Xem mẫu
- Suy nghÜ l¹i vÒ sù trçi dËy cña Ch©u ¸ Minxin Pei. Think Again: Asia's Rise. Foreign Policy, 2009, June, 22nd , 6 p. Xu©n Tïng dÞch Giíi thiÖu: Sù v−¬n m×nh cña ch©u ¸ trong nh÷ng thËp niªn gÇn ®©y víi sù cÊt c¸nh vµ hãa rång cña mét sè nÒn kinh tÕ trong khu vùc ®· lµm biÕn ®æi ®¸ng kÓ m«i tr−êng ®Þa chÝnh trÞ thÕ giíi. Ch©u ¸ ®· trçi dËy vµ vÉn ®ang trçi dËy kh¸ m¹nh, ®ã lµ mét thùc tÕ dÔ thÊy. VÊn ®Ò lµ ë chç, chÝnh thùc tÕ nµy l¹i ®· lµm n¶y sinh nh÷ng quan niÖm, hoÆc nh÷ng dù ®o¸n... v« t×nh (còng cã thÓ lµ cè ý) thæi phång hoÆc h¹ thÊp vai trß vµ vÞ thÕ cña Mü, cña Trung Quèc vµ cña ch©u ¸ trong t−¬ng lai: “Mét kû nguyªn ch©u ¸”, “Sù Phôc h−ng” cña ph−¬ng §«ng vµ “Hoµng h«n” cña Mü - §ã lµ nh÷ng thuËt ng÷ mµ ng−êi ta th−êng b¾t gÆp l©u nay trong c¸c tµi liÖu chÝnh trÞ - x· héi. Bµi nghiªn cøu cña Minxin Pei ®¨ng trªn t¹p chÝ Foreign Policy (Mü), sè th¸ng 6/2009 d−íi ®©y lµ mét trong sè Ýt ái nh÷ng ph¶n biÖn trùc diÖn ®èi víi quan ®iÓm thæi phång nãi trªn. Kh«ng quanh co, t¸c gi¶ phñ nhËn c¶ 7 vÊn ®Ò: 1/ QuyÒn lùc ®ang dÞch chuyÓn tõ T©y sang §«ng? 2/ Kh«ng cã g× c¶n næi sù trçi dËy cña ch©u ¸? 3/Chñ nghÜa t− b¶n ch©u ¸ n¨ng ®éng h¬n? 4/Ch©u ¸ sÏ ®i ®Çu thÕ giíi trong lÜnh vùc ph¸t minh, s¸ng chÕ? 5/ChÕ ®é chuyªn quyÒn ®· mang l¹i cho ch©u ¸ mét −u thÕ? 6/Trung Quèc sÏ thèng trÞ ch©u ¸? vµ 7/Mü ®ang mÊt dÇn ¶nh h−ëng ë ch©u ¸? Quan niÖm cña Minxin Pei, râ rµng, còng rÊt gÇn víi mét thø cùc ®oan kh¸c. Lêi ph¸n xÐt xin dµnh cho b¹n ®äc. T¹p chÝ Th«ng tin Khoa häc x· héi chØ muèn cung cÊp cho b¹n ®äc nh÷ng th«ng tin míi nhÊt vÒ vÊn ®Ò. Sau ®©y lµ vµi th«ng tin vÒ t¸c gi¶ Minxin Pei. Minxin Pei, TiÕn sÜ khoa häc chÝnh trÞ §¹i häc Harvard, Häc gi¶ cao cÊp thuéc Quü Hßa b×nh quèc tÕ mang tªn Carnegie, Gi¸m ®èc Trung t©m nghiªn cøu chiÕn l−îc McKenna College (Mü). ¤ng lµ chuyªn gia
- Suy nghÜ l¹i vÒ… 47 nghiªn cøu vÒ d©n chñ ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, c¶i c¸ch kinh tÕ vµ qu¶n trÞ x· héi ë Trung Quèc, quan hÖ X« - Mü, quan hÖ Mü - Trung Quèc, c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ x· héi hiÖn ®¹i... Minxin Pei cßn lµ mét nhµ b×nh luËn th−êng xuyªn vÒ c¸c vÊn ®Ò quèc tÕ trªn BBC News, Voice of America, vµ National Public Radio... T¸c phÈm cña «ng ®· xuÊt hiÖn trong Foreign Policy, Foreign Affairs, The National Interest, Modern China, China Quarterly, Journal of Democracy, Financial Times, New York Times, Washington Post, Newsweek International, International Herald Tribune, vµ nhiÒu b¸o chÝ kh¸c. C¸c Ên phÈm tiªu biÓu cña Minxin Pei: “From Reform to Revolution: The Demise of Communism in China and the Soviet Union” (Harvard University Press, 1994); “China’s Trapped Transition: The Limits of Developmental Autocracy” (Harvard University Press, 2006); “China’s Governance Crisis” (Foreign Affairs, No 9&10, 2002); “Re-balancing United States - China Relations” (Carnegie Policy Brief, No.13, 2002); “Future Shock: The WTO and Political Change in China” (Carnegie