Xem mẫu
- Ph ng v n cho báo hình
- Vônte nói "Hãy ánh giá m t con ngư i không ph i qua câu tr l i mà
qua câu h i c a anh ta". Kho ng m t n a s câu h i c a chúng ta không
khuy n khích câu tr l i hay; trên th c t , chúng còn tri t tiêu câu tr l i.
Như v y, cách ti n hành ph ng v n c a chúng ta chưa hi u qu .
Có th nêu lên m t s lý do như sau:
- Câu h i c a chúng ta khó và ã ư c tr l i t trư c.
- Khi ph ng v n th t b i, chúng ta có xu hư ng l i cho ngư i tr
l i ph ng v n.
- Có l i chính là chúng ta, nh ng ngư i t câu h i, ngư i ti n hành
ph ng v n.
Nh ng câu h i d mang l i nh ng câu tr l i t i. Phóng viên thư ng
thích nh ng câu h i nghe có v "r n".
- Anh là ngư i phân bi t ch ng t c ph i không?
- Anh có gi t ngư i b n ng hành c a mình không?
ây là nh ng câu h i nghe có v r n. Nhưng chúng hoàn toàn không
r n. Chúng l i r t d tr l i. Chúng ã bu c ngư i ư c h i tr l i KHÔNG.
Chúng ã tri t tiêu câu tr l i mà chúng ta mu n nghe. K t qu ngư c l i v i
nh ng gì chúng ta ra.
Nh ng câu h i khó (th c s r n) bu c ngư i ta ph i suy tư, ng não
tìm câu tr l i. Nh ng câu h i ó làm h ph i ch ng l i, làm h ph i
lư ng l . Làm h m hôi.
- Năm thói quen x u trong ph ng v n và cách kh c ph c
Thói x u 1: T CÂU H I ÓNG
- Ví d : Anh có ph i là ngư i phân bi t ch ng t c không? Anh có gi t
ngư i b n ng hành c a mình không? Anh có ng ý...?
- H u qu : ây là m t l i t i t nh t. Nó g i câu tr l i có/không, l i
r t tuy t v i v i nh ng ngư i tìm cách né tránh câu tr l i. Nh ng câu h i
này ã gi t ch t cu c ph ng v n.
Nh ng câu h i c trưng như "...ph i không? ...hay không?" ã trao
th ch ng cho ngư i ư c ph ng v n.
- Cách kh c ph c : Hãy t các câu h i có d ng: Cái gì? T i sao? Như
th nào?... V a ơn gi n l i hi u qu .
Thói x u 2: KHÔNG PH I CÂU H I
- Ví d : " ó là m t quy t nh c ng r n" hay "Ngư i ta nói ông là
m t lãnh o khó tính."
- H u qu : M t ph n tư câu h i trong nhi u ph ng v n hoàn toàn
không ph o là câu h i. Chúng là nh ng câu kh ng nh. L i m t l n n a
chúng ta trao th ch ng cho ngư i ư c ph ng v n. Nh ng "câu h i" lo i
này không òi h i câu tr l i.
- Cách kh c ph c: Hãy nh r ng b n ang tìm ki m m t ph ng v n.
B n không dùng ki n th c c a mình gây n tư ng v i ngư i tr l i ph ng
v n. "H u h t các nhà báo u t nh ng câu h i kh ng khi p, trong ó b n
- h thư ng khoe khoang v i b n và các nhà báo khác nh ng gì mà h bi t,
hơn là h i b n nghĩ gì". (John Townsend, tác gi cu n sách hư ng d n cách
cư x v i báo gi i).
Thói x u 3: HAI TRONG M T
- Ví d : "Anh có quan h th nào v i ngài b trư ng và theo anh ông
ta có làm sai không?"
- H u qu : Câu h i l a ch n - hai cho cái giá c a m t. Chúng ta
cho ngư i tr l i ch n câu h i d , h thư ng làm v y. B n h i hai câu và
h u h t trong m i trư ng h p ch nh n ư c m t câu tr l i.
- Cách kh c ph c: Hãy h i t ng câu m t. B các liên t như "và",
"ho c"...
