Xem mẫu
- S AN XEN KHUÔN M U VÀ BI U C M TRONG NGÔN NG BÁO CHÍ Vi c trình bày hay l p mã thông tin ư c th c hi n khác nhau trong các lĩnh v c giao ti p khác nhau. Ch ng h n, trong lĩnh v c s n xu t - công ngh ngư i ta thư ng dùng l i miêu t kê khai: Tên g i ... c i m... Tr ng lư ng .... Ch c năng ... Ngư i s n xu t... Dư i ây là nh ng dòng ch ư c ghi trong m t gi y ch ng nh n sáng ch : " Chi c èn nháy i n t có tên g i là " Electron " do nhà máy i n quang Washington s n xu t là m t d ng c có tr ng lư ng 250 g, có kh năng phát sáng v i công su t 20 j và làm vi c nh h th ng c qui ". Song, v n thông tin nói trên, khi ư c ưa trên m t t báo, l i có d ng th c như sau: " M t trong nh ng nhà máy i n quang c a Washington ã t o nên m t s b t ng thú v cho nh ng ngư i yêu thích ch p nh. Ng n èn nháy i n t " Electron " n ng ch v n v n có 250 g. Tia ch p xinh x n này làm vi c nh h th ng c qui có th n p ư c i n t nh ng c m thông thư ng ". D dàng nh n th y là thông tin trên báo sinh ng và h p d n hơn nhi u so v i nh ng gì ư c ghi trên gi y ch ng nh n sáng ch . Nguyên nhân th t ơn gi n: Trong ngôn ng báo chí, ngư i ta ã an xen m t cách hài hoà các thành t khuôn m u v i các thành t bi u c m; còn trong ngôn ng có tính ch t kê khai c a m t gi y ch ng nh n sáng ch , ngư i ta ch dùng thu n nh t các thành t khuôn m u mà thôi. N u so sánh các phong cách ch c năng trong ngôn ng v phương di n quan h gi a khuôn m u và bi u c m, chúng ta nh n th y: Trong phong cách
- hành chính - công v và phong cách khoa h c, tính khuôn m u c a cách th c di n t t t i m c t i a, nghĩa là không còn ch cho các thành t bi u c m. Trong phong cách văn h c ngh thu t, tính bi u c m chi m ưu th so v i tính khuôn m u; c bi t, trong m t s tác ph m thơ, tính bi u c m có th t t i m c t i a. Riêng trong phong cách báo chí - chính lu n, tính khuôn m u và tính bi u c m c a ngôn t n m trong quan h tương i hài hoà, cân b ng. Các trư ng h p an xen khuôn m u và bi u c m trong ngôn ng báo chí, nhìn chung, có th chia thành 3 ki u chính như sau: 1. an xen trong ph m vi câu ây là s an xen ( ch y u là gi a các t ) trong n i t i câu. Ví d : "Không gi ng như nhi u t p oàn khác b hàng núi ti n giành m t su t qu ng cáo trên truy n hình hay các phương ti n thông tin i chúng, Piaggio chơi ki u khác " c " hơn và " cao tay " hơn: ti n vào s n xu t các b phim hay và khéo léo l ng thương hi u c a mình vào. Sau khi b phim " Kỳ ngh thành Rôma " ư c trình chi u ( 1954 ) v i hai ngôi sao Gregorg và Herburrn lu n lách ngang d c trên các ư ng ph Rôma cùng con ong xinh x n ( Vespa - ti ng ý có nghĩa là con ong ), thì Vespa tr thành bi u tư ng c a nư c ý ". ( Tu i tr Thành ph H Chí Minh, 10 / 7 /2001 ); " Nhưng “ch o d u sôi " trên sân Vinh v i g n 3 v n khán gi cu i cùng cũng "n u chín " i Công an Hà N i ". ( Lao ng, 31 / 3 /2000 ); " Công - coóc t trư c n nay v n ư c coi là phi cơ quý t c vì nh ng ti n nghi và các ưu th k thu t " c nh t vô nh " c a nó. ( Quân i nhân dân, 3 / 9 / 2000 ); " Faustino asprila, " mũi tên en " hay gây tranh cãi c a Clombia m i ây th l r ng... anh s n sàng t ch i m t b n h p ng hàng tri u ô la t i m t vương qu c d u l a và mu n k t thúc s nghi p c a mình t i i " thư ng
- thư ng b c trung " Tutu c a thành ph quê hương ". ( Th thao và Văn hoá, 12 / 9 / 2000 ); " Lành m nh " nh t trong các chiêu lôi kéo khách c a nh ng quán cà phê ki u " t c " là cho ti p viên ... khoe " c a ". ( Ngư i lao ng, 16 / 8 /2000 ). 2. an xen trong ph m vi o n văn ay là s an xen gi a các câu v i nhau. Ví d : " Trư c h t, n c a Chính ph Nh t B n r t cao, kho ng 9,3 % GDP hàng năm. ây là m t qu bom n ch m ang n trong n n kinh t Nh t ". ( Hà N i m i cu i tu n, 21 / 12 / 1998 ); " o èn Long Châu ã dư c phong danh hi u anh hùng năm 1972. Ngư i ta g i nó là " con m t ng c " c a bi n ông ". ( Lao ng, 11 / 4 /1998 ); " H u h t các thành viên H i ng qu n tr , T ng và các Phó Giám c, Trư ng và các Phó ban u làm vi c chính t i Hà N i. u tu n, t t c u xu ng Qu ng Ninh h p giao ban v i m t xe tuy n và g n hai ch c xe con dành riêng cho các " s p ". ( Văn ngh tr , 20 / 8 /2000 ); " Tuy nhiên, theo các nhà quan sát, m i s nói v y mà không h n ã là v y. Trong chương trình làm vi c m i ư c ưa ra kèm theo kho n vi n tr c gói cho k ho ch " Cô - lum - bi - a ", Oa - sinh -tơn th c ch t ã thay i m t cách căn b n nguyên t c ph i thu c cùng Bô - gô - ta trong cu c u tranh ch ng l i n n buôn bán ma tuý. T nay tr i, ngư i M không ch ng ng sau quân i Cô - lum - bi -a, mà v i vai trò c v n hu n luy n, s th c s và tr c ti p nhúng tay vào công vi c n i b c a Cô - lum - bi -a ". ( Quân i nhân dân , 10 / 9 /2000 )... 