Xem mẫu
- Journal of Thu Dau Mot university, No2 – 2011 QUAN ÑIEÅM NHAÂN HOÏC TRIEÁT HOÏC TRONG TAÙC PHAÅM “VÒ TRÍ CON NGÖÔØI TRONG VUÕ TRUÏ” CUÛA MAX SCHELER Nguyeãn Thò Tuyeát Oanh Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên Ñaïi hoïc Quoác gia thaønh phoá Hoà Chí Minh TOÙM TAÉT Baøi nghieân cöùu naøy ñeà caäp ñeán boán chuû ñeà cuûa taùc phaåm “Vò trí con ngöôøi trong vuõ truï” cuûa taùc giaû Max Scheler, ngöôøi saùng laäp ra nhaân hoïc trieát hoïc hieän ñaïi. Chuû ñeà thöù nhaát trình baøy söï thoáng nhaát giöõa sinh theå vaø tinh thaàn trong quaù trình tieán hoùa boán giai ñoaïn. Trong chuû ñeà thöù hai, ñoäc giaû ñöôïc khaùm phaù yeáu toá tinh thaàn nhö moät hieän töôïng thieáu töï nhieân vaø ñoäc laäp; hoaït ñoäng töông phaûn vôùi xung naêng. Vaán ñeà quan troïng thöù ba cuûa taùc phaåm laø vieäc yeáu toá tinh thaàn ñöôïc xem nhö laø neàn taûng cuûa vuõ truï. Vaø troïng ñieåm thöù tö cuûa taùc phaåm nhaán maïnh vai troø cuûa con ngöôøi trong vuõ truï. Saùng taùc naøy cuûa Scheler laø moät coâng trình chuû ñaïo trong vieäc phaùt trieån nhaân hoïc trieát hoïc, ñaùnh daáu moät böôùc chuyeån ñaëc bieät trong phöông phaùp vaø tö duy cuûa oâng. Töø Khoaù: Max Scheler, nhaân hoïc trieát hoïc, xung naêng, hieän töôïng luaän, tinh thaàn, söï thaêng hoa, söï thoâi thuùc, vò trí con ngöôøi trong vuõ truï, quan ñieåm töï nhieân về thế giôùi * Con ngöôøi vöøa laø moät thöïc theå töï chính laø caùi traùch nhieäm voâ cuøng taän cuûa söï nhieân, vöøa laø moät thöïc theå xaõ hoäi vaø do may maén aáy‛ (Albert Camus) [2: 60]. vaäy, trong moïi thôøi ñaïi lòch söû, con ngöôøi Trieát hoïc phöông Taây hieän ñaïi khaúng luoân coù moät taàm voùc quan troïng trong vieäc ñònh raèng con ngöôøi laø ñeà taøi trung taâm cuûa kieán taïo xaõ hoäi vaø theá giôùi. Kinh Veâda cho trieát hoïc. Kinh nghieäm phaùt trieån nhieàu raèng ‚trong taát caû moïi caùi ñang toàn taïi, theá kæ cuûa trieát hoïc chöùng toû trieát hoïc coù trong taát caû moïi caùi seõ toàn taïi, con ngöôøi laø moät ñeà taøi trung taâm maø taát caû caùc ñeà taøi, vaø seõ laø toái cao‛ [2: 74]. Baûn chaát con ngöôøi, caùc vaán ñeà khaùc cuûa trieát hoïc ñeàu taäp hôïp theo Upanishad, laø kieán thöùc, quyeàn naêng xoay quanh noù - ñeà taøi veà con ngöôøi. Coâng vaø haønh ñoäng. Con ngöôøi khoâng phaûi sinh lao ñaëc bieät trong vieäc ñaët ra vaán ñeà trieát ra ñeå haïnh phuùc maø ñeå neân ngöôøi, ñeå maïo hoïc veà con ngöôøi laø thuoäc veà Socrates. hieåm vaø ñoái phoù nguy nan haàu taïo ra söï Chính oâng laø nhaø trieát hoïc ñaàu tieân ñaõ ñaët phoàn vinh, tröôøng toàn vaø an bình