Policy Brief No. 3, 2001). Xin giíi thiÖu víi b¹n ®äc. Hå SÜ Quý 1. QuyÒn lùc ®ang dÞch chuyÓn tõ T©y sang §«ng ? ®a cùc, chø kh«ng ph¶i mét thÕ giíi ®¬n cùc kh¸c. Kh«ng h¼n vËy. Khi chØ toµn ph¶i Ch©u ¸ cßn l©u míi thu hÑp ®−îc sù ®äc nh÷ng cuèn s¸ch nh− “B¸n cÇu ch©u c¸ch biÖt vÒ søc m¹nh qu©n sù vµ søc ¸ míi: Sù thay ®æi kh«ng thÓ ®¶o ng−îc m¹nh kinh tÕ víi ph−¬ng T©y. Ch©u ¸ cña quyÒn lùc toµn cÇu sang phÝa §«ng” chiÕm tíi 30% gi¸ trÞ kinh tÕ toµn cÇu, hay “Khi Trung Quèc thèng trÞ thÕ giíi”, nh−ng do sè l−îng d©n c− qu¸ ®«ng nªn ng−êi ta dÔ nghÜ r»ng t−¬ng lai sÏ thuéc GDP tÝnh theo ®Çu ng−êi cña khu vùc vÒ ch©u ¸. Nh− mét nhµ tiªn tri næi nµy chØ lµ 5.800 USD, so víi 48.000 tiÕng vÒ sù trçi dËy cña khu vùc nµy USD cña Mü. C¸c n−íc ch©u ¸ ®ang ra tõng tuyªn bè: “Chóng ta ®ang b−íc vµo søc n©ng cao n¨ng lùc qu©n sù cña mét kû nguyªn míi trong lÞch sö thÕ m×nh, nh−ng tæng møc chi tiªu qu©n sù giíi: chÊm døt sù thèng trÞ cña ph−¬ng cña c¸c n−íc nµy gép l¹i trong n¨m T©y vµ më ra thÕ kû cña ch©u ¸”. 2008 chØ b»ng mét phÇn ba so víi Mü. ThËm chÝ víi tû lÖ t¨ng tr−ëng m¹nh Tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ nhanh nh− hiÖn nay, mét ng−êi ch©u ¸ b×nh vµ bÒn v÷ng kÓ tõ sau ChiÕn tranh thÕ th−êng sÏ ph¶i mÊt 77 n¨m ®Ó ®¹t tíi giíi thø hai ch¾c ch¾n ®· thóc ®Èy s¶n møc thu nhËp cña mét ng−êi Mü b×nh l−îng kinh tÕ vµ t¨ng c−êng n¨ng lùc th−êng. Ng−êi Trung Quèc cÇn 47 n¨m, qu©n sù cña ch©u ¸. Nh−ng sÏ lµ qu¸ nh−ng ng−êi Ên §é ph¶i cÇn tíi 123 c−êng ®iÖu khi nãi r»ng ch©u ¸ sÏ næi n¨m ®Ó ®uæi kÞp ng−êi Mü. Vµ tæng møc lªn nh− lµ chñ thÓ quyÒn lùc hµng ®Çu ng©n s¸ch qu©n sù cña toµn ch©u ¸ sÏ thÕ giíi. Cïng l¾m ch©u ¸ sÏ chØ ®i tiªn ch−a thÓ ngang b»ng víi Mü trong vßng phong trªn con ®−êng ®i tíi mét thÕ giíi 72 n¨m tíi.
- 48 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9.2009 BÊt luËn trong mäi tr−êng hîp, sÏ lµ ch©u ¸ c¶m thÊy tù hµo víi viÖc hä ®ang ®iÒu v« nghÜa khi nãi ®Õn ch©u ¸ nh− lµm mét cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp mét thùc thÓ quyÒn lùc ®¬n lÎ, dï lµ míi. Song sù tù tin kh«ng ph¶i lµ mét hiÖn t¹i hay trong t−¬ng lai. §iÒu cã hÖ t− t−ëng, vµ m« h×nh ph¸t triÓn cña nhiÒu kh¶ n¨ng x¶y ra h¬n lµ sù næi lªn ch©u ¸ xem ra kh«ng ph¶i lµ mét lo¹i cña mét c−êng quèc trong khu vùc nµy hµng hãa cã thÓ xuÊt khÈu ®−îc. sÏ ®−îc c¸c n−íc l¸ng giÒng gÇn nhÊt 2. Kh«ng cã g× c¶n næi sù trçi dËy cña ch©u ¸? cña nã chµo ®ãn víi sù e ng¹i vµ lo l¾ng. LÞch sö ch©u ¸ cho thÊy rÊt nhiÒu vÝ dô Ch−a cã g× ch¾c ch¾n. Thµnh tùu vÒ sù c¹nh tranh giµnh quyÒn lùc vµ ngo¹n môc cña ch©u ¸ trong thêi gian thËm chÝ c¶ sù xung ®ét qu©n sù gi÷a qua d−êng nh− ®ñ søc b¶o ®¶m ®Þa vÞ c¸c c−êng quèc lín. Trung Quèc vµ NhËt siªu c−êng kinh tÕ cña nã. VÝ dô, Ng©n B¶n liªn tôc tranh chÊp vÒ vÊn ®Ò TriÒu hµng Goldman Sachs (Mü) dù ®o¸n Tiªn, Liªn X« (tr−íc ®©y) tõng hîp søc Trung Quèc sÏ v−ît Mü vÒ s¶n l−îng víi Ên §é ®Ó kiÒm chÕ Trung Quèc, kinh tÕ vµo n¨m 2027 vµ Ên §é sÏ ®uæi trong khi ®ã