Quan điểm của các nhà lý luận thuộc trường phái mác xít Áo về chủ nghĩa xã hội

QUAN ®iÓm cña c¸c nhμ lý luËn thuéc tr−êng ph¸I m¸c xÝt ¸o vÒ Chñ nghÜa x$ héi NguyÔn ChÝ HiÕu(*) ã thÓ kh¼ng ®Þnh, trong bèi c¶nh x héi hiÖn ®¹i cßn ®Çy rÉy nh÷ng bÊt c«ng vμ m©u thuÉn, ng−êi lao ®éng cßn chÞu c¶nh lÇm than, cßn bÞ ¸p bøc vμ bãc lét th× t− t−ëng XHCN lu«n gi÷ nguyªn tÝnh thêi sù cña m×nh; cho dï CNXH ®ang tr¶i qua giai ®o¹n tho¸i trμo vμ b¶n th©n qu¸ tr×nh x©y dùng CNXH trªn thùc tÕ, còng nh− lý luËn vÒ CNXH vμ con ®−êng x©y dùng CNXH vÉn ®ang ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò lý luËn bøc thiÕt. Giíi lý luËn ®ang nç lùc t×m kiÕm c©u tr¶ lêi cho nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn cÊp b¸ch ®ã nh»m gãp phÇn tiÕp tôc ph¸t triÓn lý luËn Marx vÒ CNXH vμ con ®−êng ®i lªn CNXH trong ®iÒu kiÖn hiÖn ®¹i. ThÕ kû XX ® tr«i qua cïng víi bao biÕn cè lÞch sö träng ®¹i, c¶ tÝch cùc lÉn tiªu cùc. Mét sè n−íc XHCN cßn l¹i ® tiÕn hμnh c«ng cuéc x©y dùng mét x héi míi dùa trªn häc thuyÕt khoa häc vÒ CNXH. Tuy cßn nh÷ng trë ng¹i nhÊt ®Þnh trong c«ng cuéc x©y dùng Êy, nh−ng nh÷ng thμnh tùu kh«ng thÓ b¸c bá ®−îc cña c¸c n−íc XHCN hiÖn thùc ® cã ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ ®Õn sè phËn cña rÊt nhiÒu n−íc, ®Õn toμn bé loμi ng−êi. NhiÒu ng−êi ®¹i diÖn cho c¸c tÇng líp nh©n d©n lao ®éng ë c¸c n−íc thuéc c¸c chÕ ®é chÝnh trÞ - x héi kh¸c nhau còng cè g¾ng x©y dùng lý luËn vÒ CNXH cña riªng m×nh. Mét phÇn trong sè hä ® Ýt nhiÒu chÞu ¶nh h−ëng cña CNXH m¸c xÝt, nh−ng hä còng cßn cè g¾ng “chØnh lý” nã cho phï hîp víi bèi c¶nh hiÖn ®¹i. Mét sè kh¸c l¹i l¹m dông t− t−ëng XHCN ®Ých thùc, xuyªn t¹c, bãp mÐo nã cã chñ ®Ých nh»m ®¹t tíi môc ®Ých lμ b¶o vÖ chÕ ®é x héi hiÖn tån ë n−íc hä vμ quan träng h¬n lμ nh»m chèng l¹i CNXH hiÖn thùc vμ c¬ së t− t−ëng cña nã lμ CNXH khoa häc.( 1. VÒ tr−êng ph¸i m¸c xÝt ¸o Trong c¸c n−íc sö dông ng«n ng÷ §øc, vμo kho¶ng thËp niªn ®Çu cña thÕ kû XX, ® xuÊt hiÖn mét lo¹t nh÷ng nhμ t− t−ëng theo chñ nghÜa Marx, nç lùc ph¸t triÓn s¸ng t¹o lý luËn vÒ CNXH vμ nhiÒu luËn ®iÓm cña hä vÉn cßn cã ý nghÜa nhÊt ®Þnh trong lÞch sö ph¸t triÓn chñ nghÜa Marx ë ph−¬ng T©y, cho dï chóng kh«ng cã ®−îc sù nhÊt qu¸n vμ tÝnh chØnh thÓ, hÖ thèng. Tr−êng ph¸i m¸c xÝt ¸o lμ mét trong nh÷ng tr−êng ph¸i nh− vËy, næi