Xem mẫu
- TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 22 (47) - Thaùng 11/2016 Sử dụng phiếu học tập trong dạy học truyền thuyết cho học sinh lớp 6 Use worksheets in teaching legends to sixth-grade students NCS. Nguyễn Thị Tuyết Nga - Trường THCS Hậu Giang, TP.HCM NCS. Nguyễn Phước Bảo Khôi - Trường Đại học Sư phạm TP.HCM Nguyen Thi Tuyet Nga, Ph.D. student. - Hau Giang High School, HCMC Nguyen Phuoc Bao Khoi, Ph.D. student. - Ho Chi Minh City University of Education Tóm tắt Mục đích của việc sử dụng phiếu học tập (PHT) là giúp học sinh (HS) chuẩn bị tốt tư liệu để tham gia hoạt động học tập, hình thành kiến thức mới và hệ thống, củng cố kiến thức vừa được truyền thụ. Do vậy, để dạy học truyền thuyết cho HS lớp 6 theo hướng tích cực hóa hoạt động và phát huy vai trò của HS, chúng tôi đặt ra vấn đề sử dụng PHT như một trong những kĩ thuật dạy học hợp tác nhằm góp phần đổi mới việc giảng dạy Ngữ văn. Từ truyền thuyết, phiếu học tập, dạy học đọc hiểu. Abstract In current education reform, students are expected to take an active role in learning, which requires teaching methodologies being modified accordingly. This paper recommends using worksheets as an effective technique in teaching legends to sixth-grade students. The use of worksheets can help students improve their initiatives, promote their activeness in learning, and therefore acquire and consolidate their knowledge more effectively. Keywords: legends, worksheet, reading comprehension teaching. 1. Vai trò của PHT trong dạy học phải đọc, tìm kiếm trong văn bản (VB) Ngữ văn sách giáo khoa (SGK) các nội dung, dữ 1.1. PHT (worksheet – tờ giấy để làm liệu cần thiết để thực hiện các thao tác và việc) là hình thức bài tập được giáo viên yêu cầu mà GV đặt ra. Mục đích của việc (GV) thiết kế trên giấy (sheet) và giao cho sử dụng PHT là giúp HS chuẩn bị tốt tư HS thực hiện (work) độc lập hoặc làm theo liệu để tham gia hoạt động học tập, hình nhóm trong thời gian ngắn của tiết học. Đó thành kiến thức mới và hệ thống, củng cố có thể là một vài câu hỏi, bài tập cụ thể kiến thức vừa được truyền thụ. Dù phải đầu nhằm dẫn dắt tới một kiến thức, tập dượt tư nhiều thời gian, công sức chuẩn bị, một kỹ năng, rèn luyện một thao tác tư duy nhưng PHT sẽ giúp GV tiết kiệm thời gian hoặc thăm dò ý kiến trước một vấn đề nào trên lớp; nắm bắt phản hồi nhanh chóng, đó. Để hoàn thành worksheet, HS buộc kiểm định có cơ sở và thực hiện đúng vai 107
- trò hướng dẫn, chỉ đạo, xây dựng môi giúp học sinh rèn kĩ năng đọc hiểu văn bản trường học tập thân thiện, chủ động hoàn theo đúng đặc trưng thể loại. Hai văn bản thành tiết học. truyền thuyết được học chính thức trong 1.2. Tuy cấu trúc đơn giản chỉ có hai chương trình Ngữ văn lớp 6 là Sơn Tinh, phần (không gian “lệnh” – nêu yêu cầu, Thuỷ Tinh và Thánh Gióng là những vấn đề cần giải quyết và không gian “làm truyền thuyết về anh hùng dân tộc (3). Với việc” theo “lệnh”) nhưng khả năng ứng hai tác phẩm này, bên cạnh việc tìm hiểu dụng của PHT khá rộng rãi. Chúng ta có về nhân vật như một yêu cầu bắt buộc, thể