Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp phát triển nhận thức thông qua hoạt động cho trẻ làm quen với Toán

PHẦN A - ĐẶT VẤN ĐỀ. I/ LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI. Trong giai đoạn hiện nay, khi mà ngành giáo dục đang từng bước được đổi mới, để đáp ứng nhu cầu cung cấp nguồn nhân lực cho công cuộc công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước thì việc xây dựng con người mới Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam phải hình thành ngay cho trẻ từ thuở ấu thơ. Chính vì vậy mà ngành giáo dục mầm non giữ vai trò rất quan trọng - đó là nơi đặt nền móng cho sự phát triển nhân cách của con người. Trong hoạt động giáo dục mầm non, các hoạt động là những mắt xích tạo nên một chương trình giáo dục nói chung trong đó hoạt động cho trẻ làm quen với toán đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc cung cấp những kiến thức ban đầu cho trẻ. Ngay từ lứa tuổi nhà trẻ, trẻ đã được hoạt động với đồ vật, qua đó mà trẻ đã dần dần biết được giữa to hơn - nhỏ hơn; cao hơn -thấp hơn… với những dấu hiệu đặc trưng nhất. Song đến tuổi mẫu giáo, trí tuệ và các giác quan của trẻ phát triển hoàn thiện hơn, trẻ bắt đầu thích tìm hiểu, khám phá và nhận biết được những kiến thức sơ đẳng nhất của toán học. Toán học giúp trẻ biết quan sát, phát hiện những dấu hiệu nổi bật rõ nét về màu sắc, hình dạng, kích thước, chủng loại để trẻ có thể tạo thành nhóm đồ vật theo dấu hiệu cho trước. Toán học còn giúp trẻ nhận biết sự khác biệt rõ nét về số lượng, về độ lớn, chiều cao, chiều dài, chiều rộng giữa 2 nhóm đối tượng …Thông qua hoạt động làm quen với toán còn giúp trẻ nhận biết và gọi đúng tên các hình hình học, biết định hướng trong không gian… Chính vì vậy việc định hướng cho trẻ về hoạt động toán học là việc làm rất quan trọng trong trường mầm non. Nhận thức được tầm quan trọng đó tôi đã chủ động giành thời gian nghiên cứu tài liệu, tập san và tìm ra một số phương pháp để truyền tải những nội dung cần cung cấp cho trẻ sao cho gần gũi, đơn giản và dễ hiểu nhất. Do đó tôi đã mạnh dạn đưa ra "Một số biện pháp phát triển nhận thức thông qua hoạt động cho trẻ làm quen với Toán" ở lớp 4 tuổi để làm đề tài nghiên cứu và trao đổi cùng bạn bè đồng nghiệp. Tuy vậy tôi thấy trong quá trình hoạt động cho trẻ làm quen với toán những năm trước đây của lớp tôi vẫn còn nhiều hạn chế. Các cháu chưa hứng thú tham gia vào hoạt động, chưa tích cực trong lĩnh hội tri thức; đồ dùng dạy học chưa phong phú hấp dẫn trẻ. Cô chưa chú ý nhiều xem trẻ muốn gì? Cần gì? Chính những hạn chế này đã ảnh hưởng rất nhiều đến quá trình hoạt động cho trẻ làm quen với toán trong trường mầm non. Song với lòng nhiệt tình, yêu nghề đã giúp tôi tìm tòi ra những phương pháp hữu hiệu nhất để dạy trẻ ở lớp mình. II/ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU. - Từ những kinh nghiệm đã tích luỹ, kết hợp với việc nghiên cứu tài liệu, tập san, qua đài - báo, ti vi và qua thực tế chất lượng giảng dạy của hoạt động toán học tôi đã sử dụng một số phương pháp sau: + Nghiên cứu, nắm chắc nội dung, phương pháp giảng dạy của hoạt động toán học. + Tích hợp, lồng ghép các