3. an xen trong ph m vi k t c u toàn văn b n ây, các thành t bi u c m ư c s d ng xây d ng nh ng m ng màu il p b c ki n trúc c a toàn bài. ó có th là:
- a, i l p gi a tiêu v i n i dung, ví d : N m ngư i có tóc Trong vòng vài ngày qua, à N ng g n như ch m d t h n n n ùn t c giao thông vào các gi tan h c, tan t m. Hi u l c ch th nghiêm c m h c sinh không ư c i h c b ng xe g n máy, mô tô c a chính quy n, nh m vãn h i tr t t giao thông trên ư ng ph có tác d ng th y rõ. G n ch c ngàn h c sinh c a 7 trư ng ph thông trung h c ã t giác n trư ng b ng xe p thay vì xe máy như trư c ây. Có th nói ây là hi n tư ng tích c c mà mà à N ng là m t trong s r t ít ô th trong c nư c hi n nay làm ư c nh m gi m thi u tai n n giao thông ang có chi u hư ng gia tăng m nh m trên kh p các a phương trong c nư c... ( Lao ng, 13 / 1 / 2003 ). Khôn ngoan ch ng l th t thà Hai v ch ng giàu có vào b c nh t ph tôi, d o này bu n rư i rư i, r t năng i chùa l Ph t. Hàng xóm th o tin kháo nhau: Nhà y ph t nh ánh hàng l u biên gi i, v a b i qu l n, may mà không ph i vào tù. Tr i có m t c , ư c cái này m t cái kia, l m ti n " en ' nên th ng con u i xe máy ngã, cưa m t m t chân, th ng th hai, nghi n hút ang i cai... ( Hà N i ngày nay, s 8 / 1999 ). b, i l p gi a ph n m u và ph n tri n khai, ví d : " L i nói Tôn Sách là con Tôn Kiên mu n n i chí cha xưng hùng xưng bá Giang ông, nhưng hi m m t n i là không có binh mã. Th h c a Sách hi n k r ng: " Tư ng quan nên em ng c t c a Tôn Ph l i, th ch p cho Viên Thu t, l y quân mà thu ph c Giang ông ". Sách nghe theo. Viên Thu t giao cho Sách 3000 quân và 500 ng a chi n i l y ng c t truy n qu c. Có quân mã trong tay, l i ư c Chu Du giúp m o m c, ch ng bao lâu Tôn Sách ã làm ch c m t vùng Giang ông r ng l n ".
- Nay tr l i quy ch lên bán chuyên nghi p do L B VN ra cho các i bóng mu n tham d .." ( Lao ng, 21 / 7 /2000 ). c, i l p gi a ph n tri n khai và ph n k t thúc, ví d : " Thi t nghĩ, Kodak là m t công ty l n, vi c kinh doanh ã có uy tín, thương hi u s n ph m n i ti ng trên toàn th gi i, nhưng qua ki u làm ăn " ánh tr ng r i... c t luôn dùi v i VAFACO như v a nêu gây thi t h i cho i tác hàng ch c t ng, ã t h uy tín c a mình và ch ng t " ông ch l n " ôi khi ch vì mu n thu l i cho nhi u mà tính toán r t " nh "... Rõ là: " kinh doanh có ba, b y ư ng Anh chơi ki u y khó lư ng v sau Nên l y ch tín làm u Gi a ư ng ph n phé thì mau... s p h m ". ( Công an Thành ph H Chí Minh, 26 / 8 / 2000 ). Th c t kh o sát cho th y, h u h t các tác ph m báo chí ( cho dù chúng có thu c v b t c th lo i nào ) u s d ng s an xen khuôn m u và bi u c m như là nguyên t c c u t o v ngôn ng , song, t t nhiên là v i m c và cách th c không gi ng nhau. Ch trong m t s d ng tin th i s ph n ánh các s ki n chính tr - xã h i quan tr ng ( ho t ng c a các nhà lãnh o, các cơ quan quy n l c cao c p c a t nư c ) là có v thi u v ng các thành t bi u c m. Tuy nhiên, theo chúng tôi thì ngay các tin ki u này cũng không nên ph nh n hoàn toàn vai trò c a vi c an xen khuôn m u và bi u c m, mà ngư c l i, ph i bi t hư ng t i nó, bi t v n d ng nó m t cách m m m i, sao cho v a không làm phương h i n tính khách quan c a thông tin, v a giúp cho c gi ph n nào b t ư c c m giác là mình ang ph i c m t thông báo khô khan. Chúng ta có th th y rõ i u ó khi c các t báo l n, thu hút ư c m t lư ng c gi ông o, c a nư c ngoài.
- V y ph i làm th nào cho ngôn ng báo chí có tính bi u c m? Hay nói c th hơn, là làm th nào tăng cư ng giá tr bi u c m cho các thành t ngôn ng ư c dùng trong tác ph m c a anh? Bài vi t ti p sau c a chúng tôi s ph n nào gi i áp cho câu h i không d dàng này.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học