Xem mẫu
- Quy trình tính chæ soá giaùo duïc trong HDI Tuaán Tuù C hæ soá giaùo duïc laø moät trong 3 thaønh toá naêm hoïc bình quaân baèng chæ tieâu tyû leä nhaäp hoïc khoâng theå thieáu ñöôïc trong Chæ soá phaùt toång hôïp chung caùc caáp giaùo duïc ñeå tính chæ soá trieån con ngöôøi (HDI). Veà baûn chaát, phaùt giaùo duïc. Coâng thöùc tính chæ soá giaùo duïc do trieån con ngöôøi phaûn aùnh söï phaùt trieån toång hôïp, UNDP quy ñònh hieän nay laø: maø ngoaøi khía caïnh kinh teá coøn phaûi tính ñeán caû Igiaùo duïc = (2/3) Ibieát chöõ + (1/3) Iñi hoïc (1) phaùt trieån trong caùc khía caïnh giaùo duïc vaø y teá. Do ñoù coù theå noùi raèng HDI laø moät chæ soá phaùt Trong ñoù: trieån kinh teá - xaõ hoäi toång hôïp. Trong 3 thaønh Iñi hoïc laø chæ soá ñi hoïc toång hôïp caùc caáp giaùo phaàn, chæ soá thu nhaäp ñöôïc theå hieän baèng moät duïc; chæ tieâu GDP bình quaân ñaàu ngöôøi, chæ soá tuoåi thoï Ibieát chöõ laø chæ soá bieát chöõ cuûa ngöôøi lôùn töø ñöôïc theå hieän baèng moät chæ tieâu tuoåi kyø voïng 15 tuoåi trôû leân; soáng trung bình taïi luùc sinh, thì rieâng chæ soá giaùo Coâng thöùc treân cho thaáy troïng soá cuûa tyû leä duïc laïi ñöôïc theå hieän baèng hai chæ tieâu thoáng keâ ngöôøi lôùn bieát chöõ chieám 2 vaø tyû leä nhaäp hoïc quan troïng, ñoù laø tyû leä nhaäp hoïc caùc caáp giaùo chung caùc caáp giaùo duïc chieám 1 trong toång soá duïc (töø tieåu hoïc cho tôùi ñaïi hoïc) vaø tyû leä ngöôøi 3 phaàn cuûa Chæ soá giaùo duïc. Nhö vaäy, khi tính daân töø 15 tuoåi trôû leân bieát chöõ, hay coøn goïi laø tyû chæ soá Igiaùo duïc UNDP söû duïng daïng bình quaân gia leä ngöôøi lôùn bieát chöõ. Khaùi nieäm “bieát chöõ” ôû ñaây quyeàn vôùi chæ soá phuï veà nhaäp hoïc coù quyeàn soá ñöôïc quy ñònh laø bieát ñoïc bieát vieát vaø hieåu ñöôïc baèng 1/2 laàn chæ soá veà ngöôøi lôùn bieát chöõ. Bôûi vì, caùc caâu ñôn giaûn trong cuoäc soáng haøng ngaøy. vieäc tính toaùn chæ soá HDI chuû yeáu phuïc vuï cho Khaùi nieäm naøy hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi tieâu chuaån xem xeùt ñaùnh giaù trình ñoä phaùt trieån maø trong veà bieát chöõ cuûa ngaønh Thoáng keâ nöôùc ta khi tieán ñoù trình ñoä daân trí ñoùng moät vai troø quan troïng. haønh caùc cuoäc ñieàu tra ñònh kyø cuõng nhö trong Nhö vaäy, muoán tính toaùn chæ soá giaùo duïc caàn Toång ñieàu tra daân soá vaø nhaø ôû. Chæ soá giaùo duïc phaûi ñeà caäp tôùi 2 chæ soá thaønh phaàn cô baûn laø theå hieän trình ñoä tri thöùc, hoïc vaán cuûa daân soá, chæ soá