Trung Quèc tõng ñng hé kÞp Mü vµo n¨m 2050. Pakistan lµm ®èi träng víi Ên §é. Trªn Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi cña thùc tÕ, sù trçi dËy cña Trung Quèc ch©u ¸ t−¬ng ®èi thÊp, nh−ng tèc ®é trong thêi gian gÇn ®©y ®· thóc ®Èy t¨ng tr−ëng cña khu vùc nµy qu¶ thùc NhËt B¶n vµ Ên §é xÝch l¹i gÇn nhau. sÏ nhanh h¬n so víi ph−¬ng T©y trong NÕu ch©u ¸ trë thµnh träng t©m ®Þa mét t−¬ng lai gÇn. Tuy nhiªn, trong chÝnh trÞ cña thÕ giíi th× ®ã h¼n sÏ lµ nh÷ng thËp niªn tíi ®©y, ch©u ¸ ph¶i mét trung t©m “hçn lo¹n”. ®èi mÆt víi nh÷ng trë ng¹i rÊt lín vÒ mÆt d©n sè. H¬n 20% d©n c− ch©u ¸ sÏ Nh÷ng ng−êi cho r»ng thµnh tùu trë thµnh ng−êi giµ vµo n¨m 2050. Xu mµ ch©u ¸ giµnh ®−îc trong lÜnh vùc h−íng giµ hãa lµ mét nguyªn nh©n c¬ quyÒn lùc cøng (hard power) tÊt yÕu sÏ b¶n dÉn tíi sù ®×nh trÖ cña NhËt B¶n. dÉn tíi sù thèng trÞ cña khu vùc nµy vÒ Sè ng−êi giµ cña Trung Quèc sÏ t¨ng vät mÆt chÝnh trÞ cã thÓ cßn muèn xem xÐt vµo gi÷a thËp kû tíi. Tû lÖ tiÕt kiÖm cña mét thµnh tè quan träng kh¸c cña søc ch©u ¸ sÏ gi¶m, trong khi chi phÝ cho m¹nh/quyÒn lùc: Hßa b×nh kiÓu Mü ®· dÞch vô y tÕ vµ h−u trÝ sÏ bïng næ. Ên trë thµnh mét thùc tÕ kh«ng chØ do søc §é lµ ngo¹i lÖ duy nhÊt tr−íc c¸c xu m¹nh qu©n sù vµ kinh tÕ v−ît tréi cña h−íng ®ã (bÊt kú xu h−íng nµo trong sè Mü, mµ cßn do mét lo¹t nh÷ng ý t−ëng nµy còng ®Òu cã thÓ gãp phÇn c¶n trë sù “xa vêi” nh−: th−¬ng m¹i tù do, chñ t¨ng tr−ëng cña ch©u ¸). nghÜa tù do kiÓu Wilson vµ c¸c thiÕt chÕ ®a ph−¬ng. MÆc dï hiÖn nay ch©u ¸ cã Nh÷ng h¹n chÕ vÒ tµi nguyªn thiªn thÓ cã nh÷ng nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng nhiªn vµ m«i tr−êng còng cã thÓ trë nhÊt thÕ giíi, nh−ng d−êng nh− khu vùc thµnh vÊn ®Ò nan gi¶i. N¹n « nhiÔm nµy kh«ng ®ãng mét vai trß cã tÇm ¶nh ®ang lµm xÊu ®i t×nh tr¹ng khan hiÕm h−ëng t−¬ng ®−¬ng (nh− lµ ng−êi l·nh nguån n−íc s¹ch cña ch©u ¸, trong khi « ®¹o vÒ mÆt t− t−ëng cña thÕ giíi). HiÖn nhiÔm kh«ng khÝ ®· g©y tæn h¹i khñng giê, ý t−ëng lín khiÕn ng−êi ch©u ¸ c¶m khiÕp ®èi víi søc kháe con ng−êi (nã ®· thÊy phÊn khëi lµ sù trao quyÒn; ng−êi c−íp ®i 400.000 sinh m¹ng chØ tÝnh
- Suy nghÜ l¹i vÒ… 49 riªng ë Trung Quèc). NÕu kh«ng cã kh«ng thÓ trÊn ¸p næi cña d©n chóng vÒ nh÷ng tiÕn bé mang tÝnh c¸ch m¹ng mét ®êi sèng vËt chÊt tèt ®Ñp h¬n – sÏ trong lÜnh vùc n¨ng l−îng thay thÕ, ®¸nh m¹i m« h×nh CNTB Mü tµn ph¸ vµ ch©u ¸ cã thÓ sÏ ph¶i ®èi mÆt víi mét tham lam, hoÆc CNTB ch©u ¢u giµ nua cuéc khñng ho¶ng n¨ng l−îng nghiªm vµ thñ cùu. träng. BiÕn ®æi khÝ hËu cã thÓ sÏ tµn Nh−ng cho dï c¸c nÒn kinh tÕ ch©u ph¸ ho¹t ®éng n«ng nghiÖp cña khu vùc ¸ – ngo¹i trõ NhËt B¶n – n»m trong sè nµy. c¸c nÒn kinh tÕ t¨ng tr−ëng nhanh nhÊt H¬n n÷a, cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay th× vÉn Ýt cã b»ng hiÖn nay sÏ dÉn tíi t×nh tr¹ng d− thõa chøng thùc tÕ cho thÊy r»ng sù n¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt qu¸ lín khi cÇu cña ®éng râ rÖt cña hä b¾t nguån tõ h×nh ph−¬ng T©y tan biÕn (trong khi