Xem mẫu
- “Quân t c m” trong âm nh c tài t
Cây đ n kìm (Nguy t c m) v n đư c tôn vinh là “Quân t c m” và
là… “th y” c a các lo i nh c c khác trong dàn nh c tài t c i lương. Vai
trò, v trí c a cây đ n kìm quan tr ng như th nào trong gi i đ u đã rõ, th
mà có m t th i gian khá dài, nó đã b lu m và tư ng ch ng b mai m t…
Song, t khi phong trào đ n ca tài t c i lương đư c khơi d y, nh ng năm
g n đây, cây đ n kìm đã d n khôi ph c l i đư c “ch đ ng” c a mình.
“V trí đ c tôn” ngày xưa
Ngày xưa, dàn nh c ngũ âm trong cung đình theo phong cách “t
tuy t” (kìm – cò – tranh – đ c) hay “ngũ tuy t” (kìm – cò – tranh – đ c –
sáo); cây đ n kìm v n đ ng v trí đ u nhóm đ m nhi m vai trò… lĩnh
xư ng. K t khi nh c tài t Nam b xu t hi n (gi a th k XIX) và sân
kh u c i lương ra đ i (đ u th k XX), cây đ n kìm v n gi đư c v trí
“đ c tôn” này. Các bài b n trong âm nh c tài t c i lương cũng đ u d a
vào ch nh c chính t cung – b c c a đ n kìm. Nh ng ai h c ca, các lo i
- nh c c khác cũng d a vào n n t ng âm nh c c a đ n kìm. Cây đ n kìm
là “th y” c a ngư i hát và là “th y” c a các lo i nh c c khác là vì v y.
Nguyên lý c a đ n – ca là “nh t nh p – nhì ca – ba đ n”, cũng l y
cây đ n kìm làm g c. N u ca – đ n mà không rành nh p và v ng nh p thì
không th nào “thành ngh ” đư c. Đã chơi đư c cây đ n kìm là ph i v ng
nh p. Riêng cây đ n kìm r t khó h c và khó đ n cho hay, so v i nh ng
nh c c khác trong dàn nh c tài t c i lương. Ch ng h n, ngư i ti p thu
nhanh thì h c guitar lõm, s n, tranh… trong vòng 6 tháng là có th đ n ca
đư c, còn h c đ n kìm thì ph i m t đ n… 12 tháng. Nó là lo i nh c c “ít
phím hi m dây” (2 dây, 9 phím), ngư i đ n ph i nh n nhá, có khi ch m t
b c ph i ra nhi u âm s c khác nhau, nên ngư i ít c m âm đ n s không
đ t. Đ c bi t là dây “T Lan” c a đ n kìm hi m ngư i nào có th đ n cho
hay, b i ngón nh n ph i đ t đ n điêu luy n và “tay kim” ph i th t nhu n
nhuy n.
T xa xưa cho đ n t n bây gi , cây đ n kìm luôn gi “song loan”
trong các cu c đ n ca tài t c i lương. Cây đ n kìm còn đư c đánh giá uy
tín qua tu i tác c a ngư i đ n, ví d như trong m t cu c chơi, có nhi u
ngư i bi t đ n kìm thì các ngư i tr ph i trân tr ng trao đ n kìm cho
ngư i cao tu i nh t cu c chơi đó. Nó v a như l nghi và r t t nh trong
gi i đ ng đi u.
sân kh u c i lương, giá nào các ông b u cũng ph i tìm ki m cho
b ng đư c ngư i đ n kìm gi i, đ ch huy dàn nh c (gi “song loan”) và
hư ng d n bào b n, nh p nhàng cho di n viên ho c b túc ngh cho
nh ng di n viên chuyên nghi p. H u h t các ngh sĩ c i lương tài danh
- ngày xưa đ u h c ngh b ng phương pháp này (“truy n ngh theo c m
tay ch vi c”). T các nh c công c a các lo i nh c c đ n các di n viên
khác đ u ph i “kính n ” nh c công đ n kìm trong gánh hát c a mình và
tr nh tr ng g i h b ng “th y”.
Lương c a nh c công đ n kìm h i y trong gánh hát lúc nào cũng
cao hơn các nh c công khác, k c đào kép chánh có ngư i có lương
th p hơn nh c công đ n kìm. Ngày nay thì lương nh c công guitar lõm
đư c xem là cao nh t, nh c công đ n kìm m c lương ch b ng 7/10 so
v i nh c công guitar lõm trong dàn nh c đoàn hát.