ngöôøi lôùn bieát chöõ (hay döôùi daïng phaàn do ñoù coù ngöôøi coøn goïi laø chæ soá hoïc vaán, hay traêm goïi laø tyû leä ngöôøi lôùn bieát chöõ), laø tyû leä soá chæ soá tri thöùc. Chæ soá naøy phaûn aùnh khaû naêng ngöôøi töø 15 tuoåi trôû leân bieát chöõ trong toång daân löïa choïn vaø naêng löïc löïa choïn cuûa ngöôøi daân soá töø 15 tuoåi trôû leân; vaø chæ soá nhaäp hoïc toång trong lónh vöïc hoïc taäp naâng cao trình ñoä vaên hoaù hôïp chung caùc caáp giaùo duïc (hay döôùi daïng vaø tri thöùc. phaàn traêm goïi laø tyû leä nhaäp hoïc chung caùc caáp Nhöõng naêm ñaàu khi HDI môùi ra ñôøi, ngöôøi ta giaùo duïc), laø tyû leä soá ngöôøi ñi hoïc taát caû caùc caáp söû duïng caùc chæ tieâu soá naêm hoïc bình quaân vaø giaùo duïc töø tieåu hoïc cho tôùi ñaïi hoïc trong toång tyû leä ngöôøi lôùn bieát chöõ ñeå tính chæ soá giaùo duïc. daân soá ñoä tuoåi töø 6 ñeán 24. UNDP quy ñònh ñoä Töø naêm 1995 tôùi nay, UNDP thay theá chæ tieâu soá tuoåi ñi hoïc caùc caáp giaùo duïc laø töø 6 ñeán 24, vaø CHUYEÂN SAN HDI 11
- Quy trình tính chæ soá giaùo duïc trong HDI cuõng phuø hôïp vôùi quy ñònh cuûa Boä Giaùo duïc vaø khaåu) lôùn hôn nhieàu so vôùi ñieàu tra möùc soáng hoä ñaøo taïo nöôùc ta (6-10 tuoåi: Tieåu hoïc; 11-14 tuoåi: gia ñình chæ bao truøm khoaûng 5.000 nhaân khaåu Trung hoïc cô sôû; 15-17 tuoåi: Trung hoïc phoå moãi tænh/thaønh phoá, cho neân tyû leä ngöôøi lôùn bieát thoâng; 18-24 tuoåi: Ñaïi hoïc). chöõ ñöôïc khuyeán nghò thu thaäp töø ñieàu tra bieán 1) Chæ tieâu tyû leä ngöôøi lôùn bieát chöõ laø moät ñoäng DS-KHHGÑ. Treân cô sôû caùc caâu hoûi trong chæ tieâu ñaõ coù trong Heä thoáng chæ tieâu thoáng keâ phieáu ñieàu tra vaø cô sôû döõ lieäu vi moâ, coù theå söû quoác gia ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû ra Quyeát duïng phaàn meàm SPSS ñeå toång hôïp soá lieäu tyû leä ñònh ban haønh vaø giao cho Toång cuïc Thoáng keâ daân soá töø 15 tuoåi trôû leân bieát chöõ. (TCTK) thöïc hieän vôùi maõ soá 0210 “Tyû leä daân soá Cô sôû ñeå toång hôïp laø caùc caâu hoûi trong Phaàn töø 15 tuoåi trôû leân bieát chöõ”, (phaân toå theo giôùi 1 “Thoâng tin veà daân soá”: caâu hoûi 1veà danh saùch tính; nhoùm tuoåi; thaønh thò/noâng thoân; tænh/thaønh thaønh vieân hoä gia ñình cho bieát soá ngöôøi tham gia phoá). Tuy nhieân, treân thöïc teá tyû leä ngöôøi lôùn bieát trong maãu ñieàu tra; caâu hoûi 4 veà thaùng, naêm sinh chöõ caáp toaøn quoác vaø caáp tænh hieän nay ít thaáy cuûa töøng ngöôøi trong hoä gia ñình, keát