Xem mẫu
- Samuel Huntington, 1927-2008 Francis Fukuyama. Samuel Huntington, 1927-2008. The American Interest Online. December 29th, 2008. http://the-american-interest.com/contd/?p=688 D−¬ng §ç dÞch Giíi thiÖu: Samuel P. Huntington, häc gi¶ næi tiÕng ng−êi Mü, GS. §¹i häc Harvard, Chñ tÞch ViÖn Hµn l©m Harvard nghiªn cøu vÒ quèc tÕ vµ khu vùc, Gi¸m ®èc Trung t©m Quan hÖ quèc tÕ vµ Chñ tÞch Khoa nghiªn cøu vÒ chÝnh phñ (Mü), võa qua ®êi ngµy 24/12/2008, h−ëng thä 81 tuæi. Ngay sau khi qua ®êi, Huntington ®· ®−îc Francis Fukuyama, mét häc gi¶ næi tiÕng kh«ng kÐm, ®¸nh gi¸ lµ “trong thêi gian tíi ®©y, chóng ta sÏ ch¼ng thÊy ®−îc mét ng−êi nµo nh− «ng”. Víi b¹n ®äc ViÖt Nam, Samuel P. Huntington kh«ng ph¶i lµ ng−êi xa l¹. Tõ gi÷a nh÷ng n¨m 1990, qua c¸c b¶n dÞch cña ViÖn Th«ng tin KHXH, nhiÒu t¸c phÈm cña Huntington, ®Æc biÖt, bµi b¸o “Sù ®ông ®é cña c¸c nÒn v¨n minh” mµ «ng c«ng bè lÇn ®Çu trªn tê Foreign Affairs sè 3/1993, ®· ®−îc biÕt ®Õn tr−íc khi sù kiÖn 11/9/2001 lµm cho t− t−ëng cña Huntington trë thµnh “hiÖn t−îng”. Samuel P. Huntington sinh n¨m 1927, lÊy b»ng tiÕn sÜ t¹i §¹i häc Harvard n¨m 1951. Nh÷ng n¨m 1977 vµ 1978, «ng lµm viÖc ë Nhµ tr¾ng víi t− c¸ch lµ ®iÒu phèi viªn cña Dù ¸n an ninh cho Héi ®ång An ninh Quèc gia Mü. Trong hai n¨m 1986-1987, «ng lµ Chñ tÞch Héi Khoa häc ChÝnh trÞ Mü. ¤ng cßn lµ ng−êi s¸ng lËp vµ lµ Tæng Biªn tËp trong b¶y n¨m liÒn cña tê T¹p chÝ Foreign Policy. Lµ nhµ nghiªn cøu vÒ chÝnh trÞ vµ chiÕn l−îc, Huntington quan t©m nhiÒu ®Õn c¸c vÊn ®Ò an ninh quèc gia, d©n chñ vµ sù ph¸t triÓn ë nh÷ng n−íc kÐm ph¸t triÓn, v¨n ho¸ trong chÝnh trÞ vµ b¶n s¾c d©n téc cña n−íc Mü… MÆc dï kh«ng Ýt ng−êi vÉn bÊt ®ång víi quan ®iÓm cña Huntington, nh−ng míi chØ Ýt ngµy tõ lóc qua ®êi, vÒ «ng, ®· cã rÊt nhiÒu bµi viÕt víi th¸i ®é ng−ìng mé vµ kh©m phôc. Bµi viÕt cña Francis Fukuyama mµ chóng t«i giíi thiÖu d−íi ®©y cã lÏ lµ bµi sím nhÊt ®¸nh gi¸ vÒ th©n thÕ vµ t− t−ëng cña Huntington. Chän ®¸nh gi¸ cña Francis Fukuyama, GS. §¹i häc Johns Hopkins (Mü), häc gi¶ næi tiÕng kh¾p thÕ giíi víi t¸c phÈm “Sù tËn cïng cña lÞch sö vµ con ng−êi cuèi cïng” (The End of History and the Last Man, 1992), mét cuèn s¸ch ®· nhËn ®−îc nhiÒu gi¶i th−ëng quèc tÕ, ®−îc xuÊt b¶n t¹i h¬n 20 n−íc trªn thÕ giíi, chóng t«i nghÜ r»ng, ®¸nh gi¸ ®ã lµ ®ñ tin cËy. Xin tr©n träng giíi thiÖu víi b¹n ®äc. Hå SÜ Quý, T¹p chÝ Th«ng tin KHXH
