Xem mẫu
- Phòng giáo dục và đào tạo Đức Thọ Sáng kiến kinh nghiệm
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Sử dụng khái niệm “Lớp cảnh” trong
bài dạy Vẽ tranh Đề tài phong cảnh ở
môn Mỹ thuật THCS.
Năm họ c 2009-2010 1
- Phòng giáo dục và đào tạo Đức Thọ Sáng kiến kinh nghiệm
PHẦN MỞ ĐẦU ....................................................................................................................... 3
1. Bối cảnh của đề tài:............................................................................................................... 3
2. Lý do chọn đề tài: ................................................................................................................ 3
3. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu: ....................................................................................... 3
4. Mục đích nghiên cứu: ........................................................................................................... 3
5. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu: ................................................................................... 4
PHẦN NỘI DUNG ................................................................................................................... 5
1. Cơ sở lí luận: ......................................................................................................................... 5
2. Thực trạng của vấn đề:......................................................................................................... 5
3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề: ................................ ............................... 9
4. Hiệu quả của SKKN: ................................ .......................................................................... 10
PHẦN KẾT LUẬN ................................................................................................................. 12
1. Những bài học kinh nghiệm: .............................................................................................. 12
2. Khả năng ứng dụng, triển khai: ......................................................................................... 12
3. Những kiến nghị, đề xuất: ................................................................ ................................ .. 12
Tà i liệu tham khảo: ................................................................................................................ 13
Năm họ c 2009-2010 2
- Phòng giáo dục và đào tạo Đức Thọ Sáng kiến kinh nghiệm
PHẦN MỞ ĐẦU
1 . Bối cảnh của đề tài:
Từ thực trạng về những khó khăn gặp phải trong quá trình thực hiện đ ến
việc giải quyết khắc phục và những thành công đạt được trong giảng dạy và học
tập môn Mỹ thuật của thầy cô giáo và học sinh trường THCS Bình Thịnh năm học
2009 - 2010 vừa qua; về việc áp dụng thành công và hiệu quả khái niệm “Lớp
cảnh” vào giảng dạy phân môn Vẽ tranh đề tài Pho ng cảnh , tôi thực hiện đề tài
này và qua đây mong nhận đ ược sự chia sẻ, trao đổi và góp ý thêm của các đồng
nghiệp để đề tài được hoàn thiện hơn.
2 . Lý do chọn đề tài:
K hi giảng dạy bài vẽ tranh phong cảnh, người giáo viên thường hướng dẫn
học sinh thực hiện vẽ bài giống như cách tiến hành tất cả các bài vẽ tranh đề tài
sinh hoạt khác. Trên thực tế bài vẽ tranh phong cảnh có những sự khác biệt nhất
đ ịnh so với bài vẽ tranh đề tài sinh hoạt thông thường dẫn đến học sinh gặp lúng
túng trong khi thực hành bài vẽ dẫn đến hiệu quả giảng dạy và học tập của thầy cô
giáo và học sinh chưa cao. Q ua thực tế nhiều năm giảng dạy, tìm hiểu học sinh,
nghiên cứu tài liệu và rút kinh nghiệm cho bản thân tôi thấy cần phải áp dụng khái
niệm “ Lớp cảnh” vào trong bài giảng của phân môn Vẽ tranh đề tài Phong cảnh.
3 . Phạm vi và đối tượng nghiên cứu:
Trong điều kiện cho phép về khả năng của bản thân cũng như giới hạn về số
lượng học sinh của trường THCS Bình Thịnh nơi tôi đ ã áp dụng thể nghiệm, nay
tôi không tham vọng giải quyết nhiều vấn đề mà chỉ tập trung nêu bật khái niệm
“ Lớp cảnh” để áp dụng vào việc giảng dạy bài Vẽ tranh đề tài Phong cảnh ở
chương trình Mỹ thuật THCS được hiệu quả hơn.
