Xem mẫu
- QUẢN LÝ
SỬ DỤNG BÀI VIẾT MẪU HIỆU QUẢ TRONG
DẠY KỸ NĂNG VIẾT TIẾNG ANH CHO SINH VIÊN
Phạm Thị Hồng Thanh*
ABSTRACT
The article deals with the issue of using writing models in the process of teaching English writing
skills. Through collecting and analyzing the views of some researchers and through the actual
teaching experience, the writer has proposed a number of issues such as what sub-skills students can
learn from the writing models, when to use and how to use, key factors to keep in mind when choosing
writing models. In addition, some types of models as well as the approach of the using writing models
are mentioned.
Keywords: Witing models, analysis, approach, writing guidelines, effectiveness.
Ngày nhận bài: 10/4/2021; Ngày phản biện: 5/5/2021; Ngày duyệt đăng: 25/5/2021
1. Đặt vấn đề viết mà không đề cập đến việc sử dụng bài mẫu.
Một trong những vấn đề về dạy viết tiếng Anh Như vậy, vấn đề là sử dụng thế nào để mang lại
luôn thu hút sự quan tâm của người dạy, có nên hiệu quả cao nhất trong dạy và học KN viết tiếng
cung cấp bài viết mẫu hay không. Nhiều giảng Anh. GV không thể chỉ phát bài mẫu cho SV rồi
viên (GV) cho rằng bài mẫu giúp người học hiểu mong đợi họ sáng tạo bài viết của riêng họ (Gal-
cách viết và có thể tạo ra sản phẩm đúng yêu cầu lagher 2015).
về thể loại, chủ đề. Tuy nhiên, cũng có những 2. Nội dung nghiên cứu
GV cho rằng việc cung cấp bài viết mẫu sẽ làm 2.1. SV học được gì từ bài viết mẫu?
cho người học bắt chước một cách thụ động và GV có thể giúp SV học cách viết qua việc
thiếu tính sáng tạo trong quá trình viết bài. Trên phân tích tổng thể về cấu trúc bài viết hoặc ở
thực tế, khi cần viết một thể loại nào đó như bài cấp độ câu và đoạn văn. Scrivener (2011) đề cập
luận, đề xuất, bài báo khoa học hay khóa luận những vấn đề cụ thể, có thể phân tích như “Bố
hầu hết đều dựa vào các mẫu có sẵn. Để hoàn cục, thông điệp tổng thể, cách các mục được sắp
thành được một đề xuất, hay khóa luận, việc đầu xếp, các cụm từ và câu cụ thể, các đặc điểm ngữ
tiên người viết sẽ tìm đọc những đề xuất hoặc pháp đặc biệt, phong cách và giọng điệu, tác
khóa luận có liên quan đến nội dung họ cần viết. động đối với người đọc (the layout, the overall
Ngay cả việc viết tự do cũng cần tham khảo các message, how the itemsare organized, specific
bài mẫu để hiểu rõ hơn cần phải viết như thế phrases and sentences, tone, the effect on the
nào. Theo Kroll (2003), sử dụng các bài mẫu reader).” Để dạy tốt KN viết hai loại email, nghi
ngay trong giai đoạn đầu dạy viết có thể cản trở thức (formal) và thân mật (informal), GV sẽ phải
sự sáng tạo. Một số nhà nghiên cứu khác (Dud- giới thiệu những email chuẩn, đảm bảo các yêu
ley-Evans và St. John 1998; Harmer 2004) cũng cầu về hình thức, nội dung trong đó thể hiện rõ
cho rằng quá chú trọng vào bài mẫu và phân tích mức độ trang trọng qua cách sử dụng từ vựng,
bài mẫu có thể là quá cứng nhắc. Tuy nhiên, hầu cấu trúc ngữ pháp phù hợp với thể loại cũng như
như không thể tìm thấy tài liệu nào bàn về dạy một số cụm từ cố định với cả hai loại email.