- 50 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 1.2009 hËt ®au buån khi t«i biÕt tin Samuel chÝnh trÞ Mü (*) . B»ng sù uyªn b¸c cña T Huntington qua ®êi vµo ®ªm tr−íc b¶n th©n vµ th«ng qua c¸c sinh viªn cña m×nh, «ng thùc sù ®· s¸ng t¹o ra lÜnh LÔ Gi¸ng sinh. ¤ng lµ ng−êi thÇy, ng−êi vùc nghiªn cøu chiÕn l−îc, mét lÜnh vùc b¹n vµ lµ thµnh viªn nhiÒu n¨m cña mµ tr−íc «ng ch−a ®−îc nghiªn cøu mét Ban biªn tËp t¹p chÝ The American c¸ch nghiªm tóc trong hÇu hÕt c¸c Interest. T«i quen Huntington tõ n¨m tr−êng ®¹i häc. cuèi lóc tèt nghiÖp tr−êng Harvard, khi «ng võa lui vÒ sau nhiÖm vô ë Bé Ngo¹i §Ó t−ëng nhí sù ra ®i cña Sam(**), giao thêi tæng thèng Carter. ¤ng gÇn t«i nghÜ m×nh nªn tËp trung vµo mét gòi c¸c sinh viªn cò cña m×nh h¬n hÇu khÝa c¹nh ®Æc thï trong sù uyªn b¸c hÕt c¸c gi¸o s− kh¸c qua c¸c cuéc gÆp gì cña «ng, ®iÒu thÓ hiÖn trong c«ng tr×nh hµng n¨m t¹i C©u l¹c bé Wianno Club cña «ng vÒ chÝnh trÞ häc so s¸nh. Cuèn on Cape Cod vµo mçi mïa hÌ vµ qua c¸c TrËt tù chÝnh trÞ trong c¸c x· héi ®ang cuéc héi th¶o vµ héi nghÞ t¹i Trung t©m chuyÓn ®æi ®−îc xuÊt b¶n lÇn ®Çu n¨m c¸c vÊn ®Ò quèc tÕ do «ng l·nh ®¹o 1968, cã lÏ lµ cè g¾ng cuèi cïng nh»m nhiÒu n¨m t¹i Harvard. x©y dùng mét lý thuyÕt tæng qu¸t vÒ ph¸t triÓn chÝnh trÞ vµ ®· ®Ó l¹i mét dÊu Huntington dÔ dµng ®−îc coi nhµ ©n s©u ®Ëm trong toµn bé lÜnh vùc nµy. khoa häc chÝnh trÞ lín nhÊt cña thÕ hÖ N¨m 1997, khi chän s¸ch giíi thiÖu trªn «ng. ¤ng næi bËt vÒ sù uyªn b¸c qua t¹p chÝ Foreign Affairs, t«i ®· chän cuèn mét lo¹t chñ ®Ò mµ «ng ®· viÕt vµ c¸i TrËt tù chÝnh trÞ lµ mét trong 5 cuèn c¸ch mµ tõng cuèn s¸ch cña «ng trë s¸ch hµng ®Çu vÒ chÝnh trÞ quèc tÕ ®· thµnh t©m ®iÓm tham chiÕu quan träng ®−îc ph¸t hµnh trong 75 n¨m qua. Cã lÏ trong tõng lÜnh vùc: cuèn Qu©n nh©n vµ v× thÕ, Sam ®· ®Ò nghÞ t«i viÕt lêi tùa Nhµ n−íc (The Soldier and State) viÕt cho lÇn t¸i b¶n Ên phÈm b×a mÒm xuÊt vÒ c¸c mèi quan hÖ d©n sù - qu©n sù; b¶n vµo n¨m 2006. §ã lµ vinh dù lín mµ cuèn Phßng thñ chung (The Common Defense) viÕt vÒ chÝnh s¸ch quèc phßng; (*) HÇu hÕt tªn s¸ch cña Samuel Huntington ë cuèn TrËt tù chÝnh trÞ trong c¸c x· héi ®©y ®Òu ®−îc Francis Fukuyama gäi t¾t. Tªn ®Çy ®ang biÕn ®æi (Political order in ®ñ cña nh÷ng cuèn s¸ch nµy lµ: Qu©n nh©n vµ Changing Societies) vµ cuèn Lµn sãng nhµ n−íc: Lý