cung th¸i CNTB ch©u ¸ thµnh c«ng mét c¸ch ngµy cµng nhiÒu). C¸c c«ng ty ch©u ¸ bÝ Èn. Sù thËt l¹i trÇn trôi h¬n nhiÒu: ®ang ®èi mÆt víi t×nh tr¹ng cÇu tiªu Sù n¨ng ®éng cña khu vùc nµy chñ yÕu dïng sôt gi¶m ë trong n−íc sÏ kh«ng lµ nhê nh÷ng nÒn t¶ng v÷ng m¹nh cña thÓ tiªu thô ®−îc hµng hãa t¹i khu vùc nã (tû lÖ tiÕt kiÖm ë møc cao, xu thÕ ®« nµy. M« h×nh ph¸t triÓn dùa vµo xuÊt thÞ hãa vµ c¸c yÕu tè nh©n khÈu häc), khÈu cña ch©u ¸ còng sÏ biÕn mÊt hoÆc bªn c¹nh ®ã lµ nh÷ng lîi Ých cña th−¬ng kh«ng cßn lµ ®éng c¬ bÒn v÷ng cho sù m¹i tù do, c¸c c¶i c¸ch thÞ tr−êng vµ sù t¨ng tr−ëng. héi nhËp kinh tÕ. T×nh tr¹ng t−¬ng ®èi l¹c hËu cña ch©u ¸ l¹i lµ ®iÒu may m¾n T×nh h×nh chÝnh trÞ bÊt æn còng cã theo mét nghÜa nhÊt ®Þnh: C¸c n−íc ch©u thÓ ®Èy ®Çu tµu kinh tÕ cña ch©u ¸ trËt ¸ buéc ph¶i ph¸t triÓn nhanh h¬n bëi v× khái ®−êng ray. Sù sôp ®æ cña nhµ n−íc hä ®ang b¾t ®Çu tõ mét xuÊt ph¸t ®iÓm ë Pakistan hoÆc xung ®ét qu©n sù trªn thÊp h¬n nhiÒu (so víi ch©u ¢u vµ Mü). b¸n ®¶o TriÒu Tiªn cã thÓ dÉn tíi c¶nh ®iªu tµn. T×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng gia Chñ nghÜa t− b¶n ch©u ¸ mang 3 t¨ng vµ n¹n tham nhòng cã tÝnh th©m ®Æc tr−ng ®éc ®¸o, nh−ng chóng kh«ng c¨n ë Trung Quèc cã thÓ lµm bïng lªn nhÊt thiÕt mang l¹i nh÷ng lîi thÕ c¹nh n¹n b¹o ®éng x· héi vµ lµm chËm l¹i tèc tranh. Thø nhÊt, c¸c nhµ n−íc ë ch©u ¸ ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña n−íc nµy. can thiÖp nhiÒu h¬n vµo nÒn kinh tÕ th«ng qua chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp, ®Çu 3. Chñ nghÜa t− b¶n ch©u ¸ n¨ng ®éng h¬n? t− c¬ së h¹ tÇng vµ thóc ®Èy xuÊt khÈu. HÇu nh− lµ kh«ng. Khi nÒn kinh tÕ Nh−ng liÖu ®iÒu ®ã cã lµm cho CNTB Mü bÞ phè Wall kÐo lïi vµ nÒn kinh tÕ ch©u ¸ trë nªn n¨ng ®éng h¬n hay ch©u ¢u bÞ suy yÕu do chÕ ®é nhµ n−íc kh«ng vÉn cßn lµ mét c©u ®è ch−a cã lêi phóc lîi vµ thÞ tr−êng lao ®éng cøng gi¶i ®¸p. Mét nghiªn cøu cã tÝnh chÊt nh¾c cña nã g©y ra th× hÇu hÕt c¸c nÒn kinh ®iÓn cña Ng©n hµng ThÕ giíi n¨m kinh tÕ ch©u ¸ ®Òu rÊt sung søc. RÊt dÔ 1993 vÒ khu vùc nµy – cuèn s¸ch “Sù nãi r»ng m« h×nh CNTB ®éc nhÊt cña thÇn kú ch©u ¸” – ®· kh«ng thÓ t×m ch©u ¸ – th«ng qua sù ®an xen kh«ng thÊy b»ng chøng cho thÊy r»ng sù can ngõng gi÷a hµnh ®éng can thiÖp chiÕn thiÖp chiÕn l−îc cña nhµ n−íc lµ nguyªn l−îc cña nhµ n−íc víi lèi t− duy dµi h¹n nh©n ®−a ®Õn sù thµnh c«ng cña §«ng cña c¸c tËp ®oµn kinh tÕ vµ ham muèn ¸. Thø hai, hai h×nh th¸i lµ tËp ®oµn
- 50 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9.2009 kinh tÕ khæng lå gia ®×nh trÞ vµ doanh hËu qu¶ tõ nh÷ng chÝnh s¸ch tµi chÝnh nghiÖp nhµ n−íc ®ang thèng trÞ bèi vµ tiÒn tÖ cña Mü). c¶nh kinh doanh ë ch©u ¸. MÆc dï chÕ 4. Ch©u ¸ sÏ ®i ®Çu thÕ giíi trong lÜnh vùc ph¸t ®é së h÷u theo kiÓu tËp ®oµn nh− vËy cã minh, s¸ng chÕ? thÓ gióp c¸c nÒn kinh tÕ lín nhÊt ch©u ¸ tr¸nh ®−îc rñi ro ng¾n h¹n cña hÇu Ch−a ph¶i lµ hiÖn thùc trong mét hÕt c¸c c«ng ty cña Mü, nh−ng còng v× sím mét chiÒu. NÕu nh×n vµo sè l−îng thÕ, chóng “che