lªn tõ n¨m 1904 t¹i ¸o víi mét lo¹t c¸c ®¹i biÓu næi tiÕng, cã ®ãng gãp lý luËn, s¸ng t¹o vÒ CNXH. (∗) TS., Häc viÖn ChÝnh trÞ Khu vùc I. 4 Tr−êng ph¸i nμy do O. Bauer (Phã chñ tÞch §¶ng C«ng nh©n d©n chñ x héi ¸o vμ lμ nhμ lý luËn hμng ®Çu cña §¶ng nμy), M. Adler vμ R. Hilferding s¸ng lËp. Dï cã nh÷ng luËn ®iÓm c¬ b¶n kh¸c nhau (T. Vogelsang (chñ biªn), 1971, tr.59), nh−ng hä vÉn cã ®iÓm chung lμ kiªn tr× tiÕp tôc quan ®iÓm cña Marx vÒ vÊn ®Ò giai cÊp vμ vÒ triÓn väng ph¸t triÓn CNXH khoa häc do Marx ®Ò xuÊt, ®ång thêi tiÕp nhËn cã phª ph¸n c¸c tri thøc khoa häc míi nhÊt thêi bÊy giê trong c¸c lÜnh vùc triÕt häc, kinh tÕ chÝnh trÞ, x héi häc vμo trong quan niÖm cña m×nh. Hä còng chèng l¹i lý thuyÕt m¸c xÝt cña Karl Kautsky v× cho r»ng, nã lμm x¬ cøng thÕ giíi quan c¸ch m¹ng vμ tá ra kh«ng cßn phï hîp víi thùc tiÔn míi. C¸c nhμ lý luËn thuéc tr−êng ph¸i m¸c xÝt ¸o mong muèn kÕt nèi di s¶n cña chñ nghÜa Marx víi sù ph¸t triÓn trÝ tuÖ cña thêi ®¹i vμ th«ng qua ®ã lμm t¨ng c−êng t¸c ®éng, ¶nh h−ëng hμn l©m vμ chÝnh trÞ cña dù ¸n XHCN. Hä tù coi m×nh lμ ng−êi ®øng gi÷a chñ nghÜa Marx chÝnh thèng cña thêi ®¹i vμ chñ nghÜa xÐt l¹i d−íi ¶nh h−ëng cña E. Bernstein. Theo nghÜa Êy, hä cè g¾ng ®¹t tíi tÝnh chÊt khoa häc cña chñ nghÜa Marx, nh−ng ®èi nghÞch l¹i víi nh÷ng h×nh thøc gi¸o ®iÒu nÆng nÒ cña nã. Nhãm nh÷ng nhμ trÝ thøc vμ khoa häc c¸nh t¶ t¹i Vienna ® cè g¾ng thøc tØnh ý nghÜa v¨n hãa cña CNXH vÒ c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ chÝnh trÞ c¬ b¶n vμ cã ®ãng gãp vÒ lý luËn trong lÜnh vùc nμy. 2. Quan ®iÓm lý luËn vÒ CNXH cña mét sè ®¹i diÖn tiªu biÓu a. O. Bauer (1881-1938) Tr−íc hÕt, O. Bauer xem xÐt vÊn ®Ò sù chuyÓn ®æi XHCN d−íi c¸c ®iÒu kiÖn cña ph−¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN cã thÓ Th«ng tin Khoa häc x héi, sè 10.2014 chuyÓn ®æi nμy cÇn ph¶i t«n träng c¸c ®iÒu kiÖn khung d©n chñ nghÞ tr−êng. O. Bauer dù b¸o vÒ sù c©n b»ng trong c¸c quan hÖ quyÒn lùc gi÷a t− b¶n vμ lao ®éng ë thêi ®¹i m×nh, cho nªn «ng coi c¸c ph−¬ng diÖn hiÖn thùc cho sù chuyÓn ®æi XHCN chØ cã thÓ thùc hiÖn ®−îc th«ng qua sù t¸c ®éng lÉn nhau cña tÊt c¶ c¸c tæ chøc vμ c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng cña phong trμo c«ng nh©n. Theo ®ã, tr−íc tiªn ph¶i kÓ ®Õn c¸c c«ng ®oμn vμ hÖ thèng réng lín c¸c Héi liªn hiÖp