thuyÕt vµ quan ®iÓm chÝnh trÞ cña quan hÖ d©n sù - qu©n ®éi (1957), Phßng thñ thø ba (The Third Wave) vÒ m«n chÝnh chung: Ch−¬ng tr×nh chiÕn l−îc trong chÝnh trÞ trÞ häc so s¸nh; cuèn Sù ®ông ®é gi÷a quèc gia (1961), TrËt tù chÝnh trÞ trong c¸c x· héi ®ang chuyÓn ®æi (1968), NÒn chÝnh trÞ Mü: triÓn c¸c nÒn v¨n minh (The Clash of väng sù kh«ng hoµ hîp (1981), Lµn sãng thø ba: Civilization) vÒ c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ; D©n chñ ho¸ cuèi thÕ kû XX (1991), Sù ®ông ®é cuèn NÒn chÝnh trÞ Mü: triÓn väng vÒ sù cña c¸c nÒn v¨n minh vµ trËt tù thÕ giíi (1996), Chóng ta lµ ai? Nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi b¶n kh«ng hµi hßa (American Politics: The s¾c d©n téc cña n−íc Mü (2004) (TÊt c¶ chó thÝch Promise of Disharmony) vµ cuèn Chóng trong bµi lµ cña ng−êi dÞch). ta lµ ai ?(Who are We?) viÕt vÒ nÒn (**) Tªn gäi th©n mËt cña Samuel Huntington.
- Samuel Huntington,… 51 t«i rÊt vui mõng tiÕp nhËn. T«i xin trÝch khoa t¹i §¹i häc Harvard do Talcott dÉn l¹i nh÷ng ®iÒu t«i ®· nãi trong lêi Parsons l·nh ®¹o ®i theo xu h−íng cña tùa ®ã: Weber hy väng x©y dùng ®−îc mét m«n khoa häc x· héi thèng nhÊt, liªn ngµnh “§Ó hiÓu ®−îc ý nghÜa s©u s¾c cña kÕt hîp trong nã c¸c ngµnh khoa häc cuèn TrËt tù chÝnh trÞ, ta cÇn ®Æt nã vµo chÝnh trÞ, x· héi häc, kinh tÕ häc vµ bèi c¶nh c¸c t− t−ëng bao trïm nh÷ng nh©n häc. n¨m 1950 vµ ®Çu nh÷ng n¨m 1960. §ã lµ thêi kú vµng son cña ‘Lý thuyÕt hiÖn “Tõ cuèi nh÷ng n¨m 1940 ®Õn ®Çu ®¹i hãa’, mét tham väng, cã lÏ lµ lín nh÷ng n¨m 1960 lµ thêi kú tan r· cña nhÊt cña n−íc Mü muèn t¹o ra mét thø c¸c ®Õ chÕ thùc d©n Ch©u ¢u vµ xuÊt lý thuyÕt kinh nghiÖm, tæng hîp vÒ sù hiÖn c¸i ®−îc biÕt víi c¸i tªn lµ thÕ giíi biÕn ®æi cña x· héi loµi ng−êi. Lý thuyÕt thø ba hoÆc thÕ giíi ®ang ph¸t triÓn, c¸c hiÖn ®¹i hãa b¾t nguån tõ c¸c nhµ lý n−íc míi ®éc lËp kh¸t khao hiÖn ®¹i hãa luËn x· héi ch©u ¢u cuèi thÕ kû XIX vµ mong muèn ®uæi kÞp c¸c «ng chñ thùc nh− Henry Maine, Ðmile Durkheim, d©n tr−íc ®©y cña hä. Nh÷ng häc gi¶ nh− Karl Marx, Ferdinand Tönnies vµ Max Edward Shils, Daniel Lerner, Lucian Pye, Weber. C¸c t¸c phÈm cña c¸c t¸c gi¶ Gabriel Almond, David Apter vµ Walt nµy ®· x©y dùng nªn mét lo¹t kh¸i niÖm Whitman Rostow ®· xem tiÕn tr×nh ph¸t nh»m miªu t¶ sù thay ®æi c¸c chuÈn triÓn v« cïng quan träng vµ lµ c¬ së mùc x· héi vµ c¸c quan hÖ x· héi