2.2. Một số điểm cần lưu ý khi chọn bài viết
* ThS Trường Đại học Tây Bắc mẫu
54 TẠP CHÍ QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ - Số 17 Quý 2/2021
- QUẢN LÝ
2.2.1. Yếu tố văn hóa 2.3.1. Bài mẫu là sản phẩm viết của các SV
Khi chọn bài viết mẫu, cần xem xét kỹ lưỡng khác
mục đích của bài viết và ngữ cảnh cụ thể, GV yêu Một trong những cách hiệu quả trong việc
cầu người học viết bài. Cortazzi và Jin (1999) dùng bài mẫu dạy KN viết là sử dụng bài viết của
xác định ba loại thông tin văn hóa có thể được sử SV khóa trước. Lợi thế của các bài mẫu SV khóa
dụng trong tài liệu giảng dạy ngôn ngữ: Thông trước là: phù hợp về trình độ, có cùng phông văn
tin văn hóa nguồn, đích và quốc tế. Trong giảng hóa, cùng ngữ cảnh viết bài. Bài viết từ SV khóa
dạy tiếng Anh, ngữ liệu văn hóa nguồn liên quan trước thường dễ tạo động lực cho người học vì
đến văn hóa người học. nội dung thường gần gũi với những trải nghiệm
Ví dụ một bài viết về ngày Tết cổ truyền Việt của người học. Khi GV sử dụng bài viết mẫu của
Nam: SV khóa trước, cần có sự cho phép của bản thân
- Ngữ liệu văn hóa đích là ngữ điệu văn hóa những người đã viết bài. Về cơ bản, việc này
từ các nước có tiếng Anh là ngôn ngữ thứ nhất: không khó vì hầu hết SV sẽ cảm thấy tự hào khi
Một đoạn văn về ngày Halloween; biết bài viết của mình được sử dụng làm bài mẫu
- Ngữ liệu văn hóa quốc tế là ngữ liệu liên cho SV khóa sau. Vấn đề cần lưu ý là để có được
quan đến nhiều nền văn hóa nói tiếng Anh và các hiệu quả cao hơn thì GV cũng cần chỉnh sửa kỹ
quốc gia không nói tiếng Anh: Một bài biết về lưỡng các bài mẫu này để có được bài mẫu theo
nghi thức trong các buổi hội thảo quôc tế. đúng mục đích của bài học.
Như vậy, khi cần giúp người học viết một bài 2.3.2. Mẫu từ tài liệu xác thực và mẫu được
luận để làm hồ sơ xin học bổng của một trường viết theo mục đích giảng dạy
đại học Bắc Mỹ, thì GV cần cung cấp cho SV Việc chọn bài mẫu từ tài liệu xác thực (au-
các bài viết mẫu là những bài luận được cho là thentic) hay các bài mẫu được viết cho mục đích
thành công khi xin học bổng. Nếu GV muốn SV giảng dạy cần dựa trên một số yếu tố: trình độ
viết đoạn văn về di sản văn hóa vật thể của nước người học, mục đích viết bài. Một số bài viết
mình để giới thiệu với bạn bè quốc tế, GV có thể mẫu trong giáo trình có thể không tự nhiên,
chọn các bài viết mẫu của SV từ nhiều quốc gia. nhưng những bài viết từ tài liệu xác thực thường
2.2.2. Sự phù hợp về trình độ khó tiếp cận đối với người học xét về cả từ vựng
Cần cung cấp cho người học những bài mẫu và cấu trúc, văn phong. Ngay cả khi có độ khó
phù hợp với trình độ của họ. Một trong những phù hợp thì việc lựa chọn bài mẫu mang tính xác
những lỗi phổ biến và nghiêm trọng nhất mà GV thực cũng cần phải rất kỹ lưỡng vì không phải tài
thường thấy là người dạy giới thiệu các bài mẫu liệu nào cũng hữu ích. Không thể phủ nhận, đôi
khó hơn rất nhiều so với năng lực ngôn ngữ của khi GV tìm được những bài viết có chủ đề phù
người học. Trong một số giáo trình giảng dạy hợp thì lại có vấn đề về kết cấu bài, hay có những
KN viết, các bài mẫu được viết bởi các nhà ngôn lỗi về diễn đạt.
ngữ, nhà văn, vì thế khoảng cách giữ bài mẫu 2.4. Khi nào nên sử dụng bài mẫu trong dạy
và bài SV có thể viết ra rất lớn. Xét về mặt tâm KN viết?
