Xem mẫu
- QUẢN LÝ - KINH TẾ
QUẢN LÝ LAO ĐỘNG THỜI ĐẠI CÔNG NGHỆ
SỐ - VẤN ĐỀ PHÁP LÝ VÀ THỰC TIỄN
LABOR MANAGEMENT IN DIGITAL AGE - LEGAL AND PRACTICAL ISSUES
LS.TS Nguyễn Hồng Thái
Công ty Luật Hilap
Email: luathongthai@gmail.com
Ngày tòa soạn nhận được bài báo:02/12/2020
Ngày phản biện đánh giá: 17/12/2020
Ngày bài báo được duyệt đăng: 28/12/2020
Tóm tắt:
Quản lý lao động là hoạt động quản lý lao động con người trong một tổ chức nhất định
trong đó chủ thể quản lý tác động lên khách thể bị quản lý nhằm mục đích tạo ra lợi ích
chung của tổ chức. Để tồn tại và phát triển trong khi các doanh nghiệp cạnh tranh quyết
liệt buộc doanh nghiệp phải thường xuyên tìm cách nâng cao hiệu quả sản xuất kinh
doanh. Cùng với đó, công tác quản lý lao động được đặt lên hàng đầu. Chú trọng và cải
tiến hoạt động quản lý lao động khiến cho việc thực hiện các chiến lược kinh doanh của
doanh nghiệp đạt hiệu quả. Bài viết trình bày về các quy phạm pháp luật liên quan đến
quản lý lao động, việc ứng dụng công nghệ số vào quản lý lao động và giải pháp nâng cao
hiệu quả quản lý lao động thời đại công nghệ số.
Từ khóa: quản lý lao động; pháp lý quản lý lao động; công nghệ số.
Summary:
Labor management is the management of employees in a certain organization in which
the management subject affects the managed object for the purpose of creating the common
interests of the organization. To survive and thrive while businesses compete fiercely, they
must often find ways to improve production and business efficiency. Along with that, labor
management is placed on top. Focusing on and improving labor management activities
make the implementation of corporate business strategies effective. The article presents
legal regulations related to labor management, the application of digital technology in
labor management and solutions to improve the efficiency of labor management in the
digital age.
Key words: labor management; legislation of labor management; digital
TẠP CHÍ KHOA HỌC 55
QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ
- I. Các vấn đề pháp lý trong quản lý lao của Bộ luật lao động về điều kiện lao động
động và quan hệ lao động không quy định về thủ
tục bắt buộc khi tuyển dụng lao động. Doanh
Quản lý lao động là quyền và nghĩa vụ nghiệp tuyển dụng lao động dựa vào nhu cầu
của doanh nghiệp khi sử dụng lao động. Nhà của doanh nghiệp, quy trình, thủ tục do doanh
nước bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của nghiệp lựa chọn, việc thiết lập và hình thành
người sử dụng lao động, quản lý lao động quan hệ lao động do người sử dụng lao động
đúng pháp luật. Quản lý lao động là quyền và người lao động quyết định.
lực đơn phương của người sử dụng lao động,
kiểm soát các hoạt động của người lao động 2. Giao kết Hợp đồng lao động
trong thời gian làm việc một cách hợp pháp.
Điều 13 Bộ luật lao động năm 2019 quy
Người sử dụng lao động có quyền định Hợp đồng lao động là sự thoả thuận
quản lý lao động bao gồm tuyển dụng, sắp giữa người lao động và người sử dụng lao
xếp, bố trí, quản lý, điều hành, giám sát lao động về việc làm có trả lương, điều kiện làm
động; khen thưởng và xử lý vi phạm kỷ luật lao việc, quyền và nghĩa vụ của mỗi bên trong
động. Trong quá trình quản lý lao động, người quan hệ lao động. Trước khi nhận người lao
sử dụng lao động thực hiện các nghĩa vụ với động vào làm việc, người sử dụng lao động
người lao động một cách hợp pháp. Người sử phải ký hợp đồng lao động đối với người lao
dụng lao động thực hiện hợp đồng lao động, động. Người sử dụng lao động và người lao
thỏa ước lao động tập thể và thỏa thuận hợp động có thể thỏa thuận nội dung thử việc ghi
pháp khác; tôn trọng danh dự, nhân phẩm của trong hợp đồng lao động hoặc thỏa thuận về
người lao động. thử việc bằng việc giao kết hợp đồng thử việc.