chë” c¸c nÒn kinh tÕ nµy ngµy mét nhiÒu b»ng s¸ng chÕ cña Mü khái c¸c cæ ®«ng vµ nh÷ng ¸p lùc cña thÞ ®−îc cÊp cho c¸c nhµ ph¸t minh ch©u ¸ tr−êng, qua ®ã lµm gi¶m tr¸ch nhiÖm th× n−íc Mü d−êng nh− ®· cã sù sôt gi¶i tr×nh, gi¶m tÝnh c«ng khai, minh gi¶m m¹nh trong lÜnh vùc ph¸t minh, b¹ch vµ gi¶m tÝnh ®æi míi, s¸ng t¹o cña s¸ng chÕ. Ch¼ng h¹n, c¸c nhµ ph¸t c¸c c«ng ty ch©u ¸. minh Hµn Quèc ®· nhËn 8.731 b»ng s¸ng chÕ cña Mü vµo n¨m 2008 so víi 13 b»ng s¸ng chÕ vµo n¨m 1978. N¨m Cuèi cïng, tû lÖ tiÕt kiÖm cña ch©u 2008, gÇn 37.000 b»ng s¸ng chÕ cña Mü ¸ ë møc cao, th«ng qua viÖc cung cÊp ®−îc trao cho c¸c nhµ ph¸t minh NhËt nguån vèn/t− b¶n khæng lå, ch¾c ch¾n sÏ B¶n. Mét nghiªn cøu ®· xÕp Mü ®øng thóc ®Èy m¹nh mÏ sù t¨ng tr−ëng kinh hµng thø 8 trong lÜnh vùc ph¸t minh, tÕ cña khu vùc nµy. Nh−ng thËt ®¸ng s¸ng chÕ, ®øng sau Singapore, Hµn th−¬ng cho nh÷ng ng−êi tiÕt kiÖm ë Quèc vµ Thôy SÜ. §©y lµ mét xu h−íng ch©u ¸. HÇu hÕt trong sè hä tiÕt kiÖm ®¸ng b¸o ®éng ®èi víi Mü. tiÒn b¹c vµ cña c¶i bëi lÏ chÝnh quyÒn C¸c b¸o c¸o vÒ “sù c¸o chung cña cña hä cung cÊp nh÷ng m¹ng l−íi an Mü víi t− c¸ch lµ n−íc dÉn ®Çu thÕ giíi sinh x· héi kh«ng thÝch ®¸ng. C¸c chÝnh trong lÜnh vùc c«ng nghÖ” ®· bÞ thæi s¸ch c«ng ë ch©u ¸ th−êng g©y bÊt lîi phång qu¸ møc. MÆc dï c¸c nÒn kinh tÕ cho ng−êi tiÕt kiÖm th«ng qua viÖc kiÒm hµng ®Çu ch©u ¸ nh− NhËt B¶n vµ Hµn chÕ tµi chÝnh (duy tr× l·i suÊt tiÒn göi ë Quèc ®ang ngµy cµng thu hÑp kho¶ng møc thÊp vµ chi tr¶ l·i suÊt kh«ng ®¸ng c¸ch víi Mü, nh−ng vai trß dÉn ®Çu cña kÓ cho ng−êi tiªu dïng lµ c¸c hé gia Mü vÉn lµ rÊt lín. N¨m 2008, c¸c nhµ ®×nh), ®ång thêi trao th−ëng cho c¸c nhµ ph¸t minh cña Mü ®· ®−îc cÊp 92.000 s¶n xuÊt th«ng qua viÖc trî cÊp vèn b»ng s¸ng chÕ, gÊp ®«i tæng sè b»ng (®iÓn h×nh lµ th«ng qua l·i suÊt cho vay s¸ng chÕ cña c¸c nhµ ph¸t minh Hµn cña ng©n hµng ë møc thÊp). ThËm chÝ Quèc vµ NhËt B¶n céng l¹i. Hai n−íc chÝnh s¸ch thóc ®Èy xuÊt khÈu, mµ bªn khæng lå cña ch©u ¸ lµ Trung Quèc vµ ngoµi cã vÎ nh− mét −u ®iÓm cña ch©u Ên §é vÉn cßn tôt hËu kh¸ xa trong ¸, l¹i d−êng nh− ®−îc ®¸nh gi¸ qu¸ cao. lÜnh vùc nµy. C¸c ng©n hµng trung −¬ng ë ch©u ¸ ®· ®Çu t− hÇu hÕt gi¸ trÞ thÆng d− xuÊt C¸c n−íc ch©u ¸ ®ang chi rÊt nhiÒu khÈu (rÊt lín) cña hä vµo nh÷ng tµi s¶n tiÒn cho gi¸o dôc ®¹i häc. Song c¸c sinh lîi thÊp vµ ®−îc ®Þnh gi¸ b»ng tr−êng ®¹i häc ë ch©u ¸ ch−a thÓ trë ®ång §«la Mü. Nh÷ng lo¹i tµi s¶n nµy thµnh nh÷ng trung t©m ®µo t¹o vµ sÏ mÊt phÇn lín gi¸ trÞ do nh÷ng søc Ðp nghiªn cøu hµng ®Çu thÕ giíi trong mét cña t×nh tr¹ng l¹m ph¸t kÐo dµi (vèn lµ sím mét chiÒu. Trong sè 10 tr−êng ®¹i