hôïp vôùi coâng boá treân caùc aán phaåm thoáng keâ chính thöùc thaùng 4 laø thaùng thöïc hieän ghi cheùp trong baûng cuûa Toång cuïc Thoáng keâ haøng naêm, maø chæ coâng hoûi cuûa cuoäc ñieàu tra naøy, seõ xaùc ñònh ñöôïc tuoåi boá daân soá töø 10 tuoåi trôû leân bieát chöõ. Do vaäy, cuûa töøng thaønh vieân trong hoä gia ñình, ñoàng thôøi moät soá coâng trình caáp tænh, keå caû caáp trung öông cuõng thu ñöôïc toaøn boä soá ngöôøi töø 15 tuoåi trôû leân ñaõ söû duïng tyû leä daân soá töø 10 tuoåi trôû leân bieát (Ai) cuûa tænh/thaønh phoá i vaø cuûa chung toaøn quoác; chöõ ñeå tính chæ soá giaùo duïc, laøm taêng trò soá cuûa caâu hoûi 15 veà tình traïng bieát ñoïc bieát vieát cuûa HDI vaø giaûm tính so saùnh quoác teá cuûa keát quaû. töøng ngöôøi seõ cho bieát soá nhaân khaåu 15 tuoåi trôû Ñeå ñaûm baûo tính so saùnh quoác teá cuûa keát quaû, leân chöa bieát ñoïc bieát vieát (muø chöõ) cuûa töøng ñaûm baûo tính thoáng nhaát giöõa caùc ñòa phöông khi tænh/thaønh phoá i (Bi) vaø cuûa chung toaøn quoác; tính toaùn chæ soá naøy, caàn phaûi thöïc hieän vieäc tính Tyû leä ngöôøi lôùn bieát chöõ caáp tænh laø keát quaû tyû leä ngöôøi lôùn bieát chöõ laø tyû leä daân soá 15 tuoåi coâng thöùc sau: trôû leân bieát chöõ. Bi i Trong khi chôø ñôïi tyû leä daân soá 15 tuoåi trôû Ibieát chöõ = 1- (2) Ai leân bieát chöõ ñöôïc coâng boá theo quy ñònh cuûa Heä thoáng chæ tieâu thoáng keâ quoác gia, ñeå tính ñöôïc HDI vaø chæ soá giaùo duïc, caàn tìm giaûi phaùp tính 2) Tyû leä nhaäp hoïc toång hôïp chung caùc caáp toaùn tyû leä ngöôøi lôùn bieát chöõ theo caùc nguoàn giaùo duïc (töø tieåu hoïc tôùi ñaïi hoïc goàm coù 2 lónh thoâng tin hieän coù. vöïc: giaùo duïc phoå thoâng vaø giaùo duïc sau phoå Hieän nay chæ tieâu thoáng keâ naøy coù theå tính thoâng). ñöôïc töø thoâng tin cuûa hai cuoäc ñieàu tra thoáng keâ: (a) Giaùo duïc phoå thoâng goàm taát caû caùc loaïi Ñieàu tra möùc soáng hoä gia ñình chu kyø 2 naêm vaø hình giaùo duïc ñöôïc Nhaø nöôùc quy ñònh, coù giaùo Ñieàu tra Bieán ñoäng daân soá, Löïc löôïng lao ñoäng vaø duïc chính quy vaø giaùo duïc khoâng chính quy. Keá hoaïch hoaù gia ñình (DS-KHHGÑ) 1/4 haøng Trong giaùo duïc phoå thoâng chính quy goàm coù caùc naêm. Tuy nhieân, do côõ maãu cuûa cuoäc ñieàu tra bieán caáp töø tieåu hoïc tôùi trung hoïc phoå thoâng, trong ñoäng DS-KHHGÑ 1/4 (moãi tænh/thaønh phoá tröïc giaùo duïc khoâng chính quy goàm coù caùc lôùp xoaù thuoäc trung öông ñieàu tra khoaûng 26.000 nhaân muø vaø caùc lôùp boå tuùc vaên hoaù. 12 THOÂNG TIN KHOA HOÏC THOÁNG KEÂ