1. Tuyển dụng, sắp xếp, bố trí lao động Hợp đồng lao động được giao kết bẳng
văn bản có thể được thể hiện dưới hình thức
Quan hệ lao động được bắt đầu từ việc thông điệp giữ liệu theo quy định về giao dịch
tuyển dụng lao động. Đây là hoạt động tìm điện tử theo Luật giao dịch điện tử năm 2005.
và lựa chọn lao động thích hợp về năng lực,
trình độ, phẩm chất vào làm việc trong đơn vị. Hợp đồng lao động lao động được ký sẽ
Giai đoạn này chưa xác lập quan hệ lao động tạo cơ sở pháp lý để người sử dụng lao động
giữa các bên, tuy nhiên cũng đã có sự quản thực hiện quyền quản lý đối với từng lao động
lý của người sử dụng lao động thông qua việc cụ thể. Người sử dụng lao động được tự do
xem xét hồ sơ, tổ chức thi tuyển, quyết định thương lượng, thoả thuận về quyền và nghĩa
phương pháp, cách thức thi tuyển, quyết định vụ của các bên. Điều này rất quan trọng đối
tăng giảm số lao động cần tuyển,… Các hoạt với việc quản lý lao động ở góc độ quản lý.
động phân tích, đánh giá, phân loại lao động, Bởi lẽ, người sử dụng lao động luôn có quyền
quy mô, cách thức phân bổ lao động để hoàn quản lý, điều hành (đối với người lao động)
thành các mục tiêu, chức năng của đơn vị, nhằm đạt được những mục đích lao động đặt
yêu cầu quản lý… của những người sử dụng ra trước đó.
lao động chỉ có thể được thực hiện một cách
thuận lợi và có hiệu quả khi thực hiện tốt các 3. Ban hành nội quy, quy chế, quyết định,
hoạt động tuyển dụng. mệnh lệnh
Sau khi Bộ luật Lao động 2019 được ban Nội quy lao động được quy định cụ thể
hành, Nghị định Số: 145/2020/NĐ-CP quy tại Điều 118 Bộ luật Lao động 2019. Các quy
định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều định trong nội quy lao động là cơ sở trong
56 TẠP CHÍ KHOA HỌC
QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ
- quá trình lao động người sử dụng lao động tính khách quan của người sử dụng lao động
thực hiện quyền yêu cầu buộc người lao động đối với người lao động. Thông qua việc kiểm
thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình. Nội tra, giám sát, người sử dụng lao động sẽ tổng
quy lao động, các quy chế hay quyết định lao hợp, đánh giá, điều hành, điều chỉnh quá trình
động thể hiện ý chí đơn phương của người sử lao động của người lao động để tạo ra phần
dụng lao động trên cơ sở tuân thủ quy định giá trị cao nhất.
của Bộ luật lao động, phù hợp với các quy
định về quyền lợi của người lao động. Nội quy Việc tổ chức, điều hành, kiểm tra, giám
lao động cho doanh nghiệp sử dụng từ 10 lao sát người lao động là do người sử dụng lao
động trở lên phải được lập thành văn bản. động tự đặt ra, tuân thủ quy định pháp luật,
Trước khi ban hành nội quy lao động hoặc không trái đạo đức xã hội.