diÔn nghiªn cøu lý thuyÕt x· héi nh− lµ mét c¬ ra khi x· héi loµi ng−êi chuyÓn tõ s¶n héi lín ®Ó gióp c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn xuÊt n«ng nghiÖp sang s¶n xuÊt c«ng n©ng cao møc sèng vµ d©n chñ hãa hÖ nghiÖp (ch¼ng h¹n nh− c¸c kh¸i niÖm: thèng chÝnh trÞ cña hä. §Þa vÞ x· héi / KhÕ −íc x· héi; Quan hÖ “C¸c nhµ lý luËn vÒ hiÖn ®¹i hãa ®· c¬ giíi / Quan hÖ h÷u c¬; Céng ®ång / X· ®Æt ra nh÷ng chuÈn mùc gi¸ trÞ lín cho héi; QuyÒn lùc duy lý - QuyÒn lùc quan hiÖn ®¹i hãa vµ theo quan ®iÓm cña hä, liªu / QuyÒn lùc x· héi). Dùa vµo kinh nh÷ng c¸i tèt ®Ñp cña hiÖn ®¹i hãa ®Òu nghiÖm cña c¸c n−íc ®· hiÖn ®¹i hãa cã xu h−íng ®ång hµnh víi nhau. Ph¸t tr−íc ®ã nh− Anh vµ Mü, c¸c t¸c gi¶ nµy, triÓn kinh tÕ, biÕn ®æi c¸c quan hÖ x· t×m c¸ch ph¸c häa nªn c¸c quy luËt héi nh− ®« thÞ hãa vµ ph©n r· c¸c nhãm chung vÒ sù ph¸t triÓn x· héi. téc hÖ c¬ b¶n, n©ng cao vµ më réng c¸c tr×nh ®é gi¸o dôc, chuyÓn ®æi chuÈn “Lý thuyÕt x· héi ch©u ¢u ®· bÞ ph¸ mùc h−íng tíi c¸c gi¸ trÞ nh− ‘hoµn s¶n c¶ vÒ nghÜa ®en vµ nghÜa bãng sau thiÖn’ vµ duy lý, thÕ tôc hãa vµ ph¸t hai cuéc chiÕn tranh thÕ giíi; nh−ng c¸c triÓn c¸c thiÕt chÕ chÝnh trÞ d©n chñ, tÊt t− t−ëng do lý thuyÕt nµy s¶n sinh ®· c¶ ®Òu ®−îc xem lµ mét tæng thÓ phô du nhËp sang Mü sau chiÕn tranh thÕ thuéc lÉn nhau. Ph¸t triÓn kinh tÕ sÏ giíi thø hai trong khoa ChÝnh trÞ häc so nu«i d−ìng gi¸o dôc tèt h¬n tõ ®ã dÉn s¸nh ë §¹i häc Harvard, t¹i Trung t©m tíi biÕn ®æi gi¸ trÞ, thóc ®Èy nÒn chÝnh nghiªn cøu quèc tÕ MIT hoÆc trong Ban trÞ hiÖn t¹i vµ cø nh− vËy trong mét chu ChÝnh trÞ häc so s¸nh thuéc Héi ®ång tr×nh hîp lý. nghiªn cøu Khoa häc x· héi. Lóc ®ã, c¸c
- 52 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 1.2009 Cuèn TrËt tù chÝnh trÞ trong c¸c x· cö sím - cã thÓ ph¸ vì c¸c hÖ thèng héi ®ang chuyÓn ®æi xuÊt hiÖn trªn c¸i chÝnh trÞ cßn ®ang máng manh. §iÒu nÒn nh− vËy vµ th¸ch thøc trùc diÖn c¸c nµy ®Æt nÒn t¶ng cho mét chiÕn l−îc gi¶ thuyÕt sau. Thø nhÊt, Huntington ph¸t triÓn ®−îc gäi lµ ‘chuyÓn tiÕp lËp luËn r»ng, sù suy vong vÒ chÝnh trÞ quyÒn lùc’, qua ®ã mét chÕ ®é chuyªn Ýt ra còng gièng nh− sù ph¸t triÓn chÝnh chÝnh vÒ hiÖn ®¹i hãa sÏ ®−a ra trËt tù trÞ, vµ kinh nghiÖm thùc tÕ cña c¸c quèc chÝnh trÞ, quy t¾c luËt ph¸p vµ c¸c ®iÒu gia míi ®éc lËp lµ kinh nghiÖm vÒ t×nh kiÖn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x· héi