Xem mẫu
- Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi Sè 2 - 2014 Rñi ro vµ th¸ch thøc ®èi víi ngưêi chuyÓn giíi ë ViÖt Nam vµ ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p hç trî cña c«ng t¸c x· héi NguyÔn Lª Hoµi Anh Khoa C«ng t¸c x· héi, Trưêng §¹i häc Sư ph¹m Hµ Néi Tãm t¾t: Bµi viÕt chØ ra nh÷ng vÊn ®Ò mµ ngưêi chuyÓn giíi ®· vµ ®ang ph¶i ®èi mÆt ë ViÖt Nam hiÖn nay víi rÊt nhiÒu rñi ro vÒ søc kháe, t©m lý vµ nhiÒu th¸ch thøc liªn quan ®Õn vÊn ®Ò viÖc lµm, ph¸p lý. Ngưêi chuyÓn giíi hiÖn ®ang gÆp ph¶i rÊt nhiÒu khã kh¨n ®Ó ®ưîc sèng lµ chÝnh m×nh, sèng ®óng víi b¶n d¹ng giíi thùc sù cña m×nh, do vËy, hä rÊt cÇn ®ưîc sù hç trî cña c¶ gia ®×nh, céng ®ång vµ ®Æc biÖt tõ mét ngµnh nghÒ rÊt míi mÎ nhưng v« cïng cã ý nghÜa, ®ã lµ c«ng t¸c x· héi. Tõ khãa: ChuyÓn giíi; ChuyÓn ®æi giíi tÝnh; §ång tÝnh; LGBT; B¶n d¹ng giíi; C«ng t¸c x· héi. 1. §Æt vÊn ®Ò LGBT lµ thuËt ng÷ dïng ®Ó chØ chung 4 nhãm ngưêi sau: ®ång tÝnh n÷ (Lesbian), ®ång tÝnh nam (Gay), song tÝnh hay lưìng tÝnh (Bisexual) vµ chuyÓn giíi (Transgender) vµ míi ®ưîc biÕt tíi ë ViÖt Nam trong vµi n¨m trë l¹i ®©y. Trong ®ã, kh¸i niÖm chuyÓn giíi (Transgender) vÉn lµ mét kh¸i niÖm rÊt míi mÎ vµ chưa ®ưîc hiÓu chÝnh x¸c, thưêng bÞ nhÇm lÉn hay xÕp chung víi ®ång tÝnh vµ g©y khã kh¨n trong khi sö dông bÊt chÊp
- 54 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 24, sè 2, tr. 53-66 thùc tÕ ngưêi chuyÓn giíi ®· tån t¹i trong suèt lÞch sö. ChuyÓn giíi/xuyªn giíi/vưît giíi (Transgender) lµ kh¸i niÖm dïng ®Ó chØ tÊt c¶ nh÷ng ngưêi cã b¶n d¹ng giíi, thÓ hiÖn giíi hay hµnh vi kh«ng gièng víi nh÷ng chuÈn mùc tư¬ng øng víi giíi tÝnh sinh häc cña hä (Ph¹m Quúnh Phư¬ng, 2013). Kh¸i niÖm “Transgender” trong tiÕng Anh cßn ®ưîc dïng ®Ó chØ nh÷ng nhãm ngưêi sau: - Ngưêi chuyÓn ®æi giíi tÝnh (Transexual): lµ ngưêi mong muèn, hoÆc ®· tr¶i qua phÉu thuËt ®Ó ®¹t ®Õn sù trïng khíp gi÷a c¬ quan sinh dôc vµ b¶n d¹ng giíi thùc sù trong n·o cña hä. - Ngưêi ¨n mÆc xuyªn giíi (Crossdresser) - Ngưêi biÓu diÔn ¨n mÆc chuyÓn giíi (Drag queen vµ Drag king) - Ngưêi kh«ng theo chuÈn vÒ giíi (Gender nonconforming) Tuy nhiªn, trong bµi viÕt nµy t¸c gi¶ t¹m gäi nh÷ng ngưêi cã nh÷ng c¶m nhËn râ rµng vÒ giíi tÝnh thËt cña m×nh kh¸c víi giíi tÝnh sinh häc, dï phÉu thuËt hay chưa, lµ ngưêi chuyÓn giíi. Trªn thùc tÕ, mäi ngưêi hay nhÇm lÉn gi÷a chuyÓn giíi vµ ®ång tÝnh. Kh¸i niÖm chuyÓn giíi liªn quan ®Õn b¶n d¹ng giíi (tøc viÖc ngưêi ®ã nhËn m×nh lµ nam hay n÷), trong khi ®ã ®ång tÝnh, song tÝnh liªn quan tíi xu hưíng tÝnh dôc (viÖc mét ngưêi bÞ hÊp dÉn bëi ngưêi cïng giíi hay kh¸c giíi). Ngưêi chuyÓn giíi thưêng ®ưîc ph©n lµm hai nhãm: mét lµ nhãm ngưêi chuyÓn giíi n÷/nhãm tõ nam qua n÷ (MTF: Male to Female Transgender); hai lµ ngưêi chuyÓn giíi nam/nhãm tõ n÷ qua nam (FTM: Female to Male Transgender). ë ViÖt Nam chưa cã ®iÒu tra nµo vÒ sè ngưêi chuyÓn giíi. ThËt khã ®Ó biÕt ®ưîc sè lưîng ngưêi chuyÓn giíi ë ViÖt Nam, ®Æc biÖt khi kh¸i niÖm chuyÓn giíi kh«ng chØ khu«n gän vµo nh÷ng ngưêi ®· phÉu thuËt, mµ c¶ nh÷ng ngưêi cã c¶m nhËn râ rµng vÒ giíi tÝnh thùc cña m×nh kh¸c víi giíi tÝnh sinh häc, vµ cã xu hưíng/mong muèn ®ưîc chuyÓn ®æi, mÆc dï trªn thùc tÕ ®iÒu ®ã cã thÓ chưa vµ kh«ng bao giê x¶y ra. ViÖc thu thËp sè liÖu