sửa đổi, bổ sung nội quy lao động, người sử 5. Xử lý vi phạm kỷ luật lao động
dụng lao động phải tham khảo ý kiến của tổ
chức đại diện người lao động tại cơ sở đối Kỷ luật lao động theo quy định của Bộ
với nơi có tổ chức đại diện người lao động tại luật lao động là những quy định về việc tuân
cơ sở. Nội quy lao động phải được thông báo theo thời gian, công nghệ và điều hành sản
đến người lao động và những nội dung chính xuất, kinh doanh do người sử dụng lao động
phải được niêm yết ở những nơi cần thiết tại ban hành trong nội quy lao động và do pháp
nơi làm việc. luật quy định. Người lao động bị xử lý kỷ luật
lao động khi người sử dụng xác định người
Các quy chế, quyết định, mệnh lệnh của lao động “lỗi”. Việc xử lý kỷ luật lao động phải
Người sử dụng lao động được ban hành dựa được lập thành văn bản, có đại diện của tổ
trên ý chí đơn phương của người sử dụng lao chức đại diện người lao động tại cơ sở.
động, phải đảm bảo tính hợp pháp va đảm
bảo quyền lợi của người lao động. Các quy Khi xử lý kỷ luật lao động, người sử
chế như quy chế lương, quy chế thưởng, quy dụng lao động không được xâm phạm đến
chế bảo mật thông tin không được trái với quy sức khỏe, danh dự, tính mạng, uy tín, nhân
định của Bộ luật lao động, quy định tại nội quy phẩm của người lao động; không được phạt
lao động, hợp đồng lao động đã ký kết giữa tiền hay cắt lương thay việc xử lý kỷ luật lao
hai bên trong quan hệ lao động. động , trường hợp kéo dài thời hạn nâng
lương thì không được kéo dài quá 06 tháng.
4. Tổ chức, điều hành, kiểm tra, giám Đặc biệt, người sử dụng lao động không được
sát người lao động xử lý kỷ luật lao động đối với người lao động
Tổ chức, điều hành, kiểm tra, giám sát có hành vi vi phạm không được quy định trong
người lao động trong thời gian người lao nội quy lao động hoặc không thỏa thuận trong
động làm việc cho người sử dụng lao động hợp đồng lao động đã giao kết hoặc pháp luật
là quyền và nghĩa vụ của người sử dụng lao về lao động không có quy định.
động. Người sử dụng lao động phải làm tốt Tùy vào mức độ “lỗi” của người lao động,
việc này để nâng cao chất lượng công việc, người sử dụng lao động đưa ra các hình thức
tạo ra doanh thu, lợi nhuận để duy trì và phát kỷ luật lao động để xử lý bao gồm: khiển trách,
triển doanh nghiệp. Chỉ đạo, điều hành có thể kéo dài thời hạn nâng lương không quá 06
được thực hiện thông qua lời nói, văn bản, tháng, cách chức, sa thải.
các quy trình, quy chế, nội quy lao động, phân
công công việc. Sa thải là hình thức kỷ luật lao động đáng
được lưu ý nhất khi xử lý kỷ luật lao động.
Việc kiểm tra, giám sát là yêu cầu mang
TẠP CHÍ KHOA HỌC 57
QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ
- Quan hệ lao động chấm dứt khi người sử người lao động không chỉ bảo vệ lợi ích của
dụng lao động sa thải người lao động. người lao động mà sâu hơn nữa là bảo vệ lợi
ích của người sử dụng lao động. Khi lao động,
Theo quy định của Bộ luật lao động năm nhân sự làm việc hiệu quả, doanh nghiệp phát
2019, người lao động bị sa thải trong các triển bền vững.