- Suy nghÜ l¹i vÒ… 51 häc hµng ®Çu thÕ giíi, kh«ng cã tr−êng phån vinh, thÞnh v−îng. C¸c nÒn kinh tÕ nµo n»m ë ch©u ¸ vµ chØ duy nhÊt §¹i ®−îc coi nh− nh÷ng con rång ch©u ¸ häc Tæng hîp Tokyo n»m trong nhãm 20 nh− Hµn Quèc, §µi Loan, Singapore, tr−êng ®¹i häc hµng ®Çu thÕ giíi. Trong Indonesia (d−íi thêi Tæng thèng vßng 30 n¨m qua, chØ cã 8 ng−êi ch©u ¸ Suharto) vµ hiÖn nay lµ Trung Quèc, ®· (7 ng−êi trong sè ®ã lµ ng−êi NhËt) ®· tr¶i qua thêi kú t¨ng tr−ëng nhanh nhÊt giµnh gi¶i Nobel trong c¸c lÜnh vùc khoa d−íi nh÷ng thÓ chÕ phi d©n chñ. Nh÷ng häc kh¸c nhau. NÒn v¨n hãa ®Ò cao trËt so s¸nh th−êng xuyªn gi÷a Trung Quèc tù thø bËc, nÒn hµnh chÝnh quan liªu tËp vµ Ên §é d−êng nh− ñng hé quan ®iÓm trung, c¸c tr−êng ®¹i häc t− nh©n yÕu cho r»ng mét quèc gia theo chÕ ®é mét kÐm vµ sù coi träng lèi “häc thuéc lßng” ®¶ng (kh«ng bÞ g©y trë ng¹i bëi ho¹t råi lµm bµi kiÓm tra sÏ tiÕp tôc c¶n trë ®éng chÝnh trÞ cã tÝnh chÊt c¹nh tranh nh÷ng nç lùc cña ch©u lôc nµy trong viÖc lén xén) cã thÓ mang ®Õn nhiÒu lîi Ých m« pháng vµ sao chÐp c¸c thiÕt chÕ kinh tÕ tèt h¬n so víi mét hÖ thèng ®a nghiªn cøu tèt nhÊt cña n−íc Mü. ®¶ng bÞ rµng buéc qu¸ nhiÒu bëi nÒn d©n chñ. ThËm chÝ, −u thÕ cã thÓ ®o ®Õm vÒ mÆt sè l−îng cña ch©u ¸ l¹i Ýt h¬n so víi Nh−ng ch©u ¸ ®· tõng cã nh÷ng chÕ nh÷ng g× ng−êi ta t−ëng. Theo −íc tÝnh, ®é ®éc tµi lµm suy kiÖt ®Êt n−íc hä - cã mçi n¨m Trung Quèc cÊp b»ng tèt thÓ kÓ ®Õn nh÷ng tr−êng hîp nh− nghiÖp ®¹i häc cho 600.000 kü s−, con sè Myanmar, Pakistan, CHDCND TriÒu nµy ë Ên §é lµ 350.000. N−íc Mü chØ cã Tiªn, Campuchia (d−íi thêi Khmer ®á) 70.000 kü s− ra tr−êng mçi n¨m. MÆc vµ Philippines (d−íi thêi Tæng thèng dï sè liÖu nµy cho thÊy lîi thÕ cña ch©u Ferdinand Marcos). ThËm chÝ Trung ¸ trong viÖc s¶n sinh ra n¨ng lùc trÝ Quèc cßn lµ mét vÝ dô hçn hîp. Tr−íc tuÖ, nh−ng chóng hoµn toµn sai lÇm. khi Trung Quèc næi lªn tõ t×nh tr¹ng c« Mét nöa sè kü s− míi ra tr−êng cña lËp do tù ¸p ®Æt vµ chÕ ®é cai trÞ ®éc ®o¸n Trung Quèc vµ hai phÇn ba sè kü s− míi vµo n¨m 1976, tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ ra tr−êng ë Ên §é chØ cã b»ng ®¹i häc cña n−íc nµy ®· ë møc rÊt thÊp. Trung ®¹i c−¬ng. NÕu tÝnh ®Õn chÊt l−îng th× Quèc d−íi thêi Mao Tr¹ch §«ng còng ®· râ rµng vÞ trÝ hµng ®Çu cña ch©u ¸ sÏ tr¶i qua n¹n ®ãi tåi tÖ nhÊt thÕ giíi. biÕn mÊt. Mét b¸o c¸o ®−îc nhiÒu ng−êi trÝch dÉn cña ViÖn Nghiªn cøu toµn cÇu Khi nh×n vµo nh÷ng chÕ ®é chuyªn McKinsey cho biÕt, c¸c gi¸m ®èc nh©n quyÒn cã uy tÝn víi sù thµnh c«ng trong sù trong c¸c c«ng ty ®a quèc gia chØ coi lÜnh vùc kinh tÕ, ng−êi ta cã thÓ t×m thÊy 10% sè kü s− Trung Quèc vµ 25% sè kü hai ®iÒu thó vÞ. Thø nhÊt, hiÖu qu¶ kinh s− Ên §é lµ “cã thÓ tuyÓn dông ®−îc”, so tÕ cña c¸c n−íc nµy ®· ®−îc c¶i thiÖn víi 81% sè kü s− ng−êi Mü. khi hä bít hµ kh¾c vµ cho phÐp ng−êi d©n cã nh÷ng quyÒn tù do c¸ nh©n vµ tù 5. ChÕ ®é chuyªn quyÒn ®· mang l¹i cho ch©u ¸ do kinh tÕ lín h¬n. Thø hai, ch×a khãa mét −u thÕ? ®−a ®Õn thµnh c«ng cña c¸c n−íc nµy lµ Kh«ng. C¸c chÕ ®é chuyªn quyÒn, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nh¹y c¶m, ch¼ng mµ chñ yÕu ë §«ng ¸, cã thÓ ®−îc xem h¹n nh− qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«, ®Çu t− nh− ®· lµm cho ®Êt n−íc hä trë nªn c¬ së h¹ tÇng, thóc ®Èy tiÕt kiÖm vµ xóc