cho coäng con ngöôøi, muïc ñích toàn taïi cuûa con ngöôøi, ñoàng. Con ngöôøi haønh ñoäng nhö mình yeâu caùc ñaëc ñieåm cuûa baûn tính con ngöôøi vaøo vaø yeâu thöông nhö mình suy nghó; tö töôûng trung taâm nhöõng suy ngaãm cuûa mình. ñaøo taïo traùi tim vaø traùi tim reøn luyeän haïnh kieåm. Vì theá, ‚baûn thaân con ngöôøi ñaõ laø moät Thuaät ngöõ ‚nhaân hoïc‛ xuaát phaùt töø söï may maén voâ cuøng taän. Nhöng con ngöôøi laïi tieáng Hy Laïp ‚anthropos‛ (ngöôøi). ‚Nhaân 82
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 2 - 2011 hoïc trieát hoïc‛ (philosophical anthropology) Baûn chaát vaø nguoàn goác cuûa nhöõng tình caûm ñöôïc giaûi thích laø moät hoïc thuyeát trieát hoïc tích cöïc vaø tieâu cöïc vaø moái quan heä cuûa veà con ngöôøi. Ñaây laø moät traøo löu trieát hoïc nhöõng ñieàu naøy vôùi ñôøi soáng coäng ñoàng, phöông Taây theá kæ XX, xuaát hieän vaøo naêm nhöõng hieän töôïng xuùc caûm, trieát hoïc veà toân 1928 do Scheler vaø Plessner saùng laäp. ‚Hoïc giaùo vaø vaên hoùa, xaõ hoäi hoïc veà kieán thöùc, lí thuyeát naøy laáy toàn taïi cuûa chính con ngöôøi thuyeát veà giaù trò - ñaây chính laø nhöõng laõnh vaø baûn tính, tính caù theå cuûa con ngöôøi laøm vöïc maø oâng ñaõ laøm böøng saùng leân nhöõng ñoái töôïng nghieân cöùu nhaèm muïc ñích khaúng ñöôøng neùt môùi vaø phong phuù hoùa nhöõng ñònh con ngöôøi nhö laø söï bieåu hieän ñoäc ñaùo vaán ñeà haõy coøn phieán dieän naøy‛ [5: 1-2]. cuûa ‚ñôøi soáng noùi chung‛ vaø nhö laø chuû theà Ñeå ñaït ñöôïc moät ñònh nghóa roõ raøng vaø saùng taïo vaên hoùa vaø lòch söû‛ [4: 37]. Trong nhaát quaùn veà ‚nhaân hoïc trieát hoïc‛ Max doøng chaûy cuûa theá giôùi phöông Taây hieän Scheler ñaõ ñi theo phöông phaùp sieâu hình ñaïi, nhaân hoïc trieát hoïc ñaõ coù vò trí nhaát hoïc baèng caùch keát hôïp ba quan ñieåm truyeàn ñònh trong vieäc lí giaûi yù nghóa cuûa con thoáng: thaàn hoïc, trieát hoïc vaø khoa hoïc. ngöôøi vaø vai troø cuûa con ngöôøi trong vuõ truï. Theo oâng, thuaät ngöõ ‚nhaân hoïc trieát hoïc‛ Keà thöøa tö duy cuûa Kant, Marx, Darwin vaø haøm chæ moät ngaønh hoïc noùi veà baûn chaát cuûa Freud, nhaân hoïc trieát hoïc lí giaûi con ngöôøi con ngöôøi trong moái töông quan vôùi vieäc vôùi tö caùch ‚chuû theå sieâu töï nhieân‛, ‚chuû theå phaùt trieån sinh hoïc, taâm lí, lí töôûng, xaõ hoäi cuûa töï yù thöùc‛ [3: 48]. vaø tinh thaàn. Ngoaøi ra, Scheter cuõng môû Vôùi tö caùch laø ngöôøi saùng laäp ra nhaân roäng vieäc söû duïng phöông phaùp hieän töôïng hoïc trieát hoïc phöông Taây hieän ñaïi, Max luaän vaø aùp duïng phöông phaùp naøy vaøo caùc Scheler (1874 – 