trong “thμnh Vienna ®á” (http://www.rotes-wien.at/start.html) -n¬i mμ §¶ng C«ng nh©n d©n chñ x héi ¸o ®ang cÇm quyÒn suèt mét thêi gian kh¸ dμi. Th«ng qua viÖc x©y dùng c¸c tæ chøc nh− vËy vμ qu¸ tr×nh d©n chñ ho¸ c¸c c¬ quan hμnh ph¸p nhμ n−íc, mμ tr−íc hÕt lμ c¶nh s¸t vμ hμnh chÝnh, th× míi cã thÓ xo¸ bá ®−îc CNTB trong mét qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi dÇn dÇn. O. Bauer còng lμ ng−êi khëi x−íng C−¬ng lÜnh Linz cña nÒn d©n chñ x héi n¨m 1927. C−¬ng lÜnh Linz vÉn tiÕp thu lý luËn cña Marx, luËn gi¶i tÝnh tÊt yÕu cña thêi kú qu¸ ®é tõ chÕ ®é TBCN lªn chÕ ®é XHCN vμ më ®Çu b»ng c©u: “§¶ng C«ng nh©n d©n chñ x héi ¸o, dùa trªn häc thuyÕt CNXH khoa häc vμ trªn kinh nghiÖm ®Êu tranh th¾ng lîi kÐo dμi hμng thËp niªn, g¾n bã mËt thiÕt víi c¸c §¶ng C«ng nh©n XHCN cña tÊt c¶ c¸c d©n téc, lnh ®¹o cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng cña giai cÊp c«ng nh©n vμ ®Æt môc tiªu cña nã lμ xãa bá chÕ ®é x héi TBCN, x©y dùng chÕ ®é x héi XHCN” (C−¬ng lÜnh Linz, 1999, tr.2). TiÕp thu t− t−ëng cña Marx vÒ nhμ n−íc, O. Bauer cho r»ng, nhμ n−íc d©n chñ còng chØ lμ ph−¬ng tiÖn duy tr× quyÒn lùc cña giai cÊp thèng trÞ vμ v× vËy, nã vÉn cÇn ph¶i tån t¹i trong nÒn diÔn ra nh− thÕ nμo, nh−ng theo «ng, sù chuyªn chÝnh v« s¶n. Giai cÊp c«ng Quan ®iÓm cña c¸c nhμ lý luËn… nh©n chiÕm lÊy quyÒn thèng trÞ trong nhμ n−íc d©n chñ céng hßa kh«ng ph¶i ®Ó x©y dùng sù thèng trÞ giai cÊp míi, mμ lμ ®Ó xãa bá mäi sù thèng trÞ giai cÊp (C−¬ng lÜnh Linz, 1999, tr.2). Vμ trong x héi CSCN t−¬ng lai, nhμ n−íc sÏ chÊm døt vai trß cña m×nh, sÏ tù tiªu vong: “Céng ®ång XHCN ®Ých thùc kh«ng chØ ®èi lËp l¹i víi nhμ n−íc hiÖn ®¹i, mμ cßn ®èi lËp víi tÊt c¶ c¸c h×nh thøc nhμ n−íc trong lÞch sö” (O. Bauer, 1971, tr.508). Mét ®iÓm ®¸ng l−u ý cña tr−êng ph¸i m¸c xÝt ¸o chÝnh lμ ý t−ëng cña O. Bauer vÒ “CNXH toμn vÑn”. §ã chÝnh lμ cè g¾ng hîp nhÊt gi÷a CNCS X« viÕt víi ph¸i d©n chñ x héi trong khu«n khæ mét Quèc tÕ ®¹i diÖn cho céng ®ång c¸c ®¶ng XHCN. V× vËy, O. Bauer yªu cÇu nh÷ng ng−êi b«n sª vÝch ph¶i thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p, c¸c b−íc ®i cña qu¸ tr×nh d©n chñ hãa vμ ®ång thêi còng ®Ò nghÞ nh÷ng ng−êi d©n chñ x héi ph¶i quay l−ng l¹i víi chñ nghÜa c¶i l−¬ng, xÐt l¹i vμ h−íng tíi c¸ch m¹ng. Nh×n chung, ë ®©y O. Bauer muèn t×m kiÕm “con ®−êng thø ba”, con ®−êng trung gian m¸c xÝt gi÷a nh÷ng ng−êi b«n sª vÝch vμ nh÷ng ng−êi d©n chñ x héi c¶i l−¬ng, víi môc tiªu cuèi cïng lμ d©n chñ hãa chÝnh quyÒn X« viÕt vμ hîp nhÊt hai ph¸i nμy trong mét Quèc tÕ chung. Tõ ®ã, O. Bauer kªu gäi kiªn tr×, b×nh tÜnh chê ®îi sù ph¸t triÓn chÝn muåi tiÕp theo (víi khÈu hiÖu “hy gi¶i lao c¸ch m¹ng”), coi ®ã lμ b−íc chuÈn bÞ tÊt yÕu h−íng tíi môc tiªu c¸ch m¹ng cuèi cïng vμ môc tiªu Êy chØ ®¹t ®−îc khi cã ®−îc 5 ¸o vμ «ng tin t−ëng ch¾c ch¾n r»ng, sím muén th× ®iÒu ®ã sÏ x¶y ra vμ tr−íc hÕt lμ ë “thμnh Vienna ®á” cña «ng. b. M. Adler (1873-1937) §èi víi M. Adler, ph¸t triÓn lý thuyÕt Marx víi ý nghÜa tr−íc hÕt lμ cÇn ph¶i cã th¸i ®é cëi më ®èi víi sù ph¸t triÓn triÕt häc míi cña thêi ®¹i vμ kh«ng ®−îc phÐp tù coi b¶n th©n m×nh lμ mét hÖ thèng triÕt häc ®ãng kÝn. M. Adler ®Ò nghÞ x©y dùng mét lý luËn nhËn thøc vμ lý thuyÕt khoa häc trªn c¬ së chñ nghÜa Kant míi xuÊt hiÖn vμo thêi gian nμy vμ coi nã lμ c¬ së cho khoa häc x héi m¸c xÝt (M. Adler, 1975). Trªn ®Ønh cao cña triÕt häc phª ph¸n míi cã thÓ t¹o ra ®−îc c¬ së triÕt häc khoa häc t−¬ng øng cho lý luËn m¸c xÝt víi t− c¸ch lμ mét gi¶ thuyÕt khoa häc x héi. Nh− vËy, khi kÕt hîp c¶ hai lÜnh vùc khoa häc: lÜnh vùc x©y dùng c¬ së triÕt häc vμ lÜnh vùc nghiªn cøu sù kiÖn khoa häc x héi, chóng ta míi cã thÓ ®¹t ®−îc chuÈn mùc phª ph¸n cëi më, t¹o ra ®−îc kh¶ n¨ng ®Þnh h−íng x©y dùng lý luËn m¸c xÝt sao cho ®ång ®iÖu víi c¸c b−íc tiÕn bé khoa häc trªn c¸c lÜnh vùc quan träng. Theo ®ã, M. Adler kh«ng luËn chøng cho môc tiªu XHCN trong c¸c quy luËt lÞch sö hay trong c¸c ®iÒu kiÖn cña sù ph¸t triÓn vÒ lùc l−îng s¶n xuÊt, mμ ë trong “c¸i tiªn nghiÖm x héi”. ¤ng cho r»ng, con ng−êi ® lu«n bÞ x héi ho¸ trong c¸c h×nh thøc cña ý thøc, ng«n ng÷ vμ toμn thÓ nÒn v¨n ho¸ cña m×nh, cho nªn chØ cã c¸c h×nh thøc liªn kÕt x héi ho¸ cña mét x héi ®oμn kÕt míi xøng ®¸ng víi c¸c ®iÒu kiÖn chung sèng c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan c¸ch m¹ng vμ cho con ng−êi. §Ó nhÊn m¹nh quan chóng nhÊt ®Þnh sÏ xuÊt hiÖn trong t−¬ng lai gÇn. Thùc ra, ®iÒu O. Bauer mong muèn vμ chê ®îi chÝnh lμ ®a sè phiÕu bÇu cho §¶ng C«ng nh©n d©n chñ x héi cña «ng trong toμn bé ®Êt n−íc niÖm cña m×nh vÒ CNXH, M. Adler ® ®−a kh¸i niÖm “d©n chñ x héi” vμo vÞ trÝ trung t©m. ¤ng phª