Xem mẫu
- CHƯƠNG II: NGUYÊN NHÂN S CAN THI P C A TBCN I V I BÁO CHÍ Suy cho cùng, báo chí nư c nào cũng là công c ph c v cho l i ích c a chính quy n. Chính vì v y nhà nư c nào cũng ph i can thi p t i báo chí. T t c m i nguyên nhân can thi p c a nhà nư c TBCN i v i báo chí u quy t v m t nguyên nhân chính ó là nhà nư c TBCN mu n s d ng báo chí như m t công c ph c v cho l i ích c a mình. 1. Báo chí là công c trong lĩnh v c chính tr Không ph i ng u nhiên mà báo chí ư c coi là “quy n l c th tư”. V i ph m vi r ng, s c tác ng t i công chúng l n c a báo chí, nhà nư c TBCN không th b qua công c h u hi u này tác ng n i s ng chính tr c a ngư i dân. Trên ph m vi th gi i, do ph m vi nh hư ng và s c m nh tác ng to l n c a mình, các t p oàn báo chí ã tr hành m t th l c hay m t th quy n l c toàn c u. Nó tác ng vào dư lu n xã h i m t cách t nhiên, v ch ra hư ng i cho nh n th c, thúc y vi c hình thành thái , quan i m chính tr - xã hôi. B ng cách y, nó ã t o ra các i u ki n thu n l i ho c b t l i cho nh ng hành ng chính tr kinh t c th nào ó. Nói như nhà báo M Giô-dép Phít-chơ khi nh n xét v kênh truy n hình toàn c u CNN "ngư i ta nh n th y rõ ràng CNN và cùng v i nó là vi c ưa tin d n d p c a toàn th gi i báo chí mà CNN ã kích thích - b t u nh hư ng n chi u hư ng di n bi n c a các s ki n "(ngư i ưa tin
- UNESCO tháng 9-1990). i u y cũng có nghĩa cái g i là khách quan vô tư, phi chính tr trong ho t ng c a các t p oàn báo chí phương Tây t nó v n ch là cái bánh v gi d i không hơn, không kém. Chính các chính ph phương Tây óng vai trò ngày càng to l n trong nh hư ng và thao túng các phương ti n truy n thông i chúng nh m nh ng m c ích chính tr b i các lý do sau: Th nh t, trong chính tr , truy n thông óng vai trò then ch t, quy t nh s nghi p c a gi i chính tr . Mu n v n ng qu n chúng cho m t chính sách hay m t quan i m (chính tr hay xã h i) nào ó thì ph i thông qua truy n thông, b i ch qua truy n thông m i n ư c qu ng i qu n chúng. Cho nên các ho t ng chính tr nào không ư c truy n thông loan t i thì thư ng ư c xem như không áng quan tr ng hay th m chí không hi n h u. Thành ph n nào có kh năng thu hút và thuy t ph c qu n chúng, nh t là trư c nh ng nh ng s ch n l a (chính sách) khó khăn hay ph c t p, thì s thành công. Thi u kh năng truy n thông thì thư ng d n n tình tr ng b ng, nh t là khi g p th thách l n, và d ưa n nh ng ph n ng cho xong hơn là n m l y cơ h i hư ng d n dư lu n m t cách ch ng v m t hay nhi u v n nào ó. Th hai, truy n thông chính tr c a gi i chính tr Tây phương tuy ã ti n r t xa, bi t v n d ng m i k thu t tân ti n nh t hi u bi t r t rõ và r t chi ti t v kh năng c a mình và i phương như th nào, và qua ó làm cách nào v n ng c tri, nhưng m c tiêu sau cùng cũng không khác gì các ng chính tr khác t xưa n nay. T c là, m c tiêu v n luôn luôn là làm th nào v n ng, thuy t ph c qu n chúng ng h , ch p nh n các thông i p chính tr , và b phi u cho mình.
- Ngay t i m t qu c gia nào ó không th ng nh t v chính tr như Trung qu c, Malaixia, .. thì ng chính tr c m quy n và nhà nư c v n ch ng t o ra các ngu n l c và i u ki n kinh t , xã h i k thu t, công ngh xây d ng các t p oàn báo chí nh m m c ích t o ra s c m nh truy n thông chi ph i s lu n xã h i, ph c v cho các yêu c u , nhi m v chính tr . Tuy nhiên khi ã trư ng thành các t p oàn báo chí không ch tr thành th l c truy n thông chính tr , mà còn tr thành th l c kinh t và ch u nh hư ng m ng m b i các quy lu t kinh t trong quá trình t n t i. Cho nên m i quan h gi a chính tr và truy n thông có th nói r t là m t thi t. ây, cũng c n ph i hi u chính tr khía c nh sâu r ng c a nó (t c ngoài y u t quy n l c), bao g m các tương quan nh hư ng trên a h t tư tư ng, văn hoá, l ch s , kinh t , giáo d c, thông tin..., nói chung là toàn xã h i. Báo chí là ti ng nói ng h chính ph nhà nư c TBCN trong các cu c chi n tranh: VD1: CHI N TRANH VI T NAM Lúc cu c chi n m i n ra, r t nhi u t báo lên ti ng ng h nh ng n l c c a chính ph . H không bao gi t câu h i: “Quân i M có quy n gì t chân n Vi t Nam?”. Công vi c c a h là khi n các c gi , thính gi c m th y l c quan và t hào v quân i mình. i u này cũng gi ng như cu c chi n tranh t i Tri u Tiên, các phóng viên chi n trư ng luôn v ra m t khung c nh “màu h ng” g i v công chúng nư c nhà. Trong cu c chi n Vi t Nam, ã có lúc gi i truy n thông cũng ng h chính sách tàn b o c a Mĩ Vi t Nam.