lý, việc giới thiệu, phân tích những bài viết này Trong quá trình dạy KN viết tiếng Anh, bài
làm cho SV thấy thất vọng, chán nản mất động mẫu là công cụ hữu ích ở các giai đoạn khác
lực học tập vì nghĩ mình kém cỏi, không có khả nhau, thậm chí ngay cả khi người học đã hoàn
năng tự viết ra những bài viết theo yêu cầu. Xét thành bài viết. Việc sử dụng bài viết mẫu ở bước
về mặt giảng dạy, những bài viết mẫu này không nào tùy thuộc rất nhiều vào mục đích của từng
giúp người học có được hướng dẫn cụ thể nào để bài học. Gallagher (2015) cho rằng, để tối đa hóa
học theo. lợi ích từ các bài mẫu, chúng nên được sử dụng
2.3. Một số loại bài mẫu ở tất cả giai đoạn trong quá trình viết, từ bước
TẠP CHÍ QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ - Số 17 Quý 2/2021 55
- QUẢN LÝ
chuẩn bị, bước viết bài, đến cả bước rà soát, beyond food and water and a few toys. Even
chỉnh sửa bài viết. the adoption fee for a cat is quite reasonable.
2.4.1. Trước khi viết (pre-writing) Cats are an excellent choice if you want a pet
Nghiên cứu kỹ bài viết mẫu trước khi viết là that is easy to take care of, is independent, and
một hoạt động rất phổ biến. Tuy nhiên, nhiều doesn’t cost much.
chuyên gia cũng cảnh báo, khi được cung cấp bài Cats (Model Paragraph 2)
viết mẫu, SV có xu hướng coi bài mẫu là một bài Cats make good pets for three important
viết lý tưởng và để tạo ra bài của riêng mình, họ reasons. First of all, they are easy to take care
chỉ việc thay một số từ, cấu trúc vào bài mẫu. Để of. They don’t need to be bathed because they
hạn chế tình trạng này, các chuyên gia cho rằng stay clean by grooming themselves. As for ex-
nên giới thiệu mô hình sau khi viết (pre- writing) ercise, it is enough for owners to toss balls and
và trước khi SV viết nháp lần đầu (drafting). toy mice for them to chase. In addition, they
Ví dụ, khi yêu cầu SV viết đoạn văn, SV nhớ are independent. They are usually fine with be-
được định dạng đoạn văn một cách ngẫu nhiên từ ing left alone for long periods of time. They
các bài đọc trước đây của họ là rất hiếm. Vì vậy, can entertain themselves and do not need hu-
ít nhất có thể giúp SV viết đúng định dạng đoạn man company all the time. Furthermore, they
văn tiêu chuẩn, người dạy cần cung cấp đoạn văn are inexpensive pets. They don’t need much
mẫu để SV học theo ngay trước khi bắt đầu viết. beyond food and water and a few toys. Even
2.4.2. Trong khi viết (While-writing) the adoption fee for them is quite reasonable.
Đối với một tiết dạy viết ở trình độ cao, dù They are an excellent choice if you want a pet
có sự chuẩn bị kỹ càng đến mấy thì cả người that is easy to take care of, is independent, and
dạy và người học đều không thể lường hết được doesn’t cost much.
những vấn đề có thể phát sinh trong quá trình Khi SV viết đoạn văn có quá nhiều câu đơn
viết. Khi GV đọc bài, GV nhận thấy người viết ngắn, GV có thể đưa một bài mẫu có lỗi tương
gặp khó khăn trong việc tạo tính liên kết trong tự để họ nhận ra vấn đề của chính họ. Sau đó,
văn bản, việc lạm dụng đại từ hay thiếu sự lặp GV và SV có thể cùng thảo luận để sửa đoạn văn
lại của danh từ quan trọng thì có thể giới thiệu bằng cách kết hợp các câu đơn thành những câu
hai bài mẫu để SV tự phân tích, đánh giá xem bài ghép hoặc câu phức. Như vậy, khi quay lại bài
nào hay hơn. Bằng cách so sánh hai bài này, SV viết ban đầu của mình, SV sẽ thấy việc chỉnh sửa
có thể tự nhận ra lỗi tương tự mà họ mắc phải. bài viết dễ dàng hơn và có được sản phẩm cuối
Dưới đây là ví dụ về hai bài mẫu được sử dụng cùng chất lượng hơn.