- NguyÔn Lª Hoµi Anh 55 vÒ ngưêi chuyÓn giíi gÆp nhiÒu khã kh¨n do sù kú thÞ x· héi khiÕn ngưêi chuyÓn giíi kh«ng thÓ hiÖn hoÆc c«ng khai giíi tÝnh mong muèn cña m×nh. Còng cã trưêng hîp ngưêi chuyÓn giíi tù nhËn lµ ngưêi ®ång tÝnh. Tuy nhiªn nghiªn cøu trªn thÕ giíi cho thÊy tû lÖ ngưêi chuyÓn giíi lµ tõ 0,1% ®Õn 0,5%. Mét sè nhµ nghiªn cøu ®· rµ so¸t tû lÖ nh÷ng ngưêi cã giíi tÝnh mong muèn kh¸c víi giíi tÝnh sinh häc trªn nhiÒu quèc gia vµ cho r»ng tû lÖ 0,2 – 0,3% d©n sè cã thÓ gÇn víi thùc tÕ (ISEE, 2012). NÕu ưíc tÝnh như vËy, víi tû lÖ thÊp nhÊt lµ 0,2% d©n sè ViÖt nam n¨m 2011 (kho¶ng 87 triÖu ngưêi) th× sè lưîng ngưêi chuyÓn giíi cã thÓ lµ 174.000 ngưêi. Thêi gian gÇn ®©y, ë ViÖt Nam, víi sù ph¸t triÓn cña m¹ng internet, c¸c website, diÔn ®µn dµnh cho ngưêi chuyÓn giíi ®· ra ®êi vµ lµ n¬i c¸c thµnh viªn trong céng ®ång cïng nhau lµm quen, kÕt b¹n, chia sÎ th«ng tin vµ hç trî nhau như diÔn ®µn thegioithu3.vn, lesking.com.vn... Ngoµi c¸c diÔn ®µn, ngưêi chuyÓn giíi n÷ còng tham gia mét sè c©u l¹c bé (CLB) dµnh cho nhãm nam cã quan hÖ t×nh dôc ®ång giíi (MSM) như ¦íc m¬ tuæi trÎ, Th«ng xanh, NiÒm tin xanh, We are students… vµ mét sè ngưêi chuyÓn giíi n÷ kh¸c thµnh lËp c¸c nhãm nhá chuyªn tr×nh diÔn thêi trang như Ruby vµ Pattaya ë Hµ Néi. Tuy nhiªn, trong céng ®ång LGBT, ngưêi chuyÓn giíi lµ nhãm dÔ bÞ tæn thư¬ng nhÊt vµ bÞ kú thÞ, ph©n biÖt ®èi xö nhiÒu nhÊt. Ngưêi chuyÓn giíi ®· vµ ®ang ph¶i ®èi mÆt víi rÊt nhiÒu rñi ro vÒ søc kháe, t©m lý, nhiÒu th¸ch thøc liªn quan ®Õn viÖc lµm, ph¸p lý. Hä ®ang gÆp ph¶i rÊt nhiÒu khã kh¨n ®Ó ®ưîc sèng lµ chÝnh m×nh, sèng ®óng víi b¶n d¹ng giíi thùc sù cña m×nh. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do x· héi cßn thiÕu hiÓu biÕt hoÆc hiÓu biÕt sai lÖch vÒ ngưêi chuyÓn giíi, céng ®ång ngưêi chuyÓn giíi. Do vËy, chóng ta rÊt cÇn cã nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ ngưêi chuyÓn giíi, ®Ó hä ®ưîc ®¶m b¶o c¸c quyÒn con ngưêi c¬ b¶n.
- 56 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 24, sè 2, tr. 53-66 2. C¸c rñi ro vµ th¸ch thøc ®èi víi ngưêi chuyÓn giíi ë ViÖt Nam Sù kú thÞ, ph©n biÖt ®èi xö vµ b¹o lùc Gièng như ngưêi ®ång tÝnh, t¹i nhiÒu quèc gia, ngưêi chuyÓn giíi gÆp ph¶i sù kú thÞ lín vµ ®èi mÆt víi nhiÒu h×nh thøc ph©n biÖt ®èi xö trong mäi lÜnh vùc x· héi. ChuyÓn giíi bÞ xem lµ “bÖnh t©m thÇn”, “rèi lo¹n t©m thÇn” hay “rèi lo¹n nhËn d¹ng giíi”. Sù kú thÞ, ph©n biÖt ®èi xö vµ b¹o lùc víi ngưêi chuyÓn giíi kh¸ phæ biÕn vµ ë møc ®é nghiªm träng h¬n so víi ngưêi ®ång tÝnh hoÆc nh÷ng ngưêi cã quan hÖ cïng giíi nãi chung. Bªn c¹nh viÖc bÞ kú thÞ do cã quan hÖ cïng giíi, hä cßn bÞ ph¶n øng tõ céng ®ång, gia ®×nh, b¹n bÌ, céng ®ång do sù thÓ hiÖn giíi kh¸c víi nh÷ng vai trß giíi ®ưîc mong ®îi cña x· héi. Ngưêi chuyÓn giíi ®ưîc m« t¶ như nh÷ng ngưêi ®ång tÝnh, “kÖch cìm” hoÆc “bÖnh ho¹n”, “adua”. V× thÕ nhiÒu trưêng hîp bè mÑ Ðp con ®i gÆp b¸c sü t©m lý hoÆc ®ưa vµo bÖnh viÖn t©m thÇn ®Ó ch÷a trÞ víi hy väng ®iÒu chØnh con c¸i sèng ®óng víi giíi tÝnh sinh häc cña m×nh. H×nh thøc b¹o lùc phæ biÕn nhÊt mµ ngưêi chuyÓn giíi gÆp ph¶i, nhÊt lµ ®èi víi ngưêi chuyÓn giíi n÷ lµ bÞ gäi b»ng nh÷ng ng«n tõ mang tÝnh kú thÞ như pª ®ª, bãng, x¨ng pha nhít, Îo l¶, l¹i c¸i, h« m«i…. Nh÷ng tõ nµy hµm chøa ý nghÜa miÖt thÞ, khiÕn ngưêi chuyÓn giíi lu«n c¶m thÊy bÞ xóc ph¹m vµ xÊu hæ (Ph¹m Quúnh Phư¬ng, 2013). Theo sè liÖu kh¶o s¸t trùc tuyÕn vÒ cuéc sèng cña 2.700 ngưêi n÷ yªu n÷, cã 12,4% ngưêi chuyÓn giíi tõ n÷ sang nam ®· bÞ cha mÑ m¾ng, xóc ph¹m, 4,1% bÞ cha mÑ ®¸nh vµ 4,6% bÞ cha mÑ tõ hoÆc ®uæi ®i do lý do thiÕu n÷ tÝnh (ISEE, ICS vµ JHSPH, 2012). C¸c con sè nµy cã thÓ sÏ cao h¬n trong nhãm chuyÓn giíi tõ nam sang n÷. Trong hai nhãm chuyÓn giíi, còng cã thÓ thÊy nhãm chuyÓn giíi n÷ do bÒ ngoµi vµ c¸ch øng xö “lé” (như trang ®iÓm, mÆc ®å n÷, ®¸nh mãng tay, ®iÖu ®µ), bÞ coi lµ “bÖnh ho¹n”, “biÕn th¸i”, “qu¸i thai”…, vµ lµ ®èi tưîng cña sù chäc ghÑo vµ ph©n biÖt ®èi xö nhiÒu h¬n. Trong khi ®ã, phong trµo ¨n mÆc kiÓu “tomboy” cña con g¸i còng gióp c¸c chuyÓn giíi nam Ýt ph¶i chÞu sù ®Þnh kiÕn h¬n (Ph¹m Quúnh Phư¬ng, Lª Quang B×nh, Mai Thanh Tó, 2012). §iÒu nµy ph¶n ¸nh quan niÖm, tư tưëng träng nam khinh n÷ vÉn rÊt phæ biÕn ë ViÖt Nam.