- Quy trình tính chæ soá giaùo duïc trong HDI Heä thoáng chæ tieâu thoáng keâ quoác gia ñaõ coù tröôøng ñoùng taïi ñòa phöông göûi leân. Tuy nhieân, moät chæ tieâu vôùi maõ soá 1807 “Tyû leä ñi hoïc phoå thöïc teá cho thaáy nhieàu hoïc sinh hoïc taïi caùc thoâng” (phaân toå: Chung/ñuùng tuoåi; caáp hoïc; giôùi tröôøng nhöng laïi vaãn sinh soáng taïi nôi ôû vôùi gia tính; tænh/thaønh phoá). Tuy nhieân, chæ tieâu naøy ñình taïi caùc tænh khaùc. Veà nguyeân taéc, nhöõng khoâng tröïc tieáp phuïc vuï tính toaùn HDI vì coøn hoïc sinh naøy khoâng ñöôïc tính cho nôi hoïc thieáu lónh vöïc giaùo duïc sau phoå thoâng. Vaû laïi, (tænh/thaønh phoá coù tröôøng) vì daân soá khoâng vieäc coâng boá chæ tieâu naøy treân caùc aán phaåm ñöôïc tính ôû ñoù, maø phaûi tính cho ñòa phöông thoáng keâ chính thöùc cuõng chöa trôû thaønh thoâng xuaát xöù. Vieäc tính toaùn thöû nghieäm cho thaáy neáu leä haøng naêm. Do vaäy, trong khi chôø ñôïi nhöõng söû duïng baùo caùo giaùo duïc sau phoå thoâng ñeå tính coâng boá chính thöùc, muoán coù tyû leä ñi hoïc caùc tyû leä nhaäp hoïc toång hôïp seõ cho keát quaû tyû leä caáp giaùo duïc thì vieäc xaùc ñònh soá löôïng hoïc sinh naøy ôû Haø Noäi laø 136,5%, coù nghóa laø cöù 100 theo hoïc caùc caáp giaùo duïc phoå thoâng (caû chính ngöôøi trong ñoä tuoåi ñi hoïc thì coù 136,5 hoïc sinh quy vaø khoâng chính quy laø caàn thieát). Caùc nguoàn ñang theo hoïc caùc caáp giaùo duïc. Ñieàu naøy coù veû thoâng tin phuïc vuï toång hôïp chæ tieâu naøy khaù khoâng ñuùng vôùi thöïc teá, vì nhieàu sinh vieân ñaïi phong phuù: Ñieàu tra möùc soáng hoä gia ñình vaø hoïc tuy hoïc ôû Haø Noäi nhöng vaãn sinh soáng vôùi Ñieàu tra DS-KHHGÑ 1/4. Tuy nhieân, ñaõ coù heä gia ñình ôû caùc tænh laân caän, thaäm chí khoâng ít thoáng baùo caùo thoáng keâ chính thöùc cuûa Boä Giaùo hoïc sinh ôû caùc tænh xaõ leân hoïc taïi caùc tröôøng duïc vaø Ñaøo taïo göûi TCTK veà lónh vöïc naøy, cho Haø Noäi nhöng laïi taïm truù ôû caùc tænh laân caän vôùi neân vieäc söû duïng soá lieäu cuûa heä thoáng baùo caùo Haø Noäi, vaø hoï ñöôïc tính vaøo daân soá cuûa caùc tænh naøy laø caàn thieát. Caùc Bieåu baùo caùo ñöôïc söû duïng ngoaøi Haø Noäi naøy. Do vaäy, vieäc söû duïng Baùo caùo laø: Giaùo duïc sau phoå thoâng cuûa Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo - Bieåu 04-GD: Toång soá hoïc sinh - hoïc sinh taïo ñeå xaùc ñònh soá hoïc sinh sau phoå thoâng cuûa nöõ - hoïc sinh daân toäc thuoäc