Xem mẫu
- Phương pháp xây d ng b n ñ thích nghi cây cao su - Lu n văn th c s
Phương pháp xay d ng b n ñ thích nghi cây cao su
S d ng phương pháp phân tích ña nhân t (MCA) và quá trình phân tích th b c (AHP) ñ
ñánh giá ti m năng khu v c nghiên c u. Ti n trình th c hi n ñư c th hi n như hình 3.2.
- Bư c 1 (B1). Xác ñ nh các ti u chí/nhân t ñánh giá: Vi c l a ch n các nhân t ñánh
giá c n ñáp ng các yêu c u sau:
+ Các nhân t ñánh giá ph i có quan h g n gũi v i ñ c ñi m sinh trư ng, phát tri n, s n
lư ng m cao su.
+ Các nhân t l a ch n ñ th c hi n và ñánh giá ph i d dàng thu th p thông tin, x lý
trong môi trư ng GIS, có th áp d ng trên vùng nghiên c u và nhân r ng trên các vùng khác.
B i v y d a trên 3 y u t chính là ñ t, ñ a hình, khí h u và 8 y u t ph ñ ñánh giá ti m năng
khu v c nghiên c u.
B ng 3.3. Các nhân t ñánh giá m c ñ thích nghi cây cao su
Nhân t chính Nhân t ph
Lo i ñ t
ðt
ð dày
ð dc
ð a hình Nư c ng m và ng p l t
ð cao
Nhi t ñ
Lư ng mưa
Khí h u
Bão
T t c các nhân t trên ñư c s d ng ñ phát tri n cơ s d li u thông quan ph n m m
Arcview 3.2 và Mapinfo.
B1.1. Nhân t ñ t: B n ñ ñ t ñư c thu th p t S Khoa h c và Công ngh xây d ng năm
1992 b sung năm 2008 g m các thu c tính c a ñ t như các lo i ñ t theo ngu n g c phát sinh,
ñ dày t ng ñ t.
- Ti m năng ñ dày t ng ñ t ñ i v i cây cao su: ð dày t ng ñ t là m t y u t quan tr ng
giúp b trí cây tr ng h p lý, vì ñây là y u t nh hư ng ñ n kh năng sinh trư ng, phát tri n và
s n lư ng m cao su. T ng ñ t càng dày càng thu n l i cho sinh trư ng phát tri n c a cây; là
ñi u ki n ñ b r phát tri n sâu, r ng ñ m b o ñư c nư c, ngu n dinh dư ng cho cây, là y u t
r t c n thi t ñ i v i cây công nghi p lâu năm ñ c bi t là cây cao su.
Theo quy ñ nh t i Thông tư 58/TT-BNN ngày 09/9/2009 c a B Nông nghi p và PTNT v
vi c hư ng d n tr ng cao su trên ñ t lâm nghi p (g i t t là Thông tư 58) thì tiêu chu n ñ t tr ng
cao su có ñ dày t i thi u là 0,7 m, không có nh ng y u t gây tr ng i cho s phát tri n c a b
r như ñá t ng, ñá ong dày ñ c.
ð ñánh giá ti m năng v ñ dày t ng ñ t ñ i v i cây cao su chúng tôi phân c p ñ dày
t ng ñ t thành 4 c p như sau:
Nguon: Luan van thac s - Nguyen Minh Dien - Truong Dai hoc Nong lam Hue
- Phương pháp xây d ng b n ñ thích nghi cây cao su - Lu n văn th c s
. C p I: ≥ 100 cm . C p II: 70 cm - 100 cm
. C p III: 50 - 70 cm . Câp IV: < 50 cm
- Ti m năng lo i ñ t ñ i v i cây cao su: Lo i ñ t nh hư ng tr c ti p ñ n s s ng còn và
s n lư ng m cây cao su. Tiêu chu n ñ t tr ng cao su theo Thông tư 58 là ñ t có thành ph n cơ
gi i ñ t t th t nh ñ n th t n ng, thoát nư c t t, m c ñ k t von, ñá l n trong t ng ñ t canh tác
nh hơn 50%, hàm lư ng mùn t ng ñ t m t l n hơn 1,0%.Trên cơ s d a vào tính ch t ñ t chúng
tôi chia lo i ñ t thành 4 nhóm:
B ng 3.4. Phân nhóm phù h p lo i ñ t ñ i v i cây cao su
Phân c p Lo i ñ t ð c ñi m
C pI Fk, Fu Trung bình (Th t nh - th t trung bình)
Hơi n ng (Sét nh - sét trung bình)
C p II Fa, Fs, Fq, Fp
C p III E Nh (Cát pha, sét pha)
C p IV Cb, Fl, Pb, Pc R t n ng, r t nh (Cát r i, sét n ng)
B n ñ lo i ñ t và ñ dày t ng ñ t là cơ s ñ xây d ng b n ñ ti m năng v ñ t ñai ñ i v i
cây cao su v i 4 m c ñ phù h p (S1, S2, S3, N).