1928) ñaõ coù nhöõng aûnh laõnh vöïc ñaïo ñöùc hoïc, toân giaùo, taâm lí hoïc höôûng quyeát ñònh ñoái vôùi trieát hoïc Ñöùc trong vaø xaõ hoäi hoïc. giai ñoaïn sau chieán tranh theá giôùi thöù nhaát Töông töï nhö Cassirer, Scheler laø hình – moät giai ñoaïn ñaày bieán ñoäng vaø nhöõng aûnh cuûa moät trieát gia chuyeân veà vaên hoùa; khôûi ñaàu môùi meû. Neáu khoâng coù nhöõng ñoùng nhìn nhaän vaên hoùa treân bình dieän so saùnh goùp trieát hoïc cuûa oâng thì nhöõng vaán ñeà trieát toaøn caàu. Theo oâng, coù ba loaïi vaên hoùa hoïc Ñöùc cuûa ngaøy nay khoù ñaït ñöôïc nhöõng töông öùng vôùi ba loaïi tri thöùc: vaên hoùa caûm thuï saâu saéc. Ñieåm noåi baät cuûa Max Thieân Chuùa Judeo vaø AÁn Ñoä ñaïi dieän cho Sheler laø vieäc oâng lí giaûi nhöõng hieän thöïc tri thöùc giaûi thoaùt; vaên hoùa Hy Laïp vaø taâm linh baèng phöông phaùp hieän töôïng luaän. Trung Quoác tieâu bieåu cho tri thöùc nhaân vaên; Sinh tröôûng taïi Munich trong moät gia coøn vaên hoùa chaâu AÂu hieän ñaïi laø tieáng noùi ñình Do Thaùi, Max Scheler chòu nhieàu taùc cuûa tri thöùc lao ñoäng vaø kó thuaät. Scheler ñoäng cuûa Thieân Chuùa giaùo. Cuoäc ñôøi cuûa oâng nhaán maïnh raèng ba loaïi hình vaên hoùa vaø laø chöùng tích cuûa nhöõng traàm luaân tình caûm, tri thöùc naøy caàn ñöôïc thieát laäp theo thang söï nghieäp trieát hoïc vaø giaûng daïy. OÂng khoâng baäc giaù trò dòch chuyeån töø döôùi leân treân: tri phaûi laø moät thieân taøi xuaát chuùng, maø laø ‚moät thöùc veà lao ñoäng vaø kó thuaät phuïc vuï cho maãu ngöôøi tieân phong treân moät laõnh ñòa maø nhaân vaên, tri thöùc nhaân vaên ñöôïc söû duïng hoaøn toaøn khoâng phaûi gaàn guõi vôùi chuùng ta. ñeå ñaùp öùng yeâu caàu cuûa Thöôïng ñeá. Max 83
- Journal of Thu Dau Mot university, No2 – 2011 Scheler cuõng ñeà nghò chaáp nhaän quan ñieåm ñoäng vaø phaùt trieån trong söï ña daïng vaø veà Chuùa nhö moät söï töï hoaøn thieän mình phöùc taïp cuøng vôùi toå chöùc cuûa caùc loaøi. thoâng qua con ñöôøng töï giaùc hay toân suøng. ÔÛ giai ñoaïn khôûi ñaàu cuûa cuoäc soáng, caùc Ñöùng treân bình dieän tö duy vaø phöông sinh theå thöôøng leä thuoäc vaøo moâi tröôøng voâ phaùp, Max Scheler, ñaõ chòu nhieàu taùc ñoäng cô. Ñôøi soáng tinh thaàn cuûa caùc thöïc vaät, duø cuûa trieát lí cuoäc soáng theo phong thaùi cuûa raát nhoû vaø hoaøn toaøn thuï ñoäng, ñeàu laø raát Nietzsche, Bergson, Dilthey vaø phöông thaät: chuùng coù xuùc caûm, phaûn öùng ñoái khaùng, phaùp hieän töôïng luaän. Scheler laø ngöôøi ñaàu xung naêng; nhöng hoaøn toaøn khoâng nhaän tieân pheâ bình phöông phaùp hoài quy vì cho thöùc ñöôïc yeáu toá