ph¸n c¸ch hiÓu phæ biÕn, cã tÝnh h×nh thøc vÒ d©n chñ vμ ph©n biÖt râ hai kh¸i niÖm “d©n chñ 6 chÝnh trÞ” víi “d©n chñ x héi” (M. Adler, 1974). Theo M. Adler, “d©n chñ chÝnh trÞ” lμ ®ång nhÊt víi tæ chøc thèng trÞ cña giai cÊp t− s¶n vμ v× vËy, chØ cã “d©n Th«ng tin Khoa häc x héi, sè 10.2014 c¸c tËp ®oμn, c¸c tê rít vμ c¸c liªn hiÖp kinh tÕ TBCN lín ®−îc kÕt nèi víi nhau, còng nh− t¸c ®éng t−¬ng ®èi cña c¸c ng©n hμng lín vμ c¸c quan hÖ kinh tÕ chñ x héi” míi xãa bá ®−îc nh÷ng m©u ®an xen cña chóng, nh−ng ®iÒu ®ã thuÉn giai cÊp vμ ¸p bøc, bãc lét. T−¬ng tù nh− c¸c quan niÖm vÒ d©n chñ kinh tÕ, «ng cßn hiÓu néi hμm cña nã lμ nÒn d©n chñ më réng trong lÜnh vùc kinh tÕ trung t©m cña c¸c tæ chøc x héi. c. R. Hilferding (1877-1941) TiÕp thu vμ ph¸t triÓn t− t−ëng cña Marx trong bé “T− b¶n”, ngay tõ n¨m kh«ng ®ång nghÜa víi viÖc chÕ ngù ®−îc c¸c khñng ho¶ng riªng cã cña CNTB. Sù tù tæ chøc cña CNTB kh«ng diÔn ra v× lîi Ých x héi, mμ vÉn tiÕp tôc phôc vô tr−íc hÕt cho lîi Ých cña t− b¶n. Song, c¸c h×nh thøc míi cña sù tù tæ chøc nμy còng ®ång thêi ®em ®Õn c¸c triÓn väng míi trªn ph−¬ng diÖn mét 1910, R. Hilferding ® xuÊt b¶n t¸c cuéc chuyÓn ®æi XHCN cña x héi. Qu¸ phÈm næi tiÕng “T− b¶n tμi chÝnh”, tr×nh d©n chñ ho¸ vμ ®iÒu tiÕt XHCN v× trong ®ã c«ng bè nh÷ng nghiªn cøu míi nhÊt vÒ sù ph¸t triÓn cña CNTB ®−¬ng thêi vμ ® luËn chøng sù ph¸t triÓn cña CNTB tõ giai ®o¹n tù do c¹nh tranh sang giai ®o¹n ®éc quyÒn (Xem: R. Hilferding, 2000). Khi tham kh¶o tμi liÖu nμy, V. I. Lenin ® ®¸nh gi¸ rÊt cao nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña R. Hilferding vÒ sù ph¸t triÓn cña CNTB; K. Kautsky thËm chÝ cßn coi c«ng tr×nh nμy nh− lμ “tËp 4 cña bé T− b¶n cña Marx”. Träng t©m trong x©y dùng lý luËn vÒ CNXH cña R. Hilferding tr−íc hÕt lμ ë viÖc suy ngÉm lμm thÕ nμo ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ TBCN thμnh c¸c h×nh thøc cña “CNTB cã tæ chøc”. R. Hilferding quan t©m tr−íc tiªn tíi viÖc ph¸t triÓn mét lý luËn hiÖn thùc vÒ CNTB vμ kh¶ n¨ng tù thÝch nghi; nghÜa lμ «ng bá qua lý thuyÕt m¸c xÝt chÝnh thèng, nh−ng l¹i kh«ng kh−íc tõ h¹t nh©n c¸c ph©n tÝch m¸c xÝt vÒ CNTB. Trong lý luËn cña m×nh vÒ CNTB cã tæ chøc, R. Hilferding m« t¶ kh¶ n¨ng cña CNTB hiÖn ®¹i tù t¹o ra c¸c c¬ chÕ ®iÒu chØnh, nh−ng nã vÉn kh«ng cã kh¶ n¨ng v−ît qua khñng ho¶ng