- NguyÔn Lª Hoµi Anh 57 Ngưêi chuyÓn giíi cßn bÞ b¹o lùc th©n thÓ tõ chÝnh gia ®×nh, như bÞ ®¸nh v× ®Ó tãc dµi, hoÆc v× b¾t chưíc con g¸i. Thªm vµo ®ã, do bÞ chäc ghÑo t¹i trưêng häc vµ thiÕu sù hç trî tõ gia ®×nh, nhiÒu ngưêi chuyÓn giíi ®· ph¶i bá häc, bá nhµ, vµ ®èi mÆt víi sù mÊt an toµn cña b¶n th©n (ISEE, 2012). MÆt kh¸c, ngưêi chuyÓn giíi cßn ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng ®Þnh kiÕn cña céng ®ång ®ång tÝnh nam vµ ®ång tÝnh n÷ do bÞ cho lµ nguyªn nh©n g©y ra nh÷ng kú thÞ trong x· héi víi céng ®ång LGBT nãi chung. NhiÒu ngưêi ®ång tÝnh cho r»ng nh÷ng ngưêi chuyÓn giíi ¨n mÆc kh¸c víi giíi tÝnh sinh häc cña m×nh (vÝ dô như nam mÆc gi¶ g¸i) lµm cho x· héi nghÜ ngưêi ®ång tÝnh nam lµ thÝch gi¶ g¸i vµ thÝch phÉu thuËt chuyÓn giíi, lµm ¶nh hưëng tiªu cùc ®Õn h×nh ¶nh cña ngưêi ®ång tÝnh nam. MTF cho biÕt nh÷ng ngưêi ®ång tÝnh nam chưa c«ng khai xu hưíng t×nh dôc kh«ng muèn xuÊt hiÖn cïng hoÆc tham gia ho¹t ®éng cïng víi ngưêi chuyÓn giíi (ISEE, 2012). Thªm n÷a, b¸o chÝ truyÒn th«ng thưêng nhÇm lÉn vÒ kh¸i niÖm cho r»ng chuyÓn giíi vµ ®ång tÝnh lµ gièng nhau, khiÕn céng ®ång ngưêi ®ång tÝnh muèn xa l¸nh céng ®ång chuyÓn giíi. Nh÷ng ngưêi chuyÓn giíi sinh ho¹t lÉn trong céng ®ång ngưêi ®ång tÝnh thưêng bÞ tÈy chay hoÆc xãa bá nick nÕu hä thÓ hiÖn m×nh râ rµng. Như vËy ngưêi chuyÓn giíi lµ mét nhãm dÔ bÞ tæn thư¬ng nhÊt, chÞu nhiÒu sù kú thÞ vµ ph©n biÖt ®èi xö nhÊt trong x· héi. Hä ®· bÞ kú thÞ kÐp, ®Æc biÖt nhãm chuyÓn giíi n÷ cßn bÞ 3 lÇn kú thÞ: v× quan hÖ t×nh dôc ®ång giíi, v× chuyÓn giíi, v× chuyÓn giíi tõ nam sang n÷. Khã kh¨n vÒ viÖc lµm ViÖc lµm lµ mét trong nh÷ng th¸ch thøc lín nhÊt ®èi víi ngưêi chuyÓn giíi, ®Æc biÖt lµ ®èi víi nhãm tõ nam sang n÷. Mét mÆt, sù kú thÞ khiÕn Ýt ngưêi cã thÓ häc lªn cao ®Ó cã b»ng cÊp ®ñ ®Ó xin nh÷ng c«ng viÖc nhµ nưíc hay c¬ quan. MÆt kh¸c nh÷ng ®Þnh kiÕn vÒ ngưêi chuyÓn giíi như nh÷ng ngưêi “biÕn th¸i”, “bÖnh ho¹n”,… ®· khiÕn rÊt Ýt nhµ tuyÓn dông chÊp nhËn hä. NhiÒu ngưêi cho biÕt nÕu xin ®ưîc vµo c¸c c¬ quan, nhµ hµng cña ngưêi nưíc ngoµi th× ®ì h¬n, v× ngưêi nưíc ngoµi kh«ng kú thÞ giíi tÝnh nhiÒu như ngưêi ViÖt (Ph¹m Quúnh Phư¬ng, Lª Quang B×nh, Mai Thanh Tó, 2012).
- 58 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 24, sè 2, tr. 53-66 RÊt nhiÒu ngưêi chuyÓn giíi cho biÕt hä rÊt nç lùc kiÕm viÖc lµm nhưng nhưng vµo ®©u còng bÞ tõ chèi hay sØ nhôc. Mét sè ngưêi xin ®ưîc nh÷ng c«ng viÖc t¹m thêi trong qu¸n ¨n hoÆc doanh nghiÖp tư nh©n, nhưng hÇu hÕt ph¶i nghØ viÖc sau mét thêi gian ng¾n v× th¸i ®é ph©n biÖt ®èi xö vµ nh÷ng bÊt c«ng n¬i lµm viÖc. §èi víi chuyÓn giíi n÷, c«ng viÖc chñ yÕu cã thÓ lµm thưêng lµ c¸c c«ng viÖc ®éc lËp như lµm ®Ñp trang ®iÓm, lµm ®Çu, hay biÓu diÔn. Tuy nhiªn, do bÞ ph©n biÖt ®èi xö trong gia ®×nh, hä thưêng Ýt ®ưîc gia ®×nh ®Çu tư häc hµnh, ph¸t triÓn nghÒ nghiÖp. Thªm n÷a, hä bÞ sù kú thÞ rÊt nÆng nÒ ngay t¹i trưêng häc nªn rÊt nhiÒu ngưêi ph¶i bá gië viÖc häc gi÷a chõng v× kh«ng chÞu næi ¸p lùc vµ nh÷ng lêi trªu chäc, mØa mai cña b¹n bÌ, thÇy c« gi¸o. Theo mét nghiªn cøu cña CCIHP vµo n¨m 2012, 46% ngưêi ®ång tÝnh vµ chuyÓn giíi tõng bÞ ph©n biÖt ®èi xö vµ b¹o lùc vÒ thÓ chÊt, tinh thÇn, t×nh dôc vµ kinh tÕ ngay khi cßn ®i häc. §iÒu ®¸ng tiÕc lµ ngay khi ®ưîc b¸o c¸o th× thÇy c« còng kh«ng lµm g× (44%). ThËm chÝ 18% c¸c trưêng hîp b¹o lùc vµ ph©n biÖt ®èi xö g©y ra bëi thÇy c« vµ c¸n bé trong trưêng (CCIHP, 2012). Như vËy, do thiÕu sù hç trî tõ gia ®×nh, kh«ng cã b»ng cÊp, l¹i thªm sù kú thÞ ®Þnh kiÕn ngoµi x· héi khiÕn sù khã kh¨n trong c¬ héi viÖc lµm ®èi víi nhãm chuyÓn giíi n÷ cµng bÞ nh©n lªn. NhiÒu nhãm chuyÓn giíi n÷ ë thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· tô