trường hợp sau:
II. Quản lý lao động trong thời đại công
- Người lao động có hành vi trộm cắp, nghệ số
tham ô, đánh bạc, cố ý gây thương tích, sử
dụng ma túy tại nơi làm việc; 1. Thực tiễn quản lý lao động thời đại
công nghệ số
- Người lao động có hành vi tiết lộ bí mật
kinh doanh, bí mật công nghệ, xâm phạm Công nghệ số là quá trình thay đổi từ
quyền sở hữu trí tuệ của người sử dụng lao mô hình truyền thống sang doanh nghiệp số
động, có hành vi gây thiệt hại nghiêm trọng bằng cách áp dụng công nghê mới như: dữ
hoặc đe dọa gây thiệt hại đặc biệt nghiêm liệu lớn (Big Data), Internet vạn vật (IoT), điện
trọng về tài sản, lợi ích của người sử dụng lao toán đám mây (Cloud),… thay đổi phương
động hoặc quấy rối tình dục tại nơi làm việc thức điều hành, lãnh đạo, quy trình làm việc,
được quy định trong nội quy lao động; văn hóa công ty. Công nghệ số hay còn gọi là
chuyển đổi số. Trong doanh nghiệp, điều này
- . Người lao động bị xử lý kỷ luật kéo dài là vô cùng có lợi bởi nó giúp doanh nghiệp
thời hạn nâng lương hoặc cách chức mà tái tiện lợi trong việc phương thức điều hành,
phạm trong thời gian chưa xóa kỷ luật. Tái lãnh đạo, quản lý, xây dựng quy trình làm việc
phạm là trường hợp người lao động lặp lại không giấy tờ, tự động phân tích dữ liệu và
hành vi vi phạm đã bị xử lý kỷ luật mà chưa chuyển hóa để tạo ra các giá trị mới.
được xóa kỷ luật theo quy định tại Điều 126
của Bộ luật lao động; Cuộc cách mạng công nghệ số tác động
đến tất cả các ngành, lĩnh vực và toàn bộ
- Người lao động tự ý bỏ việc 05 ngày nền kinh tế của nhân loại. Khi triển khai các
cộng dồn trong thời hạn 30 ngày hoặc 20 công nghệ thông minh trong nhà máy và môi
ngày cộng dồn trong thời hạn 365 ngày tính trường làm việc, các máy móc sẽ được kết nối
từ ngày đầu tiên tự ý bỏ việc mà không có lý để tương tác với nhau và với con người trên
do chính đáng. một không gian mạng duy nhất. Hệ thống điều
Ngoài ra, các trường hợp sa thải còn có khiển nhà máy thông minh cho ta khả năng
thể được quy định trong Nội quy lao động, trực quan hóa toàn bộ chuỗi sản xuất và, thậm
Hợp đồng lao động. Người sử dụng lao động chí có thể đưa ra quyết định một cách tự chủ.
cần tuân thủ đầy đủ quy định về quy trình xử Công nghệ số đang làm thay đổi cuộc
lý kỷ luật lao động. sống từng ngày đã và đang ảnh hưởng sâu
Việc quản lý lao động về chiều sâu không sắc đến toàn bộ không gian nhân sự. Công
chỉ là ý chí đơn phương từ người sử dụng lao nghệ, cụ thể hơn là trí tuệ nhân tạo (AI), theo
động để duy trì hoạt động có tuần tự và có nghiên cứu của mạng xã hội Linkedln, 76%
hiệu quả cao trong doanh nghiệp. Một doanh nhà tuyển dụng tin rằng AI sẽ có tác động
nghiệp có hiệu quả hoạt động tốt, việc quản đáng kể đến hoạt động tuyển dụng. Cuộc
lý lao động cần phải chặt chẽ, cân đối, hài cách mạng khoa học công nghệ tác động mọi
hòa giữa lợi ích của doanh nghiệp và người mặt đến việc quản lý lao động tại các doanh
lao động. Các quy định pháp luật về quản lý nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp lớn,
58 TẠP CHÍ KHOA HỌC
QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ
- doanh nghiệp ứng dụng khoa học công nghệ. 1.2. Sử dụng phần mềm quản lý lao động
Việc tuyển dụng, quản lý lao động, thực hiện
các thủ tục hành chính liên quan đến quản lý Trong sự phát triển công nghệ, việc quản
lao động đều có thể ứng dụng công nghệ để lý lao động được dần chuyển đổi sang hướng
thực hiện, mang lại hiệu quả cao. tự động hóa các dữ liệu. Theo báo cáo Xu
hướng nguồn nhân lực năm 2017 của Deloitte:
1.1. Thông minh hóa quá trình tuyển dụng “Chuyển đổi số nhân sự là một thách thức kép
mà bộ phận quản trị nhân sự phải đương đầu,
Tại Việt Nam, khi mà cách thức tuyển trong đó là chuyển đổi hoạt động nhân sự,
dụng truyền thống không còn hiệu quả, tốn chuyển đổi lực lượng lao động và cách thức
nhiều thời gian và chi phí. Trước những biến thực hiện quy trình”.Việc chuyển đổi số hóa
đổi nhanh chóng của lĩnh vực tuyển dụng và quản lý nhân sự là việc tất yếu trong quá trình
nhân sự trong kỷ nguyên mới sức mạnh của chuyển đổi số hóa doanh nghiệp. Quản lý lao
Trí tuệ nhân tạo là lúc doanh nghiệp cần hơn động, quản trị nhân sự là lĩnh vực được tác
bao giờ hết. động mạnh mẽ nhất khi mà mọi sự thay đổi
Trí tuệ nhân tạo giúp cho quá trình thu của công nghệ diễn ra. Công nghệ được xây
thập, phân tích, đánh giá thông tin ứng viên dựng dựa vào các nền tảng được ứng dụng
hay tin tuyển dụng chính xác, giúp giảm thời rộng rãi vào trong việc quản lý công việc.