Thói x u 4: KÍCH NG
- H u qu : Nh ng câu h i cho ch th cơ h i ph n ng v i t dùng
trong câu h i hơn là áp l i câu h i. ó có th là nh ng t ng kích ng
hay ngôn ng cư ng i u ho c hung hăng.
- Cách kh c ph c: Hãy dùng ngôn ng tr c di n.Câu h i càng cao
gi ng, máy móc/hình th c thì câu tr l i càng ch ng m c/t nh t.
Thói x u 5: CÂU H I VÔ T N (never-ending)
- H u qu : Nh ng câu h i này thư ng lan man, làm ngư i tr l i
ph ng v n b i r i và cu i cùng v dư i s c n ng c a t ng .
- - Cách kh c ph c: B n bi t mình ang ch i gì ngư i ư c ph ng
v n. Hãy vi t trư c câu h i nh n câu tr l i thích h p. H i nh ng câu
ng n và ơn gi n.
Hãy làm cho ngư i tr l i ph ng v n góp ph n vào "n i dung" - ng
cho h bi t n i dung. ng d oán trư c câu tr l i. Khi b n h i: "Anh/ch
có vui sư ng/bu n không?" b n ã cho h bi t n i dung. Nhưng thay vào ó
ta h i: "Anh ch c m th y th nào?". Câu h i này không g i ý gì.
Quá nhi u ph ng v n thì ch ng khác nh ng cu c i câu cá là bao.
Ph i có k ho ch ph ng v n. Và giai o n u c a vi c l p k ho ch là xác
nh m c ích ph ng v n. i u chúng ta tìm là :
- S th t
- C m xúc
- Phân tích
- Câu chuy n c a ngư i làm ch ng
- Trách nhi m
- N i tâm nhân v t
Viên sĩ quan c nh sát có th bi t s th t nhưng không tr l i nh ng
câu h i v c m xúc; gia ình n n nhân có th cho bi t c m xúc nhưng có th
h không bi t v v án; c hai i tư ng này không th cho bi t t ng th hay
phân tích.
- ôi khi chúng ta phí ph m th i gian ph ng v n tìm hi u nh ng i u
mà ngư i tr l i ph ng v n không th bi t. Nên hãy tính xem ai làm gì, cho
m i ngư i ư c ph ng v n m t vai di n, trong t t c nh ng ngư i ư c h i
ai là ngư i cho bi t v s th t, ai nói v c m xúc, h có th phân tích v n .
R i b n có th xây d ng câu h i cho t ng m c ích c th .
i v i các cu c ph ng v n t i hi n trư ng l y nh ng o n ph ng
v n cho tin bài c n nh nh ng i m chính sau:
- Xác nh m c ích c n ph ng v n
- Bi t mình mu n cái gì
- t nh ng câu h i ơn gi n t m c ích ó
- t nh ng câu h i m (t i sao, như th nào và cái gì...)
- Hãy c th . Nh ng câu h i mơ h s nh n ư c nh ng câu tr l i
mơ h .
- Vi t ra câu h i trư c khi ti n hành ph ng v n
- Hãy l ng nghe câu tr l i ( ng m i chu n b câu h i ti p theo mà
b l ph n b sung quan tr ng)
Ph ng v n trư ng quay thư ng dài hơn và có nhi u cơ h i ngư i
ph ng v n bày t tính cách c a mình. Hai ngư i ph ng v n gi i nh t c a
BBC là Jeremy Paxman và David Frost. H có phong cách hoàn toàn khác
nhau.
- Jeremay Paxman chuyên ph ng v n các chính tr gia. Ông gi b ông
ang b các ch th l a b p. Tri t lý cơ b n c a ông ta là t i sao ngư i này l i
nói d i?
Ông r t kiên trì. Trong m t l n ph ng v n m t c u b trư ng thu c
ng B o th , ông ã h i m t câu n l n th 14. Ông ã không nh n ư c
câu tr l i th ng th n, nhưng sau 14 l n né tránh thì câu tr l i ã không còn
m y quan tr ng.