dùng nó trong các bài tập đa dạng từ tìm chúng tôi xác định những sự kiện quan bố cục, nhận biết kết cấu tác phẩm; tìm từ trọng và chi tiết kì ảo là những yếu tố cần ngữ, câu, đoạn theo một chủ đề chủ điểm chú ý trong việc dạy học truyền thuyết cho nhất định; tìm và nhận xét về các chi tiết HS lớp 6. nghệ thuật; nhận xét, đánh giá, nêu quan 2.2. Trong dạy học tích cực, phương điểm về tác giả, tác phẩm hoặc sắp xếp, hệ pháp thảo luận nhóm (hay còn gọi là dạy thống hóa vấn đề. Yêu cầu trong không học hợp tác) là phương pháp có nhiều ưu gian lệnh của PHT thực hiện dưới dạng câu điểm. Nó giúp HS phát huy tối đa tính chủ hỏi được cũng phải tuân thủ những yêu cầu động và sáng tạo của bản thân trong việc đặt ra như với câu hỏi gợi mở - nêu vấn đề: thu nhận kiến thức, giúp các em được bộc mang tính hệ thống - làm thành một chuỗi lộ những khả năng của mình, có điều kiện những liên hệ nối tiếp nhau để từng bước học hỏi lẫn nhau, tạo không khí tự do, thoải dẫn dắt HS khám phá tác phẩm; phải sát mái không bị áp đặt trong học tập. Đây là hợp với tác phẩm, khơi gợi được hứng thú phương pháp yêu cầu học sinh làm việc là cho HS; phải định hướng được mối quan hệ chủ yếu, GV chỉ là người hướng dẫn. Và hữu cơ giữa những yếu tố cụ thể với những thực tế chỉ ra rằng nếu GV áp dụng phương vấn đề tổng hợp của tác phẩm như chủ đề, pháp thảo luận kết hợp sử dụng PHT với quan điểm của tác giả, tác dụng, ý nghĩa từng bài cụ thể thì hiệu quả giờ học sẽ cao của tác phẩm (1) hơn, giúp HS dễ nhớ và nhớ lâu hơn. Taffy 2. Sử dụng PHT trong dạy học E. Raphael, Efrieda H. Hiebert đã đề cập truyền thuyết cho HS lớp 6 đến việc cần kết hợp giữa đọc và viết trong 2.1. Với thể loại truyền thuyết, chúng giảng dạy Ngữ văn như một cách thức tạo tôi đồng tình với quan niệm xem thể loại ra động lực học tập. Họ đã chỉ ra những này là kí ức cộng đồng về quá khứ, chủ yếu giáo trình về phương pháp đọc gần đây đã phản ánh niềm tin, sự ngưỡng mộ của nhân nhấn mạnh đến kĩ năng viết và cho rằng dân đối với nhân vật và sự kiện lịch sử của viết có thể được sử dụng để hỗ trợ cho đọc dân tộc ít nhiều bằng hư cấu, tưởng và họ hoàn toàn ủng hộ việc kết hợp dạy tượng.(2) Do vậy, khi tiếp cận thể loại này, đọc và viết trong việc dạy Ngữ văn cũng người nghiên cứu và giảng dạy văn học như các bộ môn khác.(4) Do vậy, để dạy không thể không khai thác nhân vật trung học truyền thuyết cho HS lớp 6 theo hướng tâm, cốt truyện với những sự kiện tiêu biểu tích cực hóa hoạt động và phát huy vai trò và những chi tiết nghệ thuật hư cấu, tưởng của HS, chúng tôi đặt ra vấn đề sử dụng tượng đóng vai trò cụ thể hóa cho thái độ PHT như một trong những kĩ thuật dạy học của nhân dân đối với nhân vật, sự kiện lịch hợp tác nhằm góp phần đổi mới việc giảng sử. Điều này cũng đảm bảo được nguyên dạy Ngữ văn. tắc rất quan trọng của việc dạy học văn là 2.3. Dựa vào cứ liệu những VB truyền 108