giaùo duïc phoå thoâng caùc ñòa phöông laø khoâng hôïp lyù. ôû caùc tröôøng phoå thoâng, coù soá löôïng hoïc sinh Do vaäy, caàn söû duïng caùc nguoàn thoâng tin phoå thoâng töøng tænh/thaønh phoá vaø toaøn quoác khaùc. Ñoù laø hai cuoäc ñieàu tra ñònh kyø cuûa TCTK (C1i); nhö ñaõ neâu. Nhöng do quy moâ maãu khaùc nhau, - Bieåu 01-GDKCQ: Hoïc vieân giaùo duïc khoâng neân vieäc choïn ñieàu tra bieán ñoäng DS-KHHGÑ 1/4 chính quy, bao goàm: Thanh toaùn muø chöõ; Giaùo laøm cô sôû ñeå xaùc ñònh soá löôïng hoïc sinh sau phoå duïc sau phoå caäp tieåu hoïc vaø sau xoaù muø chöõ; thoâng cuûa caùc ñòa phöông laø hôïp lyù. Boå tuùc phoå thoâng cuûa töøng tænh/thaønh phoá vaø Cuõng coù quan ñieåm cho raèng caàn phaûi toaøn quoác: chuyeån taát caû caùc hoïc sinh sau phoå thoâng veà C2i (hoïc vieân thanh toaùn muø chöõ); ñòa phöông nôi xuaát xöù. Ñaây laø quan ñieåm tích C3i (hoïc vieân sau xoaù muø chöõ); cöïc, coù nhieàu yù nghóa trong phaân tích chi tieát söï C4i (hoïc vieân boå tuùc phoå thoâng); ñoùng goùp cuûa töøng ñòa phöông vaøo thaønh tích (a) Giaùo duïc sau phoå thoâng goàm Trung hoïc cuûa giaùo duïc sau phoå thoâng. Tuy nhieân, thöïc chuyeân nghieäp, cao ñaúng, ñaïi hoïc cuûa caùc loaïi traïng thoáng keâ hieän taïi chöa cho pheùp giaûi hình ñaøo taïo. Boä Giaùo duïc vaø ñaøo taïo cuõng ñaõ quyeát vaán ñeà naøy, bôûi leõ: Neáu chuyeån taát caû hoïc coù Baùo caùo veà Giaùo duïc sau phoå thoâng vôùi soá sinh veà caùc ñòa phöông xuaát xöù thì phaûi chuyeån löôïng hoïc sinh cuûa töøng tænh/thaønh phoá do caùc caû daân soá (chuyeån caû töû soá vaø maãu soá trong CHUYEÂN SAN HDI 13
- Quy trình tính chæ soá giaùo duïc trong HDI coâng thöùc tính tyû leä nhaäp hoïc toång hôïp caùc caáp giaùo duïc) thì môùi ñaûm baûo nhaát quaùn vaø hôïp lyù. 64 Tuy nhieân, hieän nay chöa coù ñöôïc hoïc sinh ôû taát Tính: HSSPT* = ∑C i (*) 5 caû caùc tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng, trung hoïc i =1 chuyeân nghieäp phaân chi tieát theo töøng ñòa Trong ñoù phöông xuaát xöù ñeå chuyeån daân soá cuûa + HSSPT* laø toång soá toaøn quoác soá hoïc sinh tænh/thaønh phoá coù tröôøng hoïc veà tænh/thaønh phoá trung hoïc chuyeân nghieäp, ñaïi hoïc, cao ñaúng caùc coù ngöôøi ñeán hoïc. Ñeå thöïc hieän ñöôïc ñieàu naøy, tænh toång hôïp ñöôïc töø cuoäc ñieàu tra bieán ñoäng caàn coù nhöõng caûi tieán thích hôïp trong phieáu hoûi DS-KHHGÑ 1/4; cuõng nhö trong noäi dung cuûa caùc cuoäc ñieàu tra. + C5i(*) laø soá hoïc sinh trung hoïc chuyeân - Laáy