để giúp SV nhận ra lỗi. Ví dụ: “Last week, I went camping with
Cats (Model Paragraph 1) a friend. We took a tent, sleeping bags, and
Cats make good pets for three important food. It rained at our campsite. We got wet. We
reasons. First of all, cats are easy to take care- couldn’t make a fire. We couldn’t eat. We were
of. They don’t need to be bathed because they hungry. We were miserable. We decided to re-
stay clean by grooming themselves. As forex- turn home. It was a bad trip”
ercise, it is enough for owners to toss balls 2.4.3. Sau khi viết (Post-writing)
and toy mice for cats to chase. In addition,cats Sử dụng bài viết mẫu có thể có tác dụng ngay
are independent. Cats are usually fine with be- khi SV đã hoàn thành một bài viết. Việc trình bày
ing left alone for long periods of time. They công khai các bài viết đã được đánh giá có thể
can entertain themselves and do not need hu- mang lại động lực lớn cho người học. Các bài
man company all the time. Furthermore, cats viết đã hoàn thành có thể được đăng trên nhóm
are inexpensive pets. They don’t need much lớp (nhóm Zalo, Facebook), được phô tô và phát
56 TẠP CHÍ QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ - Số 17 Quý 2/2021
- QUẢN LÝ
cho SV trong lớp, tập hợp lại thành một cuốn Format
sách nhỏ, in ra khổ lớn rồi treo quanh lớp. Công
khai các bài viết không chỉ giới hạn ở dạng viết ____Yes ___ No
mà còn có thể được trình bày theo hình thức nói. The paragraph has a title. ____Yes ___ No
Khi tiếp cận với các bài viết mẫu đã hoàn thành
The first line is indented. ____Yes ___ No
của bạn học, giúp SV học được cách viết cho
những nhiệm vụ viết sau này. The paragraph is dou-
____Yes ___ No
2.5. Các cách tiếp cận bài viết mẫu ble-spaced.
Tùy từng mục đích và đối tượng cụ thể, GV Mechanics
có thể cung cấp bài mẫu trước hoặc sau khi có
những hướng dẫn (guidelines) về nhiệm vụ viết. Each sentence has appropri-
____Yes ___ No
ate end punctuation.
Trong trường hợp dạy một thể loại viết hoàn toàn
mới, GV nên giới thiệu các hướng dẫn, nguyên Capital letters are used ap-
____Yes ___ No
tắc viết bài trước. Nhưng nếu GV đang cần SV propriately.
xác định một vấn đề nào đó trong bài viết của Content and Organization
chính họ thì có thể cung cấp bài viết mẫu để SV
The paragraph fits the as-
dễ dàng nhận ra các vấn đề cần cải thiện. ____Yes ___ No
signment.
2.5.1. Cách tiếp cận: tốt, xấu, và rất tệ
Cách tiếp cận này cung cấp cho người học The paragraph has a topic
____Yes ___ No
các bài viết có chất lượng khác nhau: một bài sentence.
tốt, một bài bình thường, một bài ở mức tệ. Tất The paragraph contains
nhiên số lượng các bài mẫu tùy thuộc vào từng several specific and factual
nhiệm vụ viết và nguồn bài mẫu GV có thể thu supporting sentences, in- ____Yes ___ No
cluding at least one exam-
thập. Khi cung cấp cùng lúc những bài mẫu này,
ple.
GV có thể yêu cầu người học tự phân tích, so
sánh xem bài viết nào đáp ứng được yêu cầu của The paragraph ends with
nhiệm vụ viết họ đang thực hiện về hình thức tổ an appropriate concluding ____Yes ___ No
sentence.
chức (organization), từ vựng, ngữ pháp, thể loại.
Đối với những bài không đáp ứng yêu cầu, hoặc All sentences are directly
____Yes ___ No
đáp ứng ở mức độ thấp, SV cũng cần nhận biết related to the topic.
được lý do tại sao. Khi phân tích và đánh giá 2.6. Phân tích với các câu hỏi
được chất lượng bài mẫu, SV sẽ tránh được lỗi Một cách khác để phân tích bài mẫu là sử
và học được những điểm tốt từ bài có chất lượng dụng các câu hỏi. Cũng như sử dụng checklist,
cao. các câu hỏi cần được điều chỉnh cho phù hợp
2.5.2. Phân tích bài mẫu theo checklist với từng nội dung bài học và từng nhiệm vụ viết
Các bài mẫu có thể được phân tích theo một khác nhau. Dưới đây là một bài mẫu và một số
checklist với các mục cụ thể cần lưu ý. Các mục câu hỏi giúp SV phân tích bài mẫu.
trong checklist cần rõ ràng, dễ hiểu. Tùy từng nội Model Paragraph: How to Choose a
dung bài học và từng nhiệm vụ viết khác nhau, University
GV có thể điều chỉnh các mục trong checklist Because there are so many options,
theo mục đích riêng. choosing the right university can be a difficult
Bảng dưới đây là một ví dụ về checklist dùng task. However, following these steps can help
để phân tích bài mẫu phỏng theo mô hình của you narrow down the possibilities. First of all,
Oshima và Hogue (2006, 317). look for universities that offer the academic
TẠP CHÍ QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ - Số 17 Quý 2/2021 57
- QUẢN LÝ
programs you are interested in. The main reason cùng lớp là những bài mẫu lý tưởng xét về độ
to attend university is to study, so academics khó và bối cảnh của nhiệm vụ viết được giao.