hîp l¹i thµnh c¸c nhãm nhá ®Ó ®i h¸t ®¸m ma kiÕm sèng, tuy nhiªn hä còng bÞ b¹o lùc ngay t¹i chÝnh ®¸m tang. Mét sè kh¸c t¹i Hµ Néi l¹i tæ chøc c¸c buæi biÓu diÔn ca nh¹c, thêi trang trªn s©n khÊu (thưêng lµ c¸c qu¸n cµ phª). Tuy nhiªn, mÆc dï xin phÐp nhưng v× lµ ngưêi chuyÓn giíi, hä kh«ng ®ưîc cÊp phÐp biÓu diÔn, vµ khi biÓu diÔn tù ph¸t th× lu«n ph¶i lo sî bÞ ph¹t. Ngoµi nh÷ng c«ng viÖc trªn, m¹i d©m còng lµ mét c«ng viÖc theo t×nh thÕ mµ hä ph¶i lùa chän khi kh«ng cã c«ng viÖc g× ®Ó trang tr¶i cuéc sèng, tuy vËy sè tiÒn kiÕm ®ưîc còng chØ ®ñ cho hä cã tiÒn ¨n vµ mua ®å quÇn ¸o, thËm chÝ mét sè cßn bÞ b¹o lùc t×nh dôc v× kh¸ch hµng cho r»ng hä bá tiÒn ra mua nªn hä cã quyÒn lµm bÊt cø viÖc g× (Ph¹m Quúnh Phư¬ng, Lª Quang B×nh, Mai Thanh Tó, 2012). Víi nhãm chuyÓn giíi tõ n÷ sang nam còng cã nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh, tuy kh«ng khã như víi nhãm tõ nam sang n÷. NhiÒu chuyÓn giíi nam cho biÕt lµm vÒ nghÒ kinh doanh kh¸ch s¹n, du lÞch, lµm bÕp, nh©n
- NguyÔn Lª Hoµi Anh 59 viªn quÇy bar lµ dÔ xin h¬n c¶. §èi víi ngưêi chuyÓn giíi tõ n÷ sang nam, kiÕm viÖc lµm kh«ng qu¸ khã v× ngưêi ta chØ nghÜ r»ng c¸c em thÝch ¨n mÆc kiÓu tomboy, nam tÝnh. Tuy nhiªn, mét sè chuyÓn giíi nam cho biÕt còng ®· rÊt nhiÒu lÇn bÞ kú thÞ trong m«i trưêng lµm viÖc. Còng cã ngưêi v× giíi tÝnh ghi lµ n÷, nªn khi xin viÖc vµo kh¸ch s¹n theo ®óng ngµnh nghÒ ®ưîc häc, hä bÞ yªu cÇu ph¶i mÆc ¸o dµi, ®i giÇy cao gãt, khiÕn hä ®µnh ph¶i tõ bá. HoÆc còng cã nh÷ng trưêng hîp ngưêi ngoµi nh×n vµo nghÜ hä lµ nam giíi, yªu cÇu hä mang v¸c nh÷ng ®å vËt nÆng, trong khi thùc chÊt c¬ thÓ hä vÉn yÕu như mét ngưêi n÷ (Ph¹m Quúnh Phư¬ng, 2013). Như vËy, cã thÓ thÊy, ®èi víi ngưêi chuyÓn giíi nãi chung, c«ng ¨n viÖc lµm lµ mét th¸ch thøc lín. Nhưng sù tù träng liªn quan ®Õn b¶n d¹ng giíi ®· khiÕn hä quyÕt ®Þnh thµ kh«ng cã viÖc lµm cßn h¬n ph¶i thay ®æi. Nguy c¬, rñi ro vÒ søc kháe Søc kháe thÓ chÊt MÆc dï hiÖn nay ®· cã nhiÒu c¬ së trung t©m y tÕ cho ®ång tÝnh nam (Gay, MSM) vÒ HIV vµ søc kháe t×nh dôc, tuy nhiªn vÉn chưa cã c¬ së y tÕ nµo quan t©m trùc tiÕp tíi ®èi tưîng ngưêi chuyÓn giíi. Thùc tÕ cho thÊy nhiÒu ngưêi chuyÓn giíi cã nhu cÇu mong muèn thay ®æi c¬ thÓ sinh häc, ®Æc biÖt ®èi víi chuyÓn giíi n÷, nhưng hä rÊt thiÕu th«ng tin. HiÖn nay, hoocm«n chñ yÕu mua lËu tõ Th¸i Lan, Trung Quèc vµ vÊn ®Ò rÊt lín ®Æt ra lµ hä sö dông kh«ng dïng ®óng liÒu, ®óng c¸ch. §a sè th«ng tin lµ truyÒn miÖng trong céng ®ång, kh«ng cã th«ng tin nµo chÝnh thøc. Hä thưêng häc hái kinh nghiÖm truyÒn miÖng cña nh÷ng ngưêi ®i trưíc. NhiÒu chuyÓn giíi nam kh«ng tíi b¸c sü mµ phÇn lín nhê ngưêi cã kinh nghiÖm trong giíi tiªm gióp hoÆc tù tiªm. ViÖc dïng thuèc kh«ng ®óng thêi gian, qu¸ liÒu cã thÓ nguy hiÓm tÝnh m¹ng, nhưng v× khao kh¸t thÓ hiÖn giíi ®óng víi b¶n d¹ng giíi cña m×nh, hä chÊp nhËn tÊt c¶. NhiÒu ngưêi chuyÓn giíi n÷ l¹i truyÒn tai nhau vÒ viÖc uèng thuèc tr¸nh thai ®Ó ®iÒu chØnh hooc mon, gióp cho ngùc to lªn vµ gi¶m c¬ b¾p, tuy nhiªn cã trưêng hîp ®· bÞ dÞ øng khi sö dông (Ph¹m Quúnh Phư¬ng, Lª Quang B×nh, Mai Thanh Tó, 2012). Như vËy, trong khi thiÕu th«ng tin, kh«ng cã dÞch vô y tÕ hç trî th×