tr¹ng rèi lo¹n ngµy cµng t¨ng vÒ x· héi thµnh c«ng. Mét khi c¸c khèi kÕt cÊu vµ chÝnh trÞ. Thø hai, «ng gîi ý r»ng nµy ®−îc ®Æt ®óng vÞ trÝ, c¸c mÆt kh¸c nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp cña tÝnh hiÖn ®¹i cña x· héi hiÖn ®¹i nh− d©n chñ vµ sù th−êng vËn ®éng tr¸i ng−îc nhau. §Æc tham gia cña c«ng d©n sÏ cã thÓ bæ sung biÖt nÕu huy ®éng x· héi tiÕn nhanh ®−îc (Fareed Zakaria, häc trß cña h¬n sù ph¸t triÓn c¸c thiÕt chÕ chÝnh trÞ Huntington, ng−êi viÕt cuèn T−¬ng lai th× sÏ thÊt b¹i v× c¸c t¸c nh©n x· héi cña tù do - The Future of Freedom vµo c¶m thÊy kh«ng cã kh¶ n¨ng tham gia n¨m 2003, ®· cËp nhËt luËn ®iÓm nµy vµo hÖ thèng chÝnh trÞ. §iÒu ®ã dÉn ®Õn khi). mét hoµn c¶nh mµ «ng gäi lµ “ý nghÜa cuèn s¸ch cña Huntington ‘praetorianism’ vµ lµ nguyªn nh©n dÉn ph¶i ®−îc nh×n nhËn trªn c¸i nÒn cña ®Õn c¸c cuéc næi dËy, c¸c cuéc ®¶o chÝnh nh÷ng g× ®ang diÔn ra trong chÝnh s¸ch qu©n sù, lµm c¸c chÝnh phñ suy yÕu hoÆc ®èi ngo¹i cña Mü vµo thêi gian nã ®−îc kÐm vÒ tæ chøc. Ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ph¸t hµnh. N¨m 1968 ®· ®−îc ghi dÊu ph¸t triÓn chÝnh trÞ kh«ng ph¶i lµ nh÷ng b»ng cuéc chiÕn tranh ViÖt Nam khi lùc bé phËn cña cïng mét tiÕn tr×nh hiÖn ®¹i l−îng qu©n ®éi ph×nh lªn ®Õn nöa triÖu hãa mµ gi÷a chóng kh«ng cã ®−êng nèi vµ cuéc tÊn c«ng vµo dÞp TÕt MËu Th©n ghÐp; ph¸t triÓn chÝnh trÞ cã logic riªng ®· ph¸ vì niÒm tin cña c«ng chóng Mü. cña nã v× c¸c thiÕt chÕ nh− c¸c ®¶ng ph¸i NhiÒu nhµ lý luËn hiÖn ®¹i hãa hy väng chÝnh trÞ hoÆc c¸c hÖ thèng luËt ph¸p sÏ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña hä sÏ mang ®−îc t¹o ra hoÆc ph¸t triÓn thµnh c¸c nh÷ng néi dung h÷u Ých cho chÝnh s¸ch h×nh th¸i phøc t¹p h¬n. cña Mü; cuèn s¸ch cña Walt Rostow C¸c Huntington ®· rót ra mét ý niÖm giai ®o¹n t¨ng tr−ëng kinh tÕ (The thùc tiÔn tõ c¸c quan s¸t nµy, ®ã lµ trËt Stages of Economic Growth) lµ tµi liÖu tù chÝnh trÞ tù nã ®· lµ mét c¸i tèt ®Ñp h−íng dÉn cña tæ chøc Ph¸t triÓn quèc vµ sÏ kh«ng tù ®éng ph¸t triÓn v−ît ra tÕ Mü (The Agency for International ngoµi tiÕn tr×nh hiÖn ®¹i hãa. Thùc ra lµ Development), mét tæ chøc t×m c¸ch lµm ph¶i ng−îc l¹i: kh«ng cã trËt tù chÝnh trung gian cho c¸c quèc gia nh− Nam trÞ, th× c¶ ph¸t triÓn kinh tÕ còng nh− ViÖt Nam vµ Indonesia chèng l¹i sù l«i ph¸t triÓn x· héi ®Òu kh«ng thÓ tiÕn