vμ m©u thuÉn c¬ b¶n cña CNTB. Kh¶ n¨ng tù ®iÒu chØnh TBCN xuÊt hiÖn th«ng qua h×nh thøc lîi Ých cña toμn x héi cã thÓ tËn dông c¸c ®iÓm tù ®iÒu chØnh cña CNTB vμ sö dông chóng cho môc tiªu XHCN míi. Tuy nhiªn, kÓ c¶ víi c¸c h×nh thøc míi cña nã th× CNTB vÉn lu«n t×m c¸ch kh¸ng cù l¹i sù v−ît qua cña CNXH. Do ®¸nh gi¸ thÊp t¸c ®éng cña c¸c lùc l−îng thÞ tr−êng, ngay c¶ trong CNTB cã tæ chøc, nªn R. Hilferding ® bá qua c¸c tiÒm n¨ng chÕ ngù khñng ho¶ng ® cã ngay trong CNTB cã tæ chøc vμ v× vËy, «ng ® kh«ng thõa nhËn chÝnh s¸ch phôc håi tÝch cùc trong cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi nh÷ng n¨m 1920 nh− lμ mét dù ¸n kinh tÕ cã lîi cho sù chuyÓn ®æi dÇn dÇn sang CNXH. d. K. Renner (1870-1950) §ãng gãp quan träng nhÊt cña K. Renner trong viÖc x©y dùng lý thuyÕt XHCN cña tr−êng ph¸i m¸c xÝt ¸o lμ luËn ®iÓm ®−îc ph¸t triÓn trong cuèn s¸ch cña «ng “Chøc n¨ng x héi cña c¸c thÓ chÕ ph¸p quyÒn” (Xem: K. Renner, 1994). K. Renner cho r»ng, th«ng qua sù h¹n chÕ cña nhμ n−íc vμ kinh tÕ ®èi víi ph¸p luËt d−íi c¸c ®iÒu kiÖn cña nÒn d©n chñ chÝnh trÞ th× vÉn cã kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn sù ®iÒu tiÕt x héi ®èi víi c¸c qu¸ Quan ®iÓm cña c¸c nhμ lý luËn… tr×nh kinh tÕ theo môc tiªu cña CNXH mμ kh«ng cÇn ph¶i cã qu¸ tr×nh x héi ho¸ mang tÝnh h×nh thøc vÒ t− liÖu s¶n xuÊt trªn quy m« ngμy cμng t¨ng. K. Renner lËp luËn r»ng, th«ng qua ph¸p quyÒn th× nhμ n−íc d©n chñ cã thÓ ®−a ra c¸c chøc n¨ng quyÕt ®Þnh kinh tÕ d−íi sù gi¸m s¸t x héi, do ®ßi hái tõ x héi vμ b»ng nh÷ng ph−¬ng thøc kh¸c nhau, tuú theo lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh tÕ vμ chøc n¨ng kinh tÕ t−¬ng øng. Theo kiÓu x héi ho¸ nμy, së h÷u t− nh©n vÒ t− liÖu s¶n xuÊt kh«ng buéc ph¶i bÞ xo¸ bá trªn danh nghÜa vμ sÏ diÔn ra qu¸ tr×nh “quèc h÷u ho¸ nÒn kinh tÕ” cho phÐp hiÖn thùc ho¸ c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch kinh tÕ XHCN trªn quy m« ngμy cμng lín. Trong quan niÖm vÒ nhμ n−íc, gi÷a K. Renner vμ O. Bauer ® diÔn ra cuéc tranh luËn m¹nh mÏ trªn mét lo¹t luËn ®iÓm r−êng cét. Kh«ng ®ång t×nh víi quan ®iÓm cña O. Bauer còng nh− quan ®iÓm cña chñ nghÜa Marx vÒ sù tiªu vong tÊt yÕu cña nhμ n−íc trong CNCS t−¬ng lai, K. Renner cho r»ng, nhμ n−íc lμ kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong mäi thêi ®¹i vμ trong mäi chÕ ®é x héi v× nã cã vai trß trô cét ®iÒu phèi ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan lËp ph¸p, hμnh ph¸p vμ t− ph¸p, ban hμnh c¸c quyÕt ®Þnh hμnh chÝnh vμ nh×n chung, nhê cã nhμ n−íc th× sù chung sèng gi÷a ng−êi víi ng−êi trong mét céng ®ång víi quy m« lín míi ®−îc ®¶m b¶o. e. E. Haimann (1889-1967) E. Haimann thùc ra lμ ng−êi §øc, 7 gi¸o, nÒn kinh tÕ chÝnh trÞ vμ lý luËn chuyÓn ®æi. Nghiªn cøu b¶n chÊt cña t«n gi¸o, «ng kh¼ng ®Þnh r»ng, ®¹o ®øc t«n gi¸o vμ c¸ch hiÓu dùa trªn ®¹o ®øc t«n gi¸o vÒ ý nghÜa cuéc sèng cña con ng−êi rèt cuéc chØ cã thÓ ®−îc hiÖn thùc hãa trong x héi XHCN. Víi t− c¸ch lμ mét nhμ kinh tÕ chÝnh trÞ chuyªn nghiÖp, trong rÊt nhiÒu bμi viÕt khoa häc cña m×nh nh»m b¶o vÖ quan ®iÓm kinh tÕ hiÖn thùc, «ng ® kªu gäi t¸ch biÖt kh¸i niÖm thÞ tr−êng ra khái kh¸i niÖm TBCN. ¤ng hiÓu thÞ tr−êng nh− lμ “mét nguyªn t¾c kü thuËt” cña sù phèi hîp kinh tÕ, mμ chØ cã nh÷ng ng−êi lu«n chÊp nhËn chñ nghÜa tËp trung quan liªu míi tõ bá nã. V× vËy, vμo cuèi nh÷ng n¨m 1920, «ng ® phª ph¸n cuéc thö nghiÖm nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch, tËp trung quan liªu cña CNCS ë Liªn X«, nh−ng kh«ng kh−íc tõ triÓn väng c¶i biÕn XHCN ®èi víi CNTB. Theo E. Haimann, mét chÝnh s¸ch h−íng tíi gi¶i phãng vÒ kinh tÕ cho nh÷ng ng−êi lao ®éng vμ tiÕp tôc ph¸t triÓn lùc l−îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i th× cÇn ph¶i ®Ó cho thÞ tr−êng ho¹t ®éng th«ng qua c¸c yÕu tè kÕ ho¹ch, kiÓm tra vμ x héi ho¸, chø kh«ng ®−îc xo¸ bá hoμn toμn. Víi ®ét ph¸ nμy, «ng ®−îc coi lμ ng−êi ®i tiªn phong vÒ lý luËn XHCN míi vμ ph¶i ®Õn hμng thËp niªn sau th× lý luËn cña «ng míi ®−îc tiÕp nhËn vμo trμo l−u lý luËn XHCN vμ trong c−¬ng lÜnh cña c¸c ®¶ng d©n chñ x héi. §¸ng l−u ý lμ tõ rÊt sím, khi bμn vÒ CNXH trong sù biÕn chuyÓn cña x héi nh−ng ® cã thêi gian nghiªn cøu hiÖn ®¹i, «ng ® cã quan niÖm rÊt ®óng chuyªn s©u t¹i Vienna vμ ® kÕ thõa, ph¸t triÓn nh÷ng lý luËn cña tr−êng ph¸i m¸c xÝt ¸o. ¤ng ® cã nh÷ng ®ãng gãp x©y dùng lý luËn XHCN trªn ba lÜnh vùc chñ yÕu: lý luËn vÒ CNXH t«n r»ng, thÞ tr−êng vμ CNTB kh«ng ®ång nhÊt víi nhau. E. Haimann viÕt: “ThÞ tr−êng lμ c¸i kinh tÕ thùc sù trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, sù ph¸ hñy nã sÏ lμ mét b−íc nh¶y vμo h− v«... ThÞ tr−êng ... - tailieumienphi.vn