- 60 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 24, sè 2, tr. 53-66 nh÷ng rñi ro vÒ søc kháe xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thay ®æi c¬ thÓ phï hîp víi b¶n d¹ng giíi thùc sù lµ nh÷ng vÊn ®Ò mµ ngưêi chuyÓn giíi ph¶i ®èi mÆt. Nguy c¬ bÞ c¸c t¸c dông phô, ung thư, tö vong, tuæi thä gi¶m lµ kÕt côc nh·n tiÒn cña ngưêi chuyÓn giíi nÕu như hä kh«ng cã ®ưîc nh÷ng dÞch vô tư vÊn, cung cÊp th«ng tin chÝnh x¸c, kÞp thêi. Søc kháe tinh thÇn Mét trong nh÷ng nguy c¬ vÒ søc kháe cña ngưêi chuyÓn giíi lµ vÊn ®Ò søc kháe tinh thÇn. Ngưêi chuyÓn giíi hÇu như kh«ng nhËn ®ưîc sù trî gióp cña b¸c sü t©m lý hay c¬ së y tÕ nµo. Hä kh«ng biÕt cã thÓ phÉu thuËt ë ®©u, kh«ng biÕt ph¶i sö dông hooc mon như thÕ nµo cho ®óng. Nh÷ng ¸p lùc trong cuéc sèng tõ sù kú thÞ cña x· héi, sù chèi bá cña gia ®×nh, kh«ng cã c«ng ¨n viÖc lµm, sù bi quan trong t×nh yªu ®· dÉn nhiÒu ngưêi chuyÓn giíi ®Õn nh÷ng c¶m gi¸c ch¸n n¶n, trÇm c¶m. NhiÒu ngưêi v× sù xa l¸nh cña gia ®×nh, nhµ trưêng vµ x· héi mµ cã nh÷ng suy nghÜ hoÆc hµnh vi lµm h¹i b¶n th©n, tù tö. Nghiªn cøu n¨m 2012 vÒ ngưêi chuyÓn giíi còng cho thÊy nhiÒu trưêng hîp cã ý ®Þnh tù tö, tù lµm ®au m×nh hoÆc ®· tõng thùc hiÖn hµnh vi tù tö khi kh«ng ®ưîc gia ®×nh chÊp nhËn b¶n d¹ng giíi hoÆc do thÊt b¹i trong t×nh yªu (ISEE, 2012). §èi víi ngưêi chuyÓn giíi, kh¶ n¨ng cã ®ưîc mèi quan hÖ t×nh c¶m bÒn v÷ng lµ v« cïng khã kh¨n do hä thưêng cã xu hưíng yªu ngưêi dÞ tÝnh. PhÇn lín ngưêi yªu cña hä thưêng chØ v× lîi Ých vËt chÊt nªn chÊp nhËn cã mèi quan hÖ t×nh c¶m trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh råi sau ®ã rêi bá do ¸p lùc kÕt h«n tõ gia ®×nh, v× xu hưíng t×nh dôc thËt sù cña m×nh. V× vËy, do ngưêi chuyÓn giíi rÊt khã t×m kiÕm ®ưîc ngưêi yªu l©u dµi, thưêng ph¶i thay ®æi b¹n t×nh nªn nh÷ng c¶m gi¸c lo sî bÞ bá r¬i, nçi c« ®¬n lu«n thưêng trùc, ¸m ¶nh hä. NhiÒu ngưêi chuyÓn giíi tr¶i qua giai ®o¹n khñng ho¶ng trưíc nh÷ng quyÕt ®Þnh quan träng như cã quyÕt ®Þnh c«ng khai hay kh«ng (¨n mÆc, ®Ó tãc như con g¸i, hoÆc như con trai), cã phÉu thuËt hay kh«ng; khñng ho¶ng khi c·i cä víi gia ®×nh. Ngay c¶ víi ngưêi chuyÓn giíi sau khi phÉu thuËt còng mÊt vµi n¨m ®Çu bÞ hoang mang trÇm c¶m khi h×nh thøc bªn ngoµi cña hä kh«ng h¼n gièng nam còng ch¼ng h¼n gièng n÷ (Ph¹m Quúnh Phư¬ng, 2013).
- NguyÔn Lª Hoµi Anh 61 Trưíc ¸p lùc cña sù kú thÞ, còng cã nh÷ng ngưêi chuyÓn giíi trë nªn tù kú thÞ chÝnh m×nh, trë nªn bi quan, ch¸n n¶n, nhót nh¸t, ng¹i giao tiÕp. Như vËy, ngưêi chuyÓn giíi gÆp ph¶i rÊt nhiÒu vÊn ®Ò vÒ t©m lý, tæn h¹i søc kháe tinh thÇn nhưng kh«ng nhËn ®ưîc bÊt cø sù trî gióp chÝnh thøc nµo tõ c¸c c¬ quan, tæ chøc hay trung t©m tham vÊn, nh©n viªn c«ng t¸c x· héi. Søc kháe t×nh dôc Ngưêi chuyÓn giíi, ®Æc biÖt chuyÓn giíi n÷ cã nguy c¬ m¾c c¸c bÖnh l©y truyÒn qua ®ưêng t×nh dôc, HIV/AIDS. NÕu như nhãm tõ n÷ sang nam Ýt cã vÊn ®Ò vÒ søc kháe t×nh dôc h¬n v× hä kh«ng cã nhiÒu quan hÖ t×nh dôc víi c¸c ®èi tưîng kh¸c nhau, th× víi nhãm chuyÓn giíi tõ nam sang n÷, nh÷ng rñi ro cña c¸c bÖnh l©y truyÒn t×nh dôc lµ rÊt cao. Nhãm MSM, trong ®ã cã chuyÓn giíi n÷ thưêng ®ưîc ®Ò cËp tíi trong c¸c chư¬ng tr×nh phßng chèng HIV hiÖn nay v× lµ mét trong c¸c nhãm nguy c¬ cao vÒ l©y nhiÔm HIV do cã nhiÒu b¹n t×nh, Ýt sö dông bao cao su vµ do nhËn thøc thÊp vÒ nguy c¬ l©y nhiÔm vµ quan hÖ t×nh dôc víi c¶ nam vµ n÷. Víi nh÷ng nhãm kiÕm tiÒn b»ng viÖc hµnh nghÒ m¹i d©m, ®a sè kh«ng sö dông c¸c biÖn ph¸p phßng tr¸nh khi quan hÖ b»ng miÖng hoÆc v× ph¶i chiÒu kh¸ch hµng, nªn nhiÒu khi hä còng kh«ng dïng bao cao su mÆc dï cã ®ưîc nghe tuyªn truyÒn nhiÒu vÒ HIV vµ c¸c bÖnh STDs. (Ph¹m Quúnh Phư¬ng, 2013). Víi nh÷ng ngưêi kh«ng lµm g¸i th× viÖc quan hÖ víi ngưêi t×nh còng Ýt khi ®ưîc ®¶m b¶o biÖn ph¸p an toµn v× cã mong muèn chiÒu chuéng ngưêi ®µn «ng dÞ tÝnh cña m×nh, coi viÖc kh«ng sö dông bao cao su lµ mét biÖn ph¸p ®Ó chøng tá sù chung thñy vµ gi÷ ch©n ngưêi t×nh (Ph¹m Quúnh Phư¬ng, Lª Quang B×nh, Mai Thanh Tó, 2012). V× vËy, nguy c¬ bÞ m¾c c¸c l©y truyÒn qua ®ưêng t×nh dôc, HIV rÊt cao ë nhãm nµy. Trong khi ®ã, viÖc kh«ng d¸m ®Õn c¸c c¬ së y tÕ ®Ó kh¸m ch÷a bÖnh v× sî bÞ soi mãi, kú thÞ cña y b¸c sü hoÆc viÖc tù ch÷a trÞ cã thÓ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng bÖnh nÆng thªm, t¨ng thªm c¸c nguy c¬ l©y truyÒn ra céng ®ång vµ ®Ó l¹i nh÷ng hËu qu¶ ®¸ng tiÕc. Mét sè vÊn ®Ò vµ nhu cÇu ph¸p lý cña ngưêi chuyÓn giíi ë ViÖt Nam, ngưêi chuyÓn giíi chưa ®ưîc xem lµ nhãm ®èi tưîng cÇn