B1.2. Nhân t ñ a hình: Nhân t l a ch n là ñ d c, ñ cao và m c nư c ng m.
- Ti m năng ñ d c ñ i v i cây cao su: ð d c là y u t quan tr ng nh hư ng tr c ti p
ñ n hi u qu phát tri n cây cao su vì nh hư ng ñ n b trí cây tr ng, sinh trư ng, s n lư ng m ;
tình tr ng xói mòn, r a trôi ñ t, áp d ng các ti n b khoa h c k thu t, chi phí s n xu t. ð d c
dư i 50 t t nh t cho cao su. ð t d c trên 80 c n thi t k h th ng mương ch ng xói mòn và hàng
cao su tr ng theo ñư ng ñ ng m c ch ñ o. Theo quy ñ nh t i Thông tư 58 thì tiêu chu n ñ t
quy ho ch tr ng cao su ph i có ñ d c dư i 300. Trong ñ tài nghiên c u chúng tôi phân ñ d c
ra thành 4 c p:
. C p I: < 100 . C p II: 10 - 200
. Câp IV: ≥ 300
. C p III: 200 - 300
- Ti m năng ñ cao ñ i v i cây cao su: Cùng m t v trí nhưng ñ cao khác nhau thì các
ñi u ki n v môi trư ng khác nhau, nh hư ng c a ñ cao d dàng th y ñư c qua hi n tư ng
"song hành sinh h c" theo ñ cao. ð cao nh hư ng tr c ti p ñ n sinh trư ng, phát tri n, s n
lư ng m cao su, càng lên cao, sinh trư ng c a cây cao su càng ch m. Theo Thông tư 58 thì tiêu
chu n ñ t tr ng cao su ph i có ñ cao tuy t ñ i dư i 700 m (khu v c mi n núi phía b c dư i 600
m). Th c ti n t i Qu ng Tr nh ng năm qua chưa th y cao su tr ng ñ cao trên 700 m, khí h u
Qu ng Tr ch u nh hư ng m nh c a gió mùa ðông B c và gió mùa Tây Nam, gió bão nên ñ
cao l a ch n gi i h n dư i 700 m. Trong ph m vi ñ tài chúng tôi chia ñ cao thành 4 c p:
. C p I: 0 - 100 m . C p II: 100 - 300 m
. Câp IV: ≥ 700 m
. C p III: 300 - 700 m
- Ti m năng v ñ sâu m c nư c ng m và ng p l t: Theo Thông tư 58 và Quy trình tr ng
cao su ban hành theo Quy t ñ nh 2930 Qð/BNN-KHCN ngày 10/10/2006 c a B trư ng B
Nguon: Luan van thac s - Nguyen Minh Dien - Truong Dai hoc Nong lam Hue
- Phương pháp xây d ng b n ñ thích nghi cây cao su - Lu n văn th c s
Nông nghi p và Phát tri n nông thôn; thì ñ t tr ng cao su có ñ sâu m c nư c ng m l n hơn 1,2
m và không b ng p úng khi có mưa. Theo Quy trình tr ng cây cao su c a T ng Công ty cao su
Vi t Nam (nay là T p ñoàn Cao su Vi t Nam) thì tiêu chu n m c nư c ng m t i thi u là 2m,
ngoài ra theo ñ c ñi m sinh h c thì r c c cây cao su ñâm sâu 3 - 5 m, có r ñâm sâu ñ n 10m
[10]. Do ñó ñ th ng nh t chúng tôi l y m c nư c ng m gi i h n ñ i v i cây cao su là 2m; trong
ph m vi ñ tài chúng tôi chia ñ nh hư ng c a m c nư c ng m và lũ l t thành 4 c p:
Nư c ng m ≥ 6 m; không ng p l t
. C p I:
Nư c ng m 4 - 6 m; không ng p l t
. C p II:
Nư c ng m 2 - 4 m; không ng p l t
. C p III:
Nư c ng m < 2 m; b ng p l t
. Câp IV:
B n ñ ñ cao, ñ d c, nư c ng m - ng p l t là cơ s ñ xây d ng b n ñ ti m năng v ñ a
hình v i 4 m c ñ phù h p (S1, S2, S3, N).