must be your prime focus. Second, look into Khi được sử dụng làm bài viết mẫu, văn bản
other opportunities related to your chosen xác thực (authentic) cần phải được lựa chọn kỹ
field of study. Third, think about the size of the lưỡng để phù hợp với bài viết cần thực hiện về
school. You might beintrigued by a university nội dung, hình thức, độ khó của từ vựng, ngữ
with a large student population and numerous pháp. Các bài mẫu có thể được sử dụng tại bất
course offerings, or you might prefer a cozy kỳ giai đoạn nào trong quá trình viết. Sử dụng
liberal arts college with fewer students and các bài mẫu đa dạng cho một nhiệm vụ nhất định
more individual attention. Finally, take into có thể giúp SV tránh được việc coi bài mẫu là
account the location. Your university years can mô hình bắt buộc phải theo.Việc sử dụng chưa
be an opportunity to discover a completely new hiệu quả các bài mẫu có thể làm cho một số GV
environment. Although choosing a university nghĩ rằng không nên sử dụng bài mẫu trong dạy
can be a difficult process, by following these viết. Tuy nhiên, không thể phủ nhận, khi được sử
steps, you are on the way to finding the right dụng thích hợp các bài viết mẫu thực sự là công
one for you. cụ dạy KN viết tiếng Anh rất có giá trị.
Analysis Questions
1 . Who is the intended audience of this
Tài liệu tham khảo
paragraph? 1. Cortazzi, M., and L. Jin. (1999), Cultural
2 . What is the writer’s purpose?
mirrors: Materials and methods in the EFL
3 . Does the writer explain each step clearly?
classroom. In Culture in second language
4 . Do you feel that the writer offers good
teaching and learning, ed. E. Hinkel, 196–219.
advice?
Cambridge: Cambridge University Press.
5 . Do you have any suggestions for revision?
2. Dudley-Evans, T., and M. J. St. John.
Sau khi phân tích các bài mẫu và giúp SV
(1998), Developments in English for specific
nắm được những đặc điểm cơ bản của một thể
purposes: A multi-disciplinary approach.
loại viết nhất định, GV có thể yêu cầu SV không
Cambridge: Cambridge University Press.
nhìn lại bài mẫu trong quá trình viết. Việc viết
3. Gallagher, K. (2015), In the best interest
nháp ngay sau khi phân tích mà không được xem
lại bài mẫu giúp GV nắm bắt được SV nhớ và
of students: Staying true to what works in the
hiểu được những đặc điểm của thể loại viết ở ELA classroom. Portland, ME: Stenhouse.
mức độ nào. Cách này cũng giúp người học trở 4. Harmer, J. (2004), How to teach writing.
nên quen thuộc với việc sử dụng bài viết như một Harlow, UK: Pearson Education.
sự hướng dẫn (guideline), tránh việc họ sao chép 5. Kroll, B. (2003), Teaching the next
máy móc từ bài mẫu. Cách sử dụng bài mẫu theo generation of second language writers. In
cách này phù hợp với những nhiệm vụ viết ngắn Exploring the dynamics of second language
có thể hoàn thành trên lớp như email, đoạn văn. writing, ed. B. Kroll, 1–10. Cambridge:
3. Kết luận Cambridge University Press.
Có thể khẳng định trong quá trình học KN 6. Oshima, A., and A. Hogue. (2006),
viết, SV cần được hướng dẫn để phát triển KN Writing academic English: Level 4. 4th ed.
phân tích bài mẫu từ đó hiểu rõ những đặc điểm White Plains, NY: Pearson Education.
cơ bản của các thể loại bài viết trong quá trình 7. Scrivener, J. (2011), Learning teaching:
học KN này. Bài mẫu được chọn sử dụng phải The essential guide to English language
phù hợp với nhiệm vụ, cấp độ và bối cảnh dạy teaching. 3rd ed. Oxford: Macmillan
học. Những bài mẫu từ SV khóa trước hoặc bạn Education.
58 TẠP CHÍ QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ - Số 17 Quý 2/2021
nguon tai.lieu . vn