- T p chí Journal of Broadcasting có ăng m t bài khá tư ng t n c a nhà xã h i h c George Baylay nghiên c u v phương th c c a ba h th ng ti- vi M ABC, CBS và NBC trình bày cu c chi n này t 1965 cho n 1970. Theo ông, g n phân n a tài li u chi n tranh liên h n ho t ng c a b binh và không l c trên chi n trư ng; l i 12% g m có các b n văn tuyên b c a chính quy n Hoa Th nh n và Sàigòn; và sau h t, 3% dành cho tin t cl yt i phương B c Vi t. nh hư ng c a chi n tranh i v i qu n chúng M và nh ng v i b c võ cho hòa bình, dân chúng xu ng ư ng, sinh viên bi u tình..v..v.. c a phong trào ph n chi n t i Hoa Kỳ ư c trình bày gi i h n. VD2: CHI N TRANH VÙNG V NH (NĂM 1991) Chi n tranh vùng V nh là cu c chi n ư c truy n hình m c r t cao. L n u tiên t t c m i ngư i trên th gi i u có th theo dõi tr c ti p hình nh các tên l a lao vào các m c tiêu và các máy bay chi n u c t cánh t các tàu sân bay. Các l c lư ng liên quân r t nhi t tình th hi n m c chính xác các vũ khí c a h . T i Hoa Kỳ, nhóm "b ba l n" i u hành m ng lư i tin t c ưa tin v cu c chi n: Peter Jennings c a ABC, Dan Rather c a CBS và Tom Brokaw c a NBC d n các chương trình thông tin bu i t i c a h khi các cu c t n công ã b t u ngày 16 tháng 1, 1991. Nói chung, gi i truy n thông M có xu hư ng ng h chính ph . Cách ưa tin c a h cho th y i u ó. VD3: CHI N TRANH IRAG (NĂM 2003)
- Có th nói, k t khi T ng th ng M có ý nh ánh Iraq, m t t p oàn báo chí kh ng l c a ông trùm truy n thông Rupert Murdoch cũng ã th cùng nh p v i ông Bush b ng cách reo hò c vũ cho m t cu c chi n mà sau này theo ánh giá c a báo chí phương Tây là, d m u, khó k t thúc. Trên các n ph m c a mình, trong khi lên ti ng công kích các nư c Pháp, c là “nh ng k vô ơn, hèn nhát”, tư tư ng bài xích, ph báng nh ng cu c bi u tình cũng ư c ông trùm này cho ăng t i công khai và t. Không d ng l i ó, trong su t m y tháng qua báo chí M còn liên t c cho ăng t i nh ng thông tin không có l i cho n n hòa bình th gi i như kh ng nh “Irac v n ti p t c theo u i chương trình ph bi n vũ khí h t nhân” (dù cho sau này khi chi n tranh ã n ra ư c 2 tu n nhưng nhà c m quy n M v n không tài nào ưa ra ư c nh ng ch ng c h p th c hóa cu c chi n c a h ) mà b qua nh ng h u qu có th n v i ngư i dân Irac (và c ngư i dân M ) m t khi cu c chi n ã x y ra. Hay như vi c ăng công khai danh sách nh ng nguyên th th gi i ng h M trong cu c h b T ng th ng Irac Saddam Hussein như th tư ng Anh, th tư ng Tây Ban Nha… Báo chí là công c ưa tin có l i cho chính ph và bóp méo s th t. c nh ng ví d sau ây th y rõ i u ó VD1: B MÁY TRUY N THÔNG VÀ B MÁY CHI N TRANH Liên Xô trư c ây, ai cũng bi t hay nghe n t nh t báo Pravda (S th t). Dư i s ch o và i u khi n c a Nhà nư c Xô-vi t và ng C ng s n Liên Xô, Pravda ã t ng s n su t ra bi t bao câu chuy n không tư ng mà chúng ta có th g i là huy n tho i. Mĩ, ông George W. Bush và ng C ng hòa không th khoe r ng h làm ch m t cơ quan truy n thông
- như Pravda, và cũng không th nói r ng h làm ch h th ng báo chí, ài truy n thanh, ài truy n hình Mĩ, nhưng h v n có th tin tư ng vào h th ng truy n thông Mĩ vì h th ng này cũng vâng d như t Pravda c a Liên Xô cũ. B t k bao nhiêu l i nói d i mà ông Bush và ng nghi p c a ông nói v m i e d a c a Iraq n n n an ninh nư c Mĩ, gi i truy n thông Mĩ ch ng bao gi ch t v n, ch ng bao gi t nh ng câu h i khó cho gi i c m quy n Washington. Bush và chính ph c a ông bi t r ng h có th d a và tin tư ng vào lòng ái qu c c a gi i truy n thông Mĩ, nh ng ngư i ch tư ng trình cu c chi n Iraq như là báo cáo tr n u th thao c a i nhà. Và, ông Bush, không như các nhà lãnh o c a Liên Xô, không c n ph i h l nh, ra ch th , hay b nhi m m t cơ quan ki m duy t nào c , b i vì trong h th ng truy n thông Mĩ ã có s n m t cơ ch t ki m duy t. Tháng 2 năm 2003, t Observer London ti t l r ng chính ph ông Bush ã và ang d thám các thành viên c