- 62 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 24, sè 2, tr. 53-66 quan t©m, chưa cã hÖ thèng y tÕ hay c¬ së ph¸p lý nµo cho c¸c quyÒn cña hä. LuËt ph¸p kh«ng cho phÐp ngưêi chuyÓn giíi thay ®æi giíi tÝnh cña m×nh, do ®ã, ngưêi chuyÓn giíi ®ang gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n trong cuéc sèng như viÖc lµm, ®i l¹i, ®¨ng ký hé tÞch còng như nh÷ng kú thÞ, ph©n biÖt ®èi xö trong gia ®×nh vµ ngoµi x· héi. Kh«ng ®ưîc ®æi tªn vµ x¸c ®Þnh l¹i giíi tÝnh NhiÒu ngưêi chuyÓn giíi n÷ thÊy tªn cña m×nh qu¸ nam tÝnh, hoÆc ngưîc l¹i, nhiÒu chuyÓn giíi nam l¹i c¶m thÊy ng¹i khi nãi ra tªn n÷ tÝnh. Thùc tÕ, phÇn lín tÊt c¶ ngưêi chuyÓn giíi hiÖn nay ®Òu ph¶i dïng nickname, Ýt dïng tªn thËt trong giao tiÕp hµng ngµy. §Æc biÖt, ®èi víi ngưêi chuyÓn giíi, kh«ng ®ưîc ®æi tªn cho phï hîp víi thÓ hiÖn giíi bªn ngoµi cña hä ®· g©y ra khã kh¨n khi ®i l¹i vµ lµm c¸c thñ tôc liªn quan ®Õn giÊy tê. Theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 36 NghÞ ®inh sè 158/2005/N§-CP ngµy 27/12/2005 cña ChÝnh phñ vÒ ®¨ng ký vµ qu¶n lý hé tÞch th× mét trong nh÷ng ph¹m vi thay ®æi, c¶i chÝnh hé tÞch lµ “Thay ®æi hä, tªn, ch÷ ®Öm ®· ®ưîc ®¨ng ký ®óng trong Sæ ®¨ng ký khai sinh vµ b¶n chÝnh giÊy khai sinh, nhưng c¸ nh©n cã yªu cÇu thay ®æi khi cã lý do chÝnh ®¸ng theo quy ®Þnh cña Bé luËt D©n sù”. Nhưng Lý do chÝnh ®¸ng ®ưîc nªu trong ®iÒu 27, 37 vµ 38 cña NghÞ ®Þnh trªn bao gåm trïng tªn, dÔ g©y nhÇm lÉn, x¸c ®Þnh l¹i huyÕt thèng hoÆc x¸c ®Þnh l¹i giíi tÝnh. ViÖc x¸c ®Þnh l¹i giíi tÝnh ®ưîc quy ®Þnh t¹i §iÒu 36 LuËt D©n sù vµ NghÞ ®Þnh sè 88/2008/N§-CP vÒ X¸c ®Þnh l¹i giíi tÝnh, chØ cho phÐp ngưêi cã khuyÕt tËt bÈm sinh míi ®ưîc phÉu thuËt vµ x¸c ®Þnh l¹i giíi tÝnh. §iÒu 5 NghÞ ®Þnh nµy quy ®Þnh tiªu chuÈn y tÕ x¸c ®Þnh khuyÕt tËt bÈm sinh vÒ giíi tÝnh l¹i chñ yÕu liªn quan ®Õn “nh÷ng bÊt thưêng vÒ bé phËn sinh dôc”. QuyÕt ®Þnh nµy phï hîp víi nh÷ng ngưêi liªn giíi tÝnh, nhưng ®· ®ãng l¹i c¸nh cöa ®èi víi nh÷ng ngưêi chuyÓn giíi, bëi §iÒu 4, kho¶n 1 NghÞ ®Þnh ghi râ nghiªm cÊm “thùc hiÖn viÖc chuyÓn ®æi giíi tÝnh ®èi víi nh÷ng ngưêi ®· hoµn thiÖn vÒ giíi tÝnh”. §iÒu nµy ®· khiÕn cho viÖc cÊp l¹i giÊy tê cho nh÷ng ngưêi chuyÓn giíi hÇu như lµ kh«ng thÓ, vµ lµ nçi tr¨n trë lín víi ngưêi chuyÓn giíi. Trưíc khi phÉu thuËt giíi tÝnh, theo ®óng quy tr×nh sÏ cÇn tr¶i qua kiÓm
- NguyÔn Lª Hoµi Anh 63 tra cuéc sèng thùc (Real Life Test) ®Ó xem cã thùc sù phï hîp ®Ó tiÕn hµnh phÉu thuËt chuyÓn ®æi giíi tÝnh, vµ cã x¸c nhËn cña b¸c sü t©m lý. Nhưng nÕu ngưêi chuyÓn giíi ë ViÖt Nam muèn phÉu thuËt ë nưíc ngoµi, còng kh«ng t×m ®ưîc b¸c sÜ x¸c nhËn ë ViÖt Nam. MÆt kh¸c viÖc ®i phÉu thuËt ë nưíc ngoµi khi trë vÒ còng kh«ng dÔ bëi h¶i quan kh«ng chÊp nhËn giÊy tê vÉn lµ nam mµ c¬ thÓ lµ phô n÷. V× vËy, ngưêi chuyÓn giíi mong muèn ®ưîc t¹o ®iÒu kiÖn phÉu thuËt giíi tÝnh vµ ®ưîc c«ng nhËn giíi tÝnh hËu phÉu. Trªn thùc tÕ, nh÷ng ngưêi ®· tr¶i qua phÉu thuËt chuyÓn ®æi còng vÉn kh«ng thÓ ®æi giíi tÝnh cña m×nh trªn c¸c giÊy tê như chøng minh thư, hå s¬ lý lÞch, hé khÈu. ThËm chÝ cã ngưêi chuyÓn ®æi giíi tÝnh tõ nam sang n÷, mÆc dï ®· lÊy chång (tæ chøc ®¸m cưíi) vµ sèng hoµn toµn như mét ngưêi phô n÷ cho biÕt m×nh vÉn kh«ng thÓ ®æi ®ưîc giÊy tê. Nh÷ng ngưêi chuyÓn giíi cho biÕt viÖc kh«ng cã giÊy chøng minh thư ®óng như giíi tÝnh ®· thay ®æi cña hä khiÕn cho cuéc sèng cña hä gÆp rÊt nhiÒu r¾c