- thuyết trong SGK Ngữ văn 6 cũng như một mục đích giúp HS thống kê sơ giản và số yếu tố đặc trưng cho loại thể này đã nêu cảm nhận chung của các em về một được xác định ở phần 2.1, chúng tôi đề xuất số yếu tố trong tác phẩm. Qua đó, GV có sử dụng một số hình thức PHT như sau: thể kiểm tra việc đọc trước VB của HS Nhóm bài tập gắn với hoạt động cũng như nắm bắt một số thông tin ban trước khi đọc (giai đoạn HS làm việc đầu về kết quả tự đọc của các em, từ đó cá nhân): chọn lựa một số biện pháp dạy học đọc Những bài tập này được thiết kế với hiểu phù hợp. Bài tập về sự kiện Yêu cầu: Nêu các sự kiện chính trong truyện…. Theo em, đâu là sự kiện quan trọng nhất? Thứ tự Sự kiện (1) (2) (…) Nhận xét: …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… Bài tập về nhân vật Yêu cầu: Nêu tên các nhân vật trong truyện…. Theo em, đâu là nhân vật quan trọng nhất? Thứ tự Nhân vật (1) (2) (…) Nhận xét: …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… 109
- Bài tập về chi tiết Yêu cầu: Xác định những chi tiết kì ảo tưởng tượng trong truyện…. Theo em, đâu là chi tiết đặc sắc nhất? Thứ tự Chi tiết (1) (2) (…) Nhận xét: …………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………. Nhóm bài tập gắn với hoạt động Bài tập này được thiết kế bám sát theo trong khi đọc (giai đoạn HS làm việc một số thành tố cơ bản làm nên đặc trưng nhóm trong giờ Đọc văn) của thể loại truyền thuyết như nhân vật, Những bài tập này được thiết kế với chi tiết kì ảo tưởng tượng. Qua đó, GV có mục đích giúp HS làm việc nhóm một thể kiểm tra kết quả làm việc nhóm của cách tích cực. HS sẽ trao đổi với nhóm HS, cũng như đảm bảo được yêu cầu của học tập của mình để xác định những thông việc dạy học đọc hiểu VB theo đặc trưng tin cần thiết phục vụ cho giờ học đọc hiểu. thể loại. Bài tập về bố cục Yêu cầu: Truyện chia làm mấy phần? Xác định nội dung chính của từng phần?. Phần Nội dung (1) (2) (…) Nhận xét: …………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… 110
- Bài tập về nhân vật Yêu cầu: Tìm hiểu về nhân vật của truyện… Nhân vật Miêu tả Nhận xét Nhận xét: …………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… Bài tập về chi tiết Yêu cầu: Tìm hiểu về chi tiết kì ảo tưởng tượng của truyện… Chi tiết Ý nghĩa Nhận xét: …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… Bài tập gắn với hoạt động sau khi đọc (giai đoạn HS làm việc cá nhân) Yêu cầu: Em thích nhân vật (chi tiết) nào nhất? Vì sao? Nhân vật Nguyên nhân (Chi tiết) 111
- Bài tập này được thiết kế với mục đích viết; Organnizing - tổ chức viết; Writing - giúp xác định kết quả đọc hiểu của HS. Sau viết; Editing - chỉnh sửa, Rewriting - viết hoạt động trên lớp, GV cũng cần những lại) được thiết kế bên cạnh đọc hiểu sẽ giúp phản hồi để biết được hiệu quả dạy học của tăng tính hiệu quả của giờ dạy học.