gian tuyển dụng, đồng thời doanh nghiệp sẽ Quản lý lao động từ việc chấm công, bảng
có nguy cơ mất nhân tài vào tay đối thủ. Trí lương, theo dõi biến động nhân sự, quản lý
tuệ nhân tạo đảm nhận những phần công việc chất lượng nhân sự,… được điều chỉnh được
như tập hợp dữ liệu, lưu trữ, phân loại hồ sơ, thông qua các loại phần mềm quản lý.
trả lời ứng viên, đưa ra các đề xuất, thậm chí Ngay từ việc ký kết hợp đồng lao động,
phân tích các hồ sơ để lọc ra ứng viên có năng người lao động và người sử dụng lao động
lực phù hợp với vị trí tuyển dụng. Trí tuệ nhân có thể giao kết điện tử, lưu giữ hồ sơ điện tử.
tạo sẽ sử dụng dữ liệu để chuẩn hóa sự phù Trong quá trình thực hiện hợp đồng lao động,
hợp giữa kinh nghiệm, kiến thức, kỹ năng của thông qua các phần mềm, hệ thống phân tích
ứng viên với cá yêu cầu công việc, giúp cho lao động, để đánh giá khả năng làm việc của
các hoạt động tuyển dụng khách quan hơn, lao động một cách khách quan, toàn diện.
giảm định kiến, cải thiện chất lượng tuyển
dụng. Công nghệ, số hóa, tự động hóa tạo nên
sự thay đổi lớn. Khi doanh nghiệp sử dụng
Việc sử dụng trí tuệ nhân tạo vào quà trình các ứng dụng công nghệ sẽ tối giản được bộ
tuyển dụng là xu thế tất yếu trong việc tuyển máy quản lý, tránh nhiều thủ tục rườm rà, cơ
dụng lao động. Các quảng cáo trực tuyến về chế, chính sách phức tạp đang tồn tại hiện
vị trí đang tuyển dụng sẽ tiếp cận đúng đối nay.
tượng, vào đúng thời điểm bằng cách sử
dụng lịch sử hoạt động trực tuyến của họ. Các Các doanh nghiệp lớn, các doanh nghiệp
phần mềm tuyển dụng phân tích lịch sử duyệt về công nghệ đang tận dụng ưu thế công
website của ứng viên và sử dụng nó trong việc nghệ tốt để quản lý lao động hiệu quả. Một
ra quyết định. Hệ thống xử lý dữ liệu quản lý phần các doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa đủ
cho phép nhà tuyển dụng đặt mục tiêu và tìm tiềm lực để đầu tư vào công việc số hóa việc
kiếm các ứng viên phù hợp với mục tiêu của quản lý lao động.