kÐo cña chñ nghÜa céng s¶n. Nh−ng vµo hµnh thµnh c«ng ®−îc. C¸c thµnh tè cuèi nh÷ng n¨m 60, ®· ch¼ng cã nhiÒu kh¸c nhau cña hiÖn ®¹i hãa cÇn ®−îc c©u chuyÖn th¾ng lîi mµ ng−êi Mü cã tiÕn hµnh theo chuçi nèi tiÕp nhau. thÓ ®¹t tíi. C¸c chiÕn l−îc c¹nh tranh T¨ng tr−ëng sím trong tham dù chÝnh víi chñ nghÜa céng s¶n vµ x©y dùng nhµ trÞ - bao gåm c¶ c¸c c«ng viÖc nh− bÇu n−íc kiÓu ph−¬ng T©y ë B¾c vµ Nam
- Samuel Huntington,… 53 ViÖt Nam ®· kÕt thóc víi thÊt b¹i cuèi vµo nh÷ng n¨m 1970 ®Çu nh÷ng n¨m cïng ë Nam ViÖt Nam. 1980, Huntington nhËn xÐt r»ng, trong t−¬ng lai gÇn, thÕ giíi kh«ng ch¾c ®−îc Huntington ®Ò xuÊt r»ng ®· cã mét thÊy sù thay ®æi chÕ ®é chuyªn chÕ do c¸ch kh¸c ®Ó tiÕn tíi, th«ng qua hiÖn hoµn c¶nh quèc tÕ vµ do ®iÒu kiÖn rñi ro ®¹i hãa nÒn chuyªn chÕ, mét quan ®iÓm vÒ mÆt cÊu tróc. §iÒu nµy ®−îc viÕt ®· ®em l¹i nçi sØ nhôc ®èi víi «ng trong ®óng 5 n¨m tr−íc khi bøc t−êng Berlin bèi c¶nh ph©n cùc rÊt lín ë Mü vµo cuèi sôp ®æ. Tuy nhiªn, «ng nhanh chãng nh÷ng n¨m 60. Nh−ng ®ã l¹i chÝnh x¸c chuyÓn h−íng sau khi chÕ ®é céng s¶n lµ kiÓu ng−êi l·nh ®¹o nh− Park Chung sôp ®æ ë §«ng ¢u vµ viÕt cuèn Lµn sãng Hee ë Hµn Quèc, T−ëng Kinh Quèc ë thø ba, mét cuèn s¸ch ®· ®Æt tªn cho §µi Loan, Lý Quang DiÖu ë Singapore toµn bé thêi kú nµy. vµ Suharto ë Indonesia - nh÷ng ng−êi ®· ®em l¹i c¸i gäi lµ ‘§iÒu thÇn kú cña Tuy nhiªn cuèn Lµn sãng thø ba ch©u ¸’, ngay c¶ khi ViÖt Nam vÉn ®ang viÕt vÒ d©n chñ hãa l¹i kh¸c víi nhiÒu lµ Céng s¶n. cuèn kh¸c trong lÜnh vùc nµy, nã chó ý Cã thÓ yªn t©m nãi r»ng cuèn TrËt c¶ tíi nh÷ng t¸c ®éng cña d©n chñ (nh− tù chÝnh trÞ cuèi cïng ®· lo¹i bá lý trong lo¹t t¸c phÈm Schmitter- O’ thuyÕt hiÖn ®¹i hãa. Nã lµ bé phËn cña Donnell-Whitehead) vµ c¶ tíi c¸c ®iÒu cuéc tÊn c«ng gäng k×m mµ nöa kia cña kiÖn vÒ cÊu tróc vµ tÝnh æn ®Þnh cña nÒn nã lµ sù chØ trÝch cña c¸nh t¶ cho r»ng c¸c d©n chñ (nh− trong truyÒn thèng tõ lý thuyÕt gia vÒ hiÖn ®¹i hãa ®· suy t«n Lipset qua Pzreworksi). Sam l−u ý r»ng m« h×nh ph¸t triÓn x· héi kiÓu B¾c Mü ®· cã rÊt nhiÒu thay ®æi theo kiÓu Lµn hoÆc ch©u ¢u thµnh mét m« h×nh phæ sãng thø ba diÔn ra t¹i c¸c quèc gia cã biÕn cho loµi ng−êi. Khoa häc x· héi Mü nÒn v¨n hãa C¬ ®èc gi¸o, mét nÒn t¶ng ®ét nhiªn thÊy mÊt ®i mét lý thuyÕt bao t«n gi¸o kh¸c biÖt, sang m« h×nh d©n trïm vµ b¾t ®Çu chuyÓn dÇn sang ph−¬ng chñ hãa vµo cuèi thÕ kû