a Liên hi p qu c theo dõi thái c a h trư c ý xâm lư c Iraq c a Mĩ. ó là m t hành ng, lén ã ành, nhưng còn mang tính b n th u, hèn m n. Nhưng Mĩ, không m t t báo nào loan tin này. T Newsweek, m t t tu n san l n có qui mô phát hành trên toàn th gi i, cho chúng ta bi t c u tư ng lãnh Iraq là Hussein Kamel, ngư i ra u thú v i Washington, vào năm 1995 cho bi t Iraq ã gi i gi i vũ khí r t nhi u. R t ít báo chí Mĩ ưa tin này. Nhưng trong các tuyên b trư c công chúng Mĩ và th gi i, ông Bush l i trích và s a l i khai c a Kamel nói r ng Iraq v n còn duy trì vũ khí tàn sát hàng lo t!
- Th c t hi n nay cho th y gi i truy n thông Mĩ nói chung có khuynh hư ng ng h cu c xâm lăng Iraq, cho dù chính ph Mĩ c tình h n ch s t do c a h trong vi c tư ng trình s ki n, và bóp méo cũng như cung c p thông tin gi . Do ó, hi n nay t t c các hình nh v cu c chi n Iraq u hoàn toàn b “v sinh hóa”. Gi i truy n thông ch tư ng trình nh ng gì mà quân i Mĩ và chính ph Mĩ mu n nói. Hi n tư ng này không ph i m i. Trong cu c chi n A Phú Hãn, Walter Isaacson, t ng giám c h th ng CNN, khuyên các phóng viên không nên chú tr ng vào nh ng khía c nh tiêu c c như t vong, thương vong, phá h y môi trư ng … vì nh ng hình nh này có th gây khó khăn cho cu c chi n. Trong cu c chi n vùng V nh vào u th p niên 1990s cũng th : gi i truy n thông Mĩ chôn vùi nh ng hình nh hãi hùng, dã man c a cu c tàn sát trên xa l t th n (còn g i là cu c th m sát trên “Highway of Death”) khi quân i Iraq rút kh i Kuwait. Gi i truy n thông còn ng v phía chính ph trong nh ng v n quan tr ng khác, không ph i vì nh ng âm mưu en t i, hay nh ng cu c i u ình phía sau h u trư ng, nhưng b i vì h th ng truy n thông Mĩ t nó là nh ng công ti thương m i kh ng l , nh ng công ti có cùng l i ích kinh t và chính tr v i gi i i u hành qu c gia. Trong nhi u trư ng h p, h tuy hai nhưng ch là m t th c th . Ngày nay, vi c các công ti truy n thông s d ng hay trưng d ng nh ng c u tư ng lãnh, quan ch c cao c p, chính tr gia … ã tr thành m t truy n th ng. Như Edward Said nh n xét, h th ng truy n thông c a Mĩ ã tr thành m t b ph n trong gu ng máy quân s , gu ng máy chi n tranh c a Mĩ. Thành ra, không ai ng c nhiên khi th y nh ng ti ng nói ch ch t trong
- các cu c g i là “debate” hay “tranh lu n” v chi n tranh và chính sách ngo i giao trên các h th ng truy n hình và truy n thanh thư ng là nh ng c u quan ch c trong chính ph Mĩ. i u này cũng giái thích t i sao nh ng cái g i là “ngu n tin áng tin c y”, nhân viên báo chí, nhân viên Ngũ giác ài, phát ngôn viên Tòa b ch c, hay nh ng nhân v t thân c n v i chính quy n Mĩ thư ng chi m i a s trong i quân “chuyên gia” (experts) mà chúng ta nghe và th y hàng ngày. Nh ng i công ty th ng tr th gi i truy n thông càng ngày càng t p trung. Ben Bagdikian, tác gi cu n sách n i ti ng Media Monopoly ( c quy n truy n thông), ư c tính r ng ch có 6 i công ti ang n m h u h t h th ng truy n thông t i Mĩ. Ch hãng NBC là General Electric, m t công ti s n xu t vũ khí cho quân i Mĩ. Ngay c các công ti truy n thông nh , tuy không có liên h v i quân i, nhưng cũng ch u nh hư ng c a chính ph Mĩ. Gi i truy n thông Mĩ có m c tiêu chính là làm l i qua vi c buôn bán thông tin và qu ng cáo. Truy n thông, dù là báo chí, radio, hay truy n hình, u ki m ti n b ng cách buôn bán khán gi n các công ti t qu ng cáo và h bi t r ng cái business c a h s l lãi n u h ch y theo nh ng lo i thông tin có kh năng làm t n h i n các nhà c m quy n. nh hư ng kinh t trong vi c tư ng trình và cung c p thông tin chi ph i n nh ng gì khán gi nhìn và th y. Ch ng h n như thay vì chi ra m t s ti n g i kí gi i thu th p thông tin v vi c vi ph m nhân quy n i v i các tù nhân ang b giam gi và hành h t i căn c không quân Bagram (A Phú Hãn), các công ti truy n thông ch vi c gõ c a Tòa b ch c và h s có ngay m t “Thông cáo báo