Tên tu i c a nh ng b c th y đ n kìm n i ti ng có th k đ n theo
th t như: Tr nh Thiên Tư (B c Liêu), Ký Hư n (Vĩnh Long), Ba Ti m,
Năm Vinh (Ti n Giang)– nguyên nh c sư c a trư ng Ngh thu t Sân kh u
II, Giáo Thinh, Năm Cơ, Năm Hưng, Sáu T ng, Út Trong (Sài Gòn), Cao
Hoài Sang, Sáu Th i (mi n Đông)… K ti p đó là nh ng: Ba Tu, Minh
Th o, Năm Xã (TP.HCM), Tư Còn (Bình Dương), Thanh Hi n (Tây Ninh),
v.v
Đ n kìm ph c v
M t th i gian khá dài, guitar phím lõm làm “bá ch ” trong dàn nh c
c i lương, kho ng t th p niên 40 cho đ n h t th k XX, t c hơn n a th
k . B i nó nhi u tính năng và phong phú âm s c, âm v c r ng hơn và
thêm vào đó đư c khuy ch đ i âm thanh qua h th ng ampli. Còn đ n
kìm là nh c c m c, âm v c h p l i khuy ch đ i âm thanh b h n ch và
âm s c kém trung th c. T th p niên 70 đ n 90 là “l tr ng” sân kh u
- c i lương không th y nhân tài đ n kìm k th a, ch còn l i các tay “lão
làng” và r t ít ngư i h c đ n kìm. Đ i đa s đ u ch y theo phong trào h c
guitar lõm, s n, tranh… nh t là k t sau ngày gi i phóng 30/4/1975.
Đ u nh ng năm 90, có l n ngư i vi t bài g p nh c sĩ - NSƯT Ba Tu
đi ch m thi đ n ca tài t t nh, ông than r ng: “Không th y m t tay đ n
kìm nào cho ngon ho c m t ngư i tr tu i nào có tri n v ng, ch còn l i
m y ông già ngón cũng l t r i!”. Ông còn tâm s trong n i lo l ng: “Lâu r i
không ai ch u h c đ n kìm, bây gi l p tr c ch y theo nh c tr , còn c
nh c thì c guitar lõm và s n, khi l p t i tui qua đ i thì không bi t ai s là
ngư i k th a chúng tôi đây”.
T ngày phong trào đ n ca tài t đư c d y lên r ng rãi, cây đ n
kìm đư c chú tr ng, các nhóm, các câu l c b đ u khai thác nh ng ngón
đ n kìm “ n d t”, r i nhi u thanh niên, trung niên r nhau h c đ n kìm.
Cũng có l h đã nh n th c đư c cái “quý hi m” v n là b n s c dân t c và
cái âm thanh huy n ho c c a đ n kìm. Nên nh ng năm g n đây, cây đ n
kìm đã nhanh chóng khôi ph c l i v trí trong dàn nh c tài t và gi “song
loan”, h u như ch có đ n kìm là gi vai trò chính, r t ít nơi s d ng s n
cho đ n ca tài t . T t c nh ng dàn nh c trong các chương trình c i
lương c a Đài Ti ng nói Nhân dân TP.HCM, Đài Truy n hình TP.HCM và
các đài phát thanh truy n hình t nh hi n nay, đ n kìm đ u có m t và gi v
trí quan tr ng. Th còn sân kh u c i lương thì sao?
Đoàn c i lương Cao Văn L u (B c Liêu) có n nh c công đ n kìm
là Ng c C n, Đoàn ngh thu t t ng h p An Giang có Thi n Vũ, Đoàn
ngh thu t t ng h p Ti n Giang có Ba Chí, Đoàn c i lương Long An có Đ
- Tú, Nhà hát c i lương Tr n H u Trang có Mai Hoàng Thành, Trư ng Cao
đ ng Sân kh u – Đi n nh TP.HCM (Nhà hát Th Gi i Tr ) có H i Lu n,
Văn Môn, v.v… và v.v… H u h t nh ng đơn v này đ u đang s d ng cây
đ n kìm r t có hi u qu và xem như h đang đ nh v l i “v trí đ c tôn” cho
nó.
Nh c sĩ – NSƯT Thanh H i nói: “S n có th thay kìm, s n hay
ch xôm t , tr trung thôi. Còn nh ng tình hu ng bi c m, bu n t s trong
k ch ho c nh ng đi u Nam oán thì s n không th b ng kìm đư c”. Nh c sĩ
– NSƯT Ba Tu cho bi t: “Đ n kìm gi i thì giai đi u nào đ n cũng hay,
cũng g i c m cho ngư i ca luôn hưng ph n”. Còn so n gi H u L c
(trư ng đoàn c i lương Long An) thì cho r ng: “Sân kh u c i lương có h -
n - ái - trong v di n, còn trong dàn nh c ch có đ n kìm m i th hi n
đư c s tr m b ng, nh t khoang, và dàn nh c c i lương ph i có ti ng đ n
kìm thì m i đư m ch t c i lương hơn”.
Đư c bi t, hi n nay Đoàn c i lương Nhân dân Kiên Giang và Đoàn
Văn công Đ ng Tháp đang tuy n m nh c công đ n kìm. T i tư gia c a
nh c sĩ – NSƯT Ba Tu đang “chiêu m ” m t s môn đ vào ra, có ngư i
t t nh lên đây đ h c đ n kìm. Có th kh ng đ nh, qua m t th i gian khá
dài trong l ch s c a nó, hi n nay cây đ n kìm đã có khuynh hư ng đư c
ph bi n các cu c đ n ca tài t và sân kh u c i lương. S tr l i và
đ nh v này, ch c ch n m t tương lai không xa trong đ i s ng âm nh c
tài t c i lương, cây đ n kìm đư c hưng th nh ti ng nguy t c m; và k c
nh ng cao niên, có th yên lòng r ng: đ n kìm s không b mai m t n a…
nguon tai.lieu . vn