tinh thaàn naøy. Böôùc thöù hai raèng tö duy naøy cuûa Phaät giaùo coù phaàn vöôït chính laø baûn naêng, khoâng coù ôû thöïc vaät, maø troäi hôn. Vôùi nhaân hoïc trieát hoïc, Scheler laø ñaëc thuø cuûa ñoäng vaät. ÔÛ nhöõng ñoäng vaät tuyeân boá raèng phöông phaùp sieâu hình laø öu cao hôn, chuùng ta nhaän thöùc ñöôïc giai ñoaïn vieät nhaát vì leõ con ngöôøi laø moät thöïc theå thöù ba maø ñaëc tröng cuûa giai ñoaïn naøy laø vaên hoùa cuøng töông taùc vôùi Ñaáng toái cao vaø haønh vi vaø trí nhôù lieân ñôùi. Naêng löïc naøy cuõng chính nôi ñaây Ñôøi Soáng vaø Tinh Thaàn giuùp moät sinh theå ñôn leû taùch khoûi baày ñaøn; luoân coù söï maâu thuaãn. Ñaây cuõng chính laø laøm noù töï phaân bieät mình vôùi caùc sinh theå chuû nghóa nhò nguyeân sieâu hình cuûa oâng. ñoàng loaïi. Sau cuøng, söï thoâng minh vaãn laø Taùc phaåm ‚Vò trí con ngöôøi trong vuõ truï‛ ñaëc ñieåm cuûa ñôøi soáng ñoäng vaät ôû baäc cao laø saùng taùc cuoái cuøng ñöôïc oâng xuaát baûn hôn. Scheler keát luaän raèng moãi giai ñoaïn tröôùc khi qua ñôøi; theå hieän naêng löïc khai trong söï phaùt trieån treân ñeàu coù söï phuï thuoäc phaù trieát hoïc ôû taàm voùc cao cuûa oâng. Quyeån vaøo nhau theo thöù töï töø thaáp ñeán cao. saùch naøy ñeà caäp ñeán taát caû nhöõng yeáu toá theå Vaán ñeà thöù hai maø Scheler ñeà caäp ñeán hieän cuoäc ñaáu tranh vó ñaïi cuûa con ngöôøi laø boán ñaëc tröng cuûa tinh thaàn. OÂng xem trong vieäc toàn taïi vaø töông taùc vôùi theá giôùi: tinh thaàn laø moät hieän töôïng thieáu roõ raøng ‚Chuû ñeà cuûa oâng laø baûn chaát cuûa con ngöôøi vaø hoaït ñoäng ñoäc laäp ñoái khaùng vôùi xung vaø yù nghóa cuûa vieäc loaøi ngöôøi xuaát hieän naêng. Tröôùc heát, tinh thaàn mang chuùng ta trong vuõ truï, noùi chung, ñaõ taïo döïng neân theá hoøa nhaäp vôùi theá giôùi. Khaùc vôùi ñoäng vaät, giôùi‛ [6: 9]. Qua coâng trình naøy Max Scheler hoaøn toaøn leä thuoäc vaøo thuù tính, hay söï thoâi ñaõ trình baøy boán vaán ñeà nhö sau: thuùc, con ngöôøi coù ñöôïc söï töï do vaø khaû Thöù nhaát laø söï thoáng nhaát giöõa sinh naêng khoáng cheá söï thoâi thuùc. Söï ‚töï yù thöùc‛ theå vaø tinh thaàn theo moät quaù trình tieán mang laïi yù nghóa laøm ngöôøi vaø theå hieän hoùa boán giai ñoaïn. Scheler cho raèng tinh chöùc naêng cuûa yeáu toá tinh thaàn nhaèm laøm thaàn khoâng khôûi nguoàn töø ñôøi soáng sinh noåi baät ñaëc tröng cuûa con ngöôøi. Keá tieáp, hoïc maø töø chính xung löïc cuûa cuoäc soáng ñeå nhôø vaøo giaù trò naøy maø cô theå vaø tinh thaàn ñaùp öùng nhöõng nhu caàu cuûa cuoäc soáng qua cuûa con ngöôøi trôû thaønh nhöõng khaùng theå ñoù maø caùc loaøi ñöôïc sinh toàn vaø soá löôïng coù yù nghóa. Quaû thaät, con ngöôøi coù khaû thaønh vieân ngaøy caøng gia taêng hoaøn haûo. naêng cheá ngöï nhöõng noãi ñau ñôùn hay laøm Tinh thaàn laø moät sinh theå soáng luoân hoaït giaûm bôùt nhöõng bieåu hieän vui töôi cuûa 84