- 52 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9.2009 tiÕn ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®Òu mang mäi ph−¬ng diÖn, nh−ng sù trçi dËy tÝnh chÊt thñ cùu. ChÕ ®é chuyªn quyÒn cña n−íc nµy tiÒm Èn nh÷ng h¹n chÕ thùc sù kh«ng t¹o ra c«ng thøc mµu kh«ng thÓ tr¸nh khái. Trung Quèc nhiÖm nµo cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. kh«ng cã kh¶ n¨ng thèng trÞ ch©u ¸ theo nghÜa thay thÕ Mü nh− lµ lùc l−îng ViÖc so s¸nh mét quèc gia theo chÕ g×n gi÷ hßa b×nh cña khu vùc vµ cã ¶nh ®é mét ®¶ng l·nh ®¹o nh− Trung Quèc h−ëng quyÕt ®Þnh tíi chÝnh s¸ch ®èi víi mét nÒn d©n chñ nh− Ên §é kh«ng ngo¹i cña c¸c n−íc kh¸c. Tèc ®é t¨ng ph¶i lµ mét ho¹t ®éng trÝ tuÖ dÔ dµng. tr−ëng kinh tÕ cña Trung Quèc còng Râ rµng, Ên §é cã nhiÒu ®iÓm yÕu: n¹n kh«ng hoµn toµn ®−îc ®¶m b¶o. Nh÷ng ®ãi trªn diÖn réng, c¬ së h¹ tÇng nghÌo nhãm d©n téc thiÓu sè cã t− t−ëng ly nµn vµ c¸c dÞch vô x· héi ë møc tèi khai (T©y T¹ng vµ Duy Ng« NhÜ) ®ang thiÓu. Trung Quèc d−êng nh− ®· lµm sinh sèng ë nh÷ng khu vùc cã ý nghÜa tèt h¬n nhiÒu trong nh÷ng lÜnh vùc ®ã. quan träng chiÕn l−îc víi diÖn tÝch Song, ®ã chØ lµ h×nh thøc bªn ngoµi. ChÕ chiÕm gÇn 30% l·nh thæ Trung Quèc. ®é chuyªn quyÒn tá ra hiÖu qu¶ trong Trong khi ®ã, ë bªn ngoµi, §µi Loan l¹i viÖc che ®Ëy nh÷ng vÊn ®Ò do hä t¹o ra, ®ang g©y khã kh¨n tíi c¸c nguån lùc trong khi chÕ ®é d©n chñ l¹i tá ra hiÖu qu©n sù c¬ b¶n cña Trung Quèc. qu¶ trong viÖc qu¶ng b¸ nh÷ng khuyÕt tËt cña nã. Mét sè n−íc l¸ng giÒng ®¸ng gêm cña Trung Quèc nh− Nga, Ên §é vµ Do vËy, −u thÕ do chÕ ®é chuyªn NhËt B¶n sÏ kÞch liÖt chèng l¹i bÊt cø quyÒn mang l¹i ë ch©u ¸, dï thÕ nµo ©m m−u nµo cña Trung Quèc nh»m trë ch¨ng n÷a, còng chØ lµ mét ¶o t−ëng. thµnh b¸ quyÒn ®éc t«n ë khu vùc ch©u 6. Trung Quèc sÏ thèng trÞ ch©u ¸? ¸. ThËm chÝ, §«ng Nam ¸ (n¬i Trung C©u tr¶ lêi lµ kh«ng. Trung Quèc Quèc d−êng nh− ®· thu ®−îc nh÷ng ®ang trªn ®µ thay thÕ NhËt B¶n ®Ó trë thµnh tùu cã ý nghÜa lín nhÊt vÒ mÆt thµnh nÒn kinh tÕ lín thø hai thÕ giíi ®Þa chÝnh trÞ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y) trong n¨m 2009 nµy. Lµ trung t©m kinh ®· tá ra miÔn c−ìng ph¶i “r¬i” th¼ng vµo tÕ cña khu vùc, Trung Quèc hiÖn ®ang “quü ®¹o” cña Trung Quèc. Mü còng sÏ gi÷ vai trß chi phèi qu¸ tr×nh héi nhËp kh«ng dÔ dµng ®Çu hµng khi ®èi mÆt víi kinh tÕ cña ch©u ¸. ¶nh h−ëng ngo¹i ng−êi khæng lå Trung Quèc. giao cña Trung Quèc ®ang ngµy cµng V× nhiÒu lý do phøc t¹p, sù næi lªn më réng, chñ yÕu nhê vµo quyÒn lùc cña Trung Quèc ®· g©y nªn t©m lý lo mÒm mµ n−íc nµy míi giµnh ®−îc trong ng¹i ®èi víi c¸c n−íc ch©u ¸ kh¸c. Trong thêi gian qua. ThËm chÝ, lùc l−îng qu©n cuéc kh¶o s¸t do Héi ®ång Chicago vÒ c¸c sù cña Trung Quèc ®· cã b−íc ph¸t vÊn ®Ò toµn cÇu tiÕn hµnh, chØ cã 10% triÓn v−ît bËc víi mét c¬ sè hÖ thèng vò ng−êi NhËt, 21% ng−êi Hµn Quèc vµ khÝ míi vµ ®· c¶i thiÖn ®¸ng kÓ n¨ng 27% ng−êi Indonesia cho r»ng hä sÏ c¶m lùc chiÕn ®Êu. thÊy “hµi lßng” víi viÖc Trung Quèc trë MÆc dï ®óng lµ Trung Quèc sÏ trë thµnh ng−êi l·nh ®¹o ch©u ¸ trong thµnh n−íc m¹nh nhÊt ch©u ¸ xÐt trªn t−¬ng lai.