rèi, tõ viÖc mua b¸n hay së h÷u tµi s¶n hay ®¬n gi¶n nhÊt lµ kh«ng thÓ ®i l¹i b»ng phư¬ng tiÖn m¸y bay. GÇn ®©y, ngµy 1/7/2012 ®· th«ng qua qui ®Þnh míi buéc ph¶i ghi giíi tÝnh trong chøng minh thư. §iÒu nµy cµng ®Æt ngưêi chuyÓn giíi vµo t×nh huèng tiÕn tho¸i lưìng nan khi giíi tÝnh trªn giÊy tê kh¸c víi thÓ hiÖn giíi cña hä. ChÝnh v× vËy, nhiÒu ngưêi chuyÓn giíi cã nguyÖn väng ®ưîc ghi mét giíi tÝnh kh¸c vµo môc giíi tÝnh: thay v× chØ cã nam vµ n÷, cã thÓ ®ưîc phÐp ghi lµ “chuyÓn giíi”. Kh«ng ®ưîc c«ng nhËn h«n nh©n, c¸c quyÒn lîi nh©n th©n vµ tµi s¶n Céng ®ång ngưêi chuyÓn giíi bµy tá mong muèn ®ưîc ph¸p luËt c«ng nhËn h«n nh©n cïng giíi hoÆc h×nh thøc cïng chung sèng gi÷a hai ngưêi cïng giíi ®Ó mèi quan hÖ cña hä ®ưîc bÒn v÷ng h¬n, vµ c¸c quyÒn lîi vÒ nh©n th©n vµ tµi s¶n ®ưîc b¶o vÖ trong qu¸ tr×nh chung sèng. Còng mét sè b¹n chuyÓn giíi tõ n÷ sang nam chia sÎ mèi quan t©m ®Õn luËt cho phÐp kÕt h«n, mÆc dï kh«ng quan t©m l¾m ®Õn cưíi xin, bëi c¸c b¹n ®· nghÜ ®Õn chuyÖn cã con, vµ sî r»ng nÕu kh«ng hîp ph¸p th× con c¸i sÏ bÞ thiÖt thßi (Ph¹m Quúnh Phư¬ng, Lª Quang B×nh, Mai Thanh Tó, 2012). Do vËy nÕu kh«ng ®ưîc c«ng nhËn h«n nh©n th× sÏ kh«ng thÓ ®¶m b¶o c¸c quyÒn lîi vÒ nh©n th©n vµ tµi s¶n cho ngưêi chuyÓn giíi.
- 64 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 24, sè 2, tr. 53-66 Chưa cã luËt chèng kú thÞ dùa trªn b¶n d¹ng giíi Cã thÓ thÊy r»ng rÊt nhiÒu nh÷ng rµo c¶n vµ khã kh¨n ®èi víi ngưêi chuyÓn giíi ®Òu xuÊt ph¸t tõ sù kú thÞ vµ ph©n biÖt ®èi xö cña x· héi ®èi víi hä, vµ hiÖn nay ViÖt Nam chưa cã bé luËt nµo ®¶m b¶o quyÒn cña ngưêi chuyÓn giíi chèng l¹i sù kú thÞ dùa trªn b¶n d¹ng giíi, ®ång thêi còng chưa cã luËt nµo b¶o vÖ ngưêi ®ång tÝnh vµ ngưêi chuyÓn giíi. Khi mét ngưêi chuyÓn giíi bÞ x©m ph¹m t×nh dôc, hä kh«ng ®ưîc coi lµ n¹n nh©n, v× chưa cã luËt nµo qui ®Þnh vÒ viÖc”nam giíi” bÞ h·m hiÕp. §· tõng cã trưêng hîp ngưêi chuyÓn giíi ph¹m ph¸p, khi bÞ b¾t, ngưêi ®ã ®· phÉu thuËt ngùc nªn kh«ng thÓ giam chung víi ®µn «ng, nhưng do chưa phÉu thuËt c¾t bá bé phËn sinh dôc nªn còng kh«ng thÓ giam chung víi phô n÷ v× c«ng an sî r»ng ngưêi ®ã sÏ khiÕn ph¹m nh©n n÷ cã bÇu (v× nhiÒu ngưêi mong muèn cã bÇu ®Ó tho¸t ¸n tö h×nh). Nh÷ng trưêng hîp như vËy cho thÊy luËt ph¸p chưa tÝnh ®Õn hÕt c¸c khÝa c¹nh nh¹y c¶m vÒ giíi cho ngưêi chuyÓn giíi (Ph¹m Quúnh Phư¬ng, Lª Quang B×nh, Mai Thanh Tó, 2012). V× vËy, ®iÒu mong muèn cña nh÷ng ngưêi chuyÓn giíi lµ x· héi thõa nhËn giíi tÝnh cña hä. NhiÒu ngưêi mong muèn sÏ cã luËt b¶o vÖ hä, ®Ó sau nµy khi hä d¸m c«ng khai víi b¶n d¹ng giíi thËt, hä sÏ kh«ng sî sù ®e däa vµ uy hiÕp tõ phÝa gia ®×nh, ngưêi quen vµ x· héi. 3. §Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p can thiÖp, trî gióp cña C«ng t¸c x· héi HiÖn nay quyÒn cña ngưêi ®ång tÝnh, song tÝnh vµ chuyÓn giíi ®· ®ưîc mét sè tæ chøc ®øng ra b¶o vÖ vµ thùc hiÖn c¸c chư¬ng tr×nh, dù ¸n như ISC, Liªn minh QuyÒn t×nh dôc, ViÖn X· héi Kinh tÕ M«i trưêng (ISEE), Trung t©m S¸ng kiÕn Søc kháe d©n sè (CCHIP), Trung t©m nghiªn cøu vµ øng dông khoa häc vÒ giíi, gia ®×nh, phô n÷ vµ vÞ thµnh niªn (CSAGA)… Tuy nhiªn, ®Ó c«ng cuéc xãa bá sù kú thÞ, ph©n biÖt ®èi xö víi nh÷ng ngưêi chuyÓn giíi thµnh c«ng, cÇn cã sù tham gia cña c¶ céng ®ång, trong ®ã ph¶i kÓ tíi vai trß cña mét ngµnh khoa häc tuy cßn míi mÎ ë ViÖt Nam nhưng sÏ cã nh÷ng hç trî hÕt søc quan träng vµ trùc tiÕp chÝnh lµ ngµnh c«ng t¸c x· héi. Do vËy, mét sè gi¶i ph¸p trưíc m¾t vµ l©u dµi cña c«ng t¸c x· héi ®Ó cã thÓ trî gióp ngưêi chuyÓn giíi như sau:
- NguyÔn Lª Hoµi Anh 65 - §ưa néi dung c«ng t¸c x· héi víi ngưêi ®ång tÝnh, song tÝnh, chuyÓn giíi vµo chư¬ng tr×nh gi¶ng d¹y cña c¸c trưêng ®¹i häc, cao ®¼ng ®µo t¹o c«ng t¸c x· héi ë ViÖt Nam hiÖn nay. ChØ duy nhÊt míi cã khoa c«ng t¸c x· héi trưêng §HSP Hµ Néi b¾t ®Çu ®Ò xuÊt thÝ ®iÓm ®ưa néi dung häc phÇn nµy vµo chư¬ng tr×nh gi¶ng d¹y cho sinh viªn ®Ó thay thÕ cho viÖc thi tèt nghiÖp theo lo¹i h×nh ®µo t¹o tÝn chØ b¾t ®Çu tõ n¨m häc 2012 - 2013. §©y lµ gi¶i ph¸p mang tÝnh chiÕn lưîc, l©u dµi vµ mang l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc khi sinh viªn ®ưîc trang bÞ hÖ thèng nh÷ng kiÕn thøc khoa häc, ®óng ®¾n vÒ LGBT, ®ưîc thùc hµnh c¸c kü n¨ng tham vÊn, phư¬ng ph¸p c«ng t¸c x· héi c¸ nh©n, nhãm ®Ó lµm viÖc víi ngưêi chuyÓn giíi vµ gia ®×nh hä. - TËp huÊn, n©ng cao kiÕn thøc, kü n¨ng t¸c nghiÖp, gi¶ng d¹y, lµm viÖc víi nhãm ®èi tưîng th©n chñ hÕt søc míi mÎ vµ nh¹y c¶m nµy cho ®éi ngò c¸n bé gi¶ng viªn, nh©n viªn c«ng t¸c x· héi t¹i céng ®ång ®Ó cã thÓ kÞp thêi hç trî nh÷ng trưêng hîp ngưêi chuyÓn giíi bÞ kú thÞ, bÞ b¹o lùc. - TruyÒn th«ng, gi¸o dôc, thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p v·ng gia ®Ó hç trî gia ®×nh cña hä ®Ó cã thÓ hiÓu ®óng vÒ con c¸i cña m×nh, thÊu hiÓu nh÷ng c¶m xóc, t©m tr¹ng cña con c¸i, tr¸nh nh÷ng hµnh ®éng b¹o lùc lµm tæn thư¬ng nhau; thùc hiÖn tham vÊn t©m lý cho bè mÑ, ngưêi th©n cña ngưêi chuyÓn giíi trong nh÷ng trưêng hîp khñng ho¶ng vµ cïng t×m biÖn ph¸p ®Ó b¶o vÖ cho chÝnh con c¸i cña hä, ®¶m b¶o quyÒn hÕt søc c¬ b¶n vµ chÝnh ®¸ng cña hä. - Tham vÊn t©m lý, qu¶n lý ca víi chÝnh nh÷ng ngưêi chuyÓn giíi. Hä chÞu qu¸ nhiÒu ¸p lùc, gÆp nhiÒu vÊn ®Ò vÒ t©m lý, trÇm c¶m, bÞ b¹o hµnh c¶ thÓ x¸c lÉn tinh thÇn nªn hä rÊt cÇn nh÷ng ngưêi nh©n viªn c«ng t¸c x· héi thùc sù hiÓu, thÊu c¶m ®Ó chia sÎ vµ hç trî m×nh trong cuéc sèng, trưíc nh÷ng quyÕt ®Þnh cña c¸ nh©n, - Hç trî ph¸p lý cho ngưêi chuyÓn giíi trong nh÷ng trưêng hîp bÞ b¹o lùc, bÞ ph©n biÖt ®èi xö, gÆp khã kh¨n vÒ viÖc lµm… - TruyÒn th«ng, n©ng cao nhËn thøc cho céng ®ång: nhµ trưêng, céng ®ång xung quanh ®Ó cã nh÷ng hiÓu biÕt ®óng ®¾n vÒ xu hưíng t×nh dôc, ®Ó tõ ®ã gi¶m vµ xãa bá t×nh tr¹ng kú thÞ víi ngưêi chuyÓn giíi (th«ng qua
- 66 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 24, sè 2, tr. 53-66 c¸c phư¬ng tiÖn truyÒn th«ng kh¸c nhau như ®µi, b¸o, tivi, internet…). - VËn ®éng, kÕt nèi c¸c nguån lùc hç trî cho ngưêi chuyÓn giíi. Do hä gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc trong cuéc sèng nªn nh©n viªn c«ng t¸c x· héi cÇn kÕt nèi tÊt c¶ c¸c nguån lùc hiÖn cã tõ gia ®×nh, céng ®ång, tõ c¸c c¬ quan, tæ chøc chÝnh phñ vµ phi chÝnh phñ ®Ó cïng hç trî, gióp hä vưît qua c¸c khã kh¨n, ®¶m b¶o quyÒn con ngưêi c¬ b¶n cña m×nh. - VËn ®éng chÝnh s¸ch víi c¸c Bé, ban ngµnh, c¸c nhµ lµm luËt cho ngưêi chuyÓn giíi nãi riªng vµ céng ®ång LGBT nãi chung ®Ó hä ®ưîc ®¶m b¶o quyÒn cña m×nh, ®ưîc sèng ®óng víi b¶n d¹ng giíi, con ngưêi thËt cña m×nh, kh«ng ph¶i che dÊu (vÝ dô thay ®æi tªn, giíi tÝnh, xin con nu«i...).n Tµi liÖu trÝch dÉn Ph¹m Quúnh Phư¬ng, Lª Quang B×nh, Mai Thanh Tó. 2012 . Kh¸t väng ®ưîc lµ chÝnh m×nh: Ngưêi chuyÓn giíi ë ViÖt Nam - Nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn vµ ph¸p lý. Nxb. ThÕ giíi. Ph¹m Quúnh Phư¬ng. 2013. Ngưêi ®ång tÝnh, song tÝnh vµ chuyÓn giíi ë ViÖt Nam - Tæng luËn c¸c nghiªn cøu. Nxb Khoa häc x· héi. Trung t©m S¸ng kiÕn søc kháe vµ d©n sè (CCIHP). 2012. Nghiªn cøu trùc tuyÕn vÒ k× thÞ, ph©n biÖt ®èi xö vµ b¹o lùc víi ngưêi LGBT t¹i trưêng häc. ViÖn nghiªn cøu X· héi, Kinh tÕ vµ M«i trưêng (ISEE). 2012. Giíi thiÖu vÒ céng ®ång ngưêi chuyÓn giíi ë ViÖt Nam. ViÖn nghiªn cøu X· héi, Kinh tÕ vµ M«i trưêng (ISEE), ICS, JHSPH. 2012. Kh¶o s¸t vÒ cuéc sèng cña les vµ nh÷ng ngưêi n÷ yªu n÷ kh¸c.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học