B1.3. Nhân t khí h u: Cao su là cây vùng nhi t ñ i, trong khi ñó vùng Qu ng Tr ch u
nh hư ng c a khí h u nhi t ñ i gió mùa, có mùa ñông l nh kéo dài kèm theo gió ðông B c khô
l nh, nên khí h u là m t trong nh ng y u t quan tr ng nh hư ng ñ n sinh trư ng, phát tri n,
s n lư ng m cao su. Trong nhân t khí h u thì các y u t nhi t ñ , lư ng mưa ñóng vai trò then
ch t, y u t gió bão nh hư ng tr c ti p ñ n s thành b i c a lo i hình kinh doanh cây cao su.
Theo Thông tư 58 thì khí h u vùng tr ng cao su ph i ñ m b o nhi t ñ trung bình năm t
25-30oC; không có sương mu i v mùa ñông; lư ng mưa trung bình hàng năm trên 1.500 mm; ít
có bão m nh trên c p 8.
- Ti m năng lư ng mưa ñ i v i cây cao su: Theo k t qu theo dõi lư ng mưa hàng năm c a
ñài khí tư ng Qu ng Tr (tr m Ngã tư sòng) và b n ñ lư ng mưa do S Khoa H c và Công
Ngh xây d ng 2008 thì lư ng mưa phân b trên ñ a bàn huy n Gio Linh bi n ñ ng trong
kho ng 2.200 - 2700 mm/năm, lư ng mưa phân b tương ñ i ñ u trên ñ a bàn huy n và phân b
t p trung m nh t tháng 9 ñ n tháng 12 (ñây cũng là th i gian cây cao su r ng lá, ngh c o m ).
V i ki u phân b lư ng mưa như v y là ñi u ki n phù h p ñ phát tri n cây cao su, do lư ng
mưa là y u t nh hư ng tr c ti p ñ n sinh trư ng phát tri n cây cao su, là y u t nh hư ng ñ n
s n xu t nên lư ng mưa ñư c l a ch n là y u t ñánh giá.
Trong ph m vi ñ tài chúng tôi chia lư ng mưa thành 4 c p:
. C p I: 2000 - 2500 mm . C p II: 1500-2000; 2500 - 3000 mm
. Câp IV: < 1000; ≥ 3500 mm
. C p III: 1000 - 1500; 3000 - 3500 mm
- Ti m năng nhi t ñ ñ i v i cây cao su: Nhi t ñ ñư c xem là y u t khí h u quan tr ng,
nó qui ñ nh gi i h n t ng quát vùng thích nghi loài cây. Cao su là cây tr ng nhi t ñ i ñi n hình
nên thư ng sinh trư ng bình thư ng trong kho ng nhi t ñ t 22 - 300C, nhi t ñ t i thích là 26 -
270C. nhi t ñ th p hơn 50C cây s b n t v ch y m hàng lo t, n u nhi t ñ cao hơn 400C
cũng gây ra hi n tư ng khô v g c cây, làm cho cây ch t [10], theo Thông tư 58, nhi t ñ vùng
0
tr ng cao su ph i t 25 - 30 C. Trong ph m vi ñ tài nghiên c u chúng tôi chia nhi t ñ trung
bình thành 4 c p:
Nguon: Luan van thac s - Nguyen Minh Dien - Truong Dai hoc Nong lam Hue
- Phương pháp xây d ng b n ñ thích nghi cây cao su - Lu n văn th c s
. C p I: 25 - 28 0C . C p II: 24 - 25; 28 - 290C
. C p IV: < 23, ≥ 300C
. C p III: 23 - 24; 29 - 300C
- nh hư ng gió b o ñ n cây cao su: M c ñ tác ñ ng c a gió bão ñ n cây cao su là r t
l n, th c ti n ñã ch ng minh các năm 2006, năm 2008 gió bão ñã làm gãy hàng trăm ha cao su
và g n ñây là cơn bão s 9 năm 2009 ñã phá h i kho ng 830 ha c a huy n Vĩnh Linh gây thi t
h i v kinh t kho ng 120 t ñ ng; t i Gio Linh bão ñã phá h i 93 ha, gây thi t h i v kinh t
kho ng 10 t ñ ng.