- chí” ph nh n nh ng vi ph m nhân quy n ó. V a r ti n, l i v a làm hài lòng gi i c m quy n. i u này có nghĩa là các cơ s truy n thông c l p óng m t vai trò quan tr ng. Nhưng ti c thay, các cơ s này hi n còn quá y u kém v tài chính và cơ s v t ch t có th thách th c các công ti truy n thông l n, hay làm áp l c h ph i c p n nh ng v n thi t th c mà i as qu n chúng quan tâm n. Nhưng th nh tho ng m t áp l c cũng có hi u qu khi qui mô c a v n tr nên nghiêm tr ng. Ch ng h n như sau nhi u tháng c tình xem thư ng nh ng cu c bi u tình ch ng chi n tranh Iraq, m t s t báo l n như New York Times và Washington Post b t bu c ph i ưa lên trang u nh ng hình nh và câu chuy n v cu c bi u tình vĩ i ch ng chi n tranh x y ra trên toàn c u vào hôm 15/2/2003. Trong cu c chi n Vi t Nam, gi i truy n thông cũng ng h chính sách tàn b o c a Mĩ Vi t Nam, nhưng áp l c c a phong trào ch ng chi n tranh ã bu c gi i truy n thông ghi nh n nh ng th c t bi th m và m màn cho m t cu c tranh lu n trong m i thành ph n trong xã h i. Gi i kí gi t ó có kh năng và b n lĩnh phơi bày nh ng t i ác chi n tranh,, nh ng hình nh dã man c a cu c chi n, và thách th c nh ng tuyên b láo c a chính ph . H u qu là nhi u cu c bi u tình v i hàng tri u ngư i Mĩ và trên kh p th gi i, d n n ch m d t cu c chi n Vi t Nam. Không có gì phơi bày s b t l c c a gi i truy n thông Washington b ng thái hèn h trư c nh ng tuyên b sai l c c a ông Bush v m i quan h gi a Iraq và al Qaeda, gi a Iraq và bi n c 9/11/2001. Trong m t l n h p báo ông Bush c p n m i quan h này 8 l n, và ngay c cho n nay – khi cu c chi n Iraq ang di n ra – v n chưa m t ai ch t v n l i tuyên b
- này c a Bush. Không m t ai trong gi i “truy n thông chính th ng” òi ông Bush trưng bày b ng ch ng cho hai tuyên b quan tr ng này c a ông. Thay vào ó, gi i truy n thông ã cho ông Bush m t cái vé mi n phí ông dùng bi n c 9/11 làm cái c gây chi n và xâm lăng Iraq. Theo m t cu c thăm dò ý ki n do công ti New York Times / CBS News t ch c, có n 42% ngư i Mĩ tin r ng Saddam Hussein tr c ti p dính dáng và có trách nhi m trong cu c t n công vào tòa nhà thương m i qu c t hôm 9/11/2001. Cũng theo m t cu c thăm dò khác, 55% dân Mĩ tin r ng Saddam Hussein tr c ti p y m tr Al Qaeda! Cho n nay, không ai có b ng ch ng v hai m i quan h ó. Th c ra, i a s các h c gi Mĩ và gi i ngo i giao qu c t u cho r ng c hai tuyên b c a ông Bush là sai. Nhưng ây là m t câu h i mà qu n chúng không bao gi nghe gi i kí gi ch t v n: làm sao xã h i Mĩ có th truy n bá nh ng huy n tho i như th , và xem ó là nh ng b ng ch ng v s ng h c a công chúng Mĩ cho cu c chi n? Chính ph ông Bush, qua các phát ngôn viên c a Tòa b ch c và Ngũ giác ài, ưa ra nhi u lí do gây chi n, và gi i truy n thông ngoan ngoãn trình bày nh ng lí do ó cho qu n chúng như là nh ng tín lí c a chính ph . Thành ra, trong trư ng h p này, gi i truy n thông ã t h bi n thành nh ng ngư i trong gu ng máy chính ph , thay vì theo u i truy tìm s th t Trong nh ng huy n tho i v truy n thông Mĩ, có m t huy n tho i r t ph bi n: ó là t do báo chí. Nhưng trong th c t , h th ng truy n thông Mĩ không bao gi t do, hay ch t do i v i nh ng ngư i làm ch các công ti s n xu t vũ khí, các công ti thương m i kh ng l , t c là nh ng
- nhân v t và cơ quan n m quy n i u hành nư c Mĩ. Gi i truy n thông Mĩ có nh ng quan i m h p v th gi i bên ngoài, nh ng quan i m mà trong ó ch p nh n cái “quy n” c a gi i quân s Mĩ và t do th trư ng chi ph i n cu c s ng c a ngư i dân trên th gi i. Do ó, nh ng cái g i là “tranh lu n” trên h th ng truy n thông mà công chúng th y là nh ng ngư i ng ý v i nhau v cơ b n, nhưng th nh tho ng b t ng ý ki n v cách th c buôn bán các hương trình ngh s c a nhà nư c. VD2: CHI N TRANH IRAG (NĂM 2003) ây là cu c chi n th hi n rõ nh t s can thi p c a Nhà Tr ng iv i truy n thông M . 