XX. §Æc biÖt thÕ ph¸p luËn hiÖn nay vÒ Balcan hãa”. giíi c«ng gi¸o ®· b¾t kÞp nh÷ng ng−êi chñ x−íng ®Çu tiªn cña ®¹o Tin lµnh, Cuèn TrËt tù chÝnh trÞ trong c¸c x· c¸c x· héi c«ng gi¸o ®· ®Õn sau trong héi ®ang chuyÓn ®æi lµ mét trong nh÷ng cuéc c¸ch m¹ng t− b¶n chñ nghÜa. Tuy c«ng tr×nh sím cña Huntington vµ lµ nhiªn Lµn sãng thø ba kh«ng ph¶i lµ c«ng tr×nh ®· lµm nªn tÇm vãc mét nhµ c¸ch thÓ hiÖn cña mét tiÕn tr×nh hiÖn khoa häc chÝnh trÞ, nh−ng nã vÉn ch−a ®¹i hãa réng lín h¬n gi÷a c¸c nÒn v¨n b»ng cèng hiÕn quan träng cuèi cïng hãa, tiÕn tr×nh cuèi cïng sÏ bao qu¸t tÊt cña «ng cho bé m«n chÝnh trÞ häc so c¶ c¸c x· héi, nh−ng lµ mét tiÕn tr×nh cã s¸nh. C«ng tr×nh cña «ng vÒ qu¸ ®é d©n céi rÔ trong mét hÖ thèng ®Æc thï c¸c chñ còng trë thµnh mét ®iÓm tham gi¸ trÞ v¨n hãa thõa kÕ tõ c¬ ®èc gi¸o chiÕu thêi kú sau kÕt thóc ChiÕn tranh ph−¬ng T©y. L¹nh. MØa mai thay, luång t¸c phÈm nµy l¹i b¾t ®Çu b»ng bµi viÕt n¨m 1984 MÆc dï kh«ng biÓu hiÖn râ rÖt vµo trªn t¹p chÝ ‘Political Science Quarterly’ thêi kú ®ã, nh−ng cuèn Lµn sãng thø ba nhan ®Ò Ph¶i ch¨ng sÏ cã nhiÒu quèc gia ®· ®−a ra nh÷ng lËp luËn nµy víi nhiÒu trë nªn d©n chñ h¬n? Kh¶o s¸t t×nh vÊn ®Ò tr−íc khi ®−îc lÆp l¹i chi tiÕt h¬n h×nh sau thêi kú qu¸ ®é d©n chñ ë T©y trong cuèn Sù ®ông ®é gi÷a c¸c nÒn v¨n Ban Nha, Bå §µo Nha vµ Mü Latinh minh vµ cuèn Chóng ta lµ ai? còng nh−
- 54 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 1.2009 trong cuèn Nh÷ng vÊn ®Ò v¨n hãa niÖm cho r»ng hiÖn ®¹i hãa vµ Ph−¬ng (Cultural Matters) mµ «ng vµ Larry T©y hãa lµ hai qu¸ tr×nh hoµn toµn kh¸c Harrison ph¸t hµnh. Cã lÏ ngay c¶ khi biÖt, c¸i mµ t«i kh¸ hoµi nghi. Bøc cù tuyÖt víi lý thuyÕt hiÖn ®¹i hãa, lý tranh u ¸m mµ «ng vÏ nªn vÒ mét thÕ thuyÕt ®· lµm «ng næi tiÕng trong TrËt giíi bÞ x©u xÐ bëi xung ®ét v¨n hãa lµ tù chÝnh trÞ, Huntington vÉn thËt sù tin bøc tranh mµ nh÷ng ng−êi d©n téc chñ t−ëng vµo sù bÒn v÷ng cña c¸c gi¸ trÞ nghÜa Nga vµ Håi gi¸o −a chuéng, v¨n hãa vµ vai trß quan träng cña t«n nh−ng l¹i Ýt cã Ých khi lý gi¶i vÒ Trung gi¸o nh− lµ mét khu«n mÉu ®Þnh h×nh Quèc hay Ên §é hiÖn nay, hoÆc lý gi¶i nªn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn chÝnh trÞ quèc c¸c ®éng c¬ cña d©n chóng kh«ng theo gia còng nh− c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ. ®¹o håi hoÆc kh«ng theo chñ nghÜa d©n Tr−íc vÊn ®Ò nµy, toµn