T ñó cho th y, dù n m trong vùng có ñi u ki n v ñ t ñai, ñ a hình thu n l i cho phát tri n
cao su nhưng n u ch u nh hư ng m nh c a bão thì kinh doanh cao su l i ch a ñ ng r t nhi u r i
ro. Nh t là cây cao su có ñ c ñi m dòn, d gãy, n u ñã gãy ng n thì s n lư ng gi m ñ n 79 -
80%. V i chi phí ñ u tư ban ñ u r t cao (kho ng 86 tri u/ha cho tr ng và chăm sóc 7 năm) trong
khi ñó l i có nhi u r i ro nên bài toán phát tri n cao su c n tính toán r t k .
Y u t gió bão có nh hư ng r t l n ñ n s thành b i ñ i v i lo i hình kinh doanh cao su.
Thông tư 58 quy ñ nh vùng tr ng cao su ít có bão m nh trên c p 8, do ñó chúng tôi l a ch n bão
là m t y u t ñ ñánh giá. Trong vùng nghiên c u chúng tôi chia m c ñ nh hư ng c a bão
thành 4 c p nh hư ng tương ng v i 4 vùng theo chi u r ng tính ti p giáp t b bi n vào ñ t
li n; vi c phân chia d a trên cơ s tính toán hư ng hình thành, ñư ng ñi và m c ñ nh hư ng
c a bão trong nhi u năm qua.
. C p I: Bão nh hư ng th p . C p II: Bão nh hư ng trung bình
(vùng chi u r ng t 39 - 52 km) (vùng chi u r ng t 26 - 39 km)
. C p III: Bão nh hư ng cao . C p IV: Bão nh hư ng r t cao
(vùng chi u r ng t 13 - 26 km) (vùng chi u r ng t 0 - 13 km )
T b n ñ lư ng mưa, nhi t ñ , gió bão xây d ng ñư c b n ñ ti m năng v khí h u ñ i
v i cây cao su, ñánh giá ti m năng v khí h u.
Bư c 2. Xác ñ nh tr ng s c a các nhân t : M i nhân t chính và ph có t m quan tr ng
khác nhau trong ñánh giá ti m năng phát tri n cao su, do ñó các nhân t có tr ng s khác nhau.
Nhân t nào có vai trò quan tr ng hơn ñ i v i phát tri n cây cao su thì s có tr ng s l n hơn.
ð xác ñ nh t m quan tr ng cho t ng nhân t chính (ñ t ñai, khí h u, ñ a hình) và các nhân
ph (lo i ñ t, ñ cao, ñ d c...) chúng tôi s d ng phương pháp ph ng v n chuyên gia và t ng
h p ý ki n các bên liên quan. ð xác ñ nh tr ng s cho t ng nhân t chính và ph chúng tôi s
d ng phương pháp AHP thông quan m t s ma tr n so sánh c p ñôi. S d ng hàm Geomean ñ
xác ñ nh tr ng s c a các nhân t l a ch n.
B ng 3.5. Tr ng s c a các nhân t chính và ph
Nhân t Tr ng s chính Tr ng s Tr ng s chung (Wi=
Nhân t ph
chính (W1) ph (W2) W1 x W2)
Lo i ñ t 0,800 0,480
ðt 0,600
ð dày 0,200 0,120
Nguon: Luan van thac s - Nguyen Minh Dien - Truong Dai hoc Nong lam Hue
- Phương pháp xây d ng b n ñ thích nghi cây cao su - Lu n văn th c s
ð cao 0,200 0,040
ð a hình 0,200 Nư c ng m 0,600 0,120
ð dc 0,200 0,040
Nhi t ñ 0,200 0,040
Khí h u 0,200 Lư ng mưa 0,200 0,040
Bão 0,600 0,120
T ng: 1,0 1,0
Bư c 3. Xác ñ nh giá tr ti m năng m i lo i cho các y u t : Giá tr ti m năng cho m i
lo i c a m i tiêu chí ñư c d a trên cơ s v m c ñ thu n l i cho vi c phát tri n cây cao su và
và ñư c phân ra làm 4 lo i:
B ng 3.6. Phân c p m c ñ thích nghi ñ i v i cây cao su
STT M c ñ thích nghi Giá tr tương ng
C pI Thích nghi cao - S1 (R t phù h p) 3
C p II Thích nghi trung bình - S2 (Phù h p) 2
C p III Thích nghi th p - S3 (Ít phù h p) 1
C p IV Không thích nghi - N (Không phù h p) 0
ð xác ñ nh t m tr ng s c a các tiêu chí (chính và ph ) và giá tr phù h p cho m i lo i
c a m i tiêu chí ñ i v i cây cao su chúng tôi s d ng k thu t AHP. T ch c phân c p v các
tiêu chí xem xét cho ñánh giá s thích nghi c a các loài cây tr ng l a ch n ñư c th hi n hình
3.1.