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 2 - 2011 chính mình; tuy nhieân caùc ñoäng vaät khoâng tinh thaàn vaø cuoäc soáng, thuùc ñaåy xung naêng theå coù ñöôïc chöùc naêng naøy. Ñaëc ñieåm thöù ñaït ñeán nhöõng muïc ñích cao quyù maø tinh ba ñöôïc Max Scheler nhaán maïnh laø baûn thaàn ñaõ löïa choïn. Con ngöôøi luoân yù thöùc thaân yeáu toá tinh thaàn, khoâng theå töï mình ñöôïc raèng quaù trình tieáp caän vôùi Thöôïng ñeá trôû thaønh moät khaùch theå coù yù thöùc. Vaø sau laø moät quaù trình khoâng bao giôø coù beán ñoã cuøng, ñaëc tröng cô baûn cuûa tinh thaàn laø cuoái cuøng: con ngöôøi luoân keâu gaøo Thöôïng ‚haønh ñoäng thoâng hieåu‛ (the act of ideation) Ñeá khi caàn söï giuùp ñôõ vaø söï thoáng thieát giuùp con ngöôøi naém baét ñöôïc caùc ñaëc thuø ñeán gaàn giaù trò tinh thaàn hay theá giôùi taâm thöïc tieãn cuûa söï vaät vaø ñaït ñöôïc söï thaåm linh luoân taïo ra xung naêng ñaëc bieät ñeå hình thaáu baèng tröïc giaùc ñaëc tröng vaø giaù trò cuûa thaønh neân giaù trò hieän toàn. Scheler cho chuùng. Ñaây cuõng chính laø quan ñieåm cuûa raèng Thöôïng Ñeá chính laø tinh thaàn; vò thaàn Platon ‚say ñaém ñeâ meâ trong theá giôùi‛ naøy khoâng caàn con ngöôøi phaûi phuïng thôø (dying to the world) ñeå hieåu ñöôïc moái quan maø moãi ngöôøi phaûi töï daán thaân ñeå trôû heä nhaân quaû cuûa söï vaät thay vì nhöõng yù thaønh moät höõu theå tinh thaàn; töø ñoù môùi coù nghóa ñôn thuaàn veà söï toàn taïi vaø söï sung naêng löïc hoaøn thieän moät theá giôùi vaãn maõi tuùc cuûa nhöõng sinh theå. chöa hoaøn thieän. Vaán ñeà thöù ba ñeà caäp ñeán vai troø cuûa Con ngöôøi laø moät tieåu vuõ truï ñoàng daïng tinh thaàn nhö laø neàn taûng cuûa vuõ truï. Trieát vôùi Ñaáng taïo hoùa – ñoù laø söï keát hôïp hai giaù hoïc cuûa Max Scheler veà cuoäc soáng mang trò Cuoäc Soáng vaø Tinh Thaàn: hai yeáu toá naøy luoân ñaáu tranh töông taùc ñeå taïo neân nhöõng tính chaát nhò nguyeân, nhöng thöïc chaát laø giaù trò cho theá giôùi. Thoâng qua phöông caùch bieåu hieän cuûa hieän töôïng luaän. Theo oâng, hoaøn haûo kieán thöùc veà baûn chaát cuûa söï vaät baèng söï thaåm thaáu hai hieän töôïng chuû ñaïo cuõng nhö ñem heát nghò löïc ñeå ñaït ñöôïc – tinh thaàn vaø cuoäc soáng ñang hieän höõu nhöõng muïc ñích lí töôûng tieàm taøng trong treân vuøng ñaát cuûa Ñaáng