hoạt động khác có nội dung phù hợp, sinh động tạo được hứng thú cho trẻ. + Tạo điều kiện cho trẻ được thường xuyên tham gia trải nghiệm ở mọi lúc, mọi nơi. + Có kế hoạch làm đồ dùng, đồ chơi phục vụ cho hoạt động của cô và của trẻ. + Học tập giáo viên giỏi, biết đúc rút kinh nghiệm từ thực tế giảng dạy của bản thân và đồng nghiệp. III/ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU. Nghiên cứu trẻ ở lứa tuổi 4 – 5 tuổi. PhÇn B- Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò I/ KHẢO SÁT THỰC TRẠNG CỦA LỚP. Trước khi tiến hành áp dụng sáng kiến kinh nghiệm "Một số biện pháp phát triển nhận thức thông qua hoạt động cho trẻ làm quen với Toán" có kết quả, tôi đã tiến hành khảo sát tình hình thực tế ở lớp tôi trong đầu năm học này và kết quả như sau: Năm học Số trẻ Giỏi Khá TB Yếu Tháng 9/2011 42 8 = 19% 11 = 26% 19 = 45% 4 = 10% II/ CÁC BIỆN PHÁP DẠY TRẺ LÀM QUEN VỚI TOÁN. Từ khảo sát tình hình thực trạng của lớp kết hợp với một số phương pháp nghiên cứu nên tôi đã tiến hành thực nghiệm đề tài bằng một số việc làm cụ thể sau: 1. Tạo cơ hội để cho trẻ làm quen với Toán. Đặc điểm tư duy chủ yếu của trẻ mẫu giáo là tư duy trực quan hình tượng cho nên từ các sự vật, hiện tượng, những đồ dùng đồ chơi ở xung quanh lớp sẽ phát huy được tư duy của trẻ. Nắm được các yếu tố này và để giúp trẻ tích cực chủ động trong lĩnh hội tri thức nhất là hoạt động toán học. Tôi luôn bày đồ dùng, đồ chơi hấp dẫn xung quanh lớp tạo điều kiện cho trẻ tự lấy đồ chơi theo ý thích của mình, trẻ có thể ghép đôi tương ứng 1 - 1 các nhóm đồ vật để đếm và so sánh về số lượng của 2 nhóm đồ vật… Bên cạnh đó tôi còn trang trí lớp bằng những đồ dùng tự tạo và một số hình ảnh ngộ nghĩnh vừa với tầm mắt của trẻ giúp trẻ tự trao đổi, khám phá và nhận biết được một số hình hình học cơ bản, biết phân biệt về kích thước của 2 đối tượng, biết định hướng trong không gian… Ví dụ: Ở góc học tập tôi làm bằng bìa cattông mô hình những chiếc đồng hồ tròn, đồng hồ quả lắc vừa để làm đồ dùng dạy học cho trẻ vừa trang trí ở góc học tập giúp trẻ nhận biết được các hình học cơ bản. Ở góc phân vai tôi bày 2 hộp bánh giống nhau nhưng 1 hộp to - 1 hộp nhỏ giúp trẻ phân biệt được độ lớn của 2 hộp bánh... Trên tường tôi dán hình 1 con thỏ mẹ và 1 con thỏ con đang tung tăng dạo chơi vườn hoa giúp trẻ nhận biết được thỏ mẹ thì cao hơn còn thỏ con thì thấp hơn. Tôi cắt dán mô hình đoàn tàu trên tường vừa giúp trẻ học đếm vừa nhận biết chữ số và vừa giúp trẻ nhận biết được các hình học. Từ đó khi trẻ chơi theo ý thích hoặc trong các giờ học trẻ được quan sát và tiếp xúc với các loại đồ dùng, đồ chơi, được tự sử dụng sẽ kích thích tư duy của trẻ, trẻ sẽ tự đưa ra câu hỏi cho mình, cho bạn cùng chơi và cùng trả lời câu hỏi đó. Tôi luôn thay đổi học liệu theo từng chủ đề, việc thay đổi đó còn đem đến cho trẻ môi trường luôn có những thách thức mới và kích thích trẻ tư duy và sử dụng. Tôi thường xuyên quan sát khi trẻ sử dụng đồ dùng, đồ chơi của toán học. Nếu thấy trẻ luôn sử dụng một loại đồ dùng, đồ chơi tôi sẽ động viên khuyến khích trẻ sử dụng các đồ dùng, đồ chơi khác cũng hấp dẫn không kém đồ dùng mà trẻ đang sử dụng. 