M c ñích Tiêu chí chính Tiêu chí ph Phân c p m c ñ thích h p
Lo i ñ t S1: R t phù h p
ðt
ð dày
Lư ng mưa S2: Phù h p
ðánh giá
M cñ Nhi t ñ
Khí h u
Thích nghi
Bão
S3: Ít phù h p
ð dc
ð cao
ð a hình
Nguon: Luan van thac s - Nguyen Minh Dien - Truong Dai hoc Nong lam Hue
Nư c ng m
- Phương pháp xây d ng b n ñ thích nghi cây cao su - Lu n văn th c s
N: Không phù h p
Hình 3.1. Sơ ñ tiêu chí l a ch n ñánh giá m c ñ thích nghi cây cao su
Bư c 4. ðánh giá m c ñ thích nghi cây cao su: Phân tích m c ñ thích nghi ñ i v i
tr ng cao su ñư c th c hi n thông qua ph n m m Arcview 3.2 và ph n m r ng Spatial Analyst,
s d ng công c Tool Analysis/ Map calculator ñ c ng các l p b n ñ trên cơ s tr ng s c a
các l p. T t c các giá tr c a m i lo i l i ñư c ph c h i d ng cơ s d li u Vectơ sau ñó
chuy n sang cơ s d li u Raster v i ñ phân gi i 30 m. Ba l p nhân t chính và 8 l p nhân t
ph ñư c c ng l p theo t ng bư c trong GIS, ñi m t ng h p v m c ñ thích nghi ñư c xác
ñ nh thông qua công th c sau:
n m
S = ∑ Wi * Ri * Π Cj Trong ñó:
j =1
i =1
S: Là t ng giá tr thu n l i cho m i v trí/pixel.
Wi: Là tr ng s nhân t th i.
Ri: Là giá tr thu n l i (ñi m) cho m i lo i c a nhân t th i.
Cj: Là giá tr Boolean c a y u t h n ch .
Π : Tích h p các l p.
Giá tr Cj = 0 trong ñ tài áp d ng cho các y u t b h n ch không phù h p ñ phát tri n
cao su như nhóm ñ t glây, phù sa, vùng b ng p l t, ng p nư c...
M c ñ thích nghi ñ i v i cây cao su ñư c quy t ñ nh thông qua vi c xem xét t ng s ñi m
phân ph i cho m i v trí.
T ng s ñi m ñư c phân ra thành 4 lo i d a trên giá tr gi a c a m i m c ñ thu n l i.
B n m c ñ cho s n xu t lâm nghi p ñư c mô t b ng 3.8
B ng 3.8. Phân lo i m c ñ thích nghi cây cao su
STT ði m M c ñ thích nghi Mô t
Vùng h u như không có gi i h n nào ñ n phát
≥ 2,5
1 R t thu n l i
tri n cao su
Vùng có m t vài gi i h n nh t ñ nh
2 1,5 - 2,5 Thu n l i
3 0,5 - 1,5 Ít thu n l i Vùng có m t s gi i h n nghiêm tr ng
Vùng có nhi u gi i h n r t nghiêm tr ng,
4 < 0,5 Không thu n l i
không thu n l i ñ phát tri n cao su
- B ng phương pháp trên s xây d ng ñư c b n ñ ti m năng v ñ t ñai, ñ a hình, khí h u
và b n ñ thích nghi cây cao su.
Nguon: Luan van thac s - Nguyen Minh Dien - Truong Dai hoc Nong lam Hue
nguon tai.lieu . vn