- Suy nghÜ l¹i vÒ… 53 7. Mü ®ang mÊt dÇn ¶nh h−ëng ë ch©u ¸? ch©u ¸ tõ New Delhi tíi Tokyo tiÕp tôc tr«ng cËy vµo “Chó Sam” ®Ó canh chõng Hoµn toµn kh«ng. BÞ sa lÇy ë Iraq B¾c Kinh. vµ Afganistan vµ bÞ lón s©u vµo cuéc suy tho¸i kinh tÕ, n−íc Mü râ rµng Cho dï thÕ nµo th× ch©u ¸ còng sÏ tr«ng gièng nh− mét siªu c−êng ®ang sa gia t¨ng ¶nh h−ëng kinh tÕ vµ ®Þa chÝnh sót. ¶nh h−ëng cña Mü ë ch©u ¸ d−êng trÞ cña m×nh mét c¸ch nhanh chãng nh− ®· suy gi¶m, b»ng chøng lµ ®ång trong nh÷ng thËp niªn tíi ®©y. Ch©u ¸ §«la ®Çy søc m¹nh tr−íc kia ®· Ýt ®−îc hiÖn ®· trë thµnh mét trong nh÷ng cét −a chuéng h¬n so víi ®ång Nh©n d©n tÖ trô cña trËt tù thÕ giíi. Nh−ng sù ph¸t vµ B¾c TriÒu Tiªn ®· c«ng khai th¸ch triÓn kinh tÕ m¹nh mÏ cña ch©u ¸ thøc Washington. Nh−ng vÉn cßn sím “kh«ng ®−îc viÕt trªn c¸c v× sao”. Vµ c¨n ®Ó tuyªn bè sù chÊm hÕt uy thÕ ®Þa cø vµo nh÷ng kh¸c biÖt v¨n hãa vµ lÞch chÝnh trÞ cña Mü ë ch©u ¸. XÐt vÒ mäi sù thï ®Þch gi÷a c¸c n−íc trong khu vùc kh¶ n¨ng cã thÓ x¶y ra, c¬ chÕ tù ®iÒu nµy, cã thÓ nãi r»ng ch©u ¸ kh«ng thÓ chØnh vµ söa ch÷a trong c¸c hÖ thèng ®¹t ®−îc bÊt kú møc ®é thèng nhÊt kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña nã sÏ gióp Mü chÝnh trÞ nµo ë tÇm khu vùc vµ kh«ng phôc håi tõ sù tho¸i lui hiÖn t¹i. thÓ tiÕn triÓn thµnh mét thùc thÓ gièng Vai trß l·nh ®¹o cña Mü ë ch©u ¸ nh− EU trong thÕ kû XXI. Henry xuÊt ph¸t tõ nhiÒu nguån gèc, chø Kissinger tõng ®Æt ra c©u hái næi tiÕng: kh«ng chØ tõ søc m¹nh qu©n sù hay søc “T«i sÏ gäi tªn ai nÕu t«i muèn gäi tªn m¹nh kinh tÕ cña Mü. Gièng nh− s¾c ch©u ¢u?” Chóng ta cã thÓ ®Æt c©u hái ®Ñp, ¶nh h−ëng ®Þa chÝnh trÞ cña mét t−¬ng tù nh− thÕ víi ch©u ¸. ®Êt n−íc th−êng n»m trong m¾t cña kÎ TÊt c¶ ®Òu cho r»ng sù trçi dËy cña ng¾m nh×n nã. MÆc dï mét sè ng−êi coi ch©u ¸ mang ®Õn nhiÒu c¬ héi h¬n lµ ¶nh h−ëng ngµy cµng suy yÕu cña Mü ë nguy c¬. Sù ph¸t triÓn cña khu vùc nµy ch©u ¸ lµ mét thùc tÕ, nh−ng nhiÒu kh«ng chØ ®−a hµng tr¨m triÖu ng−êi ng−êi ch©u ¸ l¹i nghÜ kh¸c. Theo sè liÖu tho¸t nghÌo, mµ cßn gãp phÇn lµm t¨ng cña cuéc kh¶o s¸t do Héi ®ång Chicago cÇu ®èi víi c¸c lo¹i hµng hãa cña (Mü) tiÕn hµnh, 69% ng−êi Trung Quèc, ph−¬ng T©y. Nh÷ng r¹n nøt bªn trong 75% ng−êi Indonesia, 76% ng−êi Hµn cña ch©u ¸ sÏ cho phÐp Mü kiÓm tra Quèc vµ 79% ng−êi NhËt cho r»ng ¶nh ¶nh h−ëng ®Þa chÝnh trÞ cña nh÷ng ®èi h−ëng cña Mü ë ch©u ¸ ®· t¨ng lªn thñ tiÒm tµng nh− Trung Quèc vµ Nga trong thËp kû võa qua. víi nh÷ng chi phÝ vµ rñi ro cã thÓ kiÓm Mét lý do kh¸c, mµ cã lÏ quan träng so¸t ®−îc. Vµ cã thÓ hy väng r»ng, sù h¬n, gi¶i thÝch cho −u thÕ v−ît tréi vµ trçi dËy cña ch©u ¸ sÏ ®em ®Õn nh÷ng kÐo dµi cña Mü ë ch©u ¸ lµ viÖc hÇu hÕt søc Ðp c¹nh tranh thùc sù cÇn thiÕt cho c¸c n−íc trong khu vùc nµy ®Òu hoan ng−êi ph−¬ng T©y ®Ó hä tù ®iÒu chØnh nghªnh Washington nh− lµ ng−êi b¶o chÝnh m×nh, mµ kh«ng ph¶i tá ra th¸i ®¶m cho hßa b×nh ch©u ¸. Giíi chãp bu qu¸ hoÆc ho¶ng lo¹n.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học