2. Tổ chức tiết học. Muốn dạy một hoạt động cho trẻ làm quen với toán có thành công hay không phụ thuộc phần lớn vào sự chuẩn bị của cô giáo. Để hoạt động đạt kết quả tốt thì đồ dùng dạy và học của cô và trẻ phải đẹp và hấp dẫn trẻ, phải đảm bảo tính sư phạm và đặc biệt là phải đảm bảo tính chính xác của hoạt động toán, phải phù hợp với chủ đề mình đang thực hiện. Ví dụ: Chủ đề "Gia đình": Khi dạy trẻ xác định tay phải- tay trái của bản thân: Tôi chuẩn bị cho mỗi cháu 1 bàn chải đánh răng- 1 cái ca đựng nước. Chủ đề "Thế giới thực vật": Khi dạy trẻ so sánh chiều cao 2 đối tượng: Tôi chuẩn bị cho mỗi trẻ 1 cây hoa màu vàng cao hơn - 1 cây hoa màu đỏ thấp hơn. Để có được những đồ dùng đồ chơi đó ngoài việc tích cực làm đồ dùng, đồ chơi tôi còn phối kết hợp cùng phụ huynh sưu tầm các nguyên vật liệu sẵn có hoặc phế thải của gia đình, địa phương khuyến khích phụ huynh cùng làm đồ dùng, đồ chơi và tạo môi trường toán học cho trẻ phong phú, hấp dẫn hơn. Trong các hình thức cho trẻ làm quen với toán thì hình thức trên tiết học là hình thức dạy trẻ các kiến thức một cách chính xác nhất, tổ chức được cho đa số trẻ trong lớp, khả năng quan sát của giaó viên cũng dễ dàng hơn. Từ những điểm mạnh của hoạt động học cho nên tôi chú ý đến nội dung yêu cầu của hoạt động mà sử dụng linh hoạt các biện pháp, thủ pháp dạy học. 2.1. Tiết học về số lượng. Với trẻ 4 – 5 cô giáo cần dạy trẻ kĩ năng đếm đúng, sử dụng đúng các từ chỉ số lượng và thứ tự, dạy trẻ nhận biết mối quan hệ hơn kém giữa 2 nhóm đối tượng trên cơ sở so sánh về số lượng của 2 nhóm. Với yêu cầu trên tôi luôn vận dụng linh hoạt các phương pháp, hình thức sao cho phù hợp với từng bài, từng chủ đề. Để hoạt động học cuốn hút ngay từ đầu với trẻ thì cô phải biết tạo hứng thú cho trẻ ngay từ phần vào bài, có thể bằng các trò chơi nhẹ nhàng hoặc lồng ghép tích hợp các hoạt động khác vào hoạt động toán học một cách logic. Ví dụ: Chủ đề " Thế giới thực vật”: Tôi cho trẻ chơi trò chơi " Gieo hạt". Sau đó gợi hỏi trẻ: Các cháu vừa chơi trò chơi gì? Để cây nhanh ra hoa các cháu phải làm gì? Chúng mình cùng tưới cây nào? Các cháu thấy có mấy cây ra hoa rồi? Các cháu thử đếm xem có đúng là 2 cây hoa không nhé! Đó là những cây hoa màu gì? Bây giờ chúng mình cùng gieo hạt và trồng thêm những cây hoa khác nhé. Các cháu thấy những cây hoa này màu gì? Có bao nhiêu cây hoa màu đỏ ra hoa rồi? Các cháu cùng đếm xem có đúng là 3 cây hoa màu đỏ không nhé…Bạn nào có nhận xét gì về số cây hoa màu đỏ và số cây hoa màu vàng? Chủ đề "Nghề nghiệp": Tôi cho trẻ hát" Cháu yêu cô chú công nhân" và đàm thoại cùng trẻ: Các cháu vừa hát bài hát nói về ai? Chú công nhân làm gì? Hôm nay các cháu sẽ cùng làm chú công nhân thi đua nhau xây những ngôi nhà thật đẹp nhé. Các cháu cùng đặt khối vuông xuống trước và đặt chồng khối tam giác lên trên nào. Các cháu xây được mấy ngôi nhà? Chúng mình cùng đếm xem có đúng không nhé. Bây giờ các cháu sẽ trồng cho mỗi ngôi nhà 1 cây xanh cho mát nhé (Cô hướng dẫn trẻ đặt dưới mỗi ngôi nhà 1 cây). Các cháu trồng xong chưa? Các cháu trồng được mấy cây? Các cháu cùng đếm nào? Các cháu thấy số ngôi nhà như ... - tailieumienphi.vn