toái cao, chuùng ta coù kieán thöùc, con ngöôøi coù theå laøm thaêng hoa theå caûm nhaän ñöôïc doøng chaûy tieán hoùa nhöõng öôùc ao laéng ñoïng, taêng theâm giaù trò daâng traøo vaø ñònh hình vai troø ñaëc thuø cuûa tinh thaàn, vaø vì theá taïo neân moät neàn vaên con ngöôøi trong chu trình phaùt trieån cuûa hoùa vaø quaân bình haàu coáng hieán hôn nöõa theá giôùi. Vì vaäy, vai troø cuûa con ngöôøi trong ñeán quaù trình tinh thaàn hoùa theá giôùi cuõng vuõ truï ñöôïc xem nhö laø söï hoøa ñieäu giöõa nhö ñoaïn ñöôøng hoùa thaân thaønh Ñaáng toái cuoäc soáng vaø tinh thaàn. Ñaây chính laø vaán cao. Quaù trình giao hoøa giöõa cuoäc soáng vaø ñeà thöù tö ñöôïc Max Scheler trình baøy trong tinh thaàn laø quaù trình töï thoâng ñaït vaø giaùc taùc phaåm ‚Vò trí con ngöôøi trong vuõ truï‛. ngoä saâu saéc ñeå thaåm thaáu ñöôïc caùi Höõu theå The Max Scheler, ñôøi soáng ñaëc thuø cuûa daïn daày traàm luaân (to know the Being of con ngöôøi laø moät quaù trình taâm linh hoùa what – is – through – itself). Nhö theá, yeáu toá cuoäc soáng maø Thöôïng Ñeá vaø moãi caù nhaân vónh haèng trong con ngöôøi chuùng ta laø yù thöùc ñeàu laø nhöõng vò thaàn mang maøu saéc taâm veà toân giaùo. ‚Caáu truùc haønh ñoäng tinh thaàn thöùc cao caû. Nhö vaäy, söï thaêng hoa cuûa cuoäc cuûa con ngöôøi chính laø con ñöôøng tìm ñeán tri soáng chính laø noã löïc quaân bình hoùa yeáu toá thöùc thöïc tieãn vaø ñaëc tröng cuûa chuùa‛ [7: 11]. 85
- Journal of Thu Dau Mot university, No2 – 2011 Caøng veà cuoái taùc phaån, Scheler nhieàu tieãn, khía caïnh tinh thaàn cuûa con ngöôøi, vaø laàn nhaán maïnh raèng vò trí cuûa con ngöôøi laø ngay caû taâm thöùc thaàn thaùnh. Söï haøi hoøa naèm ‚beân ngoaøi‛ vuõ truï. OÂng khoâng minh giöõa hai yeáu toá xung naêng vaø tinh thaàn hoïa roõ yù nghóa theá naøo laø ‚beân ngoaøi‛ hay trong taùc phaåm ‚Vò trí con ngöôøi trong vuõ ‚taùch rôøi vuõ truï‛ vì oâng qua ñôøi ngay sau truï‛ ñöôïc xem nhö laø moät ñoùng goùp coù yù khi hoaøn thaønh taùc phaåm. Naêng löïc tinh nghóa ñoái vôùi nhöõng tranh luaän trieát hoïc thaàn cuûa con ngöôøi coù theå caûm thaáu caùc ñöông thôøi veà baûn chaát cuûa söï toàn taïi. thöïc theå bao goàm caû khoâng gian, thôøi gian Tuy theá, ñöùng treân bình dieän quan vaø caû baûn thaân vuõ truï. Xeùt veà maët baûn theå ñieåm maùc-xít, nhaân hoïc trieát hoïc ‚vôùi chuû luaän, vò trí cuûa con ngöôøi khoâng theå ôû trong tröông nghieân cöùu con ngöôøi toång theå, khoâng gian, thôøi gian vaø vuõ truï, maø phaûi laø nhöng môùi chæ xem xeùt maët ñoäng vaät hoïc, ‚khoâng choán naøo caû‛ trong söï lieân ñôùi ñeán