(5) Từ mình. Đồng thời, tuy là bài tập cá nhân đó, chúng tôi tin rằng việc sử dụng PHT nhưng đây cũng là một cơ hội để HS điều trong giảng dạy Ngữ văn nói chung và dạy chỉnh kết quả đọc ban đầu của bản thân học truyền thuyết cho HS lớp 6 nói riêng sẽ thông qua giao tiếp. Hoàn thành PHT và giúp cho quá trình tương tác giữa GV và trình bày kết quả làm việc này trước lớp, HS sẽ được cải thiện đáng kể. Đó không chỉ năng lực giao tiếp của HS sẽ được củng cố. là sự đánh giá kết quả đọc hiểu đơn thuần Hơn thế, khi có khả năng nhận ra được cái mà quan trọng hơn đó là sự phản hồi trực đẹp của con người và cuộc sống thông qua tiếp để điều chỉnh lại quá trình dạy học đọc việc tiếp nhận ngôn ngữ và hình tượng hiểu sao cho hiệu quả hơn. Nói khác đi đó nghệ thuật của tác phẩm, HS sẽ bày tỏ là sự chuyển biến tích cực từ cấu trúc I - R những cung bậc cảm xúc của cá nhân về - E (Initiation - Khởi xướng; Response - cái đẹp cũng như tiến hành giao lưu cảm Trả lời; Evaluation - Đánh giá) thành cấu xúc thẩm mĩ với những cá nhân khác. Đây trúc I - R - F (Initiation - Khởi xướng; chính là những chỉ số hành vi quan trọng Response - Trả lời; Feedback - Phản hồi).(6) của năng lực cảm xúc thẩm mĩ đã phát Trong thực tế, việc kết hợp giữa PHT triển cho HS sau giờ học. với phương pháp thảo luận nhóm trong dạy 3. Kết luận học ở trường phổ thông đã được rất nhiều GV sử dụng. Tuy nhiên, sử dụng như thế Không thể phủ nhận PHT là một hình nào cho có hiệu quả vẫn là một vấn đề thức có thể giúp HS vận dụng tư duy để thách thức đối với người dạy. Đó cũng là tiếp nhận văn bản một cách chủ động, tích hướng triển khai vấn đề mà chúng tôi đã và cực. Việc GV sử dụng PHT trong giảng đang tiếp tục nghiên cứu. dạy, đánh giá công việc của HS và hướng dẫn các em lưu lại những phiếu học tập này Chú thích: là vô cùng ý nghĩa. Nó có tác dụng rất quan (1) Phan Trọng Luận Văn chương - Bạn đọc - trọng với giá trị như một công cụ học tập Sáng tạo, Nxb. ĐHSP, H., 2011, tr.246 - 247 cũng như một phương tiện hữu hiệu để giao (2) Hồ Quốc Hùng (2003), Truyền thuyết Việt tiếp hoặc trao đổi giữa GV và HS, giữa các Nam và vấn đề thể loại, Nxb. Trẻ, HCM, tr.10 HS với nhau; giúp HS và GV đánh giá (3) Tldđ (2), tr.16 được ngay lập tức những thành công cũng (4) Nguyễn Thanh Hùng, Kĩ năng đọc hiểu văn, như thất bại trong việc đọc hiểu VB và sự Nxb. Giáo dục, H., 2008, tr.114 -115 tiến bộ theo thời gian của các em và từ đó (5) James H. Stronge, Những phẩm chất của có những định hướng học tập tốt hơn. người giáo viên hiệu quả (Lê Văn Canh dịch), Trong quá trình nghiên cứu về cách Nxb. Giáo dục, H., 2011, tr.152 - 153 thức dạy học bộ môn tiếng Anh nói riêng (6) Taffy E. Raphael - Efrieda H. Hiebert, và Ngữ văn nói chung, tác giả James H. Phương pháp dạy học đọc hiểu văn bản (tập Stronge tin rằng hoạt động viết theo công thể tác giả của Đại học Cần Thơ dịch), Nxb. thức POWER (Prewriting - chuẩn bị để ĐHSP, H., 2007, tr.137 112
- TÀI LIỆU THAM KHẢO 3. Nguyễn Viết Chữ (2010), Phương pháp dạy học tác phẩm văn chương trong nhà trường, 1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2006), Ngữ văn 6 Nxb Giáo dục, Hà Nội. (tập 2), Nxb Giáo dục, Hà Nội. 2. Nguyễn Viết Chữ (2008), Phương pháp giảng 4. Hoàng Tiến Tựu (1983), Mấy vấn đề phương pháp giảng dạy nghiên cứu văn học dân gian, dạy tác phẩm văn chương (theo loại thể), Nxb Nxb Giáo dục, Hà Nội. Đại học Sư phạm Hà Nội Ngày nhận bài: 15/10/2016 Biên tập xong: 15/11/2016 Duyệt đăng: 20/11/2016 113
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học