keát quaû Microdata töø ñieàu tra bieán nghieäp, ñaïi hoïc, cao ñaúng cuûa tænh “i” toång hôïp ñoäng DS-KHHGÑ 1/4 ñeå xöû lyù vaø tính toaùn soá ñöôïc töø cuoäc ñieàu tra bieán ñoäng DS-KHHGÑ ¼; sinh vieân ñaïi hoïc, cao ñaúng vaø trung hoïc chuyeân (ii) Heä soá ñieàu chænh: H = HSSPT* / HSSPT nghieäp (C5i(*)) cuûa töøng tænh/thaønh phoá i vaø toaøn Trong ñoù HSSPT laø toång soá toaøn quoác soá quoác, nhöõng ngöôøi maø trong phieáu ñieàu tra traû lôøi hoïc sinh trung hoïc chuyeân nghieäp, ñaïi hoïc, cao raèng: ñaõ toát nghieäp lôùp 12 PTTH vaø vaãn ñang ñaúng theo Baùo caùo chính thöùc cuûa Boä Giaùo duïc tieáp tuïc hoïc, töùc laø keát hôïp caâu hoûi 10 vôùi caâu vaø Ñaøo taïo; hoûi 11 (Caâu hoûi 10 [Hieän nay “TEÂN” ñang ñi hoïc; H laø heä soá ñieàu chænh tính toaùn theo coâng ñaõ thoâi hoïc hay chöa bao giôø ñi hoïc?] Caâu hoûi thöùc treân; 11 [Lôùp hoïc phoå thoâng cao nhaát maø “TEÂN” ñaõ (iii) Thöïc hieän ñieàu chænh: ñaït ñöôïc?]), ñoàng thôøi keát hôïp caâu hoûi phaàn ñònh C5i = C5i(*) / (H) (3) danh (TÆNH) vaø caâu hoûi 4 [“TEÂN” sinh vaøo - Coäng toaøn boä soá hoïc sinh phoå thoâng, hoïc thaùng, naêm döông lòch naøo?] ñeå xaùc ñònh ñoä tuoåi sinh thuoäc giaùo duïc khoâng chính quy, hoïc sinh ñi hoïc cuõng nhö daân soá trong ñoä tuoåi ñi hoïc trung hoïc chuyeân nghieäp, cao ñaúng vaø ñaïi hoïc, thích hôïp theo quy ñònh; seõ ñöôïc toång soá hoïc sinh ñang theo hoïc caùc caáp - Veà maët thoáng keâ, ñieàu tra bieán ñoäng DS- giaùo duïc (Bi). Caùc bieåu naøy ñaõ coù phaân theo ñòa KHHGÑ laø moät cuoäc ñieàu tra choïn maãu, keát quaû phöông. toång hôïp vaø suy roäng thöôøng mang moät ñoä sai Ci = C1i + C2i + C3i + C4i + C5i; (4) soá nhaát ñònh. Trong khi ñoù, soá lieäu veà soá hoïc i - Laáy soá daân trong ñoä tuoåi 6-24 (D ) töø ñieàu sinh trung hoïc chuyeân nghieäp, cao ñaúng, ñaïi hoïc tra Bieán ñoäng DS-KHHGÑ 1/4 haøng naêm. toaøn quoác ñaõ coù ñöôïc theo Baùo caùo thoáng keâ - Iñi hoïci laø keát quaû cuûa coâng thöùc sau: chính thöùc vaø ñöôïc coi laø chuaån xaùc vì ñöôïc toång hôïp töø baùo caùo cuûa caùc cô sôû ñaøo taïo göûi leân. Ci i Do vaäy caàn phaûi thöïc hieän moät böôùc ñieàu chænh Iñi hoïc = (5) soá löôïng hoïc sinh naøy ôû caùc ñòa phöông cho nhaát Di quaùn vôùi soá lieäu thoáng keâ chính thöùc toaøn quoác. Vieäc cuoái cuøng laø tính chæ soá giaùo duïc theo Quy trình ñieàu chænh ñöôïc thöïc hieän nhö sau: coâng thöùc (1). 14 THOÂNG TIN KHOA HOÏC THOÁNG KEÂ
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học