1. Chu n b ra sao? Trư c khi t i chi n trư ng, các nhà báo M ư c tham d m t khóa hu n luy n c bi t cho phù h p v i phong cách ưa tin c a m t nhà báo chi n tranh. Và, khác v i cu c chi n vùng v nh năm 1991, l n này các nhà báo ư c h a cho là ưa tin t chi n trư ng thay vì t nóc m t khách s n nào ó t Jordan hay Saudi Arabia. Thân th c a h s ư c thông báo trong trư ng h p b ch t hay b thương. Theo quy nh, các nhà báo không ư c mang, s d ng vũ khí, không ư c s c nư c hoa và m c qu n áo s c s . M i nhà báo còn ph i ánh s như binh lính trên ng c và gài trên giày nh ng thông tin c n thi t v nhóm máu, s h chi u, s th b o hi m. ư c bi t t ng s nh ng gì mà m t nhà báo chi n tranh c a M ph i có lên t i 44 th , trong ó có các dùng c n thi t như x ng, túi ng rác, viên l c nư c… Bù l i, trên chi n trư ng h s ư c s d ng mi n phí các phương ti n i l i, các kh u ph n ăn c a các ơn v mà h ăng kí tham gia nơi tr n
- a. M t i m áng lưu ý khác i v i các nhà báo là, dù ư c tư ng thu t tr c ti p tình hình chi n s song h không ư c phép ti t l nh ng thông tin ư c coi là bí m t. Vì th , cách t t nh t là không nên ph ng v n không chính th c các binh lính M v vi c con em h b thương hay ch t ngoài m t tr n. Vi c ti t l chi ti t các thông tin v các cu c hành quân càng là v n nên tránh. Chưa h t, các nhà báo còn không ư c t r i kh i hàng ngũ n u không ư c binh lính “h t ng” cũng như là ph i ư c b ch huy liên quân cho phép m i ư c phát i các câu chuy n bên l , nh ng bài phóng s nh y c m… T t nhiên, s rào ón c n th n này nh m m c ích ràng bu c báo gi i v i các nhà c m quy n M h ưa ra nh ng thông tin phi n di n nhưng có l i cho M . Mà theo cách nói c a các nhà bình lu n qu c t thì ó là nh m cho các “tin t c v chi n s không gây ra nh ng tác ng tâm lý tiêu c c”. 2.Bám tr săn tin và… b a t! Ngày 20/3, ngay sau khi chi n tranh n ra, nhà báo Nick Robertson c a kênh truy n hình CNN ã có báo cáo tr c ti p phát t tòa nhà B Iraq và hôm sau anh l i kh ng nh ư c v trí c a mình thông qua nh ng thông tin nóng h i t t nư c Iraq. Theo các nhà quan sát, tòa nhà B thông tin Iraq Baghdad v n là nơi duy nh t cho phép các nhà báo nư c ngoài truy n tin tr c ti p thì hi n gi r t d tr thành m c tiêu c a các cu c t n công song không vì th mà các phóng viên di t n kh i a i m này. Có th vì i u này mà ngay trong nh ng ngày u c a cu c chi n ã có không ít nh ng nhà báo thu c hãng truy n thông l n c a M như ABC, CBS, NBC, CNN tác nghi p t i ây. Tuy nhiên, ngày 21/3, chính ph Irac ã ra l nh bu c các phóng viên CNN ph i r i kh i Baghdad vì ã tham gia vào m t chi n d ch tung tin n
- th t thi t c a M . CNN, m t hãng truy n hình v n r t n i ti ng v i các cu c truy n hình tr c ti p t chi n trư ng ã lên ti ng th a nh n thông tin này là úng và cho bi t h ã chuy n nhóm phóng viên này sang tác nghi p t i Jordani, m t qu c gia láng gi ng phía tây nam Iraq. Tuy nhiên, i u l là sau khi b tr c xu t kh i Baghdad, CNN ã ph i nh n s giúp c a các phóng viên Th i báo New York ang có m t t i Iraq lên truy n hình ưa tin trong khi hình nh ch y phía sau lưng thì v n do h t dàn d ng b ng cách cho phát l i nh ng cu n băng ghi hình nh cu c t n công t trư c ó, m c cho dòng ch quen thu c “tư ng thu t tr c ti p” v n ư c ch y lên trên màn hình TV. B l a d i, ngay sau ó, t ch c oàn k t vì hòa bình ã kêu g i m t cu c bi u tình ông ob t u t trưa 26/3 t i San Francissco M nh m ph n i các phương ti n truy n thông M bóp méo s th t v cu c chi n tranh Iraq. Andrea Buffa, Ngư i phát ngôn c a t ch c nói: “Chúng ta ang th y gì trên CNN? H phát i nh ng hình nh v cu c chi n tranh v i nh ng l i bình lu n c a các c u chi n binh ho c các nhà báo chi n trư ng. Tuy nhiên, ó không ph i là s th t”. Nh ng ngư i tham gia cu c bi u tình cũng ã lên ti ng kêu g i các t p oàn truy n thông ph i tôn tr ng s th t, ph i có trách nhi m v i nh ng gì h cho ăng, phát ch không ph i nh ng gì mà h thích thêu d t lên theo s ch o c a nh ng ngư i ng u. t nư c. Trong cu n sách có t a: Cu c chi n t t nh t t trư c n nay: D i trá, vô cùng d i trá, và m h n n Iraq (Tarcher/Penguin, 2006), ng tác gi John Stauber và Sheldon Rampton ã kh ng nh, các phóng viên truy n hình th c s ã xem nh ch không ph i ưa quá m nh ng tin tiêu c c v
