gia trong 20 quốc gia. Mục đích của phòng thí nghiệm là hỗ
trợ khách hàng tận dụng các khả năng và cơ hội mà công nghệ blockchain có thể cung cấp. Phòng thí
nghiệm là nơi giáo dục, ý tưởng, phát triển, chiến lược và tạo mẫu. Đội ngũ tại Mỹ bao gồm hơn 20 nhà
thiết kế và phát triển trong Blockchain. Nhóm Blockchain Hoa Kỳ làm việc cùng với chuyên gia từ các
quốc gia khác và với hơn 20 công ty công nghệ. Phòng thí nghiệm đã phát triển hơn 30 nguyên mẫu có
liên quan đến Blockchain, bao gồm nhiều lĩnh vực ứng dụng, chẳng hạn như thương mại tài chính, thanh
toán xuyên biên giới, nhận dạng kỹ thuật số, phát hiện gian lận, chương trình thưởng và lĩnh vực quản lý
đầu tư và bảo hiểm. Như một ví dụ về một giải pháp blockchain có thể mang lại lợi ích lớn trong lĩnh vực
kế toán và kiểm toán, là giải pháp phát hiện gian lận [8].
- Phân tích chuỗi khối blockchain (The Blockchain Analyzer) của hãng kiểm toán Ernst & Young:
EY đã bắt đầu sử dụng công nghệ blockchain trong quy trình kiểm toán của họ. Vào tháng 4/2018, EY
công bố thí điểm của công cụ phân tích chuỗi khối, đây là một công nghệ được tạo ra để giúp kiểm toán
viên thu thập dữ liệu giao dịch của công ty từ các sổ cái blockchain khác nhau. Công nghệ giúp phân tích
kỹ lưỡng các giao dịch kinh doanh trong tiền điện tử. Công nghệ được tạo ra đặc biệt để hỗ trợ kiểm toán
viên khi họ kiểm toán các công ty sử dụng tiền điện tử. Các loại tiền điện tử như BitCoin, Ether, LiteCoin,
BitCoin tiền mặt và một vài tài sản tiền điện tử khác đang được thử nghiệm với công nghệ này [7].
KẾT LUẬN
Như vậy, các kỹ thuật của CMCN 4.0 tác động lớn đến ngành kế toán, kiểm toán là công nghệ khối
chuỗi Blockchain, chatbot, công nghệ điện toán đám mây, tự động hóa và trí tuệ nhân tạo và ngôn ngữ
báo cáo kinh doanh mở rộng XBRL. Nhờ có những công cụ này mà kế toán viên, kiểm toán viên có thể
thu thập được các thông tin, dữ liệu mà trước đây rất khó khăn mới có thể thu thập được; đồng thời mở ra
cơ hội tốt cho ngành kế toán, kiểm toán tiếp cận những phần mềm tiện ích, chi phí phù hợp, giúp sử dụng
hiệu quả nguồn lực, tiết kiệm thời gian, nhân lực, tiếp cận hệ thống kế toán, kiểm toán quốc tế. Cũng nhờ
có các công cụ CMCN 4.0 mà nhân lực ngành kế toán, kiểm toán được giải phóng, thực hiện những công
tác khác ngoài các thao tác kỹ thuật nghiệp vụ và phân tích số liệu; đó là khả năng tư vấn để tổ chức thực
hiện những quyết định phức tạp, tập trung hơn vào các công việc mang tính chất chiến lược hơn như lập
kế hoạch tài chính và thiết lập mục tiêu. Việc xây dựng được những trung tâm dữ liệu lớn giúp cho khoa
học phân tích và quản lý dữ liệu trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán ngày càng có nhiều thuận lợi.
Vấn đề đặt ra cho các nghiên cứu tiếp theo: Liệu ngành kế toán, kiểm toán có phải giảm tải nguồn
nhân lực hay không? Vấn đề đào tạo hoặc tự đào tạo nhân lực đáp ứng được thời kỳ CMCN 4.0 cần được
thực hiện như thế nào?
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] SAIPA Proffesional Accountant (2019), Industry 4.0 – Fight or flight for accounitng, 35 (2019).
[2] Shawnie Kruskopf, Charlotta Lobbas, Hanna Meinander, Kira Söderling, Minna Martikainen
and Othmar M Lehner (2019), Digital Accounting: Opportunities, threats and the human factor, ACRN
Oxford Journal of Finance and Risk Perspectives, 8 (2019) Special Issue Digital Accounting, 1-15.
986
- INTERNATIONAL CONFERENCE FOR YOUNG RESEARCHERS IN ECONOMICS & BUSINESS 2019
ICYREB 2019
[3] https://www.amazon.com/First-Industrial-Revolution-P-Deane/dp/0521296099
[4]http://www.britishmuseum.org/research/publications/online_research_catalogues/paper_money/
paper_money_of_england__wales/the_industrial_revolution.aspx
[5] https://www.congnghebitcoin.com
[6] https://www.en.wikipedia.org/wiki/Second_Industrial_Revolution
[7] https://www.ey.com
[8] https://www2.deloitte.com/ie/en/pages/technology/topics/blockchain-lab.html
[9] http://www.historyguide.org/intellect/lecture17a.html 2017 Steven Kreis - Last Revised -- April
24, 2017 The Origins of the Industrial Revolution in England.
[10] http://www.hoiketoanhcm.org.vn
[11] http://www.pwc.com
[12] https://www.mof.gov.vn
[13] http://www.misa.com.vn/tin-tuc/chi-tiet/newsid/60373/Ke-toan-va-kiem-toan-doi-dien-nguy-
co-mat-viec-vi-robot
[14]http://new.abb.com/docs/librariesprovider30/Presse/industrie-4_0_infografik-
final.pdf?sfvrsn=2
[15] http://www.teachersinstitute.yale.edu/curriculum/units/1981/2/81.02.06.x.html
[16] https://www.vnexpress.net
[17] https://www.unitrain.edu.vn
[18] https://www.vi.mfginvest.com/xbrl
987
nguon tai.lieu . vn