doanh nghiệp. Các ứng viên đang tìm kiếm
những vị trí tương tự có thể thấy quảng cáo 2. Hoàn thiện quy định pháp luật về quản
cho vị trí của nhà tuyển dụng ngay. lý lao động trong thời đại công nghệ số
TẠP CHÍ KHOA HỌC 59
QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ
- Bộ luật lao động năm 2019 và các quy đào tạo tại các cơ sở cung cấp nguồn nhân
định pháp luật liên quan đã xây dựng hệ thống lực như trường đại học, các trường đào tạo
về quản lý lao động nhằm thích ứng với cuộc nghề, các trung tâm bồi dưỡng lao động,…
cách mạng công nghiệp 4.0. So với Bộ luật
lao động năm 2012, Bộ luật lao động 2019 và Nhà nước nên có những chương trình,
các văn bản hướng dẫn thi hành có những chính sách cụ thể để hỗ trợ cho các doanh
thay đổi đáng kể giúp việc ứng dụng công nghiệp vừa và nhỏ ứng dụng công nghệ số
nghệ vào quản lý lao động được dễ dàng hơn. vào quản lý lao động. Đồng thời với đó, các
thủ tục hành chính yêu cầu đối với việc quản
Trong quá trình tuyển dụng lao động, Bộ lý lao động cần được tinh giản, các khâu đăng
luật lao động 2019 và các văn bản hướng dẫn ký (ví dụ: đăng ký nội quy lao động), báo cáo
không yêu cầu doanh nghiệp thực hiện các thủ (ví dụ Báo cáo tình hình sử dụng lao động),
tục phức tạp để tuyển dụng, quá trình ký kết biến động lao động, …thực hiện điện tử thông
hợp đồng lao động có thể thực hiện qua giao qua một cổng thông tin quốc gia về lao động.
dịch điện tử. Các thủ tục hành chính về việc
đăng ký lao động dần được hoàn thiện hơn, Đối với việc thanh tra, kiểm tra, giám sát
việc nộp hồ sơ trực tuyến đang dần được triền doanh nghiệp, Nhà nước ứng dụng công nghệ
khai và đi vào hệ thống. số để kiểm tra, giám sát, không mất quá nhiều
thời gian, chi phí, mang lại hiệu quả cao cho
Việc xây dựng, hoàn thiện hệ thống chính cả doanh nghiệp và nhà nước.
sách bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của
Nhà nước,của người sử dụng lao động và Cùng với sự phát triển nhanh chóng của
người lao động. Nâng cao chất lượng quản thời đại công nghệ số, không chỉ cách thức
lý lao động góp một phần lớn trong việc nâng tuyển dụng trong quản lý lao động mà còn rất
cao chất lượng lao động. Nhà nước nên có nhiều các lĩnh vực khác cũng sẽ có những
nhiều hơn các chính sách sử dụng công nghệ thay đổi đáng kể. Lĩnh vực pháp lý không
số để quản lý lao động trong lĩnh vực bảo phải là lĩnh vực chịu sự tác động chính của
hiểm, thủ tục hành chính, thanh tra, kiểm tra, cuộc cách mạng công nghệ 4.0. Tuy nhiên,
giám sát lao động. do những ảnh hưởng quá mạnh mẽ của cuộc
cách mạng này đến đời sống xã hội, Để thích
Việc quản lý đào tạo và tổ chức kiểm định ứng với cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ
đào tạo tại các cơ sở đào tạo nguồn nhân lực 4 đang bùng nổ, thì việc nhà làm luật thiết
trong nước cũng cần được quan tâm đích lập một khuôn khổ pháp lý thích hợp cho các
đáng. Yêu cầu lao động, yêu cầu nhân sự cần hoạt động quản lý theo mô hình mới ứng dụng
được nghiên cứu cụ thể để đưa ra nhu cầu công nghệ là nhu cầu thiết yếu.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Công Đoàn, 2021, Công nghệ sẽ thay đổi hoạt động tuyển dụng - Báo Người lao động (nld.
com.vn),
[2]. Nguyễn Ánh Tuyết, 2020, Thời đại công nghệ 4.0 là gì - Cơ hội hay thách thức với việc làm
(timviec365.vn)..
60 TẠP CHÍ KHOA HỌC
QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ
nguon tai.lieu . vn