4 . Mục đích nghiên cứu:
Đ ể nâng cao chất lượng dạy học và đ ặc biệt là giải quyết được những khó
khăn và tạo được hứng thú cho học sinh trong khi học môn Mỹ thuật, nhất là trong
p hân môn Vẽ tranh, tôi thực hiện đề tài này nhằm trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm
cùng các đồng nghiệp với mong muốn nâng cao nghiệp vụ cho bản thân và tham
gia nghiên cứu khoa học... Hy vọng qua đề tài này các đồng nghiệp sẽ đồng ý với
q uan điểm sáng tạo của tôi và cùng rút ra được thêm một kinh nghiệm nhỏ vào
việc truyền đạt kiến thức cho học sinh mà tôi đ ã dày công nghiên cứu.
Năm họ c 2009-2010 3
- Phòng giáo dục và đào tạo Đức Thọ Sáng kiến kinh nghiệm
Trên thực tế trong khi giảng dạy phân môn Vẽ tranh ở trường THCS, hầu
hết giáo viên và cả sách giáo khoa, sách giáo viên chưa đề cập đến khái niệm “lớp
cảnh” nên các em học sinh còn gặp nhiều lúng túng trong việc lựa chọn hình ảnh
và thể hiện bài vẽ của mình. Vì vậy tôi viêt đề tài này để giải q uyết thực trạng trên.
5 . Điểm mới trong kết quả nghiên cứu:
V ề mặt lý luận có thể còn có chỗ thiếu sót hoặc chưa chặt chẽ vì kinh
nghiệm bản thân còn có hạn, nhưng tôi tin rằng sự phát hiện khái niệm mới mẻ với
việc giải quyết vấn đề d ưới đây và việc áp dụng vào giảng dạy của tôi đã có những
thành công nhất định. Tính thực tiễn là học sinh đ ã biết cách phân biệt được cách
vẽ tranh phong cảnh so với tranh các đề tài sinh ho ạt khác nhau ở những điểm nào.
Từ đó học sinh không còn b ị lệ thuộc vào các phương p háp vẽ tranh như trước đây
nữa mà đã sáng tạo hơn, bài vẽ đẹp hơn. Qua đó tôi tin tưởng việc đưa khái niệm
“ Lớp cảnh” vào chương trình là khoa học và có hiệu quả thực sự.
Năm họ c 2009-2010 4
- Phòng giáo dục và đào tạo Đức Thọ Sáng kiến kinh nghiệm
PHẦN NỘI DUNG
1 . Cơ sở lí luận:
V ẽ tranh là phân môn tổng hợp tất cả các kỹ năng khác của môn Mỹ thuật
như: Kỹ năng vẽ theo mẫu, kỹ năng trang trí, kỹ năng sử dụng màu sắc, kỹ năng
vận dụng luật xa gần, kỹ năng phối cảnh, vận dụng ánh sáng, vv...
Phân môn V ẽ tranh trong chương trình Mỹ thuật THCS gồm các phần:
* V ẽ tranh về đề tài sinh hoạt cuộc sống con người như: Đ ề tài Gia đình; Đ ề
tài Bộ đội; Đề tài Ngày tết và mùa xuân; Đề tài Quê hương em vv...
* V ẽ tranh về đề tài Phong cảnh như: Phong cảnh quê hương; Cảnh đẹp đất
nước, vv...
Từ trước tới nay trong khi dạy bài vẽ tranh phong cảnh cho học sinh, ở b ước
hướng dẫn học sinh tìm bố cục cho bài vẽ, người giáo viên chỉ quen dùng khái
niệm mảng chính, mảng phụ như khi hướng dẫn ở các b ài vẽ tranh đề tài sinh
hoạt bình thường m à không đề cập đến một khái niệm rất quan trọng đó là “lớp
cảnh”, dẫn đến việc học sinh lúng túng, khó khăn trong tìm bố cục và hình ảnh để
đ ưa vào bài vẽ cho phù hợp, sinh động và hiệu quả hơn.
V í dụ: Bài vẽ tranh Đề tài Phong cảnh ở tiết 4 lớp 7, đây là bài vẽ đầu tiên
trong chương trình Mỹ thuật THCS về loại đề tài này. Ở b ài học này sách giáo
khoa và sách giáo viên không nêu khái niệm hay hướng dẫn về cách tìm m ảng hình
trong bài học. Đ ây là một thiếu sót quan trọng.