David Frost có cách ti p c n m m d o. Ông ví ph ng v n v i câu
chuy n ng ngôn c a Ed p v cu c tranh cãi gi a gió và m t tr i xem ai có
th làm ngư i àn ông c i áo khoác nhanh hơn. Gió th i m nh và ngư i àn
ông cu n mình ch t hơn trong cái áo khoác và kéo cao c áo. M t tr i chi u
nh ng tia n ng m và ngư i àn ông ã c i b áo ra.
B n quy t c ph ng v n c a David Frost:
1. Không bao gi t câu h i úp ngư i tr l i không b qua ph n
này hay ph n kia c a câu h i.
2. Không bao gi t câu h i dài ư c câu h i ng n hay ch ơn
thu n là có/không.
3. T m ngưng (pause) là công c r t h u hi u. Dùng nó v i cái g t
u, n cư i: thông i p chuy n n ngư i tr l i ph ng v n là – tôi bi t còn
n a y và anh bi t là còn n a... và hãy nói ti p i.
4. T p nghe ch ng: ng bám ch t vào nh ng câu h i l p trư c và
ng b gi t mình b i câu tr l i b t ng .
- i v i nhi u ngư i, nghe ơn thu n là ch cơ h i l ib t u nói.
Trong cu n sách “ t câu h i” c a mình, Paul McLoughin ã c p n
ngh thu t ph ng v n: “N u tôi có th vi t ch m t chương v cách th c
ph ng v n thì nó s là v cách nghe. Và n u tôi ch ư c vi t m t câu thì nó
s là câu sau: anh càng chú ý l ng nghe, ngư i nói s càng hùng bi n”.
ng s s im l ng. ó chính là m t trong nh ng cách h u hi u nh t
l y ư c nhi u thông tin hơn. Chúng ta nên tránh s im l ng kéo dài.
tránh tình hu ng khó x , chúng ta can thi p l p nh ng nh ng kho ng tr ng
im l ng ó.
Các t ch c ào t o ngư i ph ng v n bi t i u này. Cu n sách c a
m t t ch c có tr s ttawa (Canada) vi t: “N u t m ngưng (pause) kéo
dài hơn 2 giây, ngư i ph ng v n ph i vào cu c”.
L n t i b n hãy th im l ng m t chút. Hãy m m cư i, g t u và b n
có th nh n ra r ng ngư i tr l i ph ng v n không th không thêm m t chút
vào câu tr l i trư c ó. Và r t có th nó là cái ph n thêm nho nh mà b n
ang c n tìm.
M t s ph ng v n òi h i chúng ta ph i qui trách nhi m. Chúng ta có
nhi m v bu c ngư i tr l i ph ng v n nh n trách nhi m v hành ng hay
quy t nh c a h . Và n u ngư i tr l i ph ng v n ang b ch trích thì
chúng ta ph i ưa nh ng l i ch trích ó t i h .
Ngư i ta có th né tránh câu h i c a chúng ta nhưng 2 tháng hay 2
năm sau chúng ta có th g p may vì ã có c nh né tránh ó trong băng c a
mình.
- N u b n là phóng viên báo hình thì ph ng v n là m t thách th c th c
s vì ph i ch u áp l c v m t k thu t và biên t p.
V m t cơ h c, b n ph i m t n i m nét, l sáng, t m nhìn ngang
m t (eyeline). V m t ngh thu t s là h u c nh nào, khuôn hình ra sao? Và
r i c nh ng v n v biên t p, s là câu h i nào.
Dư i ây là m t vài g i ý:
- ng i n phút cu i m i nghĩ t i ph ng v n.
- Kh o sát ph i cho b n bi t ch th c a b n s nói gì – nhi m v c a
là giúp h nói ra rõ ràng.
- Vi t ra danh sách nh ng câu h i
- t các câu h i m
- t các câu h i ơn gi n
- Ph n l n các câu h i ph i là: “T i sao? Cái gì? Như th nào?”
- L y khuôn hình r ng hơn bình thư ng b n kh i ph i lo ch th
chuy n ng ra ngoài c nh.
- Luôn gi ti p xúc b ng m t.
- Dùng ngôn ng c ch - tay và m t - khuy n khích hay d ng
ngư i tr l i ph ng v n.
nguon tai.lieu . vn