cÇu hãa chØ lµ téc trong thÕ giíi Håi gi¸o vµ Nga. C¸c mét lùc l−îng bÒ ngoµi, ®−îc t¹o nªn nhµ n−íc - d©n téc kh«ng thuéc c¸c nÒn mét c¸ch hêi hît bëi “nh÷ng kÎ Davos” v¨n minh còng vÉn lµ nh÷ng t¸c nh©n (Davos men) - nh÷ng ng−êi tham gia chñ chèt trong nÒn chÝnh trÞ thÕ giíi, hä diÔn ®µn quèc tÕ Davos, do vËy sÏ kh«ng th−êng bÞ th«i thóc bëi rÊt nhiÒu lîi Ých ®¶m b¶o kÕt thóc trong hßa b×nh vµ vµ quyÒn lîi, chø kh«ng ®Õm xØa ®Õn c¸c thÞnh v−îng. Vµ, Hoa Kú ®· kh«ng trë khuynh h−íng v¨n hãa ®−îc thõa kÕ. thµnh ®¹i diÖn cho ®éi qu©n tiªn phong MÆc dï vËy, c¸c luËn ®iÓm cña Sam cña phong trµo d©n chñ toµn thÕ giíi; mµ vÉn lu«n cã mét søc m¹nh lín lao, th«ng lÏ ra, ®iÒu ®ã cã thÓ ®· thµnh c«ng nhê cã tuÖ vµ cã søc thuyÕt phôc. ThËm chÝ cã nguån gèc tõ mét x· héi “Tin lµnh - Anh ai ®ã kh«ng nhÊt trÝ víi «ng vÉn kh«ng gi¸o”. Nh÷ng cè g¾ng cuèi cïng vÒ häc thÓ kh«ng xem xÐt c¸c luËn ®iÓm cña thuËt cña «ng tr−íc khi «ng qua ®êi ®· «ng mét c¸ch nghiªm tóc nhÊt. C¸c luËn tËp trung vµo t¸c ®éng cña t«n gi¸o ®èi ®iÓm cña «ng ®· cung cÊp tõ vùng vµ víi nÒn chÝnh trÞ cña thÕ giíi. cÊu tróc cho tÊt c¶ c¸c cuéc luËn ®µm T«i kh«ng ®ång ý víi Sam vÒ nhiÒu sau nµy vÒ nhiÒu vÊn ®Ò, dï lµ nÒn ®iÓm trong c¸c vÊn ®Ò nµy. Trong khi t«i chÝnh trÞ Mü, chÝnh s¸ch quèc phßng, hoµn toµn ®¸nh gi¸ cao søc m¹nh vµ qu¸ ®é d©n chñ hay b¶n s¾c Mü. Ngoµi tÝnh l©u bÒn cña v¨n hãa cïng víi c¸i c¸c c«ng tr×nh v¨n b¶n, «ng cßn lµ ng−êi c¸ch mµ nÒn d©n chñ tù do hiÖn ®¹i b¾t thµy lín vµ ®· s¶n sinh ra mét thÕ hÖ rÔ vµo c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa c¬ ®èc gi¸o, th× häc trß thËt sù t¹o dùng l¹i tÊt c¶ c¸c d−êng nh− ®èi víi t«i lóc nµo còng vËy, lÜnh vùc cña khoa häc chÝnh trÞ. Tõ c¸c v¨n hãa lu«n cã Ých khi lý gi¶i vÒ nguån bµi viÕt ®Çu tiªn ®Õn c¸c c«ng tr×nh cuèi gèc h¬n lµ ®é bÒn cña nÒn d©n chñ víi cïng, «ng ®Òu ®−a ra nh÷ng lêi phª tÝnh c¸ch lµ mét hÖ thèng chÝnh trÞ. ph¸n m¹nh mÏ, ®ã lµ dÊu Ên cña mét Theo quan ®iÓm cña t«i, Sam ®· ®¸nh häc gi¶ ®· nãi lªn nh÷ng ®iÒu quan gi¸ thÊp tÝnh phæ biÕn cña søc thu hót träng vµ c¬ b¶n. vÒ cuéc sèng trong c¸c x· héi tù do, hiÖn Cã thÓ hoµn toµn tin r»ng trong thêi ®¹i víi c¸c chÝnh phñ chÞu tr¸ch nhiÖm. gian tíi ®©y, chóng ta sÏ ch¼ng thÊy LËp luËn cña «ng vÉn nÆng vÒ quan ®−îc mét ng−êi nµo nh− «ng.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học