nhaân chöùng hoïc, maët taâm lí hoïc vaø vaên hoùa moät nôi choán nhaát ñònh, ñöôïc khaùch theå hoïc cuûa con ngöôøi chöù caùc khía caïnh veà con hoùa bôûi yeáu toá tinh thaàn. ‚Beân ngoaøi‛ vuõ truï khoâng bao haøm yù nghóa khoaûng caùch khoa ngöôøi xaõ hoäi, con ngöôøi kinh teá, con ngöôøi hoïc giöõa con ngöôøi vaø vuõ truï. Con ngöôøi chính trò laïi khoâng ñöôïc chuù yù xem xeùt…‛ [9: luoân môû roäng taâm thöùc veà theá giôùi; con 11]. Nhö theá, ‚traøo löu nhaân hoïc trieát hoïc ngöôøi khoâng chòu söï boù heïp trong caùi noäi noùi chung chæ laø saûn phaåm tö töôûng phaùt taïi cuûa theá giôùi maø luoân phoùng taàm maét sinh vaø phaùt trieån gaén lieàn vôùi giai ñoaïn vöôït khoûi vuõ truï naøy vì söï ñeâ meâ vaø tham khôûi ñaàu cuûa cuoäc khuûng hoaûng toaøn dieän voïng cuûa con ngöôøi luoân baát taän. Nhö vaäy, cuûa chuû nghóa tö baûn, laø söï ñaàu cô baûn chaát ‚con ngöôøi thöïc söï laø söï saùng taïo sieâu hình con ngöôøi, duø xem xeùt con ngöôøi döôùi giaùc vaø ñaäm chaát toân giaùo…Con ngöôøi cuøng luùc coù ñoä hieän töôïng luaän, thaàn hoïc hay khoa hoïc ñöôïc kieán thöùc veà theá giôùi vaø söï yù thöùc veà hoùa, con ngöôøi vôùi hoï vaãn laø moät thöïc theå Ñaáng toái cao‛ [6: 112-118]. phi xaõ hoäi, phi lòch söû, moät thöù ngöôøi vôùi Thaät theá, Max Scheler laø moät nguoàn löïc baûn chaát vónh haèng‛ [1: 51]. raát quan troïng ñoái vôùi trieát hoïc trong giai Max Scheler, baèng ngoøi buùt sieâu hình, ñoaïn cuûa oâng vaø caû sau naøy. Taùc phaåm cuoái ñaõ taïo döïng neân hình töôïng con ngöôøi luoân cuøng cuûa oâng ‚Vò trí con ngöôøi trong vuõ truï‛ chieán ñaáu baèng söï phoái hôïp giöõa xung naêng laø moät saùng taùc chuû ñaïo trong söï nghieäp vaø tinh thaàn treân con ñöôøng ñaït ñöôïc söï trieát hoïc cuûa oâng, ñaùnh daáu moät söï chuyeån vónh haèng cuûa Chuùa ñeå löu giöõ vaø taùi taïo ñoåi ñaëc bieät trong phöông phaùp vaø tö duy. caùc giaù trò cuûa toàn taïi. Cuoäc soáng, con ngöôøi Coâng trình naøy ñeà caäp ñeán hai vaán ñeà chính vaø vuõ truï ñaõ, ñang vaø seõ bieán chuyeån, ñaëc yeáu: Con ngöôøi laø gì? Vaø vai troø cuûa con thuø vôùi khoâng gian vaø thôøi gian. Baûn chaát ngöôøi trong vuõ truï ra sao? Döïa vaøo nhöõng cuûa söï toàn taïi nhaát quyeát phaûi ñöôïc quyeát coâng trình trieát hoïc vaø khoa hoïc trong quaù ñònh bôûi nhieàu nhaân toá - nhöng nhaân toá khöù, Max Scheler trình baøy nhöõng möùc ñoä tinh thaàn vaø vaät chaát luoân laø söï hoøa quyeän khaùc nhau cuûa toàn taïi, bao goàm hieän thöïc voâ thieát thöïc ñeå ñaït ñöôïc nhöõng lí töôûng chính cô, hieän thöïc höõu cô, söï thoâng minh thöïc trò, xaõ hoäi vaø kinh teá. 86
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 2 - 2011 THE VIEWPOINTS OF PHILOSOPHICAL ANTHROPOLOGY IN “THE HUMAN PLACE IN THE COSMOS” WRITTEN BY MAX SCHELER Nguyen Thi Tuyet Oanh University of Social Sciences and Humanities Vietnam National University – Hochiminh City ABSTRACT This paper presents the four theses of the book entitled “The human place in the cosmos” written by Max Scheler, the founder of philosophical anthropology in the modern time. The first thesis deals with the unity of the living body and the psyche in a four – step evolutionary process. Spirit, which is a non-emergent and autonomous phenomenon that stands in opposition to impulsion, is the second issue. The third thesis clarifies the spirit as the foundation of the universe. And the fourth thesis addresses the role of the human being in the cosmos. Scheler’s study is a pivotal piece in the development of philosophical anthropology, marking a peculiar shift in his approach and thought. Keyword: Max Scheler, philosophical anthropology, impulsion, phenomenology, spirit, sublimation, drives, the human place in the cosmos, natural view of the world. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO [1]. Quang Chieán, “Nhaân hoïc trieát hoïc – Moät soá quan ñieåm cuûa M.Seâle vaø A.Gheâlen”, Taïp chí Trieát hoïc, soá 4/1996. [2]. Vöông Trung Hieáu, Tö töôûng nhaân loaïi (danh ngoân), NXB Thanh Nieân, 2004. [3]. Ñoã Minh Hôïp, “Nhaân hoïc trieát hoïc hieän ñaïi vôùi vaán ñeà toàn taïi ngöôøi”, Taïp chí Trieát hoïc, soá 3 (115), thaùng 6/2000. [4]. Traàn Ñöùc Long, “Nhaân baûn hoïc Trieát hoïc – Cô sôû phöông phaùp luaän cuûa hoïc thuyeát sinh hoïc xaõ hoäi”, Taïp chí Trieát hoïc, soá 3 (142), thaùng 3/2003. [5]. Max Scheler, On feeling, knowing, and valuing – Selected Writings, edited with an Introduction by Harold J.Bershady, The University of Chicago Press,1992. [6]. Max Scheler, The human place in the cosmos, (translated from the German by Manfred S.Frings), Northwestern University Press, Evanston, Illinois, 2009. [7]. Max Scheler, On the eternal in Man (with a new introduction by Graham McAleer), Transaction Publishers, New Brunswick, 2010. [8]. Max Scheler, The constitution of the human being – From the posthumous works, Volumes 11 and 12 (translated by John Cutting), Marquette University Press, Milwankee, Wisconsin, 2008. [9]. Hoà Baù Thaâm, Khoa hoïc con ngöôøi vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc, NXB Toång hôïp Thaønh phoá Hoà Chí Minh, 2003. 87
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học