2 . Thực trạng của vấn đề:
Tôi đã bắt gặp nhiều học sinh tỏ ra băn khoăn lúng túng khi thực hiện bài vẽ
và đặt câu hỏi: Ở bài vẽ tranh đề tài sinh hoạt thì có các nhóm nhân vật rất rõ ràng,
rành mạch, còn ở bài vẽ tranh phong cảnh thì không biết phải quy các hình ảnh vào
các nhóm ra sao? Tình huống này đã thúc đẩy tôi quyết định tìm hiểu và giải đáp
b ằng được thắc mắc của các em nhằm cải thiện chất lượng dạy học. Từ việc so
sánh sự giống và khác nhau của hai thể loại tranh này:
Năm họ c 2009-2010 5
- Phòng giáo dục và đào tạo Đức Thọ Sáng kiến kinh nghiệm
So sánh giữa tranh đề tài sinh hoạt và tranh đề tài phong cảnh:
Tranh đề tài sinh hoạt Tranh đề tài Phong cảnh
Giống
Đều là tranh vẽ có nội dung là một đề tài nào đó Đều là tranh vẽ có nội dung là một đề tài nào đó
Khác
Hình ảnh con người là trọng tâm, là nội dung chính. Cảnh vật là nội dung chính
Hình ảnh các cảnh vật, sinh vật khác chỉ là phụ họa Hình ảnh con người và các sinh vật khác là những
làm nổi bật nội dung chính. hình ảnh phụ họa.
Đối với tranh đề tài sinh hoạt thì đối tượng trung tâm chính là con người,
không gian và cảnh vật xung quanh bao gồm nhà cửa, cây cối, công trình kiến
trúc... là hình ảnh phụ hỗ trợ cho hình ảnh chính thêm phần sinh động, bài vẽ nổi
b ật hơn.
Đề tài sinh hoạt Đề tài phong cảnh
Trong khi đó tranh phong cảnh có đối tượng chính lại là cảnh vật, còn con người
và các sinh vật xung quanh chỉ đóng vai trò phụ họa làm bức tranh sống động hơn.
Phong cảnh thường là một khoảng không gian bao la rộng lớn như: Một cánh
đồng, một khu rừng, một thành phố, một bãi biển, một dòng sông, một cánh đồng
hoa, làng mạc, vv... N ếu là cận cảnh thì ta có thể phân biệt một đối tượng cụ thể
nào đó như: Một ngôi chùa, một ngọn tháp, một công trình kiến trúc... Nhưng cảnh
vật xung quanh thì vẫn chứa đựng rất nhiều hình ảnh và nhiều lớp cảnh khác.
Riêng đối với loại tranh viễn cảnh thì các hình ảnh lại thường là rất nhiều và rộng
lớn, không bị hạn chế nhiều bởi giới hạn không gian, hoặc rất khó để nhận biết ra
đối tượng nào ảnh hình ảnh chính và đối tượng nào là hình ảnh phụ trong quá trình
tìm bố cục cho bài vẽ. Nếu nhận ra được thì hình ảnh đó không hẳn nằm trong một
giới hạn cụ thể để có thể quy định nó làm mảng chính hay mảng phụ. Vì trên thực
tế đối tượng chính có thể nằm cả trong mảng chính lẫn cả trong mảng phụ.
V í dụ: Ở các bức tranh sau đây người vẽ và người xem rất khó để phân biệt
cái nào là đối tượng chính và ở đâu là đối tượng phụ. Nếu xem đối tượng chính là
dòng sông, nhưng ta thấy ở đây dòng sông đã nằm vắt từ lớp trước (gần) sang cả
lớp sau (xa):
Năm họ c 2009-2010 6
- Phòng giáo dục và đào tạo Đức Thọ Sáng kiến kinh nghiệm
Dòng sông nằm vắt từ lớp trước sang cả lớp sau.
Khó phân biệt đâu là mảng chính đâu là mảng phụ
Đôi khi trọng tâm bức tranh không năm ở phần dễ quan sát nhất (tháp Rùa)
Năm họ c 2009-2010 7
- Phòng giáo dục và đào tạo Đức Thọ Sáng kiến kinh nghiệm
Từ đó, người giáo viên trong khi giảng dạy cũng như người học cần xác định
rõ và tập trung thể hiện đúng đối tượng của từng thể loại tranh cụ thể (Viễn cảnh
hay cận cảnh), loại nào thì cần tập trung diễn tả đối tượng nào cho phù hợp.
Trong thực tế khi ta quan sát phong cảnh ta có thể nhìn thấy các đối tượng
đ ang ở vị trí nào trong trường nhìn tầm mắt mình: trái, phải, trên, dưới (thuộc về
m ặt phẳng), ở gần hay ở xa (thuộc về không gian). Đối tượng ở vị trí nào, trái,
p hải, trên hay dưới thì người vẽ có thể xác định được rõ ràng. Còn có những đối
tượng nằm ở khoảng cách gần xa nào đó thì người xem không thể xác định được
chính xác rõ ràng nhất để có thể chọn một đối tượng làm hình ảnh chính cho bài
vẽ. Ngoài ra, phong cảnh cũng bao gồm các yếu tố chiều rộng, chiều cao và chiều
sâu, trải dài và bắt đầu từ mắt người quan sát cho đến tận chân trời. Có những đối
tượng nằm trải dài từ ngay dưới chân người quan sát đến tận đường tầm mắt nên
rất khó để quy định chúng vào mảng, nhóm hay lớp nào cho phù hợp.
V í dụ: Một d òng sông chảy quanh co uốn khúc trên cánh đồng về phía xa,
một con đường thẳng tắp chạy tít về đường chân trời, hoa cỏ mọc trên những ngọn
đồi phía xa, cùng với những hàng cây trên đó... Nếu xem chúng là một đối tượng
chính thì khi diễn tả sẽ rất khó để quy chúng vào m ảng, nhóm hay lớp nào được.
V ậy nên ta chỉ có thể dựa vào khoảng cách xa gần mà phân chia các đối
tượng ra thành từng lớp. Cảnh có thể có từ 2 đến rất nhiều lớp khác nhau. Trên mỗi
lớp có thể có từ 2 đến rất nhiều đối tượng (hình ảnh). Để đơn giản chúng ta có thể
q uy định thành có 3 lớp:
Minh họa các lớp cảnh
Lớp sau
Lớp trước
Lớp giữa
Năm họ c 2009-2010 8
- Phòng giáo dục và đào tạo Đức Thọ Sáng kiến kinh nghiệm
- Lớp ở trước: G ần mắt người quan sát. Có thể là trọng tâm bức tranh.
- Lớp ở giữa: Thường là trọng tâm của bức tranh, được chú ý đặc tả.
- Lớp ở phía sau : Xa mắt người quan sát, luôn là những hình ảnh phụ.
Có khi người vẽ có thể dễ dàng chọn lựa được một đối tượng cụ thể nào đó
đ ể tập trung đặc tả trong trường hợp vẽ cận cảnh như: một ngôi chùa, một cây cầu,
một con đò... N hưng cũng có khi rất khó để chọn được một đối tượng cụ thể nào đó
đ ể diễn tả trong trường hợp vẽ viễn cảnh. Các đối tượng này có vị thế và vị trí
tương đối ngang bằng nhau trong một khoảng không gian nhất định nên không có
đối tượng chính phụ, như: cánh đồng, dòng sông, con đ ường, góc phố... Lúc này
người vẽ không thể chỉ đặc tả một đối tượng cụ thể nào đó và để mờ nhạt các đối
tượng còn lại, mà phải “dàn đều” trọng tâm ra toàn bức tranh. Lúc này người giáo
viên không thể dùng khái niệm mảng chính, mảng phụ để áp dụng vài bài giảng
đ ược, bởi như thế sẽ thiếu đi sự chuẩn mực, độ chính xác khoa học trong việc sử
d ụng ngôn từ. Lúc này ta chỉ có thể sử dụng khái niệm “ Lớp cảnh” để đưa vào bài
giảng. Vậy lớp cảnh là gì?
3 . Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề:
Đ ể hướng dẫn học sinh biết cách tìm bố cục cho bài vẽ tranh phong cảnh có
đ ược kết quả tốt nhất người giáo viên cần nắm và nêu ra được những vấn đề quan
trọng sau đây:
3.1. Khái niệm lớp cảnh: Đ ây là khái niệm không còn mới mẻ trong hội họa
nhưng chưa từng đ ược nhắc đến trong chương trình Mỹ thuật cấp THCS nên
người giáo viên cần nắm vững và có thể hướng dẫn trực tiếp học sinh thông
qua việc ra ngoài thực tế để quan sát, hoặc có thể hướng dẫn trên tranh ảnh
chụp phong cảnh. Cần chỉ rõ đ ể học sinh thấy được đâu là lớp trước, lớp
giữa hay lớp sau, chúng có đ ược phân biệt, tách bạch rõ ràng hay không? Có
nhiều lớp phụ, các lớp có mối liên hệ như thế nào với các mảng chính phụ
trong tranh, vv…
3.2. Chọn lớp cảnh: Khi chọn lớp cảnh cần chú ý hướng dẫn học sinh chọn
đúng các hình ảnh chính cần diễn tả để bài vẽ có trọng tâm, biết chọn cảnh
phụ minh họa cho bài vẽ được đẹp và sinh động hơn.
3.3. Cách sắp xếp lớp cảnh vào trong bài vẽ: Lớp cảnh ở giữa chính là
mảng chính cho bức tranh, không nhất thiết phải nằm chính giữa bức tranh
Năm họ c 2009-2010 9
- Phòng giáo dục và đào tạo Đức Thọ Sáng kiến kinh nghiệm
nhưng cũng không nên để nó bị lệch lên xuống hoặc sang phải sang trái quá
nhiều. Không nên để nó quá to hay quá nhỏ làm lệch bố cục tranh.
3.4. Vẽ hình vào lớp cảnh: Hình ở các lớp cảnh thường đan xen, ăn sang
phần với nhau thì bài vẽ mới được hài hòa và tự nhiên hơn. Không nhất thiết
phải rõ ràng tách bạch trong từng lớp cảnh để tránh sự đ ơn điệu, cứng nhắc
cho bài vẽ.
3.5. Vẽ m àu vào lớp cảnh: Màu sắc trong các lớp cảnh phải phù hợp với
không gian xa gần theo phối cảnh. Cần chú ý diễn tả ở lớp chính để làm nổi
bật trọng tâm b ài vẽ.
Trên đây là một khái niệm mới được đ ưa ra để áp dụng vào bài vẽ tranh
p hong cảnh, nếu được người giáo viên sử dụng trong khi giảng dạy và hướng dẫn
học sinh tìm bố cục và thể hiện hình ảnh thì học sinh sẽ dễ hiểu và có một cách tư
d uy kho a học và sáng tạo hơn. Từ đó học sinh có thể thể hiện được những bài vẽ
có bố cục hợp lý, bài vẽ sẽ có được không gian và phối cảnh màu sắc phù hợp và
đ ẹp hơn.
4 . Hiệu quả của SKKN:
Trong năm học 2009-2010 ở trường THCS Bình Thịnh tôi đã áp dụng sáng
kiến này để truyền thụ cho học sinh các khối 7-8-9. Kết quả và chất lượng học tập
các bài vẽ tranh phong cảnh được nâng lên rõ rệt. Cụ thể được thể hiện trong bảng
so sánh sau:
Trước khi áp dụng:
Khối Lo ại chưa đạt Loại đạt Lo ại khá Loại giỏi
Khối 7 30% 40% 25% 5%
Khối 8 20% 30% 40% 10%
Khối 9 10% 35% 35% 20%
Sau khi áp dụng
Khối Lo ại chưa đạt Loại đạt Lo ại khá Loại giỏi
Khối 7 1% 49% 32% 18%
Khối 8 0% 50% 30% 20%
Khối 9 0% 45% 30% 25%
Áp d ụng khái niệm “ lớp cảnh” vào giảng dạy và hướng dẫn học sinh tôi đã
giải quyết được nhiều vấn đề liên quan cùng những thắc mắc từ chính các em về
cách tư duy phân tích, lựa chọn. Bên cạnh đó còn củng cố thêm cho các em kiến
thức về bố cục, phối cảnh, luật xa gần,... N ếu như trước đó hình vẽ của các em
thường lộn xộn, sắp xếp hình ảnh không theo quy luật tự nhiên thì giờ đây đa số
b ài vẽ của các em đẹp hơn, chính xác và khoa học hơn nhưng vẫn đầy tính nghệ
thuật và sáng tạo. Các em có thể tự suy nghĩ và vận dụng kiến thức của giáo viên
truyền đạt vào bài vẽ một cách độc lập. Ngoài ra còn tạo được hứng thú cho các em
b ởi những tiết học đầy bổ ích như học d ã ngoại, hiểu biết thêm về các hiện tượng
toán học, vật lý (Luật xa gần) và thiên nhiên kỳ thú.
Năm học 2009-2010 10
- Phòng giáo dục và đào tạo Đức Thọ Sáng kiến kinh nghiệm
Một số bài vẽ của học sinh:
Năm học 2009-2010 11
- Phòng giáo dục và đào tạo Đức Thọ Sáng kiến kinh nghiệm
PHẦN KẾT LUẬN
1 . Những bài học kinh nghiệm:
Trong thời gian áp dụng khái niệm “lớp cảnh” bản thân tôi rút ra những
kinh nghiệm như sau:
- K hái niệm “lớp cảnh” giúp học sinh tiếp cận vấn đề một cách nhanh
chóng thông qua sự gợi ý của giáo viên.
- Khái niệm “ lớp cảnh” giúp học sinh dễ dàng tư duy, phân tích và chọn lựa
hình ảnh, đối tượng vào bài vẽ, tránh được sự bế tắc trong khi tìm chọn hình ảnh
thể hiện.
- Khái niệm “ lớp cảnh” giúp học sinh củng cố thêm kiến thức về luật xa gần
và cách phối cảnh, cách sử dụng màu sắc vào bài vẽ của mình.
- Khái niệm “lớp cảnh” đòi hỏi người giáo viên phải thực sự đầu tư nghiên
cứu, tìm hiểu từ thực tế, b ằng lòng yêu nghề, yêu trẻ, biết quan tâm tới từng thắc
m ắc nhỏ của các em học sinh.
2 . Khả năng ứng dụng, triển khai:
Nếu được quan tâm đúng mức trong giảng dạy thì khái niệm “ lớp cảnh” rất
khả thi và hiệu quả trong việc áp dụng vào loại bài dạy vẽ tranh phong cảnh.
3 . Những kiến nghị, đề xuất:
- Nhà trường có kế hoạch ngoại khóa cho học sinh THCS tìm hiểu thêm về
môn Mỹ thuật.
Năm học 2009-2010 12
- Phòng giáo dục và đào tạo Đức Thọ Sáng kiến kinh nghiệm
Tài liệu tham khảo:
1 . Phương pháp giảng dạy Mỹ thuật - N hà xuất bản Giáo dục, 1995.
2 . Sách giáo khoa Mỹ thuật 6, 7, 8, 9 - Nhà xuất bản Giáo dục.
3 . Sách giáo viên Mỹ thuật 6, 7, 8, 9 - Nhà xuất bản Giáo dục.
4 . Thực hành Mỹ thuật 6, 7, 8, 9 - N hà x uất bản Giáo dục.
5 . Giáo dục thẩm mỹ. Đỗ Xuân Hoà - Nhà xuất bản Giáo dục, 1998.
6. Đổi mới phương pháp dạy học Mỹ thuật ở trường phổ thông. Trịnh Đức
Minh - Sở GD và ĐT Hà Nội
7 . Tự học vẽ (Phạm Viết Song)
8 . Phương pháp giảng dạy (Nguyễn Quốc Toản)
Năm học 2009-2010 13
- Phòng giáo dục và đào tạo Đức Thọ Sáng kiến kinh nghiệm
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Sử dụng khái niệm “Lớp cảnh” trong bài dạy
Vẽ tranh Đề tài phong cảnh ở môn Mỹ thuật THCS.
Năm học 2009-2010 14
nguon tai.lieu . vn