- Iraq, trong khi ó thông tin ăng t i trên các n ph m cũng ã b ''làm v sinh''. Stauber và Rampton ã trích d n k t qu nghiên c u c a các chuyên gia thu c H George Washington phân tích 1.820 câu chuy n tin t c t 5 kênh truy n hình l n c a M và kênh truy n hình v tinh r p Al-Jazeera. K t qu cho th y, ''t t c các phương ti n truy n thông M h u như r t rè trong vi c ưa nh ng c nh thương vong c a lính M , ng minh, quân i và thư ng dân Iraq lên màn hình. Các báo in cũng không khá hơn. Tháng 5/2005, khi phóng viên Los Angeles Times James Rainey vi t bài ánh giá kho ng th i gian 6 tháng c a cu c chi n - 559 lính M và phương Tây thi t m ng t i Iraq - c gi c a 6 t báo l n và 2 t p chí n i ti ng là Atlanta Journal-Constitution, Los Angeles Times, New York Times, St Louis Post- Dispatch, và Washington Post không ư c nhìn th y m t t m nh ơn nào v c nh binh sĩ ch t. "Nh ng phàn nàn c a ông Rumsfeld chính là m t s méo mó thú v v s th t, b i th c t chính quy n M ã chi hàng trăm tri u ô la cho chi n d ch truy n thông v n b cho là thi u hi u qu '', Rampton tr l i trong m t cu c ph ng v n qua i n tho i. T Washington Post ưa tin: ''Gi i ch huy quân i M t i Baghdad ã ưa ra u th u trong th i h n 2 năm m t h p ng v quan h công tr giá 20 tri u USD nh m kêu g i các phương ti n truy n thông M và Trung ông n l c thúc y vi c ưa tin tích c c hơn v Iraq''. 3. Ai là ngư i n m quy n ch bi n thông tin v Iraq
- ó chính là ngư i ng u L u năm góc. Trư c khi chi n tranh x y ra, B qu c phòng M ã không ng ng gây s c ép i v i C c tình báo Trung ương M (CIA) h cung c p các thông tin tình báo thu n l i nh t cho cu c chi n tranh Iraq. Không ch d ng l i ó, L u năm góc còn t “ ” thêm các báo cáo v i nh ng thông tin chưa h ư c ki m ch ng bào ch a cho hành ng xâm lư c c a mình. T t nhiên, có ư c nh ng thông tin này, L u năm góc cũng ã ph i b ti n ra mua t nh ng ngư i Iraq lưu vong hay di t n thu c i h i Qu c dân Iraq mà c CIA và B ngo i giao M v n ch ng m y tin tư ng. M t c u thành viên c a CIA cho hay, nh ng thông tin t o h i qu c dân Iraq r t không áng tin c y nhưng nó là i u mà b qu c phòng c n. i u áng bu n là nh ng thông tin này, sau ó l i ư c “xào n u” l i cho T ng th ng M “thư ng th c” cũng như ư c h p th c hóa thông qua nh ng di n văn c a ng. n khi chi n tranh x y ra, L u năm góc l i luôn là tâm i m c a các cu c ch trích vì ã i u khi n báo gi i cho dù h luôn rao gi ng r ng, kho ng 600 nhà báo có m t cùng các ơn v quân i M chính là m t “l c lư ng c a s th t” i ch i l i v i t t c nh ng gì M cho là “d i trá” c a t ng th ng Hussein. Th c t hi n nay cho th y gi i truy n thông Mĩ nói chung có khuynh hư ng ng h cu c xâm lăng Iraq, cho dù chính ph Mĩ c tình h n ch s t do c a h trong vi c tư ng trình s ki n, và bóp méo cũng như cung c p thông tin gi . Do ó, hi n nay t t c các hình nh v cu c chi n Iraq u hoàn toàn b “v sinh hóa”. Gi i truy n thông ch tư ng trình nh ng gì mà quân i Mĩ và chính ph Mĩ mu n nói. Vì gi i truy n thông M không th tách r i kh i s ng h c a chính quy n, i ngư c l i phương hư ng chính tr ã nh, gi i truy n thông s
- m t ch d a t n t i. Có th nói, n u gi i truy n thông không làm theo ý nguy n c a chính quy n, s không th nào có ư c cái g i là tin t c. Ví d : mu n cho các phóng viên m t tr n nói theo chính quy n M , B Qu c phòng M ã có quy t nh, i v i các phóng viên vi t bài có l i cho chính sách c a M , s ư c chính quy n M tr m t kho n nhu n bút không t i. VD3: S TH Ơ C A BÁO CHÍ M I V I NGHI NG V “M I E DO IRAG” – Theo Washington Post Nh ng tuyên b c a T ng th ng M Bush, Phó t ng th ng Cheney và các quan ch c Nhà Tr ng khác thư ng xuyên chi m nh ng ph n di n tích quý báu trên t Washington Post, th m chí khi nh ng l i c nh báo ó l p i l p l i. "Chúng ta ch ng khác nào cái loa phát thanh c a chính ph . N u t ng th ng ng d y và nói i u gì ó, chúng ta tư ng thu t l i nh ng gì ông y ã nói", DeYoung nói. "Và n u nh ng ý ki n trái ngư c ư c t o n th tám và cũng không ph i trên trang nh t thì nhi u ngư i ch ng c n ó". Nh n xét trên ư c minh ho ngày 6/2/2003, m t ngày sau khi Ngo i trư ng M Colin Powell phát bi u trư c Liên H p Qu c. Ông ã minh ho b ng nh ng b c nh ch p qua v tinh và nh ng cu c i n tho i nghe tr m thuy t ph c th gi i r ng Hussein ang che gi u vũ khí hu di t hàng lo t. M t bài báo c a DeYoung và Pincus nói v nh ng thông tin tình báo chưa t ng ư c ti t l mà Powell ưa ra. " n t n trang 9 h m i dùng m t câu có t "tuy nhiên" và nói r ng "m t s quan ch c châu Âu và chuyên gia
- ch ng kh ng b M tin r ng tuyên b c a Powell v m i liên h gi a Iraq và Al-Qaeda ã ư c chu n b k lư ng t o ra n ý". Hôm ó, Warrick t p trung vào ánh giá c a v ngo i trư ng, d a ch y u vào các ngu n tin s ng, r ng Iraq có các nhà máy s n xu t vũ khí sinh h c. "M t s i m trong bài phát bi u c a Powell khi n ngư i ta nghi ng ", Warrick vi t. Bài báo c a ông ư c ăng trang 28. Downie nói r ng Washington Post ã có nhi u bài phân tích phát bi u c a Powell nh ng trang trong. "Chúng tôi không có b ng ch ng nói r ng ông y ã sai", Downie nói v Powell. "Lôi m t trong s nh ng bài ó ra trang nh t ch ng khác nào tuyên b r ng ông y ã sai v nh ng thanh aluminum". Nh ng quy t nh như v y trùng v i trang xã lu n c a t báo này, v n ng h cu c chi n, ví d như tuyên b sau bài phát bi u c a Powell r ng "th t khó tư ng tư ng có ngư i nào ó l i nghi ng vi c Iraq s h u vũ khí hu di t hàng lo t". Nh ng bài phân tích này khi n m t s c gi k t lu n r ng t báo này ch trương như v y, m c dù trang tin và xã lu n không liên quan n nhau. H i gi a tháng 3, khi Nhà Tr ng chu n b cu c xâm lư c Iraq, Woodward ã can thi p bài vi t c a Pincus v vi c chính quy n thi u b ng ch ng v vũ khí hu di t c a Iraq ư c ăng v trí n i b t hơn. "Chúng tôi không gi nó vì b t kỳ lý do chính tr nào hay vì b chính quy n gây áp l c", Spayd nói. "Nhưng b i nh ng bài báo ó r t khó biên t p khi trên bàn c a ban biêp t p có quá nhi u các b n copy. Ngư i ta ã quên r ng bài báo này ang c p n nh ng v n nào, các phái chính tr , s
- s n sàng v quân s , các v n xung quanh Iraq th i h u chi n và vi c chính quy n ã chu n b như th nào, các m t ngo i giao và M ang s h u vũ khí hu di t hàng lo t. T t c các bài ó u c nh tranh ư c t v trí n i b t". Woodward, ngôi sao c a v Watergate, ã có nhi u th i gian theo u i nh ng cu n sách thu c hàng best-selling. Woodward, m t tr lý ch bút, ã có nh ng y u t m u ch t c a m t môi trư ng báo chí mà Pincus không có. ánh giá c a hai ngư i àn ông này là khác nhau. Woodward nói r ng sau khi so sánh v i nh ng thông tin c a Pincus, ông ã ưa b n nháp trong ó có 5 o n chính nói r ng theo gi i th o tin, nh ng b ng ch ng c a Nhà Tr ng v vũ khí hu di t c a Iraq "có v gián ti p và th m chí không ch c ch n". Pincus cho r ng l i l như v y là quá n ng. Pincus cho bi t ông ã vi t xong bài khi Woodward can thi p và ông cho r ng nh ng thông tin mà ngư i ng nghi p ưa ra ch là s g i ý vì th ông cũng không thay i gì nhi u. " i u ông y làm ch là nói chuy n v i các biên t p viên và thuy t ph c h ăng bài ó". B t ch p nh ng tuyên b c a chính quy n Bush v vũ khí hu di t hàng lo t c a Iraq, hôm 16/3, Pincus b t u bài báo c a ông b ng dòng ch "theo các quan ch c chính quy n và Qu c h i, các cơ quan tình báo M không th cung c p cho Qu c h i hay L u Năm Góc nh ng thông tin c th v lư ng vũ khí c m ho c nơi c t gi ", khi n ngư i ta nghi ng v vi c li u Nhà Tr ng có phóng i thông tin tình báo hay không.
- Woodward nói r ng ông ư c là ã xin Dowie cho ăng bài báo ó lên trang nh t ch không ph i ng nhìn nó xu t hi n t n trang 17. Còn Downie bình lu n: "Khi nhìn nh n l i m i vi c, tôi th y l ra bài báo ó ph i ư c ăng trang nh t ch không ph i trang 17, th m chí dù nó không ch c ch n và ch y u d a vào nh ng ngu n tin gi u tên". Nh ng ngày trư c chi n tranh, Priest và DeYoung ã n p m t bài nói r ng các quan ch c CIA " ã bày t s nghi ng v i chính quy n" v nh ng b ng ch ng nói r ng Iraq tìm cách mua uranium s n xu t vũ khí nguyên t . Bài báo ó b gi l i cho n t n ngày 22/3, ba ngày sau khi cu c chi n m màn. N u báo gi i M ã m nh tay hơn thì có th làm ch m ti n trình chi n tranh hay không, i u ó v n ch là ph ng oán. Song Downie cho r ng nh ng ngư i ph n i chi n tranh và ch trích cách ưa tin c a báo gi i trư c cu c chi n tin i u ó. "H có nh ng n tư ng sai l m r ng n u báo chí ã ưa tin khác i thì cu c chi n ã không x y ra", ông nói. 2. Báo chí là công c qu n lý xã h i S lư ng báo chí phát hành, n i dung t báo… cho bi t trình dân trí c a m t khu v c mà t báo ó phát hành. Vì v y, TBCN can thi p t i báo chí n m b t trình dân trí, ph c v cho quy n l c c a mình. Dư i xã h i CNTB, các h th ng chính tr thư ng ph i d n t i a n l c, trí tu khai d ng, b ng m t phương cách khôn ngoan, khéo léo nhưng không kém ph n gay g t, các phương ti n truy n thông t do, thuy t ph c và gây nh hư ng lên dân chúng v chính sách c a h . Quy n l c có ư c
- t vai trò ch y u là t nh n này ã mang n cho báo chí m t danh hi u áng kính là “quy n l c th tư”, sau ba nhánh quy n l c chính th c c a nhà nư c (l p pháp, tư pháp và hành pháp). ây cũng chính là vai trò ã truy n c m h ng cho Thomas Jefferson, m t trong nh ng ngư i sáng l p ra n n dân ch Hoa Kỳ, khi tuyên b cách ây kho ng 200 năm r ng: n u ông ph i ch n gi a m t bên là m t chính ph không có báo chí và m t bên là báo chí không có chính ph , ông s “không do d m t giây mà ch n cái th hai”. Báo chí Hoa Kỳ ra i vào th k XVIII, là m t công c nh c a gi i trí th c tinh hoa và là m t i bi u trong i s ng chính tr c a các ng phái. ư c b o v b i s can thi p c a chính ph b ng m t i u lu t ã t n t i 200 năm trong Hi n pháp Hoa Kỳ, báo chí ã t mình tr thành m t ngư i giám sát iv i i s ng chính quy n, ngư i ghi l i các s ki n công c ng và th m chí là ngư i phân x không chính th c các hành ng c a công chúng. T i Hoa Kỳ, các t p chí, v i hơn 11.000 lo i, cũng phát hành v i s lư ng nhi u hơn c s ngư i M c chúng. M i h gia ình có ít nh t là ba chi c ài thu thanh và hơn 95% s h có tivi. Và có n 65% dân s M th a nh n r ng h không th s ng thi u các phương ti n truy n thông. Như v y, tác ng c a các phương ti n này lên nh n th c c a công chúng là r t l n. Truy n thông nh hư ng m nh m và tr c ti p lên chính tr , kinh t và h u như m i m t xã h i, cho nên r t nhi u thành ph n mu n s h u truy n thông vì quy n và l i, m t cách tích c c l n tiêu c c. Truy n thông có th c quy n thương lư ng v i chính quy n và các thành ph n khác và các ch nhân truy n thông có ưu th chính tr s n sàng trao i quy n l i v i gi i chính tr trong